PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY WYCHOWANIA I NAUCZANIA

PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY WYCHOWANIA I NAUCZANIA

GRUPY EFEKTÓW UCZENIA SIĘ:

  1. czynniki działające w trakcie uczenia się

- cechy materiału i osoby uczącej się

  1. czynniki działające przed uczeniem się

- właściwości osoby uczącej się (czy jest wypoczęta itp.)

- ważne jest co robimy, jakie czynności wykonujemy przed nauką

III. czynniki działające po uczeniu się

Czynniki działające w trakcie uczenia się:

EFEKTY UCZENIA SIĘ:

  1. cechy materialne

  1. właściwości uczącego się

inteligencja

temperament- zespół formalnych, względnie stałych wł. organizmu, przejawiających się w poziomie energetycznym zachowania i jego charakterystyce czasowej

styl poznawczy

MOTYWACJA

Rodzaje motywacji:

CECHY UCZĄCEGO SIĘ:

  1. cechy temperamentalne

CECHY TEMPERAMENTALNE:

  1. reaktywność: intensywność reagowania na bodźce; ten sam bodziec u różnych jednostek wywoła różne emocje

- wyznaczana przez mechanizmy fizjologiczne

osoby wysoko reaktywne, średnio reaktywne, nisko reaktywne

W psychologii omawia się raczej skrajne bieguny.

WYSOCE REAKTYWNI:

- duża wrażliwość

- nawet najsłabsze bodźce wywołują emocje

- niska odporność w sytuacjach trudnych

- źle oddziałuje na takie osoby presja czasowa

- potrzebują ciszy, spokoju w trakcie nauki

NISKO REAKTYWNI:

- mało wrażliwi

- odporni

- w sytuacjach trudnych nie dezorganizują się szybko

- dość szybko ulegają znudzeniu, potrzebują silnych bodźców

  1. aktywność

- tendencja do podejmowania działań o określonej wartości stymulacyjnej

- podstawowy regulator stumulacji

- jednostki niskoreatywne podejmują spontanicznie więcej działań o dużej wartości stymulacyjnej

- związana z zachowaniem sprawczym

Cechy temperamentalne wyznaczają warunki uczenia się optymalne dla danej osoby.

Strelau- opracował REGULACYJĄ TEORIĘ TEMPERAMENTU

Reaktywność wyznacza pewną podatność na zaburzenia nerwicowe.

Wysoce reaktywni szybciej popadają w nerwicę. Mniejsza odporność w sytuacjach trudnych.

Druga grupa cech temperamentalnych jest związana z charakterystyką czasową. Niektórzy potrzebują więcej czasu do wykonania pewnego zadania.

CECHY TEMPERAMENTALNE ZWIĄZANE Z CHARAKTERYSTYKĄ CZASOWĄ ZACHOWANIA:

Wtórna:

Pierwotne:

CECHY TEMPERAMENTALNE A FUNKCJONOWANIE CZŁOWIEKA:

Na efekty uczenia wpływa również:

METAPAMIĘĆ- wiedza o własnej pamięci

Czynniki działające przed uczeniem się:

ZJAWISKO TRANSFERU: wpływ uczenia się wcześniejszego na uczenie aktualne

  1. transfer pozytywny- wcześniejsze uczenie się ułatwia uczenie aktualne

  2. transfer negatywny- wcześniejsze uczenie się utrudnia uczenie aktualne

TRANSFER ZASAD- przenosimy zasady uczenia się, jest pozytywny (tenis kontra tenis stołowy)

Jeżeli dobrze nie umie się materiału z jednego przedmiotu to nie należy od razu zabierać się za podobny.

Czynniki działające po uczeniu się:

INTERFERENCJA ( interferencja retroaktywna) – nakładanie (nauka jednej części materiału i od razu po niej innej)

Nakładanie się materiału uczonego później na materiał nauczony wcześniej jest to działanie negatywne, zapominamy pewne rzeczy.

GR. 1

Uczenie się A

Przerwa

Odtwarzanie A

GR. 2

Uczenie się A

Uczenie się B

Odtwarzanie A

INTENFERENCJA

GR. 3

Uczenie się A

Uczenie się B

Uczenie się B

TRANSFER

Przeciwdziałać interferencji można dzięki przerwie w nauce.

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

norma a patologia -> pojęcia wielowymiarowe

3 rodzaje normy:

  1. statystyczna- normą jest to, co cechuje większość statystyczną.

Niekiedy norma obejmuje poziom powyżej przeciętnej, dotyczy to głównie funkcji poznawczych, natomiast nie sprawdza się, gdy weźmiemy pod uwagę procesy emocjonalne (zupełny brak emocji lub nadmierne przejmowanie się głupstwami to już patologia)

  1. kulturowa- normą jest to, co jest typowe dla danej kultury, statystykę odnosimy do określonej kultury (np. Czemu przypisujemy nas sukces lub porażkę? Japonia- porażka z powodu braku zdolności, Zachód- porażka z powodu braku pracowitości)

patologia w kulturze – faszyzm, komunizm, samobójstwa (np. po wydaniu Wertera…)

  1. teoretyczna- norma stworzona przed określonych teoretyków

ZDROWIE PSYCHICZNE- negatywna definicja zdrowia psychicznego funkcjonowała przez wiele lat w psychologii i psychiatrii

- zdrowie to brak choroby, objawów choroby

- zaczęto poszukiwać definicji pozytywnej, która próbuje określać jakie cechy powinien posiadać zdrowy człowiek (nie tylko jakich nie powinien)

MASLOW

Cechy:

- akceptacja siebie i innych

- dążenie do doskonałości

- adekwatna percepcja rzeczywistości

- odróżnianie dobra i zła

- przyjazne poczucie humoru

W. FRANKL

Antonovsky

ZDROWIE PSYCHICZNE (NORMA)- integracja wszystkich funkcji psychicznych

10. 11. 10r.

Kryteria patologii

Zachowanie człowieka powinno być dostosowane do sytuacji, zachowanie niezgodne z sytuacją jest kryterium patologii.

OSOBOWOŚĆ ANTYSOCJALNA (dyssocjalna)- zaburzenie osobowości; osoby nie potrafiące oddziaływać z innymi emocjonalnie (lubią np. zadawać ból)

Nie ma ostrej granicy między normą a patologią, jest to szeroki obszar graniczny.

Czasem o tym, że coś jest patologią decyduje częstotliwość występowania danego objawu, a nie jego sporadyczne pojawianie się. Przykładem tego stwierdzenia są myśli i czynności natrętne (obsesje i kompulsje). Czasem decyduje sam objaw albo natężenie.

KLASYFIKACJA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

Dwie międzynarodowe klasyfikacje:

  1. APA- Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne

  2. WHO- Światowa Organizacja Zdrowia

APA

DSM I -> DSM II -> DSM III - > (poprawki) DSM III- R -> DSM IV -> trwają prace nad piątą

WHO

ICD…. (wiele wersji) do 10

Dlaczego tak wiele jest zmian tych klasyfikacji?

Przyczyny:

- odkrycia naukowe (cały czas dochodzą nowe grupy zaburzeń)

- zmiany norm kulturowych

W Polsce od 97r. obowiązuje klasyfikacja WHO (ICD 10)

ICD 10

klasyfikacja zaburzeń

  1. ZABURZENIA WYSTĘPUJĄCE U DZIECI I MŁODZIEŻY (rozpoczynające się w okresie dzieciństwa i trwające do 14 r. ż.)

  1. zaburzenia rozwoju

- cały rozwój jest zaburzony

- nieprzemijające albo przemijające w niewielkim stopniu

- dominują przyczyny biologiczne

- stan powstały w okresie rozwojowym

1. autyzm (spektrum autyzmu)- całościowe zaburzenia rozwoju; często współwystępuje z upośledzeniem umysłowym

- pierwsze objawy ujawniają się w pierwszych 3 latach życia są to:

Dziecko nie nawiązuje prawidłowych interakcji (nie reaguje na uśmiech, skinienie, w późniejszych latach nie nawiązuje kontaktu z rówieśnikami, nie dzieli się emocjami z innymi)

W zakresie komunikacji werbalnej pierwsza grupa to:

  1. dzieci niemówiące

- słyszą, ale nie mówią

- ekspresja emocjonalna nie zastępuje słów

- znaczny % dzieci z autyzmem ma inne zaburzenia (niepełnosprawność intelektualna)

2. dzieci mówiące

- mają pewne specyficzne cechy języka mówionego (np. mówią o sobie w 3 os., stosują gramatyzmy, krótkie, lakoniczne wypowiedzi, neologizmy, echolalie- powtarzanie pytania, ostatnio słyszanego zdania)

3. ograniczony repertuar czynności i zainteresowań

- najczęściej zajmują się jedną, dwiema czynnościami (klasyfikują wg jednej cechy)

- nie potrafią się bawić w zabawy na niby, godzinami bawią się jedną zabawką

- ok. 10% ma wybitne uzdolnienia w jakiejś jednej dziedzinie

- nie tolerują zmian, musi tolerować stałość otoczenia

- przy rozmowie patrzą na usta

- nie rozumieją emocji innych ludzi

- nie potrafią myśleć symbolicznie

- autyzm został odkryty przez Kannera (1943) i Aspergera (1944)

- dawniej: autyzm dziecięcy, wczesnodziecięcy, teraz- autyzm, zespół Aspergera, spektrum autyzmu

ZABURZENIA SENSORYCZNE:

- bodźce słuchowe: bodźce słuchowe o średniej sile odbierają jako bodźce silne

- bodźce dotykowe

- specyficzne preferencje smakowe

Przyczyny autyzmu:

-> ujęcie psychoanalityczne: chłodna, zdystansowana matka (ta teoria została odrzucona)

-> przyczyny biologiczne

- zmiany genetyczne na częściach genu , kruchy chromosom x, zaburzenia metaboliczne (toksyny), sprzężone z upośledzeniem umysłowym

-> płeć: autyzm występuje częściej u chłopców

autyzm czysty

zespół Aspergera

- różni się od czystego autyzmu

- poziom intelektualny jest w normie lub powyżej

- wszystkie osoby z zespołem Aspergera są mówiące

- trudności w interakcjach społecznych: nie rozumieją uczuć innych

- wąski repertuar zainteresowań

- mogą samodzielnie funkcjonować w życiu

- przyczyny głównie natury biologicznej

- przez pierwsze 3 lata życia w zespole Aspergera rozwój jest prawidłowy, dopiero po 3 r. ż. zaczyna się defekt w interakcjach społecznych !

- terapia behawioralna

- za pomocą zwierząt, komputera

- terapia holding: przytulanie dziecka na siłę

2. schizofrenia

- objawy: autyzm, schizis

- autyzm w schizofrenii oznacza stworzenie swojego własnego świata na podstawie marzeń, pragnień, halucynacji, urojeń: nie potrafi nawiązać kontaktu ze światem realnym

- schizis- rozszczepienie: brak integracji między procesami psychicznymi (trzyma się swojego świata, nie ma halucynacji ani urojeń, ale widzi rzeczywistość inaczej)

- dysleksja- w czytaniu

- dysgrafia- pisaniu

- dysortografia- w pisaniu ortograficznym

- dyskalkulia- trudności w uczeniu się matematyki

ANALIZATOR: łączy centralny układ nerwowy z układem obwodowym.

Zespół funkcjonalny składający się z

- receptora

- drogi dośrodkowej

- odpowiedniego ośrodka w korze mózgowej

Zaburzenia umiejętności szkolnych są związane z zaburzeniami korowych części analizatorów. To nie dotyczy dzieci z wadami wzroku czy słuchu- a zaburzonych procesów analizy i syntezy w mózgu.

Lepsze rokowania są przy niepełnosprawności intelektualnej, odpowiednimi oddziaływaniami możemy podnieść poziom rozwoju.

- mutyzm (nie mówienie)

- rozumie co się do niego mówi, ale samo nie mówi

a) mutyzm całkowity

b) mutyzm wybiórczy- np. w domu mówi, a w szkole nie

- afonia (bezgłos; mówienie szeptem, ze strunami głosowymi wszystko w porządku)

- jąkanie

a) organiczne (mikrouszkodzenia mózgu)

b) czynnościowe (może mieć podłoże nerwicowe)

- mają formę nawyków ruchowych- obgryzanie paznokci, przebieranie palcami

- TIKI- mimowolne wyładowania głosowe lub motoryczne, np. mruganie powiekami, grymasy twarzy, podrzucania ramion, chrząkanie

- czynności natrętne: wielokrotne dotykanie i liczenie przedmiotów

  1. zaburzenia emocji i zachowania

Trudności w rozwoju emocjonalno- społecznym są efektem właściwości biologiczno- psychicznych i oddziaływań środowiskowych. -> układ jednostka- środowisko.

- objawy trudności w rozwoju emocjonalno- społecznym są różne, dotyczą

a) sfery emocjonalnej- występują już w wieku przedszkolnym

b) sfery społecznej- nieprawidłowa socjalizacja / dorastający i dorośli/

- zwykle nie wyodrębnia się rodzajów nerwic u dzieci

- raczej przemijające i w znacznym stopniu mogą być uwarunkowane przyczynami społecznymi

- pewne specyficzne objawy nerwicowe charakterystyczne dla dzieci:

a) lęk separacyjny

b) lęk związany z rywalizacją z rodzeństwem

- podstawowe procesy nerwowe: POBUDZANIE i HAMOWANIE cechują się:

* siłą

* ruchliwością

* równowagą

- zaburzenie równowagi między procesami pobudzania i hamowania

- objawy tych zaburzeń ujawniają się w sferze motorycznej, poznawczej i emocjonalnej

- czynniki środowiskowe mogą osłabić lub spotęgować trudności rozwojowe

- pojawiają się wcześnie, rzutują na rozwój dziecka

- nadpobudliwość psychoruchowa- ADHD podłoże biologiczne

> zaburzenia hiperkinetyczne

> przewaga procesów pobudzania nad procesami hamowania

> zaburzenie funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, np. nieprawidłowym działaniem neuroprzekaźników

> stan stałego pobudzenia jednostki

> nie potrafi kontrolować swojego zachowania

> przyjmuje wszystkie informacje i nie potrafi odrzucić niepotrzebnych

> nadruchliwość w sferze ruchowej (niepokoje, nawyki ruchowe)

> zwiększona aktywność motoryczna

> deficyt uwagi w sferze poznawczej

> łatwo się rozpraszają

> gadatliwość, bujna wyobraźnia

> w sferze emocjonalnej- impulsywność- szybkie powstawanie reakcji emocjonalnych o dużej sile

> zbyt duża ekspresja emocjonalna, niedostosowana do sytuacji

- zahamowanie psychoruchowe

> przewaga procesów hamowania nad procesami pobudzenia

> mała żwawość- trudno przechodzić im z jednej czynności do drugiej

> w sferze ruchowej: spowolnienie ruchowe, ograniczenie zakresu ruchów

> w sferze poznawczej: ogólne spowolnienie przebiegu procesów poznawczych

> w sferze emocjonalnej: słaba ekspresja uczuciowa

słaba wrażliwość na bodźce emocjonalne

OBOJĘTNOŚĆ POZORNA- silne przeżywanie emocji i ukrywanie ich

- lęk jednym z objawów

- lęk separacyjny

- fobie- lęki przedmiotowe

- FOBIA- silny lęk występujący w danej sytuacji

- ma charakter paniki

FOBIE SZKOLNE- niechęć lub całkowita odmowa chodzenia do szkoły

- prowokacyjne przeciwstawianie się u dzieci

- znęcanie się nad zwierzętami

- agresywność indywidualna i zbiorowa

  1. ZABURZENIA U DOROSŁYCH I MŁODZIEŻY (powyżej 14 r. ż.)

  1. zaburzenia organiczne

- związane z uszkodzeniami mózgu

- rozwój był prawidłowy, ale nastąpił spadek

- istotne obniżenie ogólnej sprawności intelektualnej często połączone z zaburzeniami emocjonalnymi i motorycznymi ( choroba Alzheimera)

- alkohol

- narkotyki

- leki (nasenne, uspokajające)

ALKOHOL:

- zwiększa się tolerancja na alkohol- trzeba wypić więcej, by osiągnąć zamierzony efekt

- szuka się okazji do wypicia- każda jest dobra

- picie w samotności

- sięganie po % rano po intensywnym piciu wieczorem

- synonim uzależnienia od alkoholu

- przymus picia

- utrata kontroli

- zespół abstynencyjny: drżenie rąk, nóg, dreszcze, bezsenność, potliwość, niepokój

- agresywność

- obniżenie tolerancji na alkohol

- picie alkoholi niespożywczych- np. denaturat

- psychodegredacja

WSPÓŁUZALEŻNIENIE- uwikłanie w chorobę alkoholową innych osób

PROBLEMATYKA UZALEŻNIEŃ

UZALEŻNIENIE -> przymus brania określonych środków, może być zarówno psychiczne (gdy jednostka jest przeświadczona, że nie może funkcjonować bez danego środka) jak i fizyczne (gdy dany środek zostaje wbudowany w metabolizm organizmu)

OBJAWY ABSTYNENCYJNE- przerwanie brania określonego środka wywołuje u uzależnionego dolegliwości psychiczne i fizyczne

- między 15 a 30 r. ż.

- psychotyk

- psychozy afektywne ( zaburzony stan emocjonalny) dawniej zwana cyklofrenią albo psychozą maniakalno- depresyjną

Cyklicznie powtarzają się stany manii ze stanami depresji. Depresja- spowolnienie. Mania- nastrój, przyspieszenie działań, słomiany zapał

Nie zawsze stan manii i depresji muszą naprzemiennie występować, może być np. mania, przerwa, mania… Wyróżniamy psychozy maniakalno- depresyjne

- paranoja

Głównym objawem są urojenia spójne logicznie

UROJENIA- fałszywe sądy nie podlegające korekcie

mogą być wielkościowe, prześladowcze, wynalazcze, winy

  1. zaburzenia przeżywania emocjonalnego (zaburzenia emocjonalne)

- nieadekwatność reakcji do bodźca- bodziec niewielki, reakcja ogromna

- przewaga emocji negatywnych (lęk)

Strach jest związany z realnym zagrożeniem zewnętrznym, czyli jest to emocja prawidłowa, ale przeżycie zbyt silnego strachu (powódź, wojna…kataklizmy, katastrofy) może prowadzić do występowania zaburzeń. ZABURZENIA STRESOWE POURAZOWE- jeden z rodzajów nerwicy

NERWICE:

- ostra reakcja na stres, która w zależności od osobowości przechodzi po pewnym czasie

- ICD 10- zaburzenia stresowe pourazowe (po pewnym czasie)

- DSM- 10- PTSD- zespół stresu pourazowego

Jednym z objawów zaburzeń nerwicowych jest lęk.

- osoba lęka się wszystkiego, nie potrafi wskazać przedmiotu tego lęku

- stały niepokój

- lęk bezprzedmiotowy

- lęk przedmiotowy

- lęk występujący w określonej sytuacji

  1. specyficzne

- lęk przed zwierzętami

- akrofobia- lęk przez wysokością

- klaustrofobia- lęk przed zamkniętą przestrzenią

- agorafobia- lęk przed otwartą przestrzenią (przed dużymi zgromadzeniami, a nawet wyjściem z domu)

- lęki przed zjawiskami atmosferycznymi, krwią itp.

  1. społeczne

- dotyczą różnych sytuacji społecznych, np. lęki przed występem, publicznym zabraniem głosu, spotkaniem towarzyskim

- fobia szkolna

- emocje negatywne, depresja, obniżone samopoczucie

- długotrwałe obniżenie nastroju, uczucie smutku, rezygnacji

- niskie poczucie wartości

- DEPRECJA EDNOGENNA (choroba psychiczna afektywna) I EGZOGENNA (nerwica depresyjna)

  1. Zaburzenia somatyczno- wegetatywne

- gorsze funkcjonowanie somatyczne ma podłoże psychiczne- bezsenność, bóle głowy, brzucha, nadmierna potliwość, bóle mięśniowe, duszności, objawy alergologiczne, zaburzenia łaknienia (brak lub nadmiar apetytu)

- u dzieci: moczenie mimowolne, nawykowe wymioty

  1. Zakłócenia funkcjonowania poznawczego

- złe funkcjonowanie pamięci- przejściowe, zaburzenia koncentracji, myślenia.

- NERWICA NATRĘCTW: myśli (obsesje) i czynności (kompulsje) natrętne- natręctwa -> zaburzenia obsesyjno- kompulsyjne

  1. Zakłócenia funkcjonowania społecznego

- występują w prawie każdej nerwicy

- często są różne, bo zależą od rodzaju nerwicy

- nadmierna impulsywność

- wycofywanie się z kontaktów społecznych (np. w depresji przez niską samoocenę) albo chęć bycia w centrum uwagi (przy konwersji, czyli histerii) konwersja- nieświadome przekształcanie przykrych przeżyć w objawy somatyczno- wegetatywne

ZABURZENIA KONWERSYJNE (NERWICA KONWERSYJNA)

- nowe określenie nerwicy histerycznej

- hipochondria- czucie się chorym, nadmierne zainteresowanie własnym zdrowiem

- nerwica neurasteniczna (zespół asteniczny lub zespół chronicznego zmęczenia)- stałe uczucie zmęczenia, zniechęcenia, mała odporność na stres, nadmierny krytycyzm wobec siebie

- zaburzenia osobowości (psychopatyk)

  1. Zaburzenia osobowości

- podstawowym objawem jest tzw. chłód emocjonalny - niedobór uczuć wyższych przy dobrze rozwiniętych uczuciach prostych

- nieoficjalna dominacja nad innymi (taktyka drzwiami w twarz)

- mała tolerancja na frustrację – natychmiast reaguje frustracją

- obniżone odczuwanie lęku – odwrotnie niż w nerwicach

- brak poczucia winy

* Psychopatia (psychopata)

- określenie osobowości antysocjalnej (dyssocjalnej) dawniej, ale zrezygnowano z niej

ZWIĄZANE Z NERWICAMI

- cechy podobne do nerwicy natręctw, objawy:

> Sporo natręctw (myśli i czynności natrętne), ale nie nasilone tak bardzo jak w przypadku nerwicy natręctw

> Nadmierna pedanteria

> Perfekcjonizm, nieustanna tendencja do poprawiania

> Trudności z podejmowaniem decyzji

- funkcjonowanie psychiczne osób z konwersją z osobowością histeryczną jest podobne

- ogromna impulsywność

- przeżywanie skrajnych emocji

- chwiejność emocjonalna

- teatralne zachowanie

- chęć bycia w centrum uwagi.

- różni je: nie ma tu nasilonych objawów negatywnych

ZWIĄZANE Z CHOROBAMI PSYCHICZNYMI

- ogromna dziwaczność w zachowaniu i ubiorze

- brak empatii

- skłonność do abstrakcyjnych rozważań

- wycofywanie się z kontaktów z innymi

- ogromna podejrzliwość

- nieufność w stosunku do innych

- ogromny upór

- sztywność przekonań

- brak poczucia humoru

- emocjonalnie niedojrzała (nieodpowiedzialność)

- zachowanie gdy coś zawalą:

1. Wina leży na zewnątrz

2. Domaganie się wybaczenia (gdy nie da się zrzucić winy na zewnętrzne uwarunkowania)

- chęć posiadania wszystkiego i w nadmiarze

- pogranicze miedzy nerwicami, psychozami i zab. Osobowości

- objawów psychotycznych jest tu niewiele

- dotyczy poczucia nierealności

- więcej objawów z nerwic (zab, emocjonalnych zwłaszcza, ogromna impulsywność, labilność emocjonalna – chwiejność, chęć bycia w centrum uwagi, tendencja do manipulowania innymi, brak odpowiedzialności, nie liczenie się z regułami i normami)

- niczego w życiu nie osiągają bo wszystko zawalają choć w większości są to osoby bardzo zdolne i inteligentne

- specyficzne widzenie innych ludzi – inni ludzie SA albo dobrzy (kiedy spełniają ich zachcianki) albo źli

- to zaburzenie osobowości jest trudne do terapii

6. zespoły behawioralne

zaburzenia odżywiania – anoreksja i bulimia

ANOREKSJA- jadłowstęt psychiczny

BULIMIA- epizody objadania się, prowokacja wymiotów

zaburzenia popędu seksualnego i inne zaburzenia popędowe – piromania (żądza zabaw z ogniem, podpalania), kleptomania (potrzeba kradzieży)


Wyszukiwarka