Uczenie się przez kary i nagrody

Uczenie się przez kary i nagrody – nazwy zamienne:

• mechanizm uczenia się przez warunkowanie instrumentalne,

• mechanizm warunkowania sprawczego,

• mechanizm uczenia się przez następstwo zdarzeń.

Badania nad mechanizmem warunkowania instrumentalnego przeprowadzał Burrhus Frederic Skinner. Badania te były przeprowadzane na szczurach, które były umieszczone w klatce ze specjalną dźwignią umożliwiającą dostęp do pożywienia. Szczur, który początkowo biegał chaotycznie po klatce, po odnalezieniu tejże dźwigni, następnie udaje się w miejsce dźwigni i w ten sposób zdobywa nagrodę w postaci pokarmu.

Uczenie się przez kary i nagrody to specyficzna forma uczenia się, w której prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania sprawczego zmienia się w skutek jego wzmacniających lub karzących konsekwencji.

Definicja pojęcia nagrody:

1. nagrodą jest dobrowolne zdarzenie towarzyszące lub następujące po danej reakcji (zachowaniu), które zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tej reakcji w tej samej lub podobnej sytuacji;

2. nagrodą jest to wszystko, co redukuje motywację, a zatem powoduje zaspokojenie jakiejś potrzeby.

Nagradzanie to metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczaniu nagród) w następstwie określonych czynności.

Aby stosować nagradzanie należy uwzględnić:

• stopień opanowania czynności: osobnik musi opanować wymaganą czynność, trudno nagradzać czynność, która jest wykonywana w sposób nieprawidłowy lub niepełny;

• źródło motywacji czynności: istnieją dwa źródła motywacji: wewnętrzna (podejmowana dla samej jednostki) lub zewnętrzna (podejmowana dla zewnętrznej korzyści).

Metoda nagradzania ma dwa główne cele:

1. utrwalenie tendencji do wykonywania pewnej czynności w określonej sytuacji;

2. intensyfikację czynności.

Karanie to każda działalność wychowawcy polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się.

Metoda karania ma dwa główne cele:

1. eliminacja pewnej czynności z repertuaru odpowiedzi jednostki na pewną sytuację;

2. intensyfikację czynności.

Zasady skutecznego nagradzania i karania

Spośród wielu twierdzeń dotyczących skuteczności nagradzania najważniejsze dla praktyki wychowania są poniższe:

1. Prawdopodobieństwo wystąpienia danej reakcji wzrasta wraz ze wzrostem wartości, częstości, regularności nagród otrzymywanych w następstwie tego rodzaju zachowania (czy reakcji).

2. Jeśli nagroda jest za często powtarzana w krótkim okresie czasu, to każda następna nagroda tego samego rodzaju w coraz mniejszym stopniu zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia nagradzanej reakcji.

3. Nagrody opóźnione są mniej skuteczne niż nagrody bezpośrednie.

4. Gdy powtarzanie jakiejś wyuczonej reakcji nie przynosi żadnych nagród prawdopodobieństwo wystąpienia danej reakcji stopniowo słabnie (zjawisko wygaszania reakcji).

5. Dana reakcja jest bardziej odporna na wygaszenie, to znaczy będzie dłużej występować bez nagradzania, gdy:

• więcej razy wystąpienie tego zachowania było nagradzane,

• na jedną próbę przypadała większa nagroda;

• krótszy czas upłynął od otrzymania ostatniej nagrody;

• osoba częściej stykała się z nagradzaniem nieregularnym;

• zachowanie zostało wyuczone we wcześniejszym okresie życia.

  1. Nagradzanie danej reakcji przy określonym zespole bodźców zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia tej samej reakcji nie tylko przy tych samym, ale i podobnych zespołach bodźców (zjawisko generalizacji bodźca).

Kary i nagrody w wychowaniu

Nagradzanie – w wychowaniu to tworzenie atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń w następstwie określonych czynności. Nagradzanie to nadawanie nagród! (twórcze :D). Nagrodą może być przedmiot lub czynność. Może też być usunięcie czynnika awersyjnego.

Karanie – jest każdą działalnością wychowawczą, polegającą na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń w następstwie określonych czynności. Tworzenie zdarzeń awersyjnych może polegać bądź na wprowadzeniu czynnika awersyjnego, bądź też na odebraniu/usunięciu czynnika atrakcyjnego. Wprowadzenie czynnika awersyjnego powoduje strach, lęk. Kiedy odbieramy czynnik atrakcyjny wywołujemy frustrację.

[przyczyną agresji jest frustracja]

Nagrody i kary mieszczą się w obrębie zachowań samego wychowawcy. Skuteczność metod wpływu osobistego – wtedy, kiedy zachowania wychowawcy mają wartość nagród lub kar.

W przypadku tych metod mamy do czynienia z wykorzystaniem autorytetu wychowawcy.

Sposoby oddziaływania:

• sugestie

• perswazja

Perswazja w wychowaniu

Perswazja – przekazywanie wychowankom komunikatów językowych w celu zmiany jego przekonań. Zakłada się, że zmiana przekonania wpłynie na zmianę działania. Jest to podsuwanie wychowankowi rozwiązań przez posługiwanie się odpowiednio dobranym zespołem argumentów. Kiedy mówi się o skuteczności komunikatu perswazyjnego zwykle wymienia się 3 grupy, od których zależy ta skuteczność:

1. związane ze źródłem komunikatu, czyli tym kto przekazuje komunikat perswazyjny. Liczy się wiarygodność osoby, uznanie jego autorytetu i kompetencji, także atrakcyjność (nie w wychowaniu).

2. Związane z samym komunikatem – chodzi o rodzaj i siłę argumentów, a także o kolejność argumentowania

3. od cech samych odbiorców

→ zależy kto, co i do kogo mówi.