1. Scharakteryzować formy wzrostu roślin drzewiastych

Wyróżniamy 5 podstawowych typów (form) wzrostu: drzewa, krzewy, krzewinki, podkrzewy i pnącza.

Drzewa – charakteryzują się zróżnicowaniem na pionową łodygę główną (pień) i osadzoną na niej, wyraźnie ponad ziemią, koronę powstającą wskutek wierzchołkowego rozgałęzienia się pnia i składającą się z konarów, gałęzi oraz gałązek. Prosty, strzelisty pień spotykany u drzew nagozalążkowych nazywamy strzałą. U większości gatunków okrytozalążkowych jest mniej regularny i określany terminem kłoda. Zróżnicowanie kształtu korony zależy przede wszystkim od gatunku oraz wieku drzewa w warunków w jakich wyrosło. W optymalnych warunkach życiowych typowe drzewa wytwarzają jeden pień, natomiast w wyniku uszkodzeń mechanicznych i odnowienia z odrośli mogą się tworzyć formy o wielu pniach.

Krzewy – rozgałęziają się przy powierzchni ziemi (nasadowo) i wytwarzają wiele równorzędnych łodyg, w związku z czym, w typowej formie, nie mają pnia ani korony. Niektóre gatunki rozrastają się też za pomocą podziemnych rozłogów (np. lilak pospolity), odrostów korzeniowych (np. tarnina, rokitnik), lub w rezultacie zakorzenienia pędów pokładających się po ziemi (np. dereń rozłogowy). Niektóre gatunki krzewów charakteryzują się niskim wzrostem i nawet w najlepszych warunkach rzadko przekraczają wysokość 1-1,5 m np. wawrzynek wilczełyko, brzoza karłowata. Swoista grupą wśród krzewów stanowią gatunki z rodzaju Rubus (malina i jeżyna). Pędy większości z tych roślin żyją 2 lata. W pierwszym roku osiągają fazę wegetatywną (wykształcają tylko liście), natomiast w drugim wydają kwiaty oraz owoce, po czym zamierają.

Krzewinki – są to najniższe rośliny drzewiaste o maksymalnej wysokości 20-50 cm, często pokładające się po ziemi i tworzące zwarte darnie lub wyprostowane i występujące także w gęstych skupieniach np. borówka czarna, brusznica, wrzos pospolity.

Półkrzewy (podkrzewy) – wyróżniają się tym, że tylko dolne części pędów są zdrewniałe, a górne nie drewnieją i zamierają, zwykle z powodu przemarzania w zimie.

Pnącza – wykorzystują różnego rodzaju podpory do wzrostu na wysokość. Podporami są pnie oraz gałęzie drzew, krzewy, skały, ściany budynków, mury, ogrodzenia, pergole, trejaże. Wyróżnia się pnącza: korzenioczepne (np. bluszcz pospolity), wijące się (np. wiciokrzew), czepiące się za pomocą ogonków liściowych (np. powojniki), czepiące się za pomocą wąsów (np. winobluszcz pięciolistkowy).

3. Wymienić najważniejsze właściwości biologiczne i ekologiczne cisa pospolitego.

- roślina dwupienna (występowanie męskich i żeńskich organów rozrodczych na różnych osobnikach)

- długowieczne drzewo do 3000 lat

- nie ma owoców, ma osnówki

-roślina trująca zawiera taksynę

- gatunek postpionierski

- gatunek wędrujący bardzo słaba natura konkurencyjna

- drewno twarde i trwałe

-nie posiada kanalików żywicznych

- najlepsze warunki wzrostu cis znajduje na żyznych, głębokich glebach próchnicznych, gliniasto-piaszczystych i gliniastych, o odczynie zasadowym lub lekko kwaśnym, o korzystnych warunkach wodnych i powietrznych

- dość dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza

-jest stosunkowo wrażliwy na niskie temperatury i wymaga dużej wilgotności powietrza

- optimum fizjologiczne osiąga w warunkach klimatu morskiego lub zbliżonego do morskiego.

- nie występuje na obszarach, na których panuje klimat kontynentalny

4. Opisać rozmieszczenie jodły pospolitej w Polsce.

W Polsce jodła obejmuje swym naturalnym zasięgiem mniej więcej trzecią część ogólnego obszaru Polski. Rośnie w południowej części kraju, przede wszystkim w Sudetach i Karpatach, Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu. W Polsce jodła osiąga północną granicę rozmieszczenia. Linia zasięgu przebiega od zachodu na południowy wschód. Zaczyna się na Dolnym Śląsku od Żar, kieruje się na Szprotawę Żmigród, Ostrów wlkp., Klisz, Łódź i Skierniewice, dalej skręca w kierunku na południe na Rawę Mazowiecką, przecina pilicę i Wisłę i kieruje się na północ obejmując liczne stanowiska wyspowe na wschód od Warszawy. Wzdłuż linii Bugu przechodzi granicę państwa.

5. Opisać rozmieszczenie świerka pospolitego w Polsce.

W Polsce świerk ma dwa ośrodki występowania: północno-wschodni (borealna część zasięgu) oraz południowy – pas wyżyn środkowych, Nizina Śląska, Kotlina Sandomierska i góry, od Sudetów po Bieszczady. Najwyższe stanowisko w Tatrach – 1900 m n.p.m

6. Podać różnicę w zasięgach podgatunków modrzewia europejskiego

Modrzew europejski podgatunek typowy subsp. decidua	Modrzew europejski polski subsp. polonica
Jest gatunkiem środkowoeuropejsko-górskim. Występuje głównie w Alpach i Karpatach, gdzie zasięg jego łączy się z zasięgiem modrzewia polskiego. W Alpach przeważnie występuje w partiach wyższych, dolna granica nie schodzi poniżej 500 m; pojedyncze okazy można znaleźć na wysokości 2500 m n.p.m.	Występuje w Czechach, Rumunii, Słowacji, Ukrainie. Główny ośrodek obecnego występowania obejmuje Góry Świętokrzyskie i ich otoczenie (okolice Skarżyska – Majdów 400 ha). Drugi, mniejszy ośrodek, gdzie występuje tylko jako domieszka, to zachodnie Karpaty i Podkarpacie.

7. Gdzie i w jakich warunkach występuje sosna limba?

Limba w Europie występuje w Alpach, gdzie zajmuje centralne partie, tworząc odrębne piętro borów modrzewiowo- limbowych na wysokości od 1450 do 2430 m n.p.m., oraz w Karpatach na oderwanych, reliktowych wyspach zasięgowych. Jedną z nich jest stanowisko limby w Tatrach, gdzie po stronie polskiej występuje od Doliny Kościelskiej do Doliny Rybiego Potoku, najczęściej na wysokości 1300-1700 m n.p.m. Limba żyje bardzo długo, w Alpach do 1000 lat. Rośnie bardzo powoli. Wymaga gleby żyznej, umiarkowanie wilgotnej, dużo światła i wilgotnego powietrza, ciepła potrzebuje niewiele i wystarcza jej krótki okres wegetacyjny. Jest odporna na działanie wiatru dzięki silnie rozwiniętemu systemowi korzeniowemu.

8. Jakie właściwości sosny pospolitej zdecydowały o tym, że jest ona najważniejszym gatunkiem w polskim leśnictwie?

- szybki przyrost

-duże zdolności regeneracyjne

-rośnie w różnych warunkach (w Polsce liczna w całym kraju, nie występuje jedynie w południowo-wschodniej części - Bieszczady)

- duża zasobność z hektara

-jest łatwa w uprawie

- cenne drewno (stolarstwo, meblarstwo, budownictwo)

- łatwo się przystosowuje

- odporna na mrozy i dobrze znosi suszę

- ceniona jest za szybkie odnawianie drzewostanu po pożarach lasu;

- stanowi podstawę zalesień na najsłabszych i nieprzydatnych dla rolnictwa gruntach porolnych;

- niewielkie wymagania glebowe (od ubogich piaszczystych gleb przez bagna a skończywszy na żyznych siedliskach);

9. Gdzie i w jakich warunkach występuje sosna kosodrzewina?

Kosówka występuje w górach zachodniej, środkowej i południowej Europy. W Polsce kosodrzewina występuje w górach: Karkonoszach, Tatrach, Górach Izerskich i na babiej Górze. W Tatrach i Sudetach tworzy własne piętro (pomiędzy reglem górnym a halami). Przeważnie tworzy formę krzewiastą o masywnych gałęziach, które płożą się po ziemi, wznoszą ku górze lub wyrastają na boki. Ma niewielkie wymagania glebowe - dobrze rośnie nawet w ubogim podłożu. Jest mrozoodporna i dobrze znosi suszę.

11. Scharakteryzować środowiska częstego występowania wierzby białej i wierzby kruchej.

Wierzba biała najczęściej występuje w dolinach rzek, na aluwiach w strefie corocznych zalewów, w lasach i zaroślach łęgowych (łęg wierzbowy, wikliny nadrzeczne). Gatunek często sadzony przy drogach, wśród pól, łąk oraz pastwisk.

Wierzba krucha występuje na siedliskach aluwiów nadrzecznych w strefie corocznych zalewów. Lasy i zarośla łęgowe. Wierzby te rosną w tych samych warunkach.

12. W jakich warunkach najczęściej występują: topola biała, topola czarna, topola osika.

Topola biała i topola czarna występują zazwyczaj w strefach corocznych zalewów, siedliskach aluwialnych. Są typowymi składnikami nadrzecznych łęgów topolowych. Z kolei Topola osika występuje w różnych warunkach klimatycznych i glebowych. W Polsce jest domieszką w borach mieszanych sosnowo-dębowych i ubogich dąbrowach. Jako roślina pionierska często pojawia się na porębach, pożarzyskach oraz nieużytkach porolnych i poprzemysłowych.

13. Co zdecydowało, że w uprawie częstsze są mieszańcowe odmiany topoli od gatunków rodzimych z tego rodzaju?

Mieszańce topól częściej są spotykane niż rodzime gatunki, gdyż cechują się bardzo szybkim wzrostem, dużą żywotnością i łatwością rozmnażania (np. topola kanadyjska odmiana holenderska).

14. Podać różnice w wymaganiach siedliskowych między brzozą brodawkowatą i brzozą omszoną

Elementy siedliska	Brzoza brodawkowata	Brzoza omszona
Klimat	znosi gorące letnie upały i bardzo mroźne zimy. Wykazuje cechy gatunku dostosowanego do klimatu kontynentalnego	ma jeszcze mniejsze wymagania klimatyczne niż brzoza brodawkowata
Światło	Jest gatunkiem wybitnie światłożądnym. Rozwija się i wzrasta w pełnym świetle.	Jest mniej światłożądna od brodawkowatej. Znosi niewielkie ocienienie i utrzymuje się nawet pod okapem drzewostanu złożonego z drzew innych gatunków, jeżeli nie tworzą one zbyt dużego zwarcia. Najlepiej rośnie jednak w pełnym świetle.
Temperatura	Nie cierpi od przymrozków wiosennych, dobrze znosi niskie i wysokie temperatury	Jest mniej wymagająca od brzozy brodawkowatej pod względem ciepła, należy do gatunków mrozoodpornych.
Wilgotność	Nie rośnie na glebach bardzo suchych i bardzo mokrych,. Najlepiej rośnie na glebach umiarkowanie wilgotnych, lecz na słabo wilgotnych może także być gatunkiem dobrze przyrastającym.	Wymaga trochę większej wilgotności powietrza niż brzoza brodawkowata, nie występuje na terenach o suchym powietrzu.
Gleby	Może rosnąć na piaskach, glebach suchych i wilgotnych, nie znosi bliskości wody gruntowej.	Typowa dla gleb podmokłych, bagiennych i torfiastych; znosi dłuższe zalewanie
Zagrożenia abiotyczne	Obie brzozy są odporne na mróz, należą do drzew pionierskich. Rozwijające się ich pąki znoszą temperaturę do -4°C. Brzozy mogą cierpieć od okiści tylko wówczas, gdy są w pełni ulistnione. Na upały i susze są wrażliwe jedynie w pierwszym roku życia. Nie należą do zbyt odpornych na wiatry, szczególnie w warunkach płytkiego ukorzenienia.

15. Z jakich powodów krzewiaste gatunki brzóz są u nas rzadkie i należą do roślin zagrożonych?

Brzoza ojcowska, brzoza niska, brzoza karłowata - wszystkie te brzozy we florze polskiej to ginące relikty glacjalne objęte ochroną ścisłą.

16. W jakich warunkach drzewem lasotwórczym jest olsza czarna, a w jakich – olsza szara?

Olsza czarna –jako gatunek lasotwórczy olsza czarna występuje najczęściej na siedliskach lekko zabagnionych, głównie w łęgach jesionowo-olszowych, oraz na siedliskach bagiennych – w olsach. Znosi stagnowanie wody i okresowe zalewy dzięki zdolności do wytwarzania korzeni przybyszowych u nasady pnia.

Olsza szara – jest drzewem lasotwórczym w nadrzecznej olszynie górskiej. Ma mniejsze wymagania pod względem wilgotności gleby niż olsza czarna; rośnie na różnych glebach z wyjątkiem gleb suchych, jałowych. Dobrze rośnie na glebach wilgotnych, zwłaszcza nad rzekami i strumieniami, natomiast gleb kwaśnych i torfiastych nie znosi. Znosi tylko krótkookresowe zalewy.

17. Gdzie i w jakich warunkach w Polsce naturalnie występuje olsza zielona?

Olsza zielona w Polsce występuje w Bieszczadach zachodnich, głównie w piętrze połonin, miejscami gatunek wkraczający na położone niżej dawne łąki i pastwiska. Obficie rośnie wzdłuż potoków.

18. Opisać rozmieszczenie buka pospolitego w Polsce.

W Polsce zachodniej i południowej buk jest jednym z podstawowych drzew tworzących lasy. Poza zwartą granicą zasięgu znajdują się liczne pojedyncze stanowiska buka. Lubi dość wysoką wilgotność powietrza, jest wrażliwy na wiosenne przymrozki, dlatego brak naturalnych stanowisk w centralnej i wschodniej Polsce. Nie występuje licznie w środkowej i północno-wschodniej Polsce.

19. Z jakimi gatunkami grab pospolity tworzy naturalne drzewostany w Polsce?

Wraz z dębem i lipą tworzy drzewostany grądowe, dla których jest głównym gatunkiem.

20. Porównać zasięgi oraz rolę lasotwórczą dębu szypułkowego i dębu bezszypułkowego.

Dąb szypułkowy

Dąb bezszypułkowy

Zasięg obejmuje większą część Europy. Występuje w całej zachodniej Europie, z wyjątkiem północnego cypla Szkocji. Na północy obejmuje większą część Półwyspu Skandynawskiego, gdzie rośnie w południowo-zachodniej Norwegii i Szwecji (brak go w Finlandii i w północnej części Rosji). Na południu obejmuje północną część Półwyspu Pirenejskiego, Półwysep Apeniński oraz część Półwyspu Bałkańskiego, oprócz jego części południowej. Występuje także w południowej części Krymu i na Kaukazie oraz w Azji Mniejszej, a także zachodniej części Uralu. W Polsce rozpowszechniony na terenie całego kraju. Jest gatunkiem nizinnym, w górach sięga jedynie do 600 m n.p.m. W Tatrach i u ich podnóży nie występuje w stanie naturalnym. Najważniejszą rolę odgrywa w drzewostanach grądów, łęgów, dąbrów i sosnowo-dębowych borów mieszanych.

Obejmuje Europę – od południowej Norwegii i Szwecji do północnej części Półwyspu Bałkańskiego, północnych Włoch, Francji i północnej Hiszpanii. Północno-wschodnia granica zasięgu biegnie od Królewca w kierunku na Węgorzewo, Ełk, Łomżę, Bielsk podlaski, Hajnówkę, na wschód od Brześcia Lit. do Kowla, na wschód od Brodów w kierunku południowo-wschodnim (z wyjątkiem terenów nizinnych po obu stronach Dunaju) do Morza Czarnego. W Polsce, z wyjątkiem małego skrawka na północnym wschodzie (Mazury, Suwalszczyzna) występuje w całym kraju na niżu, w górach rzadko. Jest gatunkiem lasotwórczym w ubogich grądach, świetlistych i kwaśnych dąbrowach, lasach bukowo-dębowych oraz borach mieszanych.

21. W jakich warunkach najczęściej występują krajowe gatunki wiązów?

Wiąz górski i wiąz polny mogą występować w naszych lasach jako gatunki o charakterze domieszki uszlachetniającej na siedliskach: olsu jesionowego, lasu łęgowego, lasu mieszanego wilgotnego, lasu świeżego. Wiąz górski rośnie ponadto w górach na siedliskach: lasu łęgowego górskiego, lasu mieszanego górskiego i lasu górskiego.

Wiąz szypułkowy towarzyszy niekiedy wiązowi górskiemu i polnemu na siedliskach niżowych i na pogórzu. Wiązy rosną jednak najczęściej na siedlisku lasu świeżego i lasu wilgotnego.

22. Scharakteryzować rozmieszczenie rodzimych jarzębów w Polsce.

Jarząb pospolity	Jarząb szwedzki	Jarząb mączny	Jarząb brekinia	Jarząb nieszpułkowy
W Polsce spotykamy go w lasach i zaroślach na całym niżu i w górach po sferę kosodrzewiny.	W Polsce osiąga południową granicę; w stanie dzikim tylko na Pomorzu Zachodnim - w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdańskiem	W Polsce w górach (w Tatrach i Pieninach), głównie w reglu dolnym. Osiąga w Polsce północną granicę zasięgu.	W Polsce osiąga północno-wschodnią granicę zasięgu. Linia zasięgu bierze początek na wschód od ujścia Wisły, przebiega przez Poznańskie i Śląsk na południe. Ma stanowisko koło zapory w Rożnowie.	W Polsce osiąga północno-wschodnią granicę rozmieszczenia; spotykany jest na skałach wapiennych w kilkunastu miejscach w Tatrach.

23. Porównać rozmieszczenie rodzimych klonów w Polsce.

Klon pospolity	Klon polny	Klon jawor
Na obszarze całego kraju, przede wszystkim na nizinach; w górach sięga tylko do 1100 m n.p.m	W Polsce przebiega mniej więcej wzdłuż linii Wisły i Bugu. W Polsce rozpowszechniony na Pogórzu Karpackim, w dolinie Wisły, na Śląsku Górnym i Dolnym, w Wielkopolsce i Kujawach.	W Polsce osiąga płn.-wsch. granicę zasięgu mniej więcej wzdłuż Wisły i Sanu. W górach dochodzi do 700 m n.p.m.

24. Porównać zasięgi lipy drobnolistnej i lipy szerokolistnej.

Lipa drobnolistna

Lipa szerokolistna

Swym zasięgiem obejmuje prawie całą Europę i sięga na północ do Szwecji i Norwegii, przez Finlandię ku Uralowi aż po Syberię. W Europie nie występuje w północnej Skandynawii i na obszarach o klimacie śródziemnomorskim. W Polsce występuje na obszarze całego kraju; w górach sięga do wysokości 600-930 m n.p.m.

Swym zasięgiem obejmuje środkową i południową Europę po środkową Hiszpanię i południowe Włochy. Na wschód dochodzi do Morza Czarnego (występuje w zach. Części Ukrainy i Mołdawii), Azji Mniejszej i Kaukazu. Na północ sięga 51^0 szerokości geograficznej północnej. Występuje w Polsce rzadko w stanie dzikim; w południowej części niżu oraz na Wyżynie Małopolskiej, Lubelskiej, w Górach Świętokrzyskich, na Dolnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Pomorzu Zachodnim, na Podkarpaciu, w niższych położeniach Karpat i Sudetów. W górach sięga do 800 m. Osiąga północna granicę zasięgu.

25. W jakich warunkach jesion wyniosły jest gatunkiem lasotwórczym?

Gatunek lasotwórczy na niżu w łęgach jesionowo-olszowych i wiązowo-jesionowych, na pogórzu w pogórskich łęgach jesionowych.

26. Jakie gatunki tworzą drzewostany w strefie górnej granicy lasu w Polsce?

bory iglaste z przewagą świerka

lasy liściaste z dominacją buka

27. Wymienić gatunki drzew, jakie najczęściej występują w lasach piętra pogórza, regla dolnego i regla górnego w Polsce.

Piętro pogórza	Regiel dolny	Regiel górny
Sosna kosodrzewina, topola czarna, grab pospolity, dąb szypułkowy, klon jawor, Lipa szeroko i drobnolistna	Buk pospolity, jodła pospolita, klon jawor, świerk pospolity.	Sosna limba, świerk pospolity, olsza szara, jarząb pospolity, modrzew europejski, brzoza karpacka

28. Które gatunki drzew i krzewów są charakterystyczne dla lasów i zarośli nadrzecznych?

Gatunkami tworzącymi warstwę drzew są głównie wierzby i topole. Nadają one łęgom nadrzecznym bardzo charakterystyczny wygląd. Strop lasu jest utworzony przez wierzbę białą i wierzbę kruchą, którym mogą towarzyszyć także olsza czarna i jesion wyniosły oraz inne gatunki drzew takie jak topola czarna i biała.

Podszycie zazwyczaj rozwinięte bujnie składa się z licznych gatunków wierzb m.in. wierzby trójpręcikowej i wiciowej oraz takich krzewów jak dereń świdwa, trzmielina zwyczajna, szakłak pospolity, czeremcha pospolita i bez czarny.

Zespół Salici-Populetum (łęg wierzbowo-topolowy) występuje na piaszczystych madach nad większymi rzekami w zasięgu corocznych wylewów. Gleba, ze względu na bliskość koryta rzeki, jest tu przesycona wodą tylko w okresie zalewów i nie ma charakteru gleby bagiennej.

Jako jeden z najbardziej zniszczonych zespołów, rzadko już spotykanych w zachodniej Europie, powinien być objęty ochroną.

29. Wymienić cechy pionierskich gatunków drzew i krzewów.

Gatunki pionierskie to gatunki, które pierwsze opanowują teren pozbawiony lasu - z przyczyn klimatycznych, antropogenicznych, po pożarze, powodzi itd.

1. Szybki wzrost w młodości

2. Wczesne zakwitanie

3. Obfite, coroczne zakwitanie

4. Anemochoria= przystosowanie owoców do rozprzestrzeniania się na duże odległości przy pomocy wiatru

5. Światłolubność

6. Wysoka tolerancja w zakresie klimatu i gleby

7. Silna tendencja do rozrostu i rozmnażania wegetatywnego

8. Plastyczność morfologiczna wobec oddziaływań czynników abiotycznych i zoogenicznych

9. Proanthia= zakwitanie przed rozwojem ulistnienia

10. Anemogamia

11. Dwupienność