59. Przyczyny i skutki strefowości i piętrowości flory i fauny na Ziemi.

Formacje roślinne są to zbiorowiska roślin o charakterystycznym składzie gatunkowym, występujące w danych warunkach ekologicznych uzależnionych od klimatu, gleb, rzeźby terenu i stosunków wodnych. Roślinność na ziemi charakteryzuje się strefowością, ale występują również formacje astrefowe wynikające np. z wysokości nad poziomem morza i tam mamy do czynienia z piętrowością formacji roślinnych. Podstawowymi formacjami roślinnymi są formacje: leśne, sawannowe, bezdrzewne i pustynne. Formacje leśne są charakterystyczne dla obszarów, na których temperatura najcieplejszego miesiąca jest większa od 10°C, oraz występują odpowiednie ilości opadów. W rejonach gdzie brakuje wilgoci powstają formacje bezdrzewne, np. stepy, a w warunkach skrajnie suchych formacje pustynne. Formacją bezdrzewną jest również tundra oraz pustynie zimne, powstające w obszarach o niskich temperaturach. Niektóre formacje występują w kilku strefach klimatycznych np. leśne.

Czynnikami wpływającymi na rozmieszczenie poszczególnych formacji roślinnych są warunki klimatyczne, rodzaj gleb, stosunki wodne i rzeźba terenu.

Roślinność obszarów górskich układa się piętrami w zależności od wysokości oraz temperatury powietrza, która maleje wraz ze wzrostem wysokości. Piętra roślinne nawiązują do stref roślinności na danym terenie w obrębie strefi klimatycznej. W strefie międzyzwrotnikowej dolne piętra porasta wilgotny las równikowy, zaś w piętrze alpejskim zarośla karłowatych drzew i krzewów a powyżej roślinność zielna. Górna granica, na której jeszcze rosną rośliny osiąga 4500 m n.p.m. Powyżej tej wysokości występują śniegi i lodowce, a na wystających skałach rosną porosty.

W Polsce w niższych partiach rosną lasy regla dolnego – lasy złożone z buka, jodły i świerka, sięga do 1100 m n.p.m. w Karpatach i do 1000 m n.p.m. w Sudetach. Powyżej regiel górny, który tworzą świerki, sięga do wysokości 1350 m n.p.m. w Karpatach i 1250 m n.p.m. w Sudetach. Piętro kosówki sięga do 1800 m n.p.m. w Karpatach i 1450 m n.p.m. w Sudetach, rośnie w nim kosodrzewina. Powyżej rozciągają się hale będące formacjami łąkowymi, ale o odmiennym składzie niż na terenach nizinnych. Powyżej 2150 m n.p.m. rozciąga się piętro turni, w którym występują nieliczne kępy roślinności zielnej i przede wszystkim porosty.

Zwierzęta występują we wszystkich środowiskach, istnieje tylko niewiele terenów bez nich. Występowanie i charakter fauny uzależnione są od warunków w danym miejscu. Składają się na nie: temperatura, nasłonecznienie, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne i hydrostatyczne, wiatry, wody, gleba, rzeźba terenu i szata roślinna. W obrębie poszczególnych stref klimatyczno – roślinnych świat zwierzęcy wykazuje pewne podobieństwa, aczkolwiek istniejące różnice wynikają z historii geologicznej poszczególnych obszarów, a mianowicie rozpadu na kontynenty pozostawienia niektórych w całkowitej izolacji.

Wyróżniono 4 królestwa zwierzęce, dzielące się na krainy zoogeograficznych –podkreślających rzucające się w oczy odmienności faunistycznej różnych regionów świata.

Królestwo Arktogea

• kraina palearktyczna, obejmującą całą Europę, północną Afrykę aż po Saharę i północną Azję aż po Himalaje. Przykładowe gatunki: sarna, jeleń

• kraina nearktyczna obejmującą Amerykę Północną po środkowy Meksyk. Przykładowe gatunki: niedźwiedź grizzly, piżmowół

• kraina etiopska, do której zalicza się całą Afrykę na południe od Sahary. Przykładowe gatunki: słoń afrykański, zebra

• kraina orientalna z Indiami, południowymi Chinami i zachodnimi wyspami Archipelagu Malajskiego. Przykładowe gatunki: paw, krokodyl

• kraina madagaskarska, obejmująca Madagaskar. Przykładowe gatunki: lemur

Królestwo Neogea

• kraina neotropikalna obejmującą teren od środkowego Meksyku po Amerykę Południową włącznie. Przykładowe gatunki: leniwiec, mrówkojad

Królestwo Notogea

• kraina australijska, do której prócz Australii należą jeszcze duże i małe wyspy Oceanu Spokojnego oraz wyspy malajskie na wschód od Celebes. Przykładowe gatunki: kangur, koala

Królestwo Antarktis, obejmujące Antarktydę. Przykładowe gatunki: pingwin, albatros

Życie w morzach i oceanach występuje w trzech strefach:

• litoralna – wody do głębokości 20 m. Środowisko litoralu jest najbogatsze pod względem spotykanych gatunków zwierząt. Występują tu rafy koralowe

• nerytyczna – wody na głębokości od 20 m do 200 m, czyli strefa szelfu kontynentalnego. Zwierzęta zamieszkują pelagial, czyli wody otwarte i bentos, obejmujący dno

• oceaniczna – strefa wód otwartego oceanu, gdzie zwierzęta zamieszkują poszczególne warstwy pelagialu i dno oceaniczne.