Zasady postępowania w sprawach o przestępstwa i wykroczenia

Zasady postępowania w sprawach o przestępstwa i wykroczenia

Dr Ewa Kruk

Literatura : Kmicik, Skrętowicz „Proces karny część ogólna ‘’

Profesor Waltoś, Marszał 2009 podręcznik

12.03.2011r.

Prawo karne procesowe jest jedną z gałęzi prawa obowiązującego w Polsce i częścią szeroko rozumianego prawa karnego . Źródłem prawa karnego procesowego jest ustawa KPK . Kodeks ten normuje postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów art. 1 kpk. Celem postępowania karnego jest rozstrzyganie kwestii odpowiedzialności karnej osoby a ściślej mówiąc oskarżonego o popełnienie przestępstwa poprzez realizacje norm prawa karnego materialnego . Realizacja tych że norm w procesie karnym następuje w wyniku podejmowania regularnie następujących po sobie czynności zmierzających do ustalenia czynu przestępnego i ujawnienia sprawcy przestępstwa a następnie ujęcia tego sprawcy . Zebranie i utrwalenie dowodów dla sądu sporządzenie i wniesienie aktu oskarżenia, rozpoznanie sprawy na rozprawie, wydanie przez sąd wyroku a także kontrola instancyjna nie prawomocnego wyroku sądu I instancji .

Postępowanie karne dotyczy :

Funkcje prawa karnego procesowego

  1. Funkcja instrumentalna (realizacyjna) bowiem sankcje karne przewidziane w prawie karnym materialnym w części szczególnej KK mogą być stosowane na drodze procesu karnego.

  2. Funkcja porządkująca przede wszystkim prawo karne procesowe reguluje tryb procedowania organów postępowania przygotowawczego prokuratora, policji i innych organów uprawnionych z mocy ustawy do prowadzenia postępowania przygotowawczego jak również reguluje tryb procedowania organów sprawiedliwości w szczególności poprzez nadanie uprawnienia i określenie obowiązków poszczególnych uczestników postępowania karnego a zatem organów postępowania przygotowawczego organów sprawiedliwości, pomocników stron procesowych, samych stron procesowych.

  3. Funkcja gwarancyjna polegająca na zachowaniu gwarancji procesowych uczestników postępowania. Funkcja gwarancyjna jest realizowana w szczególności poprzez prawa i obowiązki oskarżonego.

Zasada domniemania niewinności odnosi się do oskarżonego.

Podstawowe działy prawa karnego procesowego :

  1. Statyka procesu karnego

  2. Dynamika procesu karnego

Statyka procesu karnego- dział dotyczący uczestników postępowania karnego (między innymi). Przesłanki procesowe- okoliczności które muszą zaistnieć by proces mógł być wszczęty i kontynuowany. Dział dotyczący czynności procesowych (decyzje procesowe czyli orzeczenia i zarządzenia, orzeczenie to wyrok).

Nauka o środkach przymusu które zabezpieczają prawidłowy tok postępowania np. zatrzymanie i środki zapobiegawcze np. dozór policji, zakaz wykonywania zawodu, zakaz opuszczenia kraju, tymczasowe aresztowanie.

Prawo dowodowe

Dynamika procesu karnego obejmuje przebieg postępowania przygotowawczego, postępowanie przed sądem I instancji, postępowanie przed sądem II instancji, nadzwyczajne środki zaskarżenia, szczególne tryby postępowania (postępowanie szczególne).

Rodzaje procesów karnych

Naczelne zasady procesu karnego- egzamin.

Uczestniczy procesu karnego

W znaczeniu wąskim rozumiemy podmioty stosunku karnoprocesowego (podmioty procesu) do nich zaliczamy sąd i strony procesowe.

Uczestnikiem procesu w znaczeniu szerokim może być każda osoba fizyczna i prawna której rola została przewidziana w ustawie procesowej i dla której z KPK wynikają odpowiednie prawa i obowiązku procesowe.

W ogólnym znaczeniu uczestnikiem procesu są organy procesowe np. sąd, prokurator, strony procesowe, oskarżyciel publiczny, oskarżony, pomocnicy procesowi stron.

Pomocnikiem oskarżonego jest obrońca.

Przedstawiciele ustawowi np. rodzice małoletniego pokrzywdzonego lub osoba opiekuna pod którego stałą pieczą małoletni pozostaje.

Przedstawiciel procesowy np. pełnomocnik powoda cywilnego

Rzecznik interesu społecznego np. RPO, przedstawiciel społeczny

Uczestnicy występujący w określonych rolach np. Świadek, biegły

Inni uczestnicy np. podmiot odpowiedzialny majątkowo Skarb Państwa

Organ procesowy to organ państwowy prowadzący postępowanie karne na określonym etapie procesu .

Art.4kpk

Na etapie przygotowawczym jest prokurator i policja .

Art.10kpk ogólna zasada legalizmu ( prokurator, policja, abw, państwowy urząd antykorupcyjny i inne z mocy ustawy)

Art.16 zasada informacji

Organ procesowy ma prawo do wydawania decyzji procesowych np. postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w sprawie lub przeciwko osobie w formie postanowienia . Decyzja- orzeczenie tj wyrok wydany przez sąd w imieniu RP.

Organy dzielimy na :

W zależności od wagi pełnionych funkcji organy procesowe dzielimy na :

- organy kierownicze

- organy pomocnicze

Np. w postępowaniu prywatno- skargowym organem uprawnionym do wydania polecenia policji wykonania określonych czynności będzie sąd .

Organem kierowniczym uprawnionym na etapie postępowania przygotowawczego do wydawania poleceń policji będzie prokurator .

Organy pomocnicze ( współdziałające ), które spełniają funkcje pomocnicze w stosunku do organów kierowniczych np. policja art.15kpk & 1 policja i inne organy wykonują polecenia sądu i prokuratora

Art.93 & 4 w wypadkach określonych w ustawie sąd i prokurator wydają polecenia policji i innym organom .

Art.308

II kategorie uczestników

Strony procesowe

DEF.

Stroną procesową nazywamy podmiot występujący w procesie z określonym żądaniem opartym na prawie materialnym, a skierowanym przeciwko innemu podmiotowi jak również stroną procesową nazywamy podmiot przeciwko, któremu takie żądanie jest skierowane.

Stroną procesową na etapie postępowania przygotowawczego jest pokrzywdzony i podejrzany.

Prokurator nie jest stroną procesową tylko organem państwowym.

Na etapie postępowania jurysdykcyjnego wyróżniamy strony procesowe:

Strony postępowania możemy podzielić na :

Strony czynne do nich zaliczamy: stronę, która występuje z żądaniem np. taką stroną jest oskarżyciel publiczny, powód cywilny, oskarżyciel posiłkowy uboczny i subsydialny. Są to strony czynne, które występują z żądaniem czyli o poniesienie odpowiedzialności karnej przez skarżonego.

Stroną bierną nazywamy podmiot przeciwko któremu takie żądanie jest skierowane, a zatem może nim być tylko podejrzany w postępowaniu przygotowawczym lub oskarżony w postępowaniu sądowym.

Strony zastępcze – art. 52KPK Osoby wykonujące prawa pokrzywdzonego. W postępowaniu przed sądem stronami zastępczymi mogą być osoby, wstępujące w prawa zmarłego pokrzywdzonego, który nie był czy też nie uzyskał statusu strony w postępowaniu sądowym bowiem zmarł przed , wniesieniem aktu oskarżenia.

Stroną nową nazywamy osobę najbliższą, która wstępuje w prawa zmarłego pokrzywdzonego, który był już stroną postępowania sądowego. (był oskarżycielem posiłkowym albo zmarł po wniesieniu do sądu aktu oskarżenia jak już ten proces rozpoczął się przed Sądem)

Podział procesowy pomocników:

POMOCNIKIEM PROCESOWYM nazywamy osobę, która działa obok strony, czyli np. obok oskarżyciela posiłkowego, obok oskarżonego lub pomocnik procesowy działa obok organu procesowego i ma na celu ułatwienie temu organowi spełnienie jego funkcji procesowych.

Kolejna kategoria uczestników postępowania, to przedstawiciel ustawowy (przedstawiciel strony).

Przedstawiciel procesowy to inaczej pomocnik procesowy,

Przedstawicielem ustawowym jest osoba, dokonująca czynności w imieniu strony np. pokrzywdzonego, który ze względu na istniejące przeszkody ustawowe (np. brak zdolności do działań procesowych) nie może dokonywać osobiście tych czynności procesowych. Tak np. w imieniu małoletniego może działać przedstawiciel ustawowy, art. 51 par. 2 kpk

Prawa pokrzywdzonego jeżeli jest osobą prawną czynności procesowe wykonuje organ działający w jego imieniu zgodnie z art. 51&1 kpk.

SĄD organ prowadzący postępowanie jurysdykcyjne, postępowanie sądowe.

Sądami karnymi są: sąd rejonowy, okręgowy, sąd Apelacyjny, i są to sądy powszechne natomiast sąd wojskowy określany był niegdyś jako sąd szczególny, Trybunał Stanu, SN natomiast sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i sądów szczególnych (sądu wojskowego) w zakresie orzekania. Kompetencje te SN posiada z Konstytucji i z Ustawy o Sądzie Najwyższym. Stąd też Sąd Najwyższy nie jest zaliczany do sądów powszechnych. On sprawuje nadzór nad sądem wojskowym i nad sądami powszechnymi.

Z sądem łączy się zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości. Wynika ona z art. 177 Konstytucji RP jak również zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości łączy się i wynika z art. 24 do art. 27 kpk stanowiącego iż SR jest uprawniony do rozpoznania wszystkich spraw z wyjątkiem tych, które są dla rozpoznania dla SO.

Właściwość rzeczowa i miejscowa SR i SO czyli tych sądów, które są uprawnione do orzekania w pierwszej instancji.

647 – 655 dot. zakresów podmiotowych sądu wojskowego.

W myśl tej zasady wszystkie sądy są uprawnione do orzekania w sprawach karnych zarówno sąd powszechny jak i sąd wojskowy. W związku z tym tylko sądy mają uprawnienie do orzekania o odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa.

Druga zasada, która określona jest w Konstytucji „niezawisłości sędziowskiej” oznacza, że sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Czyli KK KPK KC KPC. Sędziowie uzyskali też prawo do wydawania orzeczeń wprost na podstawie Konstytucji. Gwarancjami zapewniającymi niezawisłość sędziowską są określone instytucje ustrojowe. Zaliczamy do nich: instytucje ustrojowe, do tych zaliczamy m.in. nieusuwalność sędziów, immunitet sędziowski, a także instytucje procesowe między innymi wynikającą z art. 8 par. 1. Samodzielność jurysdykcyjną należy ona do naczelnych zasad procesowych: zasada samodzielności jurysdykcyjnej

Poza tym taką instytucją procesową są zasady jawność rozprawy, kolegialność orzekania (składy mieszane: sędzia + ławnik o zbrodnie 3 i 5 osobowy skład w pozostałych przypadkach 1 osobowy).

Zasada prawa obywatela do uczciwego i bezstronnego sądu. Z zasady tej wynika prawo obywatela do sądu, a zatem zapewnia ona obronę interesów obywatela w drodze rozstrzygnięcia wydanego przez niezawisły sąd. Orzekający po przeprowadzeniu rozprawy głównej lub sąd orzekający po przeprowadzeniu postępowania przewidzianego w ustawie procesowej. KPK.

Art. 45 ust. 1 Konstytucji RP – w myśl tego przepisu każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania jego sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

Z art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich oraz z art. 6 Europejskiej Konwencji praw człowieka.

Określają Prawo obywatela w rozsądnym terminie, do uczciwego procesu, do rozpoznania jego sprawy publicznie przez niezawisły i bezstronny sąd.

Sąd rozstrzyga na rozprawie, na posiedzeniu , na posiedzeniu niejawnym.

To są trzy zasady łączące się z zagadnieniem właściwości sądu.

Właściwość sądu uprawnienie i obowiązek sądu do rozpoznania danej sprawy ze względu na 3 główne kryteria:

1 – ze względu na rodzaj przestępstwa (właściwość rzeczowa);

2 – ze względu na położenie sądu (właściwość miejscowa);

3 –uprawnienie do dokonania określonej czynności przez określony dany sąd i to uprawnienie ze względu na rodzaj wykonywanej czynności nazywamy właściwością funkcjonalną (instancyjną).

Oprócz tych trzech podstawowych właściwości wyróżniamy także właściwości szczególne sądu:

- właściwość z delegacji;

- właściwość z łączności spraw karnych;

1) przedmiotową

2) podmiotową

3) mieszaną

- właściwość ruchoma (właściwość przemienna)

WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA jest ściśle związana z zasadą niezawisłości sędziowskiej z art. 24-27 kpk. Jest to wskazanie przez ustawodawcę, który z sądów jest właściwy do rozpoznania sprawy o dane przestępstwo – rodzaj przestępstwa – jako sąd pierwszej instancji. Sądem I instancji jest sąd rejonowy i okręgowy art. 24 sądem właściwym I instancji we wszystkich sprawach przekazanych ustawą do innego sądu jest sąd rejonowy.

Art. 25 zakres przedmiotowy uprawnienia sądu okręgowego (rozpoznawanie spraw- katalog np. o zbrodnie, katalog przestępstw, występków, z mocy przepisu szczególnego).

Skutki procesowe naruszenia właściwości rzeczowej są bardzo poważne stanowią bezwzględną przyczynę odwoławczą art. 439 &1 punkt 4. Oznacza to jeśli dany czyn, rodzaj przestępstwa podlega rozpoznaniu przez SO a sąd rejonowy rozpozna sprawę należącą do właściwości sądu wyższego rzędu to wyrok podlega uchyleniu.

Sąd odwoławczy zawsze bada właściwość rzeczową.

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA miejsce popełnienia przestępstwa art. 6 KK art. 31 & 1 KPK. Miejscowo właściwym jest sąd do rozpoznawania sprawy w którego okręgu popełniono przestępstwo.

Czyny popełnione w powietrzu albo na morzu. Polski statek wodny lub powietrzny art. 31 &2 KK będzie to sąd macierzystego portu statku . Są wyjątki.

Właściwość funkcjonalna jest to czynność procesowa danego sądu do dokonania określonych czynności procesowych przewidzianych w ustawie. Zatrzymanie przez policje. Zatrzymany ma prawo wnieść zażalenie na działania policji, na piśnie do policji a policja przekazuje do sądu rejonowego. Stosowanie tymczasowego aresztowania – sąd rejonowy, sąd ten orzeka w I instancji.

Właściwość funkcjonalna sądu okręgowego – jest to sąd II instancji może być sądem I instancji. Jest sądem odwoławczym.

List żelazny- sąd okręgowy wydaje list żelazny.

Sąd apelacyjny – sąd odwoławczy wydaje apelacje od niewłaściwości sądu okręgowego od nieprawomocnego wyroku sądu okręgowego.

Sąd najwyższy – sprawuje nadzór nad wszystkimi sądami. Sąd ten wydaje kasacje na wyroki sądów.

Właściwości szczególne

  1. Właściwość łączności w prawie karnym przedmiotowa, podmiotowa, mieszana (chodzi o podmiot i przedmiot czynu stanowiącego przestępstwo przekazanie sprawy do innego sądu).

  2. Właściwość z delegacji.

Strony postępowania:

Strona procesowa- stroną procesową określamy podmiot występujący w procesie karnym z określonym żądaniem. Żądanie to oparte jest na prawie materialnym a skierowane jest przeciwko innemu podmiotowi względnie podmiotom przeciwko któremu lub którym takie żądanie jest skierowane.

Np. żądanie oskarżyciela publicznego. Oskarżyciel publiczny jest stroną postępowania.

Stroną na etapie postępowania przygotowawczego jest ścigany.

Interes publiczny.

Uczestnicy postępowania to ci którzy działają we własnym imieniu, maja interes prawny w określonym korzystnym dla nich rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

Możemy wyróżnić

Strona czynna jest to strona występująca z żądaniem np. powód cywilny ma żądanie. Oskarżyciel publiczny występuje z żądaniem. Oskarżyciel posiłkowy subsydialny we własnym imieniu i nie tylko.

Strona bierna jest to podmiot przeciwko któremu żądanie to jest skierowane. Pokrzywdzony składa powiadomienie o popełnionym przestępstwie i żąda ukarania sprawcy.

W postępowaniu przygotowawczym postępowania karnego są:

  1. podejrzany

  2. pokrzywdzony

Prokurator w postępowaniu przygotowawczym jest organem procesowym reprezentującym państwo. Nie jest stroną.

W postępowaniu jurysdykcyjnym stronami są:

  1. oskarżyciel publiczny}

  2. oskarżyciel posiłkowy}- strony czynne

  3. oskarżyciel prywatny}

  4. powód cywilny

  5. oskarżony} strona bierna

Strony, które mogą wystąpić w postępowaniu karnym : osoby wykonujące prawa pokrzywdzonego. Te osoby wykonujące prawa pokrzywdzonego mogą stać się stronami zastępczymi czyli są to osoby wstępujące w prawo zmarłego pokrzywdzonego, który nie był stroną przed sądem ponieważ zmarł przed wniesieniem aktu oskarżenia, czyli występował jako strona w postępowaniu przygotowawczym i zmarł.

Strony nowe – są to osoby najbliższe wstępujące w prawa pokrzywdzonego, prawa zmarłego, który był już stroną postępowania sądowego, został wniesiony akt oskarżenia. Nasz pokrzywdzony może złożyć oświadczenie przed … sądową. Oskarżyciel posiłkowy zmarł mogą wstąpić osoby nowe najbliższe.

Wymogi które musi spełnić strona procesowa

  1. Posiadać zdolność procesową-oznacza uprawnienie

  2. Stanie się stroną procesową. Możność stania się stroną procesową. Może być zdolność procesowa bierna i czynna. Zdolność procesowa do wystąpienia w roli strony czynnej posiadają osoby fizyczne w tym także małoletni oraz osoby prawne, a także zdolność procesową w roli strony czynnej posiadają podmioty nie posiadające osobowości prawnej. Zdolność do wystąpienia np. w roli strony czynnej ma oskarżyciel publiczny którym jest prokurator lub organ państwowy upoważniony z mocy rozporządzenia wykonawczego ministra sprawiedliwości z 2003r. np. państwowa inspekcja sanitarna, organ państwowy z mocy ustawy np. „ Ustawy o lasach państwowych” , „ Ustawy o prawie łowieckim” w zakresie przedmiotu ochrony drewna ( kradzież) i zwierzyny (kłusownictwo).

Zdolność procesowa bierna

Zdolność procesową do tego aby w zakresie odpowiedzialności karnej stać się stroną bierną procesu karnego może mieć jedynie osoba fizyczna która ukończyła 17 lat a wyjątkowo 15 lat na podstawie art.10 &2 kk

Odpowiedzialność prawna podmiotów zbiorowych nie jest odpowiedzialnością karną w znaczeniu ścisłym a zatem postępowanie przeciwko podmiotom zbiorowym nie jest postępowaniem karnym w rozumieniu art.1 kpk

Zdolność do działań procesowych jest to możliwość podejmowania czynności procesowych osobiście lub przez pełnomocnictwo.

Zdolności do działań procesowych nie posiadają :

-osoby małoletnie

-osoby całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnione

W procesie karnym za te osoby działają rodzice małoletniego lub całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnionego działają opiekunowie lub osoby pod których pieczą pozostają .

Legitymacja procesowa to uprawnienie ściśle procesowe do występowania w określonej roli procesowej zajmowana w pozycji roli strony procesowej w konkretnym procesie.

Legitymacje procesową posiadają :

-osoby fizyczne i prawne wymienione w ustawie jako strony po spełnieniu określonych wymagań formalnych

-legitymacja procesowa nie ma nic wspólnego z prawem materialnym np. jeżeli osoba nie popełniła przestępstwa ale została postawiona w stan oskarżenia w postępowaniu przygotowawczym stanie się stroną bierną oskarżoną .

Brak legitymacji procesowej nie wyklucza tzw legitymacji do czynności procesowych np. osoba uzyskała status pokrzywdzonego poświadczenie oskarżyciel posiłkowy . Pokrzywdzony nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu postępowania przygotowawczego .

Strona procesowa – stadium jurysdykcyjne

Oskarżyciel publiczny – organ

Oskarżyciel publiczny – jest to organ państwowy uprawniony do wnoszenia do sądu i popierania aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania . Zarówno akt oskarżenia jak i wniosek o warunkowe umorzenie postępowania wnoszone są i kierowane są o przestępstwa ścigane z urzędu . Art.45 statuuje iż oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator . Prokurator jest jako oskarżyciel publiczny zaliczany do głównych oskarżycieli w związku z tym jako oskarżyciel publiczny występuje z żądaniem opartym na prawie materialnym domagając się przed sądem ukarania oskarżonego zastosowania wobec niego środków karnych w trybie art.39 kk lub zastosowanie wobec oskarżonego środków prowokacyjnych ( środki związane z poddaniem sprawcy próbie) art.66 kk prokurator może ze względu na interes społeczny wszcząć lub wstąpić do postępowania ściganego w sprawach prywatnoskargowych takie uprawnienie wynika z art.60 kpk jest to instytucja ingerencji prokuratora w sprawy prywatno skargowe np. zakres podmiotowy, zakres przedmiotowy .

Prokurator – jako organ procesowy działa reprezentuje państwo w postępowaniu przygotowawczym . Stąd też mówimy że jest głównym oskarżycielem publicznym. Natomiast ograniczone prawo wykonywania czynności jeżeli prokurator prowadził mediację .Składy mieszane kolegialne- sprawy o zbrodnie jeżeli grozi kara pozbawienia wolności do lat 25 , dożywocie.
Tryb wyłączenia tj. wyłączenie na wniosek art.47&1 KPK w związku z art. 41&1 KPK.

Wyłączenie na wniosek prokuratora może nastąpić na wniosek strony jeżeli istnieją okoliczności tego rodzaju, że mogła by wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Takie wyłączenie na wniosek może zainicjować prokurator.

O wyłączeniu oskarżyciela publicznego prokuratora prowadzącego postępowanie prokuratora nadzorującego postępowanie przygotowawcze jak również osób prowadzących postępowanie przygotowawcze zawsze decyduje prokurator bezpośrednio przełożony lub prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze w trybie art. 48&1.

Udział oskarżyciela publicznego prokuratora w rozprawie.

Na rozprawie głównej w postępowaniu zwyczajnym udział prokuratora jest obowiązkowy nie stawiennictwo prokuratora na rozprawie powinno wywoływać skutek w postaci odroczenia rozprawy lub przewodniczący winien zarządzić przerwę jeżeli prokurator się nie zgłosi. Wyjaśnić jego nieobecność.

Na rozprawie w postępowaniu uproszczonym udział prokuratora nie jest obowiązkowy.

Niestawiennictwo prokuratora na rozprawie w trybie zwyczajnym i przeprowadzenie przez sąd rozprawy głównej pomimo nieobecności oskarżyciela głównego stanowi uchybienie procesowe, które może być ocenione w ramach art. 438 pkt 2 KPK czyli jako tzw. względna przyczyna odwoławcza tzn. sąd odwoławczy bierze pod uwagę czy stawiennictwo prokuratora miało wpływ na wynik sprawy.

Udział w posiedzeniach:

Prokurator w zasadzie nie ma obowiązku udziału w posiedzeniach sądu stąd też jeżeli ustawa takiego obowiązku nie stanowi prokurator może ale nie musi się stawić.

Art. 339&5 przewiduje obligatoryjny obowiązek stawiennictwa prokuratora w przypadku np. wydania postanowienia o zawieszenie postępowania.

Udział prokuratora w posiedzeniu sądu w przedmiocie zastosowania środków zabezpieczających w stosunku do oskarżonego, który dopuścił się popełnienia czynu w stanie niepoczytalnym.

Strona procesowa- pokrzywdzony.

Art. 49 – pokrzywdzony jest osoba fizyczna lub osoba prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone.

Instytucja samorządowa, państwowa, społeczna choćby nie miała osobowości prawnej której dobro prawne zostało naruszone.

Oskarżyciela publicznego nazywa się ubocznym szczególnym przysługuje on także innym organom państwowym. Organy te możemy podzielić na dwie grupy:

  1. Na podstawie art. 325 d) KPK Minister Sprawiedliwości z mocy rozporządzenia z 2003 upoważnił do wnoszenia i popierania oskarżyciela przed sądem następujące organy:

Te organy maja prawo prowadzić dochodzenie w zakresie swojej właściwości jak również maja prawo wnieść przed sąd uproszczony akt oskarżenia.

  1. Grupa organów upoważniona z mocy ustaw szczególnych posiada uprawnienie do prowadzenia uproszczonego aktu oskarżenia oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego. Do tych organów zaliczamy na podstawie ustawy „o lasach państwowych” straż leśną, na podstawie ustawy o prawie łowieckim – funkcjonariuszy straży łowieckiej.

Straż leśna prowadzi czynności postępowania przygotowawczego wnosi akt oskarżenia w sposób uproszczony jeżeli przedmiotem przestępstwa jest kradzież drzewa, a Straż leśna jeżeli przedmiotem przestępstwa jest zwierzyna.

Oskarżyciel publiczny jest uprawniony do prowadzenia : śledztwa, dochodzenia, wykonania zwykłego aktu oskarżenia i uproszczonego aktu oskarżenia.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia zgodnie z art. 14&2 KPK – odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu. Każdego oskarżyciela głównego prokuratora czy oskarżyciela dodatkowego.

Wyłączenie oskarżyciela publicznego – oskarżyciel publiczny może być wyłączony z postępowania w dwojaki sposób :

  1. Z mocy prawa w trybie art. 47 KPK jeżeli ujawnia się przyczyny z art. 40 &1 i są to:

  1. Sprawa dotyczy tego prokuratora bezpośrednio

  2. Jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo jest obrońcą, pełnomocnikiem ustawowym stron albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedna z tych osób

  3. Jest krewnym lub powinowatym w linii prostej a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli.

  4. Jest świadkiem czynu o który sprawa się toczy albo w tej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły.

Wyjątek pośredniości 49&3 dotyczy zakładu ubezpieczeń. Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępcę lub jest zobowiązany do jej pokrycia. Zakład ubezpieczeń w wyniku wypadku sam pokryje część szkody.

Organy kontroli państwowej. Pojecie pokrzywdzonego nie obejmuje organów kontroli państwa.

W sprawach o przestępstwa szkody wyrządzone instytucjom państwowym samorządowym mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego wówczas gdy nie działa organ pokrzywdzonej instytucji, organ kontroli państwowej wykonuje prawa pokrzywdzonego również wtedy gdy w zakresie swojego działania ujawnił przestępstwo lub wystąpił o wszczęcie postępowania karnego. Podobne uprawnienie do wykonywania praw pokrzywdzonego ma również PIP w sprawach o przestępstwa art.. 49&3a art. 218-221 chodzi o przestępstwa naruszające prawa pracownicze i art. 225&2 z tym, że organy PIP prawo to mogą wykonywać niezależnie od samego pokrzywdzonego.

Prawo do zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.

Wykład z dnia 11.06.2011 r.

Art. 49

Pokrzywdzony w postępowaniu jurysdykcyjnym (sądowym) po wniesieniu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania traci prawa strony, nie jest stroną postępowania sądowego. Jest tylko stroną w postępowaniu przygotowawczym. W postępowaniu przygotowawczym tylko przysługują mu pewne prawa i obowiązki.

1.Najważniejszym prawem pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczy jest prawo do zaskarżania decyzji o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, o umorzeniu post. przyg.,

2. zawsze w postępowaniu w śledztwie czy w dochodzeniu zawiadamia się ujawnionego pokrzywdzonego o wybraniu decyzji o umorzeniu lub o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Zawsze również pokrzywdzony jest zawiadomiony o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia.

W 2003 roku został dodany art. 49 z literką „a”, który stanowi, że pokrzywdzony i prokurator mogą aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej złożyć wniosek o naprawienie szkody. Prawo to będzie egzekwowane wówczas kiedy nasz pokrzywdzony nie złoży wcześniej pozwu cywilnego bowiem ustawodawca dopuszcza alternatywnie albo złożenie powództwa cywilnego i takie powództwo może złożyć pokrzywdzony na etapie postępowania przygot. Po przedstawieniu zarzutów podejrzanemu. Dlaczego nie wcześniej?– dlatego że jeżeli jakieś roszczenie istnienie to musi być skierowane przeciwko komuś, przeciwko sprawcy, dopóki nie ma sprawcy to nie może złożyć takiego powództwa. Jak już jest sprawca to nic nie stoi na przeszkodzie aby pokrzywdzony złożył pozew o naprawienie szkody. Jednak dopiero podczas postępowania sądowego uwzględnia się ten wniosek i wtedy po sprawdzeniu okazuje się czy zostanie przez sąd przyjęty. Jeżeli sąd nie przyjąłby pozwu w postępowaniu sądowym to pokrzywdzony może złożyć wniosek o naprawienie szkody do momentu zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego, Po zakończeniu tego przesłuchania termin mija. Nawet jeżeli sąd drugiej instancji będzie rozpatrywał sprawę to i tak pokrzywdzony już nie będzie miał prawa do złożenia takiego wniosku gdyż jego pierwsze przesłuchanie było przed sądem pierwszej instancji. To termin prekluzyjny (nieprzywracany przez sąd).

....

Art. 65 par.1 pkt.6 stanowi, iż odmawia się przyjęcia powództwa cywilnego jeżeli złożono wniosek w trybie art. 49a w zw. z art. 46 par. 1 kk (art. mówi o wniosku o naprawienie szkody)

W związku art. 46 kk. w razie skazania oskarżonego za przestępstwo spowodowania śmierci, w razie spowodowania zgodnie a art. 46 kk. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia , w razie skazania oskarżonego za przestępstwo przeciwko w bezpieczeństwie komunikacji, w razie skazania za przestępstwo przeciwko środowisku, przeciwko gospodarczemu mieniu lub przeciwko obrotowi gospodarczemu sąd na wniosek pokrzywdzonego lub innego podmiotu orzeka obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części. Zamiast obowiązku naprawienia szkody w całości lub w części sąd zawsze może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za wyrządzoną szkodę. (ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała a także za doznaną krzywdę przez pokrzywdzonego).

Pokrzywdzony nie jest uprawniony do występowania o nawiązkę. Czyni to tylko sąd z urzędu nawet wbrew woli samego pokrzywdzonego. On może wystąpić z powództwem cywilnym, z wnioskiem o naprawienie wyrządzonej szkody, ale nie o nawiązkę. Nawiązka jest rodzajem środka karnego, dlatego właśnie sąd może orzec z urzędu taki środek karny w stosunku do oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego.

Pokrzywdzony w procesie karnym działa osobiście lub przez pełnomocnika.

Pełnomocnik jest to adwokat lub radca prawny, któremu przysługuje upoważnienie ustawowe wynikające z ustawy o radcach prawnych. Pełnomocnik to inaczej pomocnik procesowy pokrzywdzonego na etapie postępowania przygotowawczego. Później nie może on działać przez pełnomocnika bowiem traci swoje prawa strony.

Prawa bycia stroną postępowania sądowego uzależnione są od pokrzywdzonego. Albo wyraża wole albo nie. Pokrzywdzony może oświadczyć w formie pisemnej lub ustnej do protokółu, że chce działać w charakterze strony to ten nasz pokrzywdzony stanie się stroną jaką określamy „oskarżycielem posiłkowym”.

Oskarżycielem posiłkowym może być tylko pokrzywdzony, a zatem ta osoba, która spełnia wymogi formalne określone w definicji pokrzywdzonego, a zatem jest to ta osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem.

Pomimo tego iż osoba działa jako ... sąd odmówi jej tego prawa gdyż nie spełnia wymogów pokrzywdzonego.

Są dwa rodzaje oskarżycieli posiłkowych:

  1. oskarżyciel posiłkowy uboczny

  2. oskarżyciel posiłkowy samoistny (oskarżyciel posiłkowy subsydialny)

Ad. 1. oskarżyciel posiłkowy uboczny jest to pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, który może działać obok oskarżyciela publicznego.

Ad. 2. Oskarżyciel posiłkowy samoistny (oskarżyciel posiłkowy subsydialny) jest to również pokrzywdzony w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, który samodzielnie wniósł skargę posiłkową (subsydialną) do Sądu po spełnieniu pewnej drogi procesowej.

Oskarżyciel posiłkowy uboczny staje się stroną postępowania sądowego poprzez złożenie oświadczenia w formie pisemnej lub w formie ustnej do protokołu rozprawy głównej, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego ubocznego. Oświadczenie to musi być złożone zarówno w formie pisemnej jak i w formie ustnej do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

Czas rozpoczęcia przewodu sądowego to jest termin, który nazywamy terminem prekluzyjnym, określony moment czasowy i ten termin prekluzyjny jest terminem nieprzywracanym, tzn. czynność dokonana po upływie tego terminu a zatem po rozpoczęciu przewodu sądowego jest czynnością bezskuteczną.

Co oznacza „do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego”?

- to odczytanie aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego.

Zawsze jeżeli ustawa posługuje się terminem w/w jest to kulminacyjny moment, jeżeli nie wykonamy czegoś do tego czasu to już nic nie możemy zyskać. Gdy oskarżyciel publiczny wstaje i do czasu odczytania aktu oskarżenia.

Drugi oskarżyciel jest to oskarżyciel posiłkowy subsydialny pokrzywdzony w sprawach również o przestępstwa publiczno-skargowe. Ta instytucja została wprowadzona w 1997 r.

Głównym decydentem o tym czy dany pokrzywdzony uzyska prawa strony jest sąd. W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony może dostać postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia lub postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia. Jest o tym powiadamiany i pouczony, że przysługuje mu zażalenie na to postanowienie w terminie 7 dni. Zarówno postanowienie o odmowie zamyka drogę do wydania wyroku (zależy jeszcze w jakiej fazie zostaje ta decyzja wydana) jak i postanowienie o umorzeniu postępowania przeciwko osobie. Ale jedno i drugie zamknie drogę do wydania wyroku, jeżeli pokrzywdzony nie skorzysta z prawa do złożenia zażalenia w terminie 7 dni od doręczenia mu decyzji.

W związku z tym zażalenie można złożyć do prokuratora, który wydał postanowienie o umorzeniu lub o odmowie wszczęcia postępowania, jeżeli nie zawierało ono nowych faktów i dowodów to prokurator przekazuje je do sądu. Sąd po otrzymaniu akt sprawy wyznacza posiedzenie które odbywa się w składzie jedno osobowym w sądzie rejonowym.

1 -Postanowienie o odmowie lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego otwiera drogę dla pokrzywdzonego do ewentualnego nadania mu takiego statusu.

2 – zażalenie pokrzywdzonego do Sądu na wydane przez prokuratora postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego.

Pokrzywdzonemu przysługuje prawo przejrzenia akt sprawy – postępowania przygotowawczego.

3 –– sąd wyznacza posiedzenie i na tym posiedzeniu może podjąć decyzje:

po pierwsze: o utrzymaniu w mocy postanowienia o umorzeniu postępowania

lub utrzymać w mocy postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania.

Jeżeli sąd utrzyma w mocy postanowienie prokuratora o odmowie lub umorzeniu to na tym droga pokrzywdzonego się kończy i z tą sytuacją musi się już pogodzić, że nigdy nie uzyska statusu oskarżyciela. (czyli ta decyzja prokuratora jest w pełni zasadna i sąd utrzymuje ją w mocy)

Wtedy koniec roszczeń.

Natomiast może również się zdarzyć że sąd na tym posiedzeniu wyda decyzję o uchyleniu postanowienia prokuratorskiego o odmowie lub o umorzeniu postępowania jednocześnie wskazując powody uchylenia, okoliczności które wymagają wyjaśnienia, i te wytyczne sądu są dla prokuratora wiążące.

4–Prokurator jeżeli nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia wydaje ponownie postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Jeżeli taka decyzja zostanie wydana ponownie, to wówczas pokrzywdzony uzyskuje nadzieję do samodzielnego występowania przed sądem, ale musi sprostać jeszcze wymogom

1: akt oskarżenia musi być sporządzony i podpisany przez adwokata,

2: akt oskarżenia musi być wniesiony do sądu w terminie 1miesiąca liczonym od dnia doręczenia pokrzywdzonemu przez prokuratora nadrzędnego zawiadomienia o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia o powtórnym umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego.

Termin 1 miesiąca nie jest terminem zawitym i ten termin nie może być przywrócony. Czynność dokonana po upływie tego terminu jest czynnością bezskuteczną.

Jeżeli ta droga zostanie wyczerpana przez pokrzywdzonego, jeżeli zostanie spełniony przymus adwokacki lub radcowski to wówczas pozostaje jeszcze jedna dla pokrzywdzonego istotna rzecz – kontrola subsydialnego aktu oskarżenia przeprowadzona przez Prezesa Sądu w trybie art. 339 par. 2 kk.

Jeżeli w jednej sprawie działa kilku pokrzywdzonych i każdy z nich domaga się swoich praw przed sądem i każdy z nich uzyskał prawo do występowania procesowego przed sądem.

Co sąd ma wtedy z tym zrobić?

Pierwszy akt oskarżenia będzie otwierał przewód sądowy. Tu liczy się data wpływu, a wtedy inni pokrzywdzeni uzyskają prawa do występowania obok oskarżyciela subsydiarnego jako oskarżyciele posiłkowi uboczni(podobnie jak oskarżyciele uboczni)art. 56 kk. Prawo sądu do ograniczenia oskarżycieli posiłkowych ubocznych wydając postanowienie przed rozprawą główną. Pokrzywdzeni nie dopuszczeni do udziału jako oskarżyciele posiłkowi mają prawo zawsze złożyć na piśmie wnioski i wtedy sąd z urzędu może wezwać takiego świadka na rozprawę.

Akt oskarżenia wniesiony przez oskarżyciela posiłkowego otwiera przewód sądowy na rozprawie głównej, jest to publiczny akt oskarżenia z tym, że cechą charakterystyczną jest to, że jest wniesiony w interesie pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym wszczętym na podstawie subsydiarnego aktu oskarżenia może wziąć w nim udział prokurator. W tym przypadku prokurator nie oskarża jako oskarżyciel publiczny lecz jako rzecznik interesu społecznego (praworządności).

Art. 14 &2 nie wiąże sądu oskarżyciel posiłkowy subsydialny może odstąpić od oskarżenia. Prokurator jeżeli jest obecny na rozprawie może niezwłocznie przystąpić do oskarżenia, w przypadku jego nieobecności na rozprawie nie później niż w terminie 14 dni prokurator może przystąpić do oskarżenia (ale nie musi). Odstąpienie oskarżyciela posiłkowego od skargi wywołuje skutek tego typu, że ponownie nie może on przyłączyć się do postępowania. Dotyczy to zarówno oskarżyciela posiłkowego subsydialnego jak i ubocznego. Odstąpienie oskarżyciela subsydialnego i nie wstąpienie do procesu oskarżyciela publicznego powoduje umorzenie postępowania.

Strona, która działa w trybie prywatno-skargowym to oskarżyciel prywatny.

Oskarżycielem prywatnym jest osoba pokrzywdzona, która w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego może wnieść do sądu i popierać akt oskarżenia jako pełnoprawna strona procesowa. Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia do sądu wszczyna postępowanie prywatno-skargowe.

Pokrzywdzony również może złożyć skargę prywatną w policji. Obowiązkiem policji jest niezwłoczne przekazanie tej skargi do sądu i pełni funkcję prywatnego aktu oskarżenia. Postępowanie prywatne jest postępowaniem szczególnym ze względu na zakres karny jaki obejmuje.

Pokrzywdzony może samodzielnie sporządzić akt oskarżenia albo złożyć skargę na policji a ta przekazuje ją do sądu. Główny oskarżyciel pokrzywdzony ma prawo odstąpić od skargi którą wniósł do sądu. Wtedy sąd umarza na rozprawie głównej, a przed rozpoczęciem rozprawy głównej na posiedzeniu pojednawczym.

Ingerencja prokuratora w postępowanie prywatno -skargowe w trybie art. 60 kk.

Ingerencja ta może polegać na wstąpieniu prokuratora do postępowania już wszczętego.

Ingerencja może polegać na wszczęciu postępowania.

Wszczęcie postępowania następuje w drodze postanowienia o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa wydanego przez prokuratora w trybie art. 60 kk. Skutkiem wszczęcia postępowania przez prokuratora jest skierowanie do Sądu publicznego aktu oskarżenia w sprawie o czyn ścigany w trybie prywatno-skargowym.

Jeżeli prokurator wstąpi to jest zmiana trybu postępowania na publiczno-skargowy. Zostanie wydany wyrok jeżeli działa oskarżyciel posiłkowy ale jeżeli nie złoży oświadczenia to nie może zaskarżyć wyroku bo nie jest stroną postępowania.

Ingerencja prokuratora – podstawowy wymóg interesu społecznego. Prokurator może wstąpić lub wszcząć postępowanie, podlega to jego swobodnej ocenie. Zakres podmiotowy i przedmiotowy (czyn ścigany prywatno-skargowy wysoce bulwersujący opinie publiczną). Inne prawo odstąpić od własnej ingerencji.

Skarga wzajemna (inaczej nazywana oskarżeniem wzajemnym) polega na połączeniu roli oskarżyciela prywatnego i oskarżonego w jednym postępowaniu. Oskarżenie wzajemne może mieć miejsce jeżeli zostaną spełnione warunki określone w art. 497 kk., który stanowi że oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn pozostający w ścisłym związku z czynem mu zarzucanym.

Np. gdy ktoś kogoś znieważy a druga osoba uderzy w twarz. Wtedy może dojść do takiej sytuacji że jedna osoba może być w charakterze oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego.

Na egzamin – definicja oskarżyciela prywatnego.

Powód cywilny jest to pokrzywdzony, który aż do rozpoczęcia przewodu sądowego może wytoczyć powództwo cywilne dochodząc wobec oskarżonego roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnionego przestępstwa.

Z pozwem cywilnym może wystąpić:

- Pokrzywdzony i zakład ubezpieczeń np. PZU w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia. Pokrzywdzony staje się powodem cywilnym dopiero z chwilą wydania postanowienia przez sąd o przyjęciu powództwa cywilnego.

Odmowa przyjęcia powództwa cywilnego przez Sąd następuje na mocy art. 65 par.

1 - jeżeli powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne np. w stosunku do nieletnich

2 – sąd odmawia przyjęcia powództwa cywilnego jeżeli roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutami oskarżenia.

3 – powództwo zostało wniesione przez osobą nieuprwnioną.

4 – zachodzi zawisłość sporu lub powaga rzeczy osądzonej.

Zawisłość sporu – toczą się równocześnie dwa postępowania w stosunku do oskarżonego o ten sam czyn; tzw. przeszkoda procesowa. Jedno postępowanie musi być umorzone, aby mogło się toczyć postępowanie.

Powaga rzeczy osądzonej – inaczej pomocność materialna. Jeżeli zapadło już prawomocne rozstrzygniecie w tej sprawie.

Sąd ma prawo odmówić przyjęcia powództw cywilnego : po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową samorządową lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w charakterze oskarżonego.

Sąd ma prawo odmówić przyjęcia powództw cywilnego: jeżeli pokrzywdzony złożył wniosek o naprawienie szkody na podstawie art. 46 par. 1 kpk.

Przyjecie powództwa cywilnego następuje jeżeli pozew cywilny odpowiada warunkom formalnym jeżeli został złożony w terminie (do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego) i jeżeli pozew cywilny złożyła osoba uprawniona, czyli pokrzywdzony.

Pozostawienie bez rozpoznania powództwa cywilnego następuje jeżeli w toku przewodu sądowego ujawni się okoliczność warunkująca odmowę przyjęcia powództwa (jedna z tych okoliczności z art. 65 kpk np. w stosunku do nieletniego ) a zatem sąd wydaje postanowienie o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania.

Proces, który obejmuje roszczenie cywilne i karne, nazywamy procesem adhezyjnym.

Strona bierna

Takie same prawa i takie same obowiązki ma podejrzany/oskarżony.

Definicja podejrzanego jest stroną bierną postępowania przygotowawczego śledztwa lub dochodzenia. Ze względu na te dwie różne formy – śledztwo lub dochodzenie – mamy dwuczłonową definicję podejrzanego.

Podejrzanym jest:

1) osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów;

2) jest osoba, którą poinformowano o treści zarzutu i przesłuchano w charakterze podejrzanego (tylko w dochodzeniu może być organem policja, nie prokurator art. 312. Prokurator występuje w śledztwie (postanowienia).

Ad. 1. Jeżeli mamy prowadzone śledztwo to zawsze prokurator wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutów i tylko w tej formie osoba może uzyskać status podejrzanego. (to występuję tylko w śledztwie)

Ad. 2. Tu mamy do czynienia tylko z dochodzeniem. Ten drugi człon obejmuje też dochodzenie w tzw. niezbędnym zakresie (postępowanie zostanie wszczęte dopiero w ciągu pięciu dni w formie dochodzenia lub śledztwa)

Osoba podejrzewana to nie podejrzany. Taką osobą podejrzaną jest osoba wobec której podjęto określone czynności procesowe., np. osoba, wobec której dokonano zatrzymania, dokonano u niej przeszukania.

Oskarżony – strona bierna postępowania sądowego; jest to osoba przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu lub osoba wobec której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Zarówno akt oskarżenia jak i wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może zostać wniesione do sądu jeżeli będą istniały podstawy materialne, kiedy podstawowe okoliczności czynu nie budzą wątpliwości do 3 lat pozbawienia wolności a rozszerzenia do 5 lat, jeżeli dopuścił się takiego czynu pojednanie się z pokrzywdzonym i zadośćuczynienie to może być warunkowe umorzenie postępowania.

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania – nie stwierdza winy.??

Wyrok warunkowo umarzający postępowanie – wyrok merytoryczny który stwierdza winę oskarżonego???. Nakłada na sprawce określone obowiązki.

Umorzenie postępowania – wydanie przez sąd wyroku formalnego gdy istnieją przeszkody procesowe.

Prawa i obowiązki oskarżonego i podejrzanego z wyjątkiem osoby podejrzanej:

Oskarżony ma prawo do:

Prawo do milczenia łączy się z zasadą NEMO SE IPSUM ACCUSARE TENETUR – nikt nie ma obowiązku dostarczania dowodów przeciwko sobie, prawo do obrony materialnej.

Przez obronę materialną rozumie się czynności organów procesowych i czynności samego oskarżonego, które zmierzają do wykazania okoliczności łagodzących bądź okoliczności całkowicie lub częściowo obalających oskarżenie. Obrona materialna oskarżonego może polegać na obronie aktywnej – składanie wyjaśnień, składanie wniosków dowodowych przez oskarżonego - jak również obronie biernej, czyli oskarżony w trakcie całego postępowania jako podejrzany, jako oskarżony milczy. Wynika to z kpk.

Na oskarżycielu publicznym ciąży aby udowodnił winę oskarżonego.

Oskarżony ma oprócz praw obowiązki. Są one określone w art. 74 par. 2 kpk.

Ma obowiązek stawiennictwa.

Ma obowiązek w celach rozpoznawczych poddać się oględzinom zewnętrznym ciała lub innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała, oskarżonego wolno nawet bez jego zgody fotografować, pobierać odciski i okazać go w celach rozpoznawczych, ponadto ma obowiązek poddać się badaniom psychologicznym lub psychiatrycznym. Oraz poddać się wykonaniu zabiegów na jego ciele oprócz chirurgicznych – wykonywanych przez uprawnionego pracownika służby zdrowia. Ma również obowiązek poddania się pobraniu przez funkcjonariusza policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli nie zagraża to jego zdrowiu lub zdrowiu innych osób.

Oskarżony ma oprócz obrony materialnej prawo do obrony formalnej.

Jest to prawo do korzystania z pomocy obrońcy i prawo do wyboru obrońcy.

Jeden oskarżony może mieć nie więcej niż trzech obrońców. Każdy z obrońców podejrzanego ma pełnię praw obrończych i nie jest związany czynnościami współobrońcy. Oskarżony może mieć obrońcę z wyboru, może mieć również obrońcę z urzędu. W procesie karnym oskarżony może mieć również tzw. obrońcę niezbędnego.

Różnica pomiędzy obrońcą z urzędu a obrońcą niezbędnym jest duża, dlatego że najczęściej obrońca z urzędu jest przydzielany osobie ubogiej. Wtedy organ procesowy może przyznać mu kiedy wykaże i uzasadni pisemnie, że nie będzie go stać na pokrycie kosztów obrony. W przypadku obrońcy niezbędnego organ procesowy musi zadbać o ustanowienie obrońcy z urzędu np. przy nieletnim żadna czynność nie może być dokonana bez udziału takiego obrońcy.

Art. 10 par 2 kk mówi o nieletnim który dokonał zamachu na życie prezydenta i wtedy musi być obrońca niezbędny art. 79 bo czynność procesowa nie mogła by mieć miejsca.

Art. 79 sąd okręgowy jako I instancja - obrońca niezbędny.

O tym czy obrońcę przyznać czy tez nie decyduje sąd.

Obrońca niezbędny będzie pomocnikiem procesowym oskarżonego aż do czasu uprawomocnienia się wyroku, chyba, że okoliczność... zostanie wyeliminowany np. co do poczytalności oskarżonego. Gdy okaże się że oskarżony jest w pełni poczytalny wówczas nie będzie mu przysługiwała obrona niezbędna.

Jeżeli chodzi o oskarżonego to wszędzie tam, gdzie znajdziemy w przepisach oskarżony ale w zależności od etapu postępowania, w postępowaniu przygotowawczym będzie to podejrzany a w postępowaniu sadowym będzie to oskarżony.

PRZEBIEG PROCESU - Postępowanie przygotowawcze.

Postępowanie przygotowawcze może przybrać postać śledztwa lub dochodzenia.

Śledztwo prowadzi prokurator, dochodzenie prowadzi Policja oraz uprawnienia policji przysługują także organom na mocy art. 312 kpk SG , ABW, organom służby celnej, CBA,

Upoważnienie podejmowania czynności organy te posiadają w zakresie ich właściwości.

Uprawnienia Policji posiadają także inne ograny upoważnione z mocy rozporządzenia wykonawczego Ministra Sprawiedliwości, np. Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa Inspekcja Handlowa oraz organy upoważnione z mocy ustaw szczególnych w zakresie ich właściwości: Straż Leśna, Straż Łowiecka.

Zarówno śledztwo jak i dochodzenie ma określone zadania, cele np.:

- ustalenie czy czyn został rzeczywiście popełniony;

- czy dany czyn stanowi przestępstwo;

- wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy przestępstwa;

- zebranie danych osobo poznawczych o sprawcy;

- wyjaśnienie okoliczności sprawy;

- ustalenie osób pokrzywdzonych;

- ustalenie rozmiaru szkody;

- zebranie dowodów,

- zabezpieczenie tych dowodów

- utrwalenie tychże dowodów dla Sądu.

Śledztwo obejmuje dwie fazy:

  1. Postępowanie w sprawie – ono rozpoczyna się od momentu wydania postanowienia o wszczęciu śledztwa, a kończy się na wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów;

  2. Postępowanie przeciwko osobie – rozpoczyna się od wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, a kończy się na postanowieniu o zamknięciu śledztwa.

Postępowanie ma na celu wykrycie i ujęcie sprawcy. Materiał dowodowy jest zbierany dla udowodnienia przestępstwa.

Po ogłoszeniu zarzutów podejrzanemu kończy się postępowanie w sprawie a rozpoczyna się postępowanie przeciwko osobie.

Forma egzaminu „0”: Test o 13:00 do 13:15. Wyniki od razu lub na następny dzień. Test jednokrotnego wyboru + jedno pytanie może być otwarte. Dla chętnych i bez konsekwencji.

Postępowanie przygotowawcze i środki zaskarżenia.

W poniedziałek 20-go egzamin właściwy o 10:00.

Rozprawę i apelacje podaruje na zerówce.


Wyszukiwarka