Katechetyka speccjalna pierwszy wykład

SYMPTOMATOLOGIA STOPNI NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ.

Stopnie Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim Niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym Niepełnosprawność w stopniu znacznym Niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim
1 2 3 4 5
Procesy instrumentalne.
Procesy organizacyjne: spostrzeganie Sprawność spostrzegania zasadniczo w normie. Spostrzeżenia nie precyzyjne, trudności z wyróżnieniem istotnych szczegółów. Zdarzają się przypadki szczególnych uzdolnień do muzyki i plastyki. Obniżona sprawność spostrzegania. Spostrzega cech konkretne, nie odróżnia cech ważnych. Znacznie obniżona sprawność i szybkość spostrzegania. Spostrzeżenia niedokładne. Trudności rozpoznawania i przedmiotów, wyodrębnienia elementów całości. Głęboko zaburzona sprawność spostrzegania. W niektórych przypadkach nie udaje się wywołać koncentracji wzroku na przedmiocie. Reakcje główne na bodźce sygnalizujące pokarm.
Uwaga Uwaga dowolna, dobrze skoncentrowana na materiale konkretnym. Krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia. Ograniczony zakres uwagi. Trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej. Dobrze koncentruje uwagę przy wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na interesujących przedmiotach. Dominuje uwaga mimowolna. Poważne trudności z koncentracją uwagi. Koncentruje się na przedmiotach służących zaspokojeniu potrzeb lub wyróżniających się, np. zdecydowaną barwą. Uwaga mimowolna, brak uwagi dowolnej. W niektórych przypadkach brak objawów koncentracji uwagi mimowolnej.
Pamięć Dobra pamięć mechaniczna, zdarzają się przypadki wybitnie dobrej „pamięci fotograficznej”. Zapamiętywanie wybitnie utrudnione. Zakres pamięci znikomy, mała trwałość pamięci. Potrafi zapamiętać najprostsze układy ruchowe na rytmice. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (12 sylab), 4 cyfry, 3 proste polecenia zapamiętać i wykonać. Zapamiętywanie i uczenie się zniesione lub widoczne jedynie w opanowaniu prostych reakcji ruchowych, odszukiwaniu schowanego przedmiotu.
Słaba pamięć logiczna i dowolna. Uczenie się bez zrozumienia. Wolne tępo uczenia. Zapamiętuje piosenki, wiersze. Ograniczony zakres pamięci. Bardzo wolne tępo uczenia się. Potrafi zapamiętać proste piosenki i wiersze. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (16-18 sylab). 5 cyfr.
Mowa Opóźniony rozwój mowy, pojedyncze wyrazy do 3 roku życia, zdania w 5-6 r. ż. Trudności z wypowiadaniem myśli, formowaniem wypowiedzi. Agramatyzmy. Częste wady wymowy. Mały zasób słownictwa. Znacznie opóźniony rozwój mowy – pojedyncze wyrazy ok. 5 r. ż. Zdania około 7. Używa prostych zdań, liczne Agramatyzmy. Wymowa niewyraźna, wadliwa. Ograniczony zasób słownictwa, brak pojęć abstrakcyjnych. Głębokie upośledzenie rozwoju wymowy, pojedyncze wyrazy w wieku szkolnym. Często nie buduje zdań, wypowiedzi monosylabami lub jednym wyrazem. Niekiedy używa zdań prostych. Nie odmienia przez przypadki. Wymowa bełkotliwa. Zasób słownictwa minimalny. Mowa niewykształcona, opanowuje 2-3 wyrazy i rozumie kilka prostych poleceń.
Procesy intelektualne: myślenie Dominuje myślenie konkretno – obrazowe nad abstrakcyjnym myśleniem. Upośledzone abstrahowanie, uogólnianie, porównanie oraz rozumowanie przyczynowo – skutkowe, wnioskowanie i tworzenie pojęć. Mała samodzielność myślenia, zwolnione tempo, mała płynność i giętkość. Słaby krytycyzm, ograniczona zdolność do samokontroli. Dobrze definiuje pojęcia konkretne, nie potrafi podać definicji pojęć abstrakcyjnych. Słabo rozwinięte myślenie pojęciowo – słowne. Myślenie ma charakter konkretno – obrazowy. Upośledzone rozumowanie przyczynowo – skutkowe. Bardzo wolne tempo i sztywność myślenia. Brak samodzielności, krytycyzmu i zdolności do samokontroli. Pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i materiału, z którego przedmiot jest zrobiony lub „przez użytek”. Dominuje myślenie sensoryczno – motoryczne w działaniu głęboko upośledzone myślenie pojecie – słowne. Pojęcia definiuje „przez użytek” Niewykształcone.
Maksymalny poziom rozwoju umysłowego. W wieku 15- 21 lat osiąga wiek inteligencji 8 – 12 lat. W wieku 15 lat osiąga wiek inteligencji do 7 – 8 lat. W wieku 8 – 10 osiąga wiek inteligencji do 3 lat. Osoby dorosłe nie przekraczają poziomu intelektualnego dziecka w wieku 5 – 6lat.
Procesy wykonawcze: motoryka. Opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w końcu 1 r. ż. Brak precyzji ruchów, ruchy słabo skoordynowane. Pełny zakres samoobsługi. Może opanować czynności zawodowe i bardzo dobrze je wykonywać. Poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 r. ż. Chodzenie w 3. Dość dobrze radzi sobie z samoobsługą. Wyuczane w wykonywaniu prostych czynności zawodowych, pod nadzorem, obsługuje proste urządzenia i maszyny. Ruchy mało precyzyjne, niezgrabne. wolne tempo czynności ruchowych. Głęboko opóźniony rozwój ruchowy: siadanie i chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym. Może przyswoić sobie ruchy niezbędne do wykonywania prostych czynności związanych z samoobsługą, wymaga to dłuższego ćwiczenia. Poważnie upośledzona motoryka rąk. Zdolne do opanowania chodzenia. Ruchy automatyczne, stereotypowe, które nie służą wykonywaniu czynności.
Procesy uwarunkowań.
Procesy emocjonalno – motywacyjne i dojrzałość społeczna. Osłabiona kontrola emocji, popędów, dążeń. Zdolne do uczuć wyższych. Utrudnione przystosowanie społeczne. Niektóre dzieci osiągają znaczny stopień upośledzenia. Ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców. Słabo kontrolują emocje, popędy i dążenia. Zdolne do wyrażania uczuć, przywiązania, chociaż wyrażają je w sposób prymitywny. Nie kontrolują emocji i popędów. Mało samodzielne, wymagają stałej pomocy i kontroli. Realizuje proste potrzeby, nauczone dba o higienę osobistą. Zdolne do wyrażania prostych emocji. Najczęściej brak objawów życia uczuciowego i przejawów samodzielności. W wyniku długotrwałego ćwiczenia można nauczyć je sygnalizowania potrzeb fizjologicznych.
Maksymalny poziom dojrzałości społecznej. 17 lat 10 lat 7 – 8 lat 4 lata
Terapia, nauka, praca.
Nauka Przedszkole normalne. Szkoła podstawowa specjalna (od 2 roku nauki), której program obejmuje materiał 5 lat szkoły normalnej. Szkoła zawodowa specjalna. Przedszkole specjalne. Dzieci zwolnione od obowiązku szkolnego przebywają często w zakładach specjalnych. Wymagają stałej opieki i pielęgnacji. Nauczanie indywidualne do 24 r.
Szkoła życia (elementy nauki, czytania, pisania). Przyuczanie do wykonywania prostych prac zawodowych. Szkoła życia (może nauczyć się podpisywać oraz rozpoznawać i pisać łatwe wyrazy). Uczą się samoobsługi.
Praca Pracuje w wyuczonym zawodzie w zwykłych zakładach pracy lub w zakładach pracy chronionej. Pracuje pod nadzorem w zakładach pracy chronionej. Wykonuje proste czynności życia codziennego i zawodowe pod stałym nadzorem z pomocą.

Katechetyka specjalna jest nauką zajmującą się refleksją naukową nad katechezą specjalną ludzi niepełnosprawnych umysłowo, fizycznie, opierając się o dokumenty Kościoła, korzysta z psychologii, pedagogiki.

Pedagogika specjalna jest nauką zajmującą się opieką, terapią, kształceniem i wychowaniem osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych.

Dyscyplina naukowa dotycząca upośledzeń umysłowych to oligofrenopedagogika. Zajmuje się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób upośledzonych umysłowo. Od tego terminu katechizację osób niepełnosprawnych intelektualnie nazwano oligokatecheza.

Surdopedagogika - dyscyplina naukowa dotycząca upośledzeń słuchu i mowy. Zajmuje się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób niesłyszących i słabo słyszących. Od tego terminu katechizację osób niesłyszących i słabo słyszących nazwano surdokatecheza.

Dyscyplina naukowa dotycząca upośledzeń wzroku to tyflopedagogika. Zajmuje się teorią i praktyką wychowania i kształcenia osób z wadami wzroku, niewidomych i niedowidzących. Od tego terminu katechizację tej grupy osób nazwano tyflokatecheza.

Kwestię dopuszczenia do sakramentów reguluję Kodeks Prawa Kanonicznego. Kanon 777 paragraf 4: „ażeby katechizować także upośledzonych fizycznie i umysłowo, na ile pozwala na to ich stan;”

Dokumenty katechetyczne o katechezie specjalnej

Problem katechezy specjalnej podjęły dokumenty katechetyczne:

  FRAGMENTY DOKUMENTóW KATECHETYCZNYCH

 

Kongregacja ds. Duchowieństwa,

Dyrektorium Ogólne o Katechizacji, Watykan 1997

  Katecheza niepełnosprawnych i nieprzystosowanych (por. DCG 91; CT r 41):

189. Każda wspólnota chrześcijańska za osoby wyjątkowo umiłowane przez Pana uważa tych, którzy szczególnie wśród najmniejszych – cierpią upośledzenie fizyczne, umysłowe i inne braki. Rozwinięta świadomość społeczna i eklezjalna oraz niewątpliwy postęp pedagogiki specjalnej sprawiają, że rodzina i inne miejsca formacyjne mogą ofiarować im odpowiednią katechezę, do której mają oni prawo, jako ochrzczeni – a jeśli nie, jako ochrzczeni, to, jako powołani do zbawienia. Miłość Ojca do tych najsłabszych dzieci i ciągła obecność Jezusa wraz z Duchem prowadzą do ufności, że każda osoba, jakkolwiek byłaby ograniczona, jest zdolna do wzrostu w świętości.

Nauczanie wiary, które obejmuje przede wszystkim rodzinę, wymaga odpowiednich i dostosowanych do osoby dróg, uwzględnia wskazania badań pedagogicznych, urzeczywistnia się w sposób owocny w kontekście całościowego wychowania osoby. Należy jednak unikać ryzyka polegającego na spychaniu katechezy specjalistycznej na margines duszpasterstwa wspólnotowego. Aby to nie nastąpiło, wspólnota chrześcijańska powinna stale być uwrażliwiana i angażowana. Szczególne wymagania takiej katechezy żądają od katechetów odpowiednich kompetencji i sprawiają, że ich służba jest jeszcze bardziej zasługująca na pochwałę.

 Katecheza osób zepchniętych na margines:

190. Ta sama perspektywa powinna zostać uwzględniona przez katechezę osób znajdujących się w sytuacji marginesu – bliskich mu bądź też już zepchniętych na margines, takich jak emigranci, chronicznie chorzy, osoby uzależnione, więźniowie... Uroczyste słowo Jezusa, który wskazuje na każdy gest dobra okazany „tym braciom najmniejszym” (Mt 25,40.45) jako uczyniony Jemu samemu, gwarantuje łaskę dobrego działania w trudnych środowiskach. Stałe cechy znaczenia katechezy uzdalniają do rozróżnienia rozmaitych sytuacji, do przyjęcia potrzeb i próśb każdego, do położenia osobistego nacisku na spotkanie połączone z hojnym i cierpliwym poświęceniem, do postępowania z ufnością i realizmem, z częstym odwoływaniem się do pośrednich i okazjonalnych form katechezy. Wspólnota powinna po bratersku wspierać katechetów, którzy poświęcają się takiej służbie.

Katecheza dla grup zróżnicowanych:

191. Katecheta staje dzisiaj wobec osób, które z powodu specyfiki zawodowej, a ujmując szerzej także kulturowej, domagają się szczególnego traktowania. Dotyczy to katechezy świata pracy, przedstawicieli wolnych zawodów, artystów, ludzi nauki, młodzieży uniwersyteckiej... Jest ona żywo zalecana w ramach wspólnej drogi, którą kroczy wspólnota chrześcijańska.

Wszystkie te środowiska wymagają oczywiście kompetentnego nawiązania kontaktu i języka dostosowanego do adresatów, z zachowaniem pełnej wierności orędziu, jakie zamierza się przekazać (CTr 59).

 

 

Konferencja Episkopatu Polski,

Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce,

Kraków 2001

  109. Wspólnota parafialna winna być w sposób szczególny uwrażliwiona na osoby, które cierpią upośledzenie fizyczne lub umysłowe. Są one wyjątkowo umiłowane przez Pana. Należy ofiarować im odpowiednią katechezę, zarówno w szkole, jak i w parafii, bądź też w innych miejscach formacyjnych, wspomagając zwłaszcza rodzinę. Ze względu na to, że taka katecheza wymaga szczególnych kompetencji, trzeba zadbać o odpowiednie przygotowanie katechetów. Należy, przeto uwrażliwić ośrodki kształcenia katechetów, aby wprowadziły do programów studiów także wykłady i ćwiczenia z zakresu katechezy specjalnej.

Z podobną troską wspólnota parafialna powinna podjąć, na miarę swych możliwości i w razie zaistniałej potrzeby, katechezę dla osób zepchniętych na margines życia, jak: emigranci, uciekinierzy, osoby bezdomne i bez stałego miejsca zamieszkania, chronicznie chorzy, osoby uzależnione, więźniowie itp., a także po bratersku wspierać katechetów, którzy takiej służbie poświęcają się.

  156. W związku z różnorodnością istniejących form nauczania religii i katechezy (dzieci przedszkolnych i szkolnych, młodzieży, dorosłych, rodzin, osób niepełnosprawnych itp.) należy wypracować właściwe dla każdej kategorii katechetów linie i kierunki formacji. Każda z nich domaga się ukształtowania odpowiednich postaw, przymiotów, umiejętności, które winny być rozwijane i pogłębiane w sposób systematyczny i ciągły. Winny być też uwzględnione w programach studiów i kształcenia katechetów. Jakkolwiek uniwersyteckie ośrodki teologiczne czy wyższe seminaria duchowne przekazują wystarczającą wiedzę na temat katechezy i jej różnych form, nie czynią tego jednak w stopniu zadowalającym w odniesieniu do katechetów podejmujących pracę katechetyczną z różnymi kategoriami odbiorców. O taką specjalistyczną formację winny zadbać przede wszystkim krajowe i diecezjalne ośrodki katechetyczne. Domaga się tego natura procesów formacyjnych, które swoją skuteczność osiągają wówczas, gdy są traktowane w sposób zróżnicowany. Szczególną uwagę winno się zwrócić na formację katechetów osób niepełnosprawnych, upośledzonych umysłowo, dorosłych i rodziców.

 

Konferencja Episkopatu Polski,

Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce,

Kraków 2001

Szósty rozdział: „Katecheza osób szczególnej troski”.

6.1. Ogólna charakterystyka upośledzeń umysłowych

6.2. Charakterystyka katechezy osób z niedomaganiami słuchu

6.3. Charakterystyka katechezy osób niewidzących

6.4. Podstawa programowa katechezy osób niepełnosprawnych intelektualnie

  Cele katechetyczne

1.     Doprowadzenie do odkrycia tajemnicy osobowego Boga, który kocha i jest zatroskany o każdego człowieka;

2.     Rozwijanie i wspieranie wiary wychowanka;

3.     Wychowanie do udziału w życiu Kościoła wielbiącego Boga w sprawowanej liturgii;

4.     Wdrażanie nawyku i umiejętności odróżniania dobra od zła, wyboru dobra, pragnienia postępowania według przykazań (szczególnie przykazania miłości);

5.     Kształtowanie umiejętności modlitwy, jako spotkanie z Bogiem;

6.     Kształtowanie świadomości przynależności do wspólnoty (rodzina, grupa szkolno-katechetyczna i Kościół);

7.     Kształtowanie postawy świadczenia o własnej łączności z Bogiem.

  Zadania nauki religii

1.     Ukazanie Boga kochającego i przyjaznego człowiekowi;

2.     Wyjaśnienie pojęć związanych z podstawowymi prawdami wiary;

3.     Przygotowanie do przyjęcia sakramentów: pokuty, Eucharystii i bierzmowania;

4.     Wprowadzenie pojęć: dobro, zło, grzech, przebaczenie;

5.     Przybliżenie przykazań Bożych;

6.     Wprowadzenie podstawowych modlitw;

7.     Kształtowanie nawyku codziennej modlitwy;

8.     Ukazanie miłości bliźniego, jako zasady życia we wspólnocie;

9.     Uczenie dawania świadectwa przynależności do Boga i Jezusa Chrystusa działającego mocą Ducha Świętego w Kościele.

  Treści

1.     Bóg towarzyszy człowiekowi w jego życiu;

2.     Bóg niesie człowiekowi pomoc w jego życiu;

3.     Bóg ratuje człowieka od zła;

4.     Tajemnica Ojca i Jego zbawczy zamysł;

5.     Podstawowe wiadomości o:

-         roku liturgicznym;

-         naturze sakramentów;

-         symbolach religijnych;

6.     Motywy uzasadniające wybieranie dobra: droga z Jezusem;

7.     Przykłady z życia Jezusa (Jezus pomagający innym, Jezus wzorem);

8.     Realizacja przykazania miłości w codziennym życiu;

9.     Znak krzyża;

10. Modlitwa Pańska, Pozdrowienie anielskie;

11. Uczenie modlitwy spontanicznej;

12. Modlitwa poprzez śpiew;

13. Kształtowanie postaw przyjmowanych podczas modlitwy;

14. Rodzina – wspólnotą dzieci Bożych;

15. Grupa szkolno-katechetyczna – wspólnotą dzieci Bożych;

16. Społeczność wierzących – wspólnotą dzieci Bożych;

17. Przykłady z życia świętych, Apostołów i znanych osób żyjących współcześnie;

18. Występy w przedstawieniach teatralnych (np. Jasełka dla młodszych) organizowanie pomocy dla biednych, akcja mikołajowa dla potrzebujących.

  Osiągnięcia

1.     Katechizowany winien wiedzieć, że Bóg go kocha i nim się opiekuje;

2.     Znajomość najważniejszych wydarzeń z życia Jezusa w odniesieniu do roku kościelnego;

3.     Rozumienie i pragnienie przyjęcia daru Boga, którym są sakramenty pokuty, Eucharystii i bierzmowania;

4.     Znajomość podstawowych gestów i postaw liturgicznych (postawa stojąca siedząca, klęcząca, milczenie, śpiew, znak pokoju);

5.     Umiejętność odróżniania dobra od zła i chęć czynienia dobra;

6.     Umiejętność czynienia znaku krzyża;

7.     Znajomość podstawowych modlitw, (jeśli pozwala na to stan dziecka);

8.     Umiejętność identyfikowania się z większą społecznością wierzących;

9.     Zdolność wyrażania własnej przynależności do Boga.

  Procedury osiągania katechetycznych celów:

-  katecheza powinna wychodzić naprzeciw potrzebom i możliwościom przyjmowania rzeczywistości wiary przez osoby specjalnej troski (dostosowanie katechezy do adresatów);

-  powinna liczyć się z określonymi uwarunkowaniami;

-  bardzo ważny jest kontakt między katechetą i uczniem (skupienie uwagi na katechecie, treściach i czynnościach);

- istotna jest troska o odpowiednie przygotowane miejsce;

- oddziaływanie katechetyczne w miarę możliwości powinno być skierowane na wszystkie zmysły (przez różne formy i metody pracy);

- ważne jest budzenie i podtrzymywanie aktywności uczniów (wcześniej poznanie ucznia, rozmowy z psychologiem, pedagogiem szkolnym i wy­cho­wawcą);

-  mimo specyfiki tej katechezy należy troszczyć się o porządek, pamiętać o krótkich i prostych poleceniach;

- do zadań katechety należy ciągłe powtarzanie i utrwalanie wiedzy oraz umiejętności, podtrzymywanie doświadczenia wiary i Boga, łączenie wiadomości z praktyką.

 


Wyszukiwarka