Obiektywnym powodem powstania małej grupy jest pragnienie jednostki do zaspokajania potrzeb związanych ze sferą kontaktów ludzkich. Czynniki, które zachęcają człowieka do wejścia w grupę, zawierają inne części składowe: doświadczenie społeczne jednostki, jej samoocenę, oczekiwania związane z kolejnym członkostwem: osobliwości członkostwa grupowego z punktu widzenia celu, specyfiki działalności.
Według niektórych badaczy, głównym powodem dla którego człowiek wstępuje do grupy jest satysfakcja ze współdziałania z innymi ludźmi. Rozpowszechniony jest punkt widzenia, zgodnie z którym grupa wynika z potrzeby zadowalającej ilości własnych potrzeb człowieka. Mówiąc o tworzeniu się małej grupy trzeba spojrzeć na dwie strony problemu: pierwsza związana z okolicznościami zewnętrznymi, które warunkują powstanie małej grupy, a druga to właśnie potrzeby psychologiczne tego procesu. Tworzenie grupy jest procesem jej formalnego powstania i zapełnienia konkretnymi osobami, które wnoszą do grupy swe cechy indywidualne, życiowe doświadczenie współdziałania i rozwiązywania zadań grupowych. Grupa może się przekształcić we wspólnotę psychologiczną przez budowanie i formowanie wzajemnych stosunków.
Rozwój grupy- proces zmiany etapów, które różnią się pod względem tendencji dominujących w stosunkach wewnątrz grupowych. Teoria amerykańskiego psychologa B. Tuckamana leży model dwuwymiarowy rozwoju grupy. Przewiduje wyodrębnienie dwóch podstawowych sfer funkcjonowania grupy: Instrumentalna (służbowa), związana z wykonywaniem zdania grupowego. Stadia tej sfery to: „ Sprawdzanie i zależność”- sprawdzanie charakterów członków grupy i poszukiwanie ogólnie przyjętych zachowań interpersonalnych. „Konflikt wewnętrzny” związany z naruszeniem procesu współdziałania i brakiem jedności w grupie. „Rozwój spójności grupowej” jest wtedy kiedy grupa pokona nieporozumienia i rozwiąże konflikty. „ Zgodność co do funkcji pełnionych ról”- Tworzy się grupowa struktura ról, która jest zgodna z treścią zadania grupowego. Druga sfera to ekspresyjna ( emocjonalna), która wchodzi w interpersonalny, kontekst rozwoju struktury grupowej. Stadia tej sfery to: Podjęcie decyzji i aktywne działania wspólne co do jego realizacji; Otwarta wymiana myśli oraz informacji, która ma na celu głębsze zrozumienie wzajemnych zamiarów i poszukiwanie alternatywy; Reakcja emocjonalna na wymogi, zadania: przeciwstawienie się członków grupy wymogom stawianym przed nimi w związku z rozwiązaniem zadania. Zorientowanie w zadaniu i poszukiwanie optymalnego sposobu jego rozwiązania. Obie sfery wpływają Na siebie, ale posiadają swe własne wewnętrzne cechy i prawidłowości. Inną koncepcję ma rosyjski badacz L. Umański. Zbudowana jest ona na stopniowej zmianie stadiów, które różnią się stopniem zintegrowania psychologicznego w sferze służbowej i emocjonalnej. Stadia: Zespół- charakteryzuje wspólnotę: jej właściwą integrację z innymi grupami. Grupa- autonomia: Charakteryzuje ją wysoka jedność wewnętrzna w sferze stosunków służbowych i emocjonalnych. Formuje się poczucie „my”. Formowane są tu wzorce i normy grupowe, stosunki wewnętrzne; w warunkach zanikającego rozwoju cech autonomicznych. Grupa może zmienić cele z społecznych na własne grupowe. Grupa korporacyjna: grupa zaczyna funkcjonować na płaszczyźnie instrumentalnej, a jej członkowie zorientowani są w wspólnotę. Grupa- asocjacja: charakteryzuje ją pierwotna integracja miedzy ludzka w sferze stosunków emocjonalnych. Grupa nominalna: Cechuje ją zewnętrzne, formalne połączenie ludzi wokół postanowionego celu. Konglomerat- ogół jednostek które nie znają się wzajemnie. Anty zespół. Rozwój grupowy zaczyna się od konglomeratu, czyli skupiska jednostek nie znających się nawzajem. Rozwój grupy może przebiegać w kierunkach: w przypadku orientacji prospołecznej( ruch grupy w stronę bieguna pozytywnego) wtedy grupa rozwija się w górę kolejnymi stadiami aż do zespołu. W warunkach ukierunkowań aspołecznych( ruch grupy w stronę bieguna negatywnego). Grupa staje się antyzespołem.
Model I.Wołkowa o utworzenia odzwierciedla dynamizm emocjonalny utworzenia grupy. Autor wyodrębnia cztery kolejne fazy rozwoju kontaktów interpersonalnych: Faza pierwotnego postrzegania i poznawania( formowanie pierwszego wrażenia o członku grypy). Faza zbliżenia: Formowanie się oceny i samooceny, rozwój stosunków refleksyjnych, aktualizacja postawy na wspólne działanie. Faza wspólnego działania: przyjęcie ról interpersonalnych i określenie statusu w procesie kontaktów. Faza połączenia: wzmocnienie poczucia „ my”, formowanie norm kontaktów, włączenie się mechanizmów wzajemnego wpływu.
M. Woodock i D. Frensis analizując problem dojrzałości grupy wyodrębniają pięć stadiów jej rozwoju: Dopasowania: Członkowie grupy obserwują się nawzajem i określają jak długo można funkcjonować w danej sytuacji. Prawdziwe uczucia często są ukrywane. Brak współdziałania, omawiania celów i metod. Ludzie nie interesują się sobą wzajemnie, nie słuchają się wzajemnie, brak pracy twórczej. Bliskie Starcie: wiele grup przechodzi przewroty kiedy ocenia się działania lidera, tworzą się klany, ugrupowania, rozbieżności wyraża się bardziej otwarcie. Stosunki osobiste nabywają znaczenia. Silne i słabe strony jednostek uzewnętrzniają się. Grupa zaczyna omawiać jak dojść do zgody, próbuje polepszyć wzajemnie stosunki. Czasem dochodzi do walki siłowej o przywództwo. Eksperymentowania: potencjał grupy wzrasta, gdy pojawiają się pytania o to i w jaki sposób wykorzystać obecne zasoby i możliwości. Grupa dobrze pracuje posiada energię, interesuje się tym, jak można pracować jeszcze lepiej. Metody pracy są konsultowane, zaczyna się eksperymentować, robi się wszystko dla zwiększenia wydajności pracy. Efektywność: Grupa nabywa doświadczenia w sukcesywnym rozwiązywaniu problemów i wykorzystaniu zasobów. Akcent stawiany jest na prawidłowe wykorzystanie czasu i precyzowanie zadań. Współpracownicy są dumni z przynależności do „ zespołu- zwycięzcy”. Problemy postrzegane są realistycznie i rozwiązywane w sposób twórczy. Funkcje zarządzania przechodzą od jednego współpracownika do innego w zależności od zadania. Dojrzałość: W grupie rozwiniętej są mocne związki pomiędzy jej członkami. Ludzie są przyjmowani i oceniani według zalet, nie pretensji. Stosunki mają charakter nieformalny lecz są zadowalające. Rozbieżności osobiste są szybko usuwane. Grupa wywołuje zachwyt innych grup, jest ośrodkiem dobrobytu w społeczeństwie. Wykazuje się wysokimi wynikami i ustala wysokie standardy osiągnięć.
Trzy podstawowe etapy. Które obecnie są w tym lub innym modelu:
Zorientowanie się w sytuacji. Różni autorzy mają inne podejścia do tego okresu dzieląc go na kilka stadiów, pozostaje jednak najważniejsze czyli zorientowanie członków grupy w stosunkach między nimi.
Konflikt- wynik sprzeczności między członkami grupy, między grupą a którymś z jej członków, między różnymi wyobrażeniami o celach grupowych, a sposobami ich osiągnięcia.
Równowaga dynamiczna- zabezpiecza możliwość funkcjonowania grupy jako całości, lecz przy tym nie chroni przed powstaniem nowych nieporozumień.
To elementy podobieństwa, które dotyczą rozwoju grupy stanowią element pozytywny, ponieważ sprzyjają integracji różnych punktów widzenia