Górnictwo- gałąź przemysłu obejmujaca ogol procesow zwiazanych z wydobywaniem kopalin użytecznych i ich przerobka; dziedzina nauki ktora zajmuje sie caloksztaltem zagadnien zwiazanych z wydobywaniem i przerobka kopalin uzytecznych. Obejmuje: nauki przyrodnicze (np geologia zloz, petrografia, chemia), techniczne (np mechanika, maszynoznawstwo). Dzielimy na: (ze wzgledu na rodzaj wydobywanych kopalin) weglowe, rudne, solne, naftowe (ze wzgledu na sposob wydobywania kopalin) odkrywkowe podziemne wiertnicze morskie.
Kopalnia- miejsce wydobycia kopalin
Kopalnia główna- skala uzyteczna dla wydobywania ktorej buduje sie kopalnie
Kopalina stała- skała wystepujaca w zlozu w stalym stanie skupienia ktora nadaje sie do bezposredniego wykorzystania
Kopalina towarzyszaca- skala uzyteczna ktora towarzyszy kopalinie glownej
Kopaliny użyteczne (surowce naturalne)- mineraly, skaly substancje mineralne uzyteczne dla czlowieka
Minerał- najmniejsza jednostka w sensie geologicznym z jakiej zbudowana jest skorupa ziemska. Jest to pierwistek lub zwiazek chemiczny w normalnych warunkach w stalym stanie skupienia powstaly w sposob naturalny
Nadkład- skały leżące ponad kompleksem budującym dany obszar
Obszar górniczy- obszar w granicy którego przedsiębiorca ma koncesję na wydobywanie kopaliny użytecznej.
Przekop- wyrobisko z szybu nieprostopadłe i nierównoległe do rozciągłości
Skała- zespol mineralow lub mineraloidow powstalych na drodze okreslonego procesu geologicznego; tworzacy wyodreniajaca sie skladem mineralnym, struktura i/lub tekstura, jednostke skorupy ziemskiej; sypkie zwięzłe plastyczne ciekłe półciekłe
Skała płonna- skala bezuzyteczna ktora wybierana jest ze skalami uzytecznymi lub jest pomijana
Surowce mineralne: (ze wzgledu na ich wykorzystanie) energetyczne, metaliczne, chemiczne, skalne, ozdobne i szlachetne
Teren górniczy- obszar na którym odczuwane są skutki wydobywania kopalin.
Urabianie skał- oddzielone od calizny i rozdrabianie tak aby nadawały sie do transportu. Wyróżniamy:
mechaniczne (przy zastosowaniu materialów wybuchowych, maszyn, urabianie wodą pod ciśnieniem),
fizyczne (rozpuszczenie np. sól kamienna lub topnienie- siarka), chemiczne ( przede wszystkim urabianie rud, poprzez reakcję chemiczną)
Urabialność- podatność skały na oddzielanie od calizny
Urobek- kopalina uzyteczna rozkruszona i wydobyta na powierzchnie
Złoże kopalin użytecznych- przedmiot eksploatacji gorniczej naturalnie nagromadzony w skorupie ziemskiej lub na jej powierzchni nadajace sie do eksploatacji i przynoszacej zysk ekonomiczny przy obecnym stanie technicznym
Podział górnictwa ze względu na sposób wydobywania kopalin :
Górnictwo naziemne – odkrywkowe, wydobywanie kopalin leżących na pow. Ziemi lub na niewielkiej głębokości pod pow.
Kopalnia odkrywkowa – wyrobisko podziemne górnicze
Górnictwo: Etapy i zakres dzialalnosci gorniczej: poszukiwanie i rozponawanie zloz, dokumentowanie i ocena zloz, projektowanie, udostepnianie, przygotowywanie do eksploatacji, eksploatacja, przerobka kopalin
Podział złóż: ze wzgledu na powstanie: magmowego (magmatyczne pomagmowe wulkaniczne) hipergeniczne (wietrzeniowe-wszyscy wiedza co to jest wietrzenie; osadowe biogeniczne) metamorficzne (zmetamorfizowane metamorficzne)
ze względu na kształt: prawidłowe (poklady pojedyncze lub wiazki pokladow, zyly pokladowe soczewkowe kontaktowe) nieprawidlowe (gniazda soczewki slupy masywy sztokberu? zyła)
Zaburzenia w zaleganiu zloz: pierwotne (wyklinienie zgrubienie ścienienie rozsczepienie przerost) wtórne (uskok kaskada uskokow fleksura fald)
Podział pokładów: ze względu na kąt nachylenia: poziome, prawie poziome (0-5), słabo nachylone (5-30), silnie nach. (30-45), strom (45-90);
ze względu na miąższość: cienkie ( do 1m), średnie (1-3m), grube (>3m)
Poszukiwanie i badanie złóż. Roboty poszukiwawcze: cel geologicznych prac poszukiwawczych: odkrycie i wstępne udokumentowanie zasobów złóż; cel geologicznych prac rozpoznawczych: zbadanie wstepne
rozpoznanego zloza; okreslenie podatnosci gospodarczej i uzyskania danych potrzebnych do projektowania wydobycia
Sposoby prowadzenia robót poszukiwawczych: poszukiwania geologiczne, geofizyczne, robotami górniczymi, wiercenia poszukiwawcze.
Struktury udostępniania złóż: złożowa (co najmniej 2 szyby (went., wydobyw.) co najmniej 2 przekopy), kamienna (posiada conajmniej 2 szyby. od szybu went wykonywany jest przekop kierunkowy went. od niego odchodzą pochylnie kamienne wentylacyjne. od pochylni-szybiki went. z szybu wyd wykonywana jest przecznica następnie przekop kierunkowy od którego odchodzi przekop polowy a od niego odchodzą szybiki), mieszana.
Złoża foremne: pokładowe (złoze pochodzenia osadowego ograniczone dwiema plaszczyznami zalegajace zgodnie wzgledem otaczajacych je skal; glownie na duzych obszarach), soczewkowe (grubosc zloza jest zmienna, zloze wyklinowuje sie od strony srodkowej we wszystkich kierunkach), typu żyła prosta (wypełnienie pojedynczego pekniecia w skorupie ziemskiej substancja mineralna)
Złoża nieforemne: żyła złożona (wypelnienie sieci spekania substancja minerlana uzyteczna), gniazdowe (nieforemne skupienia kopaliny uzytecznej np diapir, masyw), okruchowe (powstale na skutek wietrzenia skal macierzystych i naniesienia materialu skalnego przez rzeke)
Wegiel kamienny: chiny usa indie australia rosja Polska;
Wydobywanie wegla kamiennego: Katowicki Holding Węglowy VI- 16 kopaln, Jastrzebska Spólka Weglowa- 2 kopalnie Zagłębia zloz wegla kamiennego: gornoslaskie, lubleskie, dolnoslaskie
Wydobycie w kamie: 93 mln ton, zakłady górnicze: podziemne (33) zatrudnienie: 120k
Wegiel brunatny: KWB belchatow, konin, turów, adamów; niemcy usa rosja australia grecja chiny Polska Wydobycie wegla brunatnego: 61 mln ton; zakłady górnicze: odkrywkowe; zatr.:13,3k
Ropa naftowa: rosja usa iran norwegia kuwejt Gaz ziemny: rosja usa wlk. brytania R naft i g zie: karpaty, zapadlisko przedkarpackie, obszar przedsudecki, nadbaltycki Zakłady górn: otworowe (59); zatr.: 4k; gazu ziemnego 5,31 mld m3; ropy naftowej 820k ton
Rudy miedzi: Polska- LGOM, Kombinat Górniczo- Hutniczy Polska Miedź (kop. Lubin w lubinie, Rudna w polkowicach, Zaklad gorniczy polkowice-sieroszowice; chile
Rudy cynku i ołowiu: Zakład gorniczo-hutniczy bolesław, zakład Trzebionka; Polska 10 msc na św.; obszar slasko krakowski
Siarka: grzybów, osieków; 76k ton
Sól kamienna: kłodawa, polkowice-sieraszowice, bochnia; 3,5 mln ton
Górnictwo odkrywkowe- wszelkie prace wydobywcze odbywają się na powierzchni, a proces wydobywczy odbywa się poprzez odkrywanie kolejnych warstw surowców, wady: usuwanie i zwałowanie nadkładu, uzależnienie od pór roku; zalety: wybieranie złoża bez strat, niszy koszt przydotowywania do eksploatacji, uniezależnienie od oświetlenia sztucznego, łatwiejsze urabianie, transport, mechanizacja i nadzór
Surowiec energetyczny- paliwo kopalne: węgiel kamienny i brunatny, torf, ropa naftowa, gaz ziemny, uran
Górnictwo otworowe- wydobywanie kopalin poprzez otwory wiertnicze
Rozciągłość- krawędź przecięcia stropu lub spągu z płaszczyzną poziomą
Szyb: wydechowy (powietrze jest dostarczane do kopalni), wydechowe (powietrze jest wypychane z kopalni), wydobywczy (urobek wydobywany jest na zewnątrz), zjazdowy (załoga zjeżdża do kopalni), materiałowy, podsadzkowy.
Wyrobiska udostępniające: szyby pionowe, pochyłe, przecznice, sztolnie, upadowe, przekopy, przekopy kierunkowe.