1. Administrowanie a zarządzanie w sektorze finansów publicznych

Administrowanie:

- w kierowaniu organizacjami publicznymi wyróżnia się administrowanie (skoncentrowane na aspektach prawnych) i zarządzanie ( nakierowane na odbiorcę usług publicznych)

- administrowanie jest sposobem kierowania w warunkach ograniczenia uprawnień kierowniczych poprzez pozbawienie prawa do samodzielnego decydowania o celach i sposobach wykorzystania zasobów organizacji działania zespołowego.

- ze względu na ograniczone możliwości utożsamiania się kierującego z celami formułowanymi

Zarządzanie:

- Prawo zarządzającego do decydowania lub współdecydowania o misji i celach organizacji oraz kierunkach i sposobach wykorzystania zasobów organizacji (materialnych, finansowych, kadrowych, informacyjnych)

- tworzenie materialnych, finansowych, kadrowych i organizacyjnych warunków realizacji misji, celów, zadań organizacji

- zarządzający ma więcej uprawnień, ponieważ zobowiązany jest do utrzymania równowagi między organizacją a jej otoczeniem oraz między poszczególnymi elementami składowymi organizacji.

1. Istota i zakres zarządzania ogólnego JST.

Zarządzanie ogólne Jst obejmuje następujące rodzaje działań:

1. Określanie założeń polityki jst zgodnych z wyznaczonymi celami ogólnymi działania jst

2. Koordynowaniu realizacji polityki jst

3. Monitorowanie wykorzystania zasobów i środków, którymi dysponuje jst

4. Weryfikowanie efektów działań związanych z realizacją celów polityki jst

Wszystkie funkcje władz muszą być podporządkowane potrzebom zarządzania ogólnego.

1. Istota i zakres zarządzania finansami JST.

Istota zarządzania finansami jst – zarządzanie finansami jst to złożony proces, który polega na podejmowaniu różnych wzajemnie powiązanych działań i decyzji służących max ekonomicznej i społecznej efektów, zgodnie z przyjętymi celami bieżącymi i strategicznymi. Obejmuje on kształtowanie dochodów oraz wyznaczanie alokacji środków z uwzględnieniem potrzeb społeczności samorządowej, przy zachowaniu zasad racjonalnego gospodarowania . Zarządzanie finansami jst polega na zarządzaniu aktywami – majątkiem- i pasywami – kapitałem- z punktu widzenia skonsolidowanego bilansu rocznego sporządzanego przez jst. Zarządzanie finansami jst można podzielić na bieżące (operacyjne) związane z bieżącym zarządzaniem działalności jst w trakcie roku budżetowego oraz strategicy (wieloletnie) związane z realizacją inwestycji samorządowych i wykorzystaniem zewnętrznych źródeł finansowania ich realizacji.

Cele zarządzania finansami jst:

• Realizacja złożeń polityki finansowej jst

• Koordynacja realizacji jst

• Monitorowanie i weryfikowanie wykorzystania zasobów finansowych, jak również efektów podjętych działań

Polityka dochodowa ( lokalna, podatkowa dot tylko gmin),

majątkowa (polityka inwestycyjna),

równoważenia budżetu ( oddziaływanie na dochody i wydatki),

długu (określenie sfinansowania deficytu ),

budżetowania związana z procedurą budżetowania

Zarządzanie finansami powinno dostarczyć jst zasad, procesów i informacji niezbędnych do:

• Planowania, monitorowania i kontroli wykorzystania zasobów.

• Wykazania odpowiedzialności za wykorzystanie zasobów

• Zapewnienia skutecznego i efektywnego wykorzystania zasobów

• Realizacji wymogów prawnych związanych ze sprawami finansowymi

1. Uwarunkowania zarządzania finansami JST.

-Władze samorządowe wybierane są spośród członków społeczności samorządowej i działają w imieniu tej społeczności i na jej terenie

-Presja polityczna w stosunkach miedzy organami stanowiącymi jst (cele polityczne radnych), a organami wykonawczymi jst

-Jst realizuje zadania przede wszystkim z zakresu użyteczności publicznej i nie jest nastawiona na osiąganie zysku, a więc pojawia się problem dokonania oceny realizacji każdego zadania w kategoriach nakłady/ efekty; koszty/korzyści

-Kondycja ekonomiczna jst, warunki demograficzne, struktura organizacyjna władz samorządowych, oczekiwania mieszkańców i ich zainteresowanie spawami jst

-Uwarunkowania w skali makro – prawne, społeczne, ekonomiczne

1. Istota i rodzaje decyzji finansowych w zarządzaniu finansami JST.

-Istotą jest podejmowanie decyzji, ważne są predyspozycje kierujących, doświadczenia,

-Rodzaje decyzji finansowych:

*Decyzje operacyjne mają charakter bieżący, krótkoterminowy, dotyczą, np.: ustalania programów dostarczania dóbr i usług publicznych, utrzymania płynności finansowej

*Decyzje inwestycyjne obejmują decyzje o alokacji zaangażowanych środków finansowych w zadania inwestycyjne o charakterze odtworzeniowym, zwiększającym zasoby majątkowe jst, innowacyjnym.

*Decyzje dywestycyjne w zakresie zbycia majątku ( rzeczowego finansowego) w krótkim i długim okresie; ich celem jest dopływ środków pieniężnych do budżetu jst

*Decyzje dotyczące finansowania obejmują wybór źródeł sposobów finansowania, szacowania zapotrzebowania na kapitał, analizę wykorzystania źródeł finansowania i możliwości sposobów finansowania (montaż finansowy), jak i skutków tego wyboru.

1. Rola organu stanowiącego JST w zarządzaniu finansami JST.

• według stylu kierowania, wprowadzonego przez organ wykonawczy, można wyróżnić zarządzanie:

• tradycyjne – koncentrujące się głównie na zasobach pieniężnych i opierające się na wykorzystaniu budżetu tradycyjnego (linowego)

• zadaniowy – opierające się na elementach budżetowania programowego (zadaniowe) i polegające na podzieleniu całej działalności na zadania, które stanowią elementarne jednostki, wewnętrznie spójne i reprezentujące w miarę jednorodne zadania

• według zakresu odpowiedzialności za zarządzanie jst :

• zdecentralizowany – zakres odpowiedzialności za zarządzanie finansami jst jest podzielony między wydziały urzędu jst zajmujące się świadczenie poszczególnych usług a skarbnika i wydział finansowy

• scentralizowany- kompetencje kierowników poszczególnych wydziałów jst są znacznie ograniczone, gdyż najważniejszą rolę odgrywa skarbnik i wydział finansowy w procesach procedury budżetowej

1. Rola organu wykonawczego JST w zarządzaniu finansami JST.

Organ wykonawczy ( w gminie wójt, burmistrz prezydent miasta; w powiecie zarząd powiatu na czele ze starostą; w województwie zarząd województwa na czele z marszałkiem woj.) pełni centralną rolę w zarządzaniu jst, w tym zarządzaniu finansami jst, gdyż:

- uczestniczy w formułowaniu celów strategicznych jst (celów polityki jst)

- nadzoruje wdrożenie strategii i programów funkcjonalnych poprzez przygotowanie projektu budżetu i propozycji zmian do uchwalonego budżetu oraz poprzez podział odpowiedzialności za realizację zadań

- kieruje , nadzoruje, monitoruje i analizuje realizację celów w aspekcie ekonomiczno – finansowym (korzyści – koszty)

1. Rola skarbnika JST w zarządzaniu finansami JST.

• Skarbnik (gminy, powiatu, woj.), zastępca skarbnika oraz kierownicy poszczególnych wydziałów urzędu jst i kierownicy jednostek organizacyjnych jst to również podmioty zarządzania finansami jst

• Zgodnie z ustawą o finansach publicznych skarbnik jst jest głównym księgowym budżetu, któremu powierzono obowiązki i odpowiedzialność w zakresie:

- prowadzenia rachunkowości jednostki

- wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi

- dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym (kontrasygnata)

- dokonywania wstępnej kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych

• skarbnik powinien mieć silną osobowośc, wiedzę i doświadczenie zawodowe aby być współtwórcą i realizatorem polityki finansowej jst, jak również menedżerem zarządzania finansami jst

• bardzo ważna jest współpraca skarbnika z audytorem i kontrolerem wewnętrznym, sekretarzem jst oraz z organem wykonawczym i stanowiącym jst, pozwalająca mu na bycie kreatorem budżetu w układzie wieloletnim, co jest szczególnie ważne przy absorpcji środków unijnych

1. Modele zarządzania finansami JST.

• według stylu kierowania, wprowadzonego przez organ wykonawczy, można wyróżnić zarządzanie:

• tradycyjne – koncentrujące się głównie na zasobach pieniężnych i opierające się na wykorzystaniu budżetu tradycyjnego (linowego)

• zadaniowy – opierające się na elementach budżetowania programowego (zadaniowe) i polegające na podzieleniu całej działalności na zadania, które stanowią elementarne jednostki, wewnętrznie spójne i reprezentujące w miarę jednorodne zadania

• według zakresu odpowiedzialności za zarządzanie jst :

• zdecentralizowany – zakres odpowiedzialności za zarządzanie finansami jst jest podzielony między wydziały urzędu jst zajmujące się świadczenie poszczególnych usług a skarbnika i wydział finansowy

• scentralizowany- kompetencje kierowników poszczególnych wydziałów jst są znacznie ograniczone, gdyż najważniejszą rolę odgrywa skarbnik i wydział finansowy w procesach procedury budżetowej

1. Funkcje budżetu JST jako instrumentu zarządzania finansami JST.

- Pomaga określić przyszłe zapotrzebowanie na poszczególne usługi komunalne oraz odpowiednio ukierunkować politykę JST, aby umożliwić ich wykonanie – funkcja planistyczna

-Pozwala na poprawne i prawidłowe wykorzystanie środków finansowych posiadanych przez JST – funkcja optymalizacji

-Umożliwia rozliczenie działalności władz samorządowych – funkcja kontrolna

-Łączy władze samorządowe ze społecznością samorządową, zwłaszcza w fazie planowania budżetu i jego realizacji – funkcja demokratyczna

-Jest instrumentem pomocnym przy realizacji polityki społeczno-gospodarczej JST – funkcja promocji

1. Budżet pozycji.

-Najpowszechniejsza postać budżetu stosowana przez wszystkie JST zgodnie z regulacjami prawnymi.

-Środki publiczne przydzielane są poszczególnym jednostkom organizacyjnym (dysponentom środków budżetowych).

-Oparty jest na ujmowaniu dochodów według źródeł ich pochodzenia a wydatków według rodzaju i kierunków wydatkowania w odpowiednich podziałkach klasyfikacji budżetowej (działy, rozdziały, paragrafy).

-Przeniesienia środków pomiędzy działami, rozdziałami, paragrafami (czy w ramach działu, rozdziału) wymagają dokładnego określenia kompetencji organów samorządowych.

-Podziałka klasyfikacji budżetowej ma charakter operacyjny, a nie orientacyjny i ściśle obowiązuje jednostkę realizującą budżet, co powoduje wewnętrzną sztywność gospodarki budżetowej.

-Wymusza „planowanie na wyrost” przez jednostki organizacyjne JST, a organy JST zaangażowane w procesie przygotowania, uchwalania i wykonywania budżetu stosują zasadę „obcinania na wyrost”.

-Mała precyzja oraz niekompleksowość planowania budżetowego wywołują deficyty środków finansowych w jednych podziałkach klasyfikacyjnych i nadwyżki w drugich.

-Nie tworzy bodźców do innowacyjności, a także nie dostarcza niezbędnych informacji potrzebnych do efektywnego zarządzania.

-Na etapie wykonywania, jak i sprawozdania zwraca szczególną uwagę na aspekty kontrolne, które polegają przede wszystkim na porównaniu wydatków i dochodów planowanych z rzeczywistymi

1. Budżet zadaniowy.

-Budżet zadaniowy jest rezultatem tzw. budżetowania programowego wprowadzonego w sektorze publicznym w latach 60-tych w Stanach Zjednoczonych.

-Budżet zadaniowy po raz pierwszy w Polsce zastosowało miasto Kraków w 1995 roku, oraz około 40 gmin, np.: Szczecin, Ostrów Wielkopolski, Poznań, Sandomierz, Koszalin, Zgierz, Starachowice, Mikołajki, Łęczyca, Olecko, Lubań.

-W budżecie zadaniowym są zadania nazwane, opisane i skwantyfikowane pod względem przewidywanych wyników, tj. kosztów i wskaźników efektywności możliwych do osiągnięcia.

-Budżet ten oparty na zasadzie 3 x E – economy - gospodarność; efficiency – efektywność; effectivness – skuteczność.

-W budżecie zadaniowym należy:

• wyznaczyć cele do realizacji

• przypisać celom konkretne zadania

• ustalić charakter zadania (własne, zlecone, powierzone; bieżące inwestycyjne)

• dokonać podziału działalności na poszczególne zadania (podzadania) i wyznaczyć koordynatorów tych zadań

• ustalić szczegółowy harmonogram realizacji zadań

• wyznaczyć metody kalkulacji kosztów zadania oraz źródła finansowania zadania

• ustalić mierniki określające stopień realizacji celów (zadań)

• wyznaczyć koordynatora całego projektu (zadania)

• ustalić zasady współpracy między ośrodkami w celu realizacji zadania

1. Budżet pozycji a budżet zadaniowy.

-Budżet liniowy (BL) oparty jest na klasyfikacji budżetowej a budżet zadaniowy (BZ) na układzie zadań.

-BL jest głównie instrumentem kontroli, a BZ instrumentem zarządzania finansami.

-BL - sztywność gospodarki budżetowej, a BZ - elastyczność gospodarki budżetowej.

-BL - przetargowo-uznaniowy model planowania, a BZ - planowanie oparte na zobiektywizowanym rachunku nakładów i efektów.

-BL odpowiada na pytanie co zostało zrobione, a BZ - co zostało zrobione, w jaki sposób i jak efektywnie.

-BL - zły system informacji mało użytecznych, a BZ - system informacji umożliwia porównanie poziomu wydatków z zakresem rzeczowym zadań.

-BL - bierność dysponentów budżetowych, a BZ - aktywność koordynatorów zadań.

-BL mała precyzja planowania, a BZ - planowanie zadań według rankingów zadań.

-BL - ustalone są wydatki ponoszone na poszczególne dziedziny działania, a BZ - ustalone są całkowite koszty świadczonych usług i ich efektywność.

-BL - mała komunikatywność, a BZ - duża komunikatywność i przejrzystość informacji.

1. Istota i funkcje oraz rodzaje planowania finansowego JST.

ISTOTA

-Planowanie finansowe stanowi proces określania efektów finansowych planowanej działalności oraz porównywania i uzgadniania potrzeb finansowych z odpowiednimi zasobami finansowymi.

-Planowanie finansowe określa realne możliwości realizacji zadań JST, weryfikuje je i pozwala na dostosowanie ich do zasobów finansowych, jakim będzie dysponowała JST.

-Przedmiotem planowania finansowego są stosunki finansowe JST z innymi podmiotami (kontrahentami, bankami, ubezpieczycielami, podatnikami, Skarbem Państwa).

RODZAJE

-Planowanie krótkoterminowe obejmuje okres jednego roku i związane jest z przygotowaniem budżetu JST na nadchodzący rok budżetowy.

-Planowanie średnioterminowe obejmuje okres powyżej 1 roku do trzech lat. Planowanie to ma na celu rozpoznanie przyszłych problemów, które wystąpią w związku z przygotowaniem budżetu na kolejny rok budżetowy (np. problem równoważenia budżetu JST).

-Planowanie długoterminowe obejmuje okres powyżej 5 lat. Opracowywana jest strategia rozwoju JST, a następnie określane są cele, priorytety i bieżąca sytuacja JST oraz czynniki mające na nią wpływ w przyszłości.

FUNKCJE?

1. Istota i zakres wieloletniej prognozy finansowej JST.

-Organ wykonawczy przygotowuje projekt uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej (WPF) lub jej zmian, a organ stanowiący uchwala ją nie później niż uchwałę budżetową

-WPF obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat.

-WPF powinna być realistyczna i określać: dochody i wydatki bieżące oraz majątkowe budżetu JST, wynik budżetu JST, przeznaczenie nadwyżki albo sposób sfinansowani deficytu, przychody i rozchody budżetu JST, kwotę długu JST oraz sposób sfinansowania spłaty długu, objaśnienia przyjętych wartości.

-Wartości przyjęte w WPF i w budżecie JST powinny być zgodne co najmniej w zakresie wyniku budżetu i związanych z nim kwot przychodów i rozchodów oraz długu JST.

1. Istota i funkcje oraz metody rachunkowości finansowej JST.

-Rachunkowość finansowa stanowi całościowy i zwarty system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia i rejestracji, klasyfikacji i przetwarzania danych dotyczących transakcji pieniężnych i ich rezultatów finansowych, oraz interpretacji tych wyników.

-Rachunkowość finansowa spełnia funkcję informacyjno-kontrolną i planistyczną, gdyż dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania decyzji i przeprowadzenia kontroli o finansowej stronie działań podejmowanych przez władze samorządowe oraz o sposobie, w jaki wykorzystywane są środki finansowe JST, co ma wpływ na: płynność finansową budżetu JST, efektywne wykorzystanie aktywów JST, koszty, ceny i rodzaje dostarczanych usług komunalnych.

Rachunkowość finansowa dostarcza informacji użytkownikom:

• wewnętrznym - osobom odpowiedzialnym za procesy planowania, organizowania, realizowania, kontroli zadań,

• zewnętrznym – mieszkańcom JST, kredytodawcom, kontrahentom dostarczającym dóbr i świadczącym usługi na zamówienie JST,

• wewnętrzno-zewnętrznym - podmiotom sprawującym kontrolę/nadzór nad działalnością JST (parlament, premier, wojewoda, NIK, RIO, Minister Finansów - rozporządzenia).

Celem rachunkowości budżetowej jest ustalenie wyniku wykonania budżetu pod względem kasowym w zakresie faktycznie kasowo wykonanych dochodów i wydatków.

1. Rodzaje sprawozdawczości finansowej JST.

-Sprawozdawczość finansowa jest częścią składową rachunkowości finansowej. Sprawozdawczość ta związana jest z gospodarowaniem środkami publicznymi i majątkiem przez JST oraz źródłami finansowania tego majątku (bilans).

-Sprawozdawczość budżetowa dostarcza danych liczbowych o procesie wykonywania budżetu (sprawozdania budżetowe oparte są na klasyfikacji budżetowej). Sprawozdawczość ta dostarcza danych liczbowych niezbędnych do analizy, kontroli i planowania oraz pokazuje przebieg gromadzenia dochodów i finansowania zadań JST, a także odzwierciedla wykonanie ustalonych w budżecie zadań.

-Sprawozdawczość opisowa – prowadzona w celu zapewnienia wszystkim radnym dostępu do treści sporządzanych przez JST sprawozdań.

1. Istota i funkcje oraz rodzaje analizy finansowej JST.

Analiza finansowa to analiza sprawozdań finansowych sporządzanych przez JST.

Analiza sprawozdań pomaga w ocenie i wyciąganiu wniosków wynikających z danych, które dostarcza rachunkowość finansowa.

Funkcje analizy finansowej:

• dostarcza niezbędnych materiałów do kierowania gospodarką finansową,

• umożliwia wykrycie nieprawidłowości, które mogą powstać w toku wykonywania planów finansowych w zakresie realizacji dochodów i dokonywania wydatków,

• dostarcza informacji niezbędnych do sporządzenia budżetu na następny rok,

• dostarcza materiałów, które wykorzystywane są do przeprowadzenia kontroli finansowej.

Ze względu na zakres przedmiotowy i czasowy wyróżnia się analizę:

• bieżącą (operatywną) opartą na bieżącej ewidencji lub na krótkookresowych sprawozdaniach

• problemową - dotyczącą zagadnień uważanych za najważniejsze lub za najtrudniejsze dla JST

• roczną opartą na sprawozdaniach rocznych; umożliwia ocenę stanu oraz wyników na koniec roku.

Ze względu na horyzont czasowy wyróżnia się analizę:

• ex post (analiza retrospektywna) - bada zdarzenia które miały miejsce w przeszłości

• ex ante (prospektywna, antycypacyjna) - bada okresy przyszłe

Ze względu na kryterium przeznaczenia analizy można wyróżnić analizę wewnętrzną i zewnętrzną.

1. Według kryterium szczegółowości i zakresu prowadzonych badań wyróżnia się analizę ogólo-całościową i analizy odcinkowo-szczegółowe.

2. Analiza przestrzenna polega na ustaleniu przyczyn i różnic między np. kosztami jednostkowymi wykonania zadania; analiza ta jest związana ze stosowaniem budżetu zadaniowego.

3. Analiza korzyści i kosztów pomaga w podjęciu decyzji o realizacji danego przedsięwzięcia; polega ona na zestawieniu kosztów oraz korzyści związanych z realizacją danego zadania (przedsięwzięcia).

4. Analiza budżetowa to rodzaj analizy finansowej; polega ona na analizie wykonania budżetu JST.

1. Istota i funkcje oraz rodzaje kontroli finansowej JST.

-Kontrola finansowa to jeden ze środków działania zmierzających do ustalenia zgodności między stanem rzeczywistym (wykonaniem) a stanem obowiązującym (wyznaczeniem) w dziedzinie finansów; ujęcie dynamiczne (strumienie pieniądza) i statyczne (zasoby pieniądza).

-Kontrola finansowa pomaga w opracowaniu przyszłych planów finansowych i w kształtowaniu zależności pomiędzy poziomem wykorzystanych zasobów a rezultatami prowadzonych działań.

-Kontrola budżetowa jest jednym z rodzajów kontroli finansowej. Przeprowadzana jest kontrola bieżąca, półroczna i roczna wykonania budżetu.

Kryteria kontroli: legalność, gospodarność, rzetelność, celowość, przy czym dominującym jest kryterium legalności.

Kontrolę dzielimy na kontrolę:

• wewnętrzną - wykonywana jest przez organy i jednostki znajdujące się wewnątrz struktury organizacyjnej JST,

• zewnętrzną - sprawowana jest przez odrębne i niezależne organy kontroli.

Kontrolę według okresu, którego ona dotyczy można podzielić na bieżącą (miesięczną, kwartalną), półroczną i roczną.

1. Zarządzanie aktywami trwałymi JST.

-Decyzje w zakresie wykorzystania, odnowy, zakupu, sprzedaży lub likwidacji aktywów trwałych wpływają na działalność bieżącą, kondycję finansową JST, konsumpcję dóbr i usług.

-W gospodarowaniu aktywami trwałymi chodzi o minimalizację kosztów ich utrzymania oraz o maksymalizację korzyści, jakie można uzyskać z ich odpowiedniego wykorzystania.

-W zarządzaniu aktywami trwałymi bardzo ważną rolę odgrywają:

• strategia rozwoju, plan zagospodarowania przestrzennego, wieloletnia prognoza finansowa, program inwestycyjny,

• narzędzia analizy finansowej umożliwiające dokonanie oceny stanu i wielkości posiadanego majątku

• metody dokonywania umorzenia majątku

• metody wartości zaktualizowanej oparte na sprowadzaniu przyszłych korzyści i kosztów do wartości bieżącej i ich porównania

• metody monitoringu i kontroli stanu aktywów trwałych

1. Istota i zakres zarządzania programem inwestycyjnym JST.

-Program inwestycyjny obejmuje wydatki, które JST planuje ponieść w ciągu nadchodzącego okresu (min. 5 lat) i jest on narzędziem planowania wieloletniego, wykorzystywanym w celu określenia, które projekty inwestycyjne są potrzebne, a także koordynowania procesu finansowania oraz terminów realizacji tak, aby uzyskać maksymalne korzyści z danych nakładów inwestycyjnych.

-Program inwestycyjny powinien szczegółowo przedstawiać wszystkie projekty inwestycyjne, które w danym momencie: znajdują się w trakcie realizacji, zatwierdzone są do realizacji, a także fakultatywnie listę inwestycji uznanych za projekty o charakterze priorytetowym, na sfinansowanie których nie ma obecnie środków.

-Program inwestycyjny powinien zawierać: informacje o charakterze każdego projektu, harmonogram realizacji każdego projektu i szacunkowy poziom wydatków na realizację każdego projektu.

ZARZĄDZANIE PROGRAMEM INWESTYCYJNYM

1. identyfikacja potrzeb inwestycyjnych

2. określenie proponowanych zadań inwestycyjnych

3. ustalenie priorytetowych zadań inwestycyjnych

4. przeprowadzenie analizy możliwości finansowych JST

5. określenie źródeł finansowania wybranych zadań inwestycyjnych

6. opracowanie programu inwestycyjnego

7. uchwalenie programu inwestycyjnego przez organ stanowiący JST

8. przygotowanie budżetu inwestycyjnego i umieszczenie zadań inwestycyjnych w projekcie budżetu na kolejny rok budżetowy

9. realizacja budżetu inwestycyjnego i kontraktów

10. monitorowanie i kontrolowanie realizacji programu inwestycyjnego

1. Kryteria oceny zadań inwestycyjnych JST.

-korzyści społeczne wynikające z realizacji danego zadania inwestycyjnego

-koszty wynikające z realizacji danego zadania inwestycyjnego

-zyski netto związane z realizacją danego zadania inwestycyjnego

-źródła sfinansowania wydatków związanych z wykonaniem danego zadania inwestycyjnego i koszt pozyskania środków ze zwrotnych źródeł finansowania na realizację danego zadania inwestycyjnego

-stopień pilności zadania inwestycyjnego, np. zadania: pilne, konieczne wskazane, kontynuowane, odkładane

-wpływ realizacji danego zadania inwestycyjnego na: środowisko, estetykę, sferę społeczną, warunki gospodarowania na terenie JST

-stopień niepewności i ryzyka wykonania danego zadania inwestycyjnego

-konsekwencje podatkowe (np. obciążenie inwestycji podatkiem VAT) i budżetowe związane z realizacją danego zadania inwestycyjnego

-korzyści wynikające z powiązań z innymi zadaniami inwestycyjnymi (planowanymi, obecnie realizowanymi i już zrealizowanymi)

-wpływ danego zadania inwestycyjnego na stosunki z innymi JST

1. Kryteria wyboru instrumentu finansowania inwestycji JST.

-uprawnienie JST do zastosowania danego instrumentu i jego dostępność

-cel zastosowania danego instrumentu oraz jego funkcjonowanie w praktyce

-właściwości instrumentu z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb JST

-ryzyko towarzyszące danemu instrumentowi

-koszt zastosowania danego instrumentu w porównaniu z innymi

-okres spłaty i terminy regulacji zobowiązań oraz skutki dokonywania wcześniejszych spłat lub innych opcji finansowania

-ograniczenia prawne poziomu zadłużenia (z ustaw i uchwał JST)

-warunki stawiane przez pożyczkodawców i kredytodawców

-mechanizmy zwyczajowe, zmiany polityczne w organach władzy JST

-poziom kondycji finansowej JST

1. Istota i zakres zarządzania gotówką JST.

Cele zarządzania gotówką:

• dążenie do osiągnięcia maksymalnego dochodu z posiadanych środków

• ochrona przed utratą lub sprzeniewierzeniem gotówki

• redukowanie kosztów pożyczek i kredytów bankowych

• zapewnienie dostępu do środków pieniężnych potrzebnych do przeprowadzenia rozliczeń

Zarządzanie gotówką składa się z trzech głównych procesów:

• zarządzanie i kontrola środków pieniężnych na rachunkach bankowych

• zarządzanie i kontrola środków pieniężnych w kasie

• zarządzanie przepływem gotówki

Proces przepływu gotówki można podzielić na 2 etapy:

1. proces planowania, który obejmuje:

• określenie bieżącej sytuacji finansowej (stan środków pieniężnych)

• prognozowanie dochodów, wydatków i nadwyżek w danym czasie

• prognozowanie sytuacji finansowej JST

• planowanie działań poprawiających sytuację finansową JST

Rezultatem procesu planowania przepływów gotówkowych powinno być opracowanie:

• planu strategicznego, pokazującego sytuację finansową z punktu widzenia przepływów gotówki pod koniec każdego miesiąca w ciągu roku finansowego

• planu operacyjnego, pokazującego sytuację finansową z punktu widzenia przepływów gotówkowych pod koniec każdego dnia roboczego

2. Proces kontroli przepływów gotówki, który obejmuje:

• zestawienie prognoz przepływów gotówki z rzeczywistymi przepływami gotówki

• kontrolę prognoz przyszłych przepływów gotówki

• podjęcie działań w celu poprawy sytuacji związanej z przepływami gotówki

Minimalizacja stanu posiadanej gotówki wymaga zapewnienia synchronizacji wpływów i wydatków budżetowych, co z kolei uzależnione jest od przeznaczenia gotówki oraz prognozy przepływu gotówki. Minimalizacja stanu gotówki oznacza możliwość zaangażowania pozostałej wolnej kwoty w formie inwestycji w papiery wartościowe i lokaty terminowe w bankach

1. Istota i zakres zarządzania należnościami JST.

-Zarządzanie należnościami z tytułu dostaw i usług, danin i opłat publicznych ukierunkowane jest na pobudzanie dłużników JST do kształtowania woli realizacji zapłaty przy jednoczesnym optymalizowaniu terminów i warunków płatności. W tym celu należy:

*prowadzić analizę dłużników aby zminimalizować należności przeterminowane i stracone

*ustalić zależności między należnościami a zobowiązaniami w celu przyspieszenia cyklu należności i opóźnienia cyklu zobowiązań

*opracować strategię polityki kredytowej (konserwatywna, agresywna, mieszana) i określić narzędzia jej realizacji, np. warunki płatności (zaliczka, przedpłata, gotówka, odroczony termin płatności); limity kredytu kupieckiego; skonto, czyli rabat za skrócenie terminu płatności; metody i procedury oceny sytuacji finansowej kontrahenta oraz windykacji należności

1. Istota i zakres zarządzania zakupami JST.

Do podstawowych funkcji zarządzania zakupami można zaliczyć:

• określenie standardowych warunków dokonywania zakupów dóbr i usług

• planowanie zapotrzebowania JST na dobra i usługi

• dokonywanie zakupów dóbr i usług

• przyjmowanie dostaw dóbr i odbiór wykonanych usług

• dystrybucja zakupionych dóbr

• przechowywanie zakupionych dóbr

• kontrolowanie czy otrzymane dobra i wykonane usługi na rzecz JST są zgodne z zamówieniem

W podejmowaniu decyzji zarządzający zakupami i skarbnik dążą do jak najefektywniejszego i najskuteczniejszego wykorzystania zasobów:

• poszukując najniższej ceny zakupu (przy spełnieniu wyznaczonych warunków standardowych dobra lub usługi) i dogodnych terminów płatności w zależności od przepływu środków pieniężnych

• prognozując zapotrzebowanie JST na dobra i usługi z uwzględnieniem zmian cen zakupu

udoskonalając proces gromadzenia informacji dotyczących zakupów (z wykorzystaniem technik informatycznych)

1. Istota i zakres zarządzania zapasami JST.

-Wśród zapasów można wyróżnić zapasy np. materiałów, surowców, towarów. Warto też zwrócić uwagę na nieco odmienne spojrzenie na zapasy JST. Stąd też gotówka w kasie, posiadane aktywa trwałe (np. budynki, grunty, urządzenia) nie wykorzystane należy uznać za rodzaj zapasów.

-Celem zarządzania zapasami jest zapewnienie ich w wielkości niezbędnej do prowadzenia działalności przy najmniejszych możliwych kosztach. Istotną rolę odgrywają tu koszty, które mogą być dokładnie określone, bo wyrażone są w jednostkach wartościowych (w środkach pieniężnych), jak i koszty, których nie można w ten sposób zdefiniować, np. utracony czas, zakłócenia w realizacji zadań oraz oburzenie mieszkańców wynikłe z nieterminowej lub złej pod względem jakości realizacji zadań.

W zarządzaniu zapasami główną rolę odgrywają koszty ich utrzymania i koszty zamawiania.

Kosztami utrzymania są:

• koszty kapitałowe (utraconych możliwości)

• koszty magazynowania (koszty o charakterze rzeczowym i finansowym, np. amortyzacja budynków, płace magazynierów, koszty remontu i konserwacji)

• koszty ubezpieczenia zapasów, np. od pożarów, powodzi czy kradzieży

• koszty przemieszczania zapasów np. w celu zrealizowania zadania

• koszty zużycia i starzenia się zapasów np. spadek wartości zapasów i zużycie ekonomiczne

Do kosztów zamawiania należą:

• koszty utraty rabatu

• koszty wyczerpania zapasów

1. Istota i zakres zarządzania pasywami JST.(KAPITAŁAMI)

• Kształtowanie strategii struktury finansowania majątku (strategii kapitałowej) i sposób finansowania działalności JST są ważne dla racjonalizacji kosztów związanych z wykorzystywaniem długu w finansowaniu realizacji zadań JST. Można wyróżnić trzy warianty relacji między majątkiem a finansującymi go kapitałami, tj.

• wariant pierwszy, w którym w znacznej części majątek JST finansowany jest zobowiązaniami (znaczne zadłużeniem JST)

• wariant drugi, w którym majątek JST tylko częściowo jest finansowany zobowiązaniami

• wariant trzeci, w którym majątek JST w całości pokryty jest funduszami własnymi

• Zarządzanie długiem

1. Istota i zakres zarządzania płynnością finansową JST.

-Istotnym elementem w kształtowaniu relacji między aktywami (majątkiem) a pasywami (kapitałami) JST w ujęciu krótkoterminowym jest płynność finansowa (zdolność JST do terminowego regulowania zobowiązań) oraz w ujęciu długoterminowym - utrzymanie równowagi finansowej.

-W zarządzaniu płynnością finansową wykorzystywane są narzędzia analizy finansowej do oceny i prognozowania płynności finansowej w krótkim i długim okresie oraz harmonogram realizacji dochodów i wydatków.

-Harmonogram ten to zestawienie obrazujące przewidziane do realizacji minimalne kwoty dochodów oraz maksymalne kwoty wydatków budżetowych z jednoczesnym podaniem czasu, w jakim mają być one zrealizowane (częstotliwość okresów do porównań) oraz sposobu ich realizacji (szczegółowość dochodów i wydatków), jak również jednostek i osób odpowiedzialnych.

1. Istota i zakres zarządzania długiem JST.

-określenie przyczyn korzystania przez JST ze zwrotnych źródeł finansowania w krótkim, średnim i długim okresie, w tym określenie celów i kierunków wydatkowania środków pieniężnych pozyskanych ze zwrotnych źródeł finansowania

-zdefiniowanie ograniczeń korzystania przez JST z instrumentów zwrotnego finansowania (prawnych, ekonomicznych, politycznych, organizacyjnych)

-określenie granic zadłużania się i maksymalnego okresu wymagalności (spłaty)

-określenie zasad i trybu podejmowania decyzji w sprawie wyboru formy długu

-sformułowanie czynników (kryteriów) wyboru przez JST instrumentów zwrotnego finansowania

• optymalny wybór odpowiedniego instrumentu zwrotnego finansowania

• kształtowanie struktury długu poprzez dywersyfikację kanałów dystrybucji długu JST

• określenie skutków korzystania przez JST ze zwrotnych źródeł finansowania

• minimalizacja ryzyka finansowego, czy też utrzymywanie ryzyka na pewnym akceptowalnym poziomie

• minimalizowanie kosztów obsługi długu

• koordynowanie bieżącej oraz przyszłej zapadalności instrumentów dłużnych z wymagalnością zobowiązań w celu utrzymania płynności finansowej budżetu JST i tym samym zdolności JST do obsługi długu

1. Istota i zakres zarządzania ryzykiem JST.

Ryzyko to zdarzenie, które wpłynie (wpłynęło) na realizację celu jednostki postrzegane jako potencjalne zagrożenie lub potencjalna szansa (wpływ negatywny lub pozytywny na działalność jednostki)

1. Ryzyko strategiczne jako zagrożenie lub szansa

2. Ryzyko taktyczne (ryzyko projektu) – związane z ryzykiem strategicznym i operacyjnym

3. Ryzyko operacyjne jako zagrożenie

• Zarządzanie ryzykiem to procedury i polityki oraz skoordynowane działania podejmowane przez kierownictwo i pracowników JST, zwiększające prawdopodobieństwo osiągnięcia celów i realizacji zadań.

• Na zarządzanie ryzykiem składa się:

• identyfikacji ryzyka,

• analiza ryzyka (kategoryzacja, pomiar i ocena),

• sterowanie ryzykiem poprzez określenie reakcji na ryzyko i wdrożenie metod postępowania z ryzykiem, czyli podjęcie działań zaradczych (akceptacja, transfer, redukcja, przeciwdziałanie (kontrola), unikanie ryzyka,

• informacja i komunikacja oraz monitorowanie i kontrola w zakresie wyników zarządzania ryzykiem.

W celu minimalizacji możliwości powstania ryzyka, władze samorządowe powinny opracować program zarządzania ryzykiem, który określałby przede wszystkim:

• rodzaje ryzyka i sposoby zabezpieczenia się przed nim

• procedury tworzenia i wykorzystania rezerw związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych

• obowiązki i kompetencje zarządzającego ryzykiem

• sytuacje, w których należy korzystać z pomocy konsultantów zewnętrznych zajmujących się zarządzaniem ryzykiem

• procedury opracowania sprawozdań o powstałych szkodach w wyniku przyczyn losowych i oceny przyczyn zaistniałej sytuacji

• rodzaje decyzji, które mogą zostać podjęte tylko przez skarbnika, organ wykonawczy lub stanowiący JST

1. Istota i rodzaje ryzyka w działalności JST.

2. Ryzyko strategiczne i operacyjne w działalności JST.

3. Cele i zakres zarządzania ryzykiem w działalności JST.