Wykład z dnia 19.02.2014

Gender – płeć społeczno-kulturowa; tożsamość płciowa; suma cech płciowych, ale także zachowań, stereotypów oraz ról przyjmowanych przez kobiety i mężczyzn w społeczeństwie.

Jak postrzegany jest spór polityczny wokół gender? Na czym tak naprawdę on polega?

Wykład z dnia 26.02.2014

Emancypacja – proces uwalniania jednostek, zdobywanie lepszej pozycji w strukturze społecznej

Prekursorzy idei równouprawnienia

• Olimpia de Gouges – autorka Deklaracji Praw Kobiet i Obywatelek

• J. Condorcet – o nadaniu kobietom praw obywatelskich

• Mary Wollstonecraft – wołanie o prawa kobiet

Potencjał emancypacyjny kobiet

• Protestanckie ruchy religijne, m.in. kwakrów

• Zaangażowanie kwakierek w kampanie antyniewolnicze

• 1848 rok – Kongres Kobiet w Seneca Falls

• Deklaration of Sentiments – dokument postulujący „traktowanie kobiet jako obywatelek na równi z mężczyznami”

Pierwszy ruch kobiet – od początku XIX wieku do końca lat 40-tych XX wieku

Zakwestionowanie systemu nierówności płci w kontekście głębokich przemian społeczno-ekonomicznych w XX wieku:

• Sprzeciw wobec dyskryminacji kobiet

• Próba poszerzenia roli publicznej kobiet

Poddaństwo kobiet J.S. Milla 1887 rok:

• Manifest liberalny feminizmu dotyczący położenia politycznego kobiet

• Prawna i polityczna podległość: kobiet mężczyznom/ mężom w małżeństwie

• Postulat zastąpienia zasady poddaństwa zasadą równości, tzn. dać kobietom wolność, praktykować równość, wykorzystać kobiecy potencjał

Ruch emancypacyjny – cele:

• Równy status kobiet i mężczyzn

• Reforma prawa rodzinnego

• Reforma prawa wyborczego

• Poprawa ekonomicznych warunków życia kobiet

• Dostęp do zatrudnienia i edukacji

• Walka z prostytucją oraz podwójnymi standardami moralności

Ruch emancypacyjny jako ruch polityczny

• Czynne uczestnictwo kobiet w życiu publicznym formą wykorzystania potencjału kobiet (ich potencjału jako matek i żon) dla dobra społeczeństwa

• Polityczne macierzyństwo

• Odnowa moralna poprzez walkę z plagami społecznymi

Metody działania

• Zróżnicowanie działania nurtów (reformistyczny i radykalny)

• Nacisk na polityków, petycje, propagowanie idei równouprawnienia w panfletach, gazetach i poprzez wzajemne spotkania kobiet

• Działania ekstermistek (sufrażetki)

• Współpraca międzynarodowa

Społeczno-polityczna Unia Kobiet

• Radykalny, brytyjski ruch sufrażystek

• Założona w 1903 roku przez Emmeline

Urzeczywistnienie „Głosu dla Kobiet”

• Czynniki kontekstowe

• Wpływ I Wojny Światowej

• Prawa dla kobiet formą gratyfikacji za obywatelską postawę

• „kryzys wiktorii”

Pierwszym państwem, które przyznało kobietom prawa głosu, była Nowa Zelandia. W Polsce kobiety mogą głosować od 1918 roku.

Wykład z dnia 05.03.2014

Narodziny współczesnego feminizmu – tzw. II fala (od lat 60-tych od lat 90-tych XX wieku)

• Zmiany modernizacyjne, liberalizacja systemu

• Dynamiczny proces wyłaniania się nowych ruchów społecznych, m.in. studenckich, antywojennych, praw człowieka, feministycznych, antyrasistowskich, ekologicznych

• Nowe cele, wartości, metody działania

• „rewolucja uczestnictwa” czy „rewolucja kulturowa”?

Porównywanie fal ma na celu znalezienie wspólnych wartości, zasad lub znalezienie rozbieżności między tymi falami.

Bunt młodego pokolenia, które buntuje się przeciwko moralności mieszczańskiej, stylu życia ich rodzin.

Ruch Praw Obywatelskich

II fala –od lat 60-tych do lat 90-tych XX wieku

• Wzrost niezadowolenia kobiet

• Formalne równouprawnienie i doświadczenie dyskryminacji m.in. na rynku pracy

• Nowe koncepcje ideowe i nowe organizacje

• Usamodzielnianie i różnicowanie się ruchu kobiecego

„Druga płeć” Simone de Beauvois (1949 rok) – „biblia” współczesnego feminizmu

„Mistyka kobiecości” Betty Friedon (1963 rok) – ideologia „udomowienia” kobiet; potrzeba kształtowania indywidualnej tożsamości kobiet

Nurt liberalny – NOW, czyli Narodowa Organizacja na rzecz Kobiet

Nurt radykalny – Ruch Wyzwolenia Kobiet

Cele nurtu liberalnego:

• Egalitaryzm prawny

• Likwidacja dyskryminacji kobiet na rynku pracy

• Równouprawnienie w życiu publicznym

• Zmiana ustawodawstwa odnośnie kobiet

• „wolność wyboru”

Cele nurtu radykalnego:

• Wyzwolenie kobiet z patriarchalnych struktur poprzez rozbicie systemu ról płciowych

• Kształtowanie feministycznej tożsamości

• „prywatne jest polityczne” – upolitycznienie kwestii, które wcześniej nie były prawami politycznymi

• Wypracował swoją teorię

Strategia i metody działania

• Strategia legalistyczna nurtu liberalnego i strategia kulturowa nurtu radykalnego

• NOW jako grupa nacisku politycznego – popularyzacja idei przez media i instytucje rządowe

• Women’s Liberation i głośne narodowe demonstracje, bojkot, nieposłuszeństwo obywatelskie, strajki okupacyjne, akcje niszczycielskie

Feministyczny backlash

• Konserwatywny zwrot lat 80-tych

• Siostrobójcze walki

• Apogeum aktywizacji

Gender – płeć kulturowa

• Społeczno-kulturowe aspekty bycia kobietą lub mężczyzną (normy męskości i kobiecości)

• Przekracza czynniki biologiczne i dowartościowuje czynniki kulturowe

Gender – społeczna konstrukcja

• Jest podatna na zmiany i odmienna w zależności od epoki historycznej i kulturowej

• Podstawowa kategoria analityczna w badaniach feministycznych wykorzystywana na rzecz zmiany zachowań ludzi i warunków społecznych rozpoznawanych jako szkodliwe i opresyjne dla kobiet

Dekonstrukcja i per formatywność płci

• Wyzwolenie płci poprzez transgresywne działania

• Dyskursywny charakter płci

Fundacja Trans-Fuzja

Teorie genderowe a polityka równościowa kobiet

• Modernistyczne rozumienie płci jako przedstawienie doświadczenia wspólnej tożsamości

• Postmodernistyczne rozumienie płci jako fragmentarycznej i zmiennej indywidualnej tożsamości

• Coraz trudniej znaleźć związek między doświadczeniem a aktywnością polityczną czy też tworzyć wspólną politykę opartą na kobietach

Karta różnorodności zobowiązuje do poszanowania różnorodności wszystkich osób zatrudnionych oraz niedyskryminowania ze względu na płeć, wiek, itd.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na logotyp godzenia ról wybrało Pingwina Cesarskiego. Jest on symbolem naturalnej harmonii w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych. Rola to nie płeć – nie należy kojarzyć stereotypowo ról rodzicielskich z określoną płcią.

Międzynarodowa polityka równouprawnienia

• 1945 rok – Karta Narodów Zjednoczonych jest kluczowa w polityce równouprawnienia, ponieważ w niej użyto po raz pierwszy tego stwierdzenia

• 1946 rok – powołanie Komisji Statusu Kobiet (CSW) stało się motorem polityki ONZ na rzecz kobiet

• 1948 rok – Powszechna Deklaracja Praw Człowieka potwierdziła równość kobiet i mężczyzn

• 1966 rok – Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych; Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych – zakaz dyskryminacji, równość obu płci do korzystania z obu paktów

• 1967 rok – Deklaracja w sprawie Likwidacji Dyskryminacji Kobiet

• 1975 rok – Pierwsza Światowa Konferencja na rzecz Kobiet w Meksyku (Rok Kobiet)

• Od roku 1976 do 1985 roku miała miejsce Dekada Kobiet

• 1979 rok – Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (CEDAW) jako Karta Praw Kobiet

• 1980 rok – Druga Światowa Konferencja na rzecz Kobiet w Kopenhadze

• 1985 rok – Trzecia Światowa Konferencja na rzecz Kobiet w Nairobi

Uniwersalistyczna koncepcja równości

UN WOMEN – agenda ONZ ds. Równości Płci i Uwłasnowolnienia Kobiet

Agnieszka Kozłowska- Rajewicz – Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania

Dyskryminacja Kobiet – wszelkie zróżnicowanie, wyłączenie lub ograniczenie ze względu na płeć, które powoduje lub ma na celu uszczuplenie albo uniemożliwienie kobietom, niezależnie od ich stanu cywilnego, przyznania, realizacji, bądź korzystania na równi z mężczyznami z praw człowieka oraz podstawowych wolności w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i innych (definicja zawarta w CEDAW)

O tym, czy ktoś jest mężczyzną czy kobietą decyduje przede wszystkim kultura (we współczesnych teoriach dotyczących gender, także płeć biologiczna jest konstruktem społecznym), która wyznacza kobiecie i mężczyźnie odmienne role płciowe, a one stają się wzorcami zachowań wymaganymi przez społeczeństwo.

Wykład z dnia 12.03.2014 roku

1993 rok – Światowa Konferencja Praw Człowieka w Wiedniu

• „Deklaracja Wiedeńska” i „Program Działania”

• Prawa kobiet zostały formalnie uznane za „nierozerwalną, integralną i niepodzielną część praw człowieka”

• Potwierdzono, że prawa kobiet są częścią praw człowieka

• Gwałt wojenny i przemoc jest złamaniem praw człowieka

1994 rok – Międzynarodowa Konferencja na rzecz Ludności i Rozwoju w Kairze

• „Program Działania”

• Kluczowe kwestie:

  • Równość płci

  • Planowanie rodziny (prawa i zdrowie reprodukcyjne)

  • Rozwój społeczny

1995 rok – Czwarta Światowa Konferencja na rzecz Kobiet w Pekinie

• Platforma Działania – program poprawy sytuacji kobiet i dokument końcowy

• Pojawiły się nowe terminy – gender i gender mainstreaming

• Napisano dwanaście kluczowych obszarów walki z dyskryminacją kobiet

• Oddzielono obrady delegacji rządowych od delegacji organizacji pozarządowych

Platforma Działania

• Kobiety i ubóstwo

• Edukacja Kobiet

• Przemoc wobec Kobiet

• Kobiety a konflikt zbrojny

• Kobiety i gospodarka

• Kobiety u władzy i Kobiety biorące udział w procesie decyzyjnym

• Mechanizmy instytucjonalne na rzecz podnoszenia statusu Kobiet

• Prawa Kobiet jako prawa człowieka

• Kobiety i media

• Kobiety i środowisko

• Dziewczęta

Konwencje na rzecz kobiet

• Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji

• Konwencja w sprawie równego wynagrodzenia

• Konwencja o prawach politycznych kobiet

• Konwencja w sprawie dyskryminacji w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu

• Konwencja w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty

• Konwencja w sprawie zgody na zawarcie małżeństwa, najniższego wieku małżeńskiego i rejestracji małżeństw

• Deklaracja o eliminacji przemocy wobec kobiet

Platforma Działania

„W kwestii mechanizmów działania na rzecz awansu kobiet rządy i inne podmioty powinny popierać aktywną i widoczną politykę włączania perspektywy kulturowej tożsamości płci (gender) do zasadniczego nurtu (mainstreaming) wszystkich strategii i programów, tak aby przed podjęciem decyzji była dokonywana analiza ich skutków odpowiednio dla kobiet i mężczyzn” – paragraf 202

Wykład z dnia 19.03.2014 roku

Środowiska konserwatywne – cała międzynarodowa polityka równości płci (pod hasłem gender) jest ukierunkowana na zrównoważony proces rozwoju; ma to służyć obniżeniu płodności i stabilizacji liczby ludności

Kryzys demograficzny spowodowany jest tym, że warunki społeczno-polityczne nie pozwalają na to, aby mieć więcej dzieci – polityka równościowa jest rozwiązaniem, który ma zrównoważyć liczbę ludności.

Polityka Unii Europejskiej na rzecz równości płci

Fazy polityki równości:

• „równe traktowanie” – lata 70-te i 80-te XX wieku

• Akcje afirmatywne – lata 80-te i 90-te XX wieku

• Gender mainstreaming – od połowy lat 90-tych XX wieku; instytucjonalizacja polityki na rzecz Kobiet

• Polityka różnorodności

Różnorodność płci w prawie Unii Europejskiej

• 1957 rok – Traktaty Rzymskie

• 1997 rok – Traktat Amsterdamski

• 2009 rok – Traktat o Unii Europejskiej

• 2000 rok – Karta Praw Podstawowych

• 2010 rok – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Traktaty Rzymskie – 1957 rok

„Każde państwo członkowskie zapewnia w pierwszym etapie wprowadzenie, a w okresie późniejszym stosowanie zasady równości wynagrodzenia dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą cenę” – art. 119

Traktat Amsterdamski – 1997 rok

„Zadaniem Wspólnoty jest popieranie równości mężczyzn i kobiet” – art. 2

„We wszystkich działaniach Wspólnota zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet” – art. 3

Karta Praw Podstawowych

„Należy zapewnić równość kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia. Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej” – art. 23

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

„We wszystkich swoich działaniach Unia zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet” – art. 8

Dyrektywy Unii Europejskiej w sprawie równouprawnienia płci

• Dyrektywa 75/117/EWG – dotyczy stosowania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn

• Dyrektywa 76/207/EWG – dotyczy równego traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy

• Dyrektywa 79/7/EWG – dotyczy równego traktowania kobiet i mężczyzn w odniesieniu do zabezpieczenia społecznego

• Dyrektywa 86/378/EWG – dotyczy równego traktowania w systemach zabezpieczenia społecznego pracowników

• Dyrektywa 86/613/EWG – dotyczy stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa

• Dyrektywa 92/85/EWG – dotyczy wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które rodziły i pracownic karmiących piersią

• Dyrektywa 96/34/WE– dotyczy porozumienia ramowego na temat urlopu macierzyńskiego

• Dyrektywa 97/80/WE – dotyczy ciężaru dowodu w sprawach dyskryminacji ze względu na płeć

• Dyrektywa 2004/113/WE – dotyczy dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług

• Dyrektywa 2006/54/WE – dotyczy wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy

• Dyrektywa 2002/73/WE – dotyczy równego traktowania w zatrudnieniu

• Dyrektywa 2010/41/UE – dotyczy stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek

Pierwsze trzy dyrektywy pojawiły się w momencie „Dekady Kobiet”. Były to istotne instrumenty. Był to czas rozwoju ruchów feministycznych.

Dyrektywa 75/117/EWG stanowi, że należy znieść dyskryminację ze względu na płeć w odniesieniu do wszelkich aspektów wynagrodzenia

Dyrektywa 76/207/EWG stanowi, że w zakresie dostępu o zatrudnienia i kształcenia zawodowego oraz w zakresie warunków pracy, awansu lub wypowiedzenia należy nie dopuścić do zarówno bezpośredniej, jak i pośredniej dyskryminacji ze względu na płeć oraz dyskryminacji ze względu na stan cywilny lub rodzinny

Dyrektywa 79/7/EWG wprowadziła zasady wyrównywania świadczeń socjalnych dla kobiet i mężczyzn. Obejmowała świadczenia chorobowe, z tytułu niepełnosprawności, emerytury, zasiłki dla ofiar wypadków przy pracy, osób cierpiących na choroby zawodowe i bezrobotnych

Dyrektywa 2004/113/WE – za jej sprawą prawodawstwo w sprawie równouprawnienia płci po raz pierwszy wykracza poza dziedzinę zatrudnienia

Instytucje ds. Kobiet w Unii Europejskiej (ważne)

• 1976 rok – Jednostka ds. Równości Szans (Biuro ds. Kobiet w ramach Dyrekcji Generalnych w Komisji Europejskiej)

• 1976 rok – Serwis Informacyjny na temat Kobiet (DG-X)

• 1976 rok – Komisja Praw Kobiet w Parlamencie Europejskim (od 1984 roku działa jako komisja stała) (FEMM)

• 1981 rok – Komitet Doradczy ds. Równości Szans (DG-V)

• 1983 rok – Europejska Sieć Kobiet (ENOW) jako lobby kobiece, obecnie EWL

W latach 1979-1982 jako pierwsza kobieta Simone Veil sprawowała funkcję przewodniczącej Parlamentu Europejskiego

Dyskryminacja pozytywna (fragmentaryczna polityka płci) – tworzenie programów wsparcia dla kobiet, które mają pomagać w równości kobiet

Instytucjonalizacja polityki na rzecz równości kobiet

• Narodowe urzędy równościowe

• Narodowe programy działania na rzecz kobiet

• Strategia gender mainstreaming

W 1995 roku podczas konferencji w Pekinie po raz pierwszy ukazała się koncepcja gender mainstreaming.

Dwutorowe podejście do równouprawnienia płci – lobbowała to Komisja Europejska

• Wdrażanie gender mainstreaming

• Inicjowanie środków szczególnych

Gender mainstreaming

• Promowanie równości płci dzięki systemowemu wcielaniu tej idei we wszystkie struktury polityki, procesy, procedury (Rees, 2005)

• (re)organizacja , ulepszanie, rozwój i ewaluacja procesów politycznych polegająca na włączaniu perspektywy równości płci do wszystkich polityk na wszystkich poziomach i etapach podejmowania decyzji politycznych przez wszystkich uczestników życia politycznego zaangażowanych w kształtowanie polityki (Rada Europy, 1998)

Zarzuty dla gender mainstreaming

• Przepisy są tworzone, ale najważniejsze sprawy i problemy nie są zwalczane

• Uprojektowienie tej koncepcji – jest ona wdrażana w postaci projektów, grantów

• Problem niejednoznaczności pojęcia płci – może być różnie interpretowana przez różne środowiska

• Nie pasuje do realiów państw rozwijających się, a także nowych państw członkowskich

• Wymusza specjalizację i profesjonalizację ruchów kobiecych

Programy wsparcia finansowego

• Europejski Fundusz Społeczny

• Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Progress

• Daphne III

Wykład z dnia 26.03.2014 roku

Publikacje Komisji Europejskiej na temat luki płacowej

• Definicja luki płacowej

• Przyczyny dyskryminacji płacowej

• Rozmiary luki płacowej w Unii Europejskiej

• Dawne praktyki w przeciwdziałaniu temu zjawisku

Daphne – program

• Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz ochrona ofiar i grup ryzyka

Karta dla Kobiet

• Komunikat rozwoju – zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami

Obszary priorytetowe

• Równa niezależność ekonomiczna

• Równa płaca za tę samą pracę i praca równej wartości

• Równość w procesach decyzyjnych

• Godność, integralność i eliminacja przemocy uwarunkowanej płcią

• Równość płci w polityce zewnętrznej

Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010 – 2015

• „należy teraz ukształtować społeczeństwo charakteryzujące się rzeczywistą równością płci”

• Opisano kluczowe działania w ramach pięciu obszarów priorytetowych

• Celem jest stymulowanie zmian i dokonywanie postępów

• Dwutorowe podejście do problematyki równości płci

• Równa niezależność ekonomiczna – Unie będzie wspierać propagowanie równości płci we wdrażaniu projektów przewodnich strategii Europa 2020; będzie propagować przedsiębiorczość i pracę kobiet na własny rachunek

• Równa płaca za tę samą pracę i praca równej wartości – Unia będzie wspomagać inicjatywy dotyczące równej płacy podejmowane w miejscu pracy; będzie zachęcać kobiety do wykonywania zawodów „nietradycyjnych”

• Równość w procesach decyzyjnych – Unia podda refleksji inicjatywę zmierzającą do poprawy równowagi między obecnością kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym; będzie monitorowała cel zajmowania przez kobiety 25% stanowisk kierowniczych najwyższego szczebla w sektorze badawczo-naukowym

• Godność, integralność i eliminacja przemocy uwarunkowanej płcią – Unia przyjmuje strategię w sprawie walki z przemocą wobec kobiet; zapewni, aby przepisy UE dotyczące azylu uwzględniały kwestie równouprawnienia płci

• Równość płci w polityce zewnętrznej – Unia będzie monitorować i wspierać przestrzeganie kryteriów kopenhaskich w procesie przystępowania do UE

Raporty Komisji Europejskiej

• Monitorowanie postępu w zakresie równości płci

• Punktem odniesienia wskaźniki równości płci

• Pozytywne tendencje

• Istniejące nierówności

Instytucje ds. Kobiet w UE

• 1995 rok – Wysoka Grupa Komisarzy ds. Równości Kobiet i Mężczyzn

• 1996 rok – Grupa Międzysłużbowa ds. Równości Płci

• 2002 rok – Grupa Wysokiego Szczebla ds. Gender Mainstreaming

• 2005 rok – Grupa Komisarzy ds. Praw Podstawowych, Zwalczania Dyskryminacji i Równości Szans

• Grupa Ekspercka ds. Prawa Płci (IV Program Ramowy na Rzecz Równych Szans 1996-2000)

• Grupa Ekspercka ds. Płci i Zatrudnienia

• Grupa Ekspertów ds. Płci, Integracji Społecznej i Zatrudnienia (1998)

• Grupa Doradcza ds. Kobiet Żyjących na Obszarach Wiejskich (1998)

• Europejska Sieć Rodzina i Praca (1994)

• Europejskie Obserwatorium Państwowych Polityk Rodzinnych (1989)

• Wydział Informacji nt. Kobiet

• Wydział ds. Kobiet i Rozwoju (1990)

• Grupa Ekspercka ds. Handlu Ludźmi (2003)

• Grupa Ekspercka ds. Równości Płci we Współpracy Rozwojowej (1999)

EIGE – Europejski Instytut ds. Równości Mężczyzn i Kobiet – przewidywana współpraca

Centrum ds. Źródeł i Dokumentacji EIGE

• Mechanizmy krajowe

• Szkoły wyższe i środowiska naukowe

• MOP, LABORSTAT

• Sprawozdania rządowe, itp.

• WINE, Aletta, NIKK

• Unia Europejska, EUROLIB, agencje siostrzane

• Rada Europy

• OECD

• ONZ

Co Unia Europejska zrobiła dla kobiet? – 50 lat europejskich działań na rzecz równości płci; „równość płci europejskim osiągnięciem” – słowa Simone Veil

Krytyka polityki równości płci – G.Dench

• Nowoczesne państwo = ścisła równość płci = jednostkowa wolność obywateli

• Ideologia symetrii płciowej – odrzucenie podziału pracy czy też form życia rodzinnego, które oparte są na podziale płci

• Kres rodziny tradycyjnej i wyzwolenie z ról płciowych

• Rodzina nowoczesna – ludzie wybierają formę i styl życia; nowa era harmonii i równości

„Stłumienie rewolucji” – N. Walter

• Zniknął optymizm początku lat 90-tych

• „kobiety nie przejęły stanowisk politycznych, a mężczyźni nie zamierzają zostać w domu”

• Seksualizacja kultury

• Wzrost popularności determinizmu biologicznego

30 lat po rozwiązywaniu kwadratury koła – E. Badinter

• Kryzys gospodarczy i kryzys tożsamości zatrzymały marsz ku równości

• Różnorodność wyborów macierzyńskich i stylów życia

• Ofensywa naturalizu

Raport: Wielkie nadzieje – odkrywając obietnice równości płci

• „równość szans” – do których mężczyzn kobiety chcą się równać?

• potrzebujemy polityki równości, która mniej o tym, jak kobiety mogą osiągnąć sukces w tej męskiej grze, ale bardziej o tym, jak zmienić zasady tej gry

• polityka zakorzeniona i adekwatna do codziennych kobiecych doświadczeń

Dyskryminacja wielokrotna

• płeć i krzyżujące się wymiary nierówności

• „interseksualność”

• Przenikanie się nierówności

„Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może podjąć środki niezbędne w celu zwalczania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną” – art. 13 Traktatu z Amsterdamu

„Zakazana jest wszelka dyskryminacja, w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, narodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną” – art. 21 KPP

Polityka równego traktowania

• Liberalny projekt programu antydyskryminacyjnego

• Definiuje „gender” i „gender mainstreaming”

• Zbiór zaleceń dla szefów wszystkich ministerstw na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji (cele i narzędzia)

Obszary kluczowych działań Programu

• Polityka antydyskryminacyjna

• Równe traktowanie na rynku pracy i w systemie zabezpieczeń społecznych

• Przeciwdziałanie przemocy i zwiększenie ochrony ofiar przemocy

• Równe traktowanie w systemie edukacji

• Równe traktowanie w systemie ochrony zdrowia

• Równe traktowanie w dostępie do dóbr i usług

Zintegrowana agenda równościowa

• „zarządzanie różnorodnością” – unijne dyrektywy antydyskryminacyjne elementem neoliberalnego modelu socjalnego

• Większa troska o prawa człowieka – potrzeba rozwoju nowego rodzaju praw socjalnych i cywilnych

• Problem skuteczności działań – łączenie agencji, dobór narzędzi równościowych, sprzeczności w polityce

Koalicja na rzecz równych szans

• Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

• Kampania przeciw Homofobii

• Lamba Warszawa

• Fundacja Równości, itd.

Wykład z dnia 02.04.2014 roku

Kobiety i gospodarka – Poszanowanie równości na rynku pracy; godzenie życia rodzinnego z pracą zawodową

Platforma Działania – cele strategiczne

1. Promować ekonomiczne prawa i niezależność kobiet

2. Ułatwić kobietom równy dostęp do zasobów, zatrudnienia, rynków i handlu

3. Świadczyć usługi doradcze, organizować szkolenia i umożliwiać dostęp do technologii i informacji

4. Wzmacniać zdolność ekonomiczną kobiet

5. Eliminować segregację w zatrudnieniu i wszelkie formy dyskryminacji w zatrudnieniu

6. Promować możliwość harmonijnego łączenia obowiązków zawodowych z posiadaniem rodziny

Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015

1. Równa niezależność ekonomiczna

2. Równa płaca za tę samą pracę i praca równej wartości

3. Równość w procesach decyzyjnych

Wskaźnik zatrudnienia i wskaźnik bezrobocia kobiet i mężczyzn w Unii Europejskiej (Eurostat 2000-2009)

• Wskaźnik zatrudnienia wyznaczony przez Europa 2020 wynosi 75%

• Mężczyźni doszli do tego poziomu, natomiast kobietom jeszcze trochę brakuje

• Wskaźnik bezrobocia wynosi 10% - jest zbliżony do bezrobocia wśród kobiet i mężczyzn

Wskaźnik zatrudnienia kobiet i mężczyzn w wieku 20-64 lata (w %) – Eurostat 2013

• W wyniku kryzysu gospodarczego zmalało zatrudnienie mężczyzn

• Zatrudnienie kobiet wynosi ok. 63%, natomiast mężczyzn ok. 75% - na rok 2013

• Imigrantki, niepełnosprawne, a także kobiety pochodzenia z mniejszości etnicznych lub rasowych mają problem ze znalezieniem pracy (tylko ok. 50% z nich ma zatrudnienie)

• W Polsce zatrudnienie kobiet wynosi ok. 60%

Wskaźnik zatrudnienia kobiet i mężczyzn

	Kobiety	Mężczyźni
Wskaźnik zatrudnienia (%)	63	75
Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy (%)	32	8
Średnia liczba godzin pracy w gospodarstwie domowym tygodniowo	26	9
Średnia liczba godzin odpłatnego zatrudnienia tygodniowo	34	41

Modele pracy zawodowej kobiet (C. Hakim)

SKONCENTROWANE NA OGNISKU DOMOWYM	PRZYSTOSOWANE	SKONCENTROWANE NA PRACY
20% kobiet (10-30%)	60% kobiet (40-80%)	20% kobiet (10-30%)
Życie rodzinne i dzieci	Łączenie aktywności zawodowej z pracą	Kobiety bezdzietne; praca, działalność w sferze publicznej
Wolą nie pracować zawodowo	Chcą pracować; umiarkowane zaangażowanie w karierę	Całkowite poświęcenie pracy
Wykształcenie posagiem indywidualnym	Wykształcenie = umiejętności w pracy	Wykształcenie jako inwestycja w karierę
Podatne na politykę społeczną i prorodzinną	Bardzo podatne na każdą prowadzoną politykę	Podatne na politykę zatrudnienia

Kategorie kobiet wg N. Gilberta (2002, USA)

• 29% Amerykanek (40-44 lata) – 3 dzieci i więcej – są to tzw. tradycjonalistki

• 35,5% Amerykanek – 2 dzieci – są to tzw. neotradycjonalistki

• 17,5% Amerykanek – 1 dziecko – są to tzw. kobiety nowoczesne

• 18% Amerykanek – bezdzietna – są to tzw. postmodernistki

Cele barcelońskie – formalna opieka dla dzieci poniżej 3 lat (Eurostat 2009)

• Państwa powinny osiągnąć poziom 30% - tyle dzieci powinno być objęte opieką żłobkową

• Poziom ten osiągnęły już m.in. Dania, Szwecja i Francja

• Polska w tym rankingu znajduje się na ostatnim miejscu

Cele barcelońskie – formalna opieka dla dzieci od lat 3 do wieku szkolnego (Eurostat 2009)

• Państwa powinny osiągnąć poziom 90% opieki instytucjonalnej

• Poziom ten osiągnęły m.in. Belgia, Francja, Estonia i Włochy

• Polska w tym rankingu znajduje się na ostatnim miejscu

Ryzyko ubóstwa a płeć

• Ryzyko ubóstwa dla kobiet jest większe, niż dla mężczyzn

Luka płacowa w UE wynosi 16,4%. W Polsce wynosi ona natomiast 6,4%.

Przyczyny dyskryminacji płacowej

• Dyskryminacja bezpośrednia

• Niedoszacowanie kompetencji i umiejętności kobiet

• Segregacja na rynku pracy

• Tradycje i stereotypy

• Godzenie życia zawodowego i prywatnego

Wskaźniki wynagrodzeń kobiet i mężczyzn

	Kobiety	Mężczyźni
Poziom wykształcenia (co najmniej matura, 20-24 lata) w %	81,4	75,9
Absolwenci szkół wyższych w %	56,5	40,5
Zatrudnienie w sektorach: przemysł, budownictwo, transport i komunikacja w %	17,4	44,3
Zatrudnienie w sektorach: administracja, edukacja, służba zdrowia, opieka społeczna w %	40,5	18,1
Ryzyko ubóstwa w wieku 65+ w %	21	46

„Kobiety to biznes”

• Viviane Reding – Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej i Komisarz Europejski ds. Sprawiedliwości i Praw Człowieka

• Uwzględnienie coraz większej liczby kobiet na rynku pracy oraz ich uplasowanie się na najwyższych stanowiskach, stanowi dużą korzyść dla naszej ekonomii i dla naszych firm

• W czasach demograficznych zmian wykorzystywanie pełnych możliwości kobiet aktywnych zawodowo opłaci się bardziej, niż kiedykolwiek

Projekt „Równość się opłaca”

• Inicjatywa Dyrektoriatu Generalnego ds. Sprawiedliwości skierowana do firm

• Celem jest promowanie lepszego wykorzystania potencjału zawodowego kobiet

• Partnerami społecznymi inicjatywy w Polsce są PKPP Lewiatan, Krajowa Izba Gospodarcza i NSZZ „Solidarność”

Elementy projektu KarieraKobiet.eu

• Strona projektu – www.karierakobiet.eu

• Stacjonarne sesje warsztatowe

• Narzędziownia – szkolenia internetowe, czyli narzędzia pracy nad sobą

• Comiesięczne nagrody (sesje coachingowe) za najciekawszy wkład w stronę internetową projektu

Gender Gap Index (GGI)

• Opracowany w 2006 roku przez Światowe Forum Ekonomiczne (World Economic Forum – WEF)

• Coroczny raport zawierający dane i rankingujący kraje wg poziomu równości uczestnictwa kobiet i mężczyzn w życiu społecznym i gospodarczym

• Nierówność mierzona jest w czterech płaszczyznach

  • Udział kobiet w życiu ekonomicznym

  • Dostęp do edukacji

  • Zdrowie i długość życia

  • Aktywny udział w życiu politycznym

Global Gender Report 2012

• Sklasyfikowano 135 państw, czyli 90% populacji świata

• Skala równości w poszczególnych obszarach

  • Zdrowie – 96%

  • Edukacja – 93%

  • Ekonomia – 60%

  • Polityka – 20%

Łącznie globalny GGI wyniósł w 2012 roku 67,25%.

Polska w rankingu GGI

• GGI na poziomie 70,15%

• 53 miejsce na świecie

• 22 miejsce w Europie

• Skala równości w poszczególnych obszarach

  • Zdrowie – 98%

  • Edukacja – 100%

  • Ekonomia – 65%

  • Polityka – 18%

Polska na tle innych państw w rankingu GGI

	ZDROWIE	EDUKACJA	EKONOMIA	POLITYKA	OCENA OGÓLNA
Najwyżej oceniony kraj europejski	Finlandia, Francja, Łotwa, Słowacja 98% (1)	Francja, Łotwa, Słowacja 100% (1)	Norwegia 83% (4)	Islandia 73% (1)	Islandia 86% (1)
Polska	97,91% (34)	99,81% (34)	65,03% (72)	17,86% (46)	70,15% (53)

Polska w rankingu GGI – sfera ekonomiczna

• Poziom zatrudnienia kobiet – 53%, mężczyźni -70%

• Subiektywna ocena równości zarobków – 51%

• Dysproporcja dochodów – 57%

• Równość w dziedzinie obsady czołowych stanowisk – 57%

• Udział kobiet w zawodach technicznych i wymagających wysokich kwalifikacji – 100% (kobiety wynoszą 60% zatrudnionych)

Wykład z dnia 09.04.2014 roku

Kobiety i władza – równość w procesach decyzyjnych; parytet jako nowa koncepcja demokracji; instytucjonalne mechanizmy na rzecz awansu kobiet

Platforma Działania

1. Kobiety u władzy i biorące udział w procesach decyzyjnych

   1. Podjąć kroki mające na celu zapewnienie kobietom równego dostępu i pełnego udziału w strukturach władzy i procesach decyzyjnych

   2. Zwiększyć zdolność kobiet do uczestnictwa w podejmowaniu decyzji rządzeniu

2. Mechanizmy instytucjonalne na rzecz podnoszenia statusu kobiet

   1. Stworzyć bądź wzmocnić narodowe mechanizmy i inne ciała rządowe

   2. Włączyć perspektywę kulturowej tożsamości płci (gender perspective) do ustawodawstwa, polityk publicznych, programów i projektów

   3. Przygotowywać i upowszechniać dane i informacje na temat kwestii związanych z kulturową tożsamością płci (gender) dla celów planowania

Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015

3. Równość w procesach decyzyjnych – kluczowe działania

   1. Poprawa równowagi miedzy obecnością kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym

   2. Zajmowanie przez kobiety 25% stanowisk kierowniczych najwyższego szczebla w sektorze badawczo-naukowym

   3. Co najmniej 40% reprezentacji obu płci pośród członków ustanowionych przez Komisję Europejską komitetów i grup eksperckich

   4. Propagowania wyższego udziału kobiet w wyborach do Parlamentu Europejskiego

Rada Europy rekomenduje ponad 40% udziału kobiet w polityce

• 33% kobiet jest w Parlamencie Europejskim

• 28,6% kobiet sprawuje funkcje w rządach

• 21,7% kobiet zasiada w parlamentach narodowych

• 19% kobiet profesorów uniwersyteckich to kobiety

• 14% kobiet jest w zarządach największych europejskich spółek giełdowych

Udział kobiet w parlamentach

Kobiety w zarządach firm na świecie

• Raport Corporate Women Directors International nt. zatrudnienia kobiet w zarządach 200 najbogatszych firmach świata

• 15% kobiet w zarządach (wzrost o 1,2% od 2011 roku)

• 17,6% kobiet w firmach europejskich

• Francja, Hiszpania, Włochy – największy procentowo wzrost liczby dyrektorek

Walka polityczna ruchów feministycznych o równość

EGALITARYZM Koncepcja uniwersalistyczna	ZASADA RÓWNOŚCI W RÓŻNICY Koncepcja różnorodności
Powszechna identyczność ludzi = równość praw	Różnica nie jest przeciwieństwem równości, ale identyczności
Równość osób = równość praw obywatelskich	Równość szans
Abstrakcyjna IDEA sprawiedliwości	Uwzględnianie różnicy płci przez prawo i instytucje jest sprawiedliwe

Wykład z dnia 7.05.2014 roku

Migracje kobiet

Strategia na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2010-2015

• Niski wskaźnik zatrudnienia migrantek

• Konieczność udzielania wczesnego wsparcia migrantkom oraz monitorowania efektów

• Kluczowe znaczenie ma informowanie migrantek o przysługujących im prawach oraz ułatwianie integracji, dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej

• Komisja „Będzie propagować równość płci we wszystkich inicjatywach dotyczących migracji i integracji migrantów”

Platforma Działania

3. Przemoc wobec kobiet

   1. Cel strategiczny – zlikwidować handel kobietami i pomagać ofiarom przemocy związanej z tym handlem i prostytucją

Migracje kobiet

1. Skala i specyfika migracji kobiet

2. Rozpoznanie problemów kobiet imigrantek

3. Jaka polityka migracyjna?

4. Zwalczanie handlu ludźmi

Feminizacja migracji

• Liczniejszy udział kobiet w procesach migracyjnych

• Zmiana charakteru migracji kobiet

Udział kobiet w ruchach migracyjnych 1990-2010 (w %)

• Połowa migrantów to kobiety

• Afryka i Azja – skrajna bieda, zniewolenie kulturowe

Zmiana charakteru migracji kobiet – migracja pochodną pokrewieństwa

• Wzrost autonomii i niezależności kobiet

• Kobiety jako żywiciele rodzin

• Globalizacja siły roboczej

• Wzrost popytu na pracowników w sektorze usług

• Nowe potrzeby i oczekiwania

• Nowe wyzwania

Strukturalne determinanty migracji kobiet – polityka migracyjna

• Czynniki ekonomiczne

• Czynniki pozaekonomiczne

• Czynniki osobiste

Czynniki ekonomiczne

• Feminizacja ubóstwa

• Przekształcenie ekonomiczne w gospodarce światowej

• Kobiecy dostęp do rynku pracy i poziom aktywizacji zawodowej

• Patriarchalne ograniczenia ekonomicznej niezależności kobiet

• Skomercjalizowane migracje kobiet do „seks biznesu”, przemysłu

• Zobowiązania finansowe (na rzecz) rodzin i oczekiwania społeczności

Czynniki pozaekonomiczne

• Bezpieczeństwo jednostki (human security)

• Zmiany klimatyczne – pogorszenie warunków życia

• Restrykcyjna polityka władz wobec kobiet

• Konflikty zbrojne z przemocą wobec kobiet

• Przemoc domowa

• Brak lub ograniczony dostęp do wymiaru sprawiedliwości

• Patriarchalne ograniczenia rozwoju społecznego

• Dyskryminacja

Czynniki osobiste

• Indywidualne cechy, np. wiek, wykształcenie

• Rola i pozycja w rodzinie

• Zależność od rodziny

• Wymuszone małżeństwa

• Łączenie rodzin

• Stopień emancypacji

• Relacje społeczne

Konsekwencje migracji kobiet

Poprawa statusu kobiety oraz rodziny	Imigrantki jako kategoria społeczna
Wkład w ekonomię i dobrobyt społeczny	Drenaż: młodości, mózgów i opieki
Redefinicja kobiecych ról	Praca w sfeminizowanych sektorach i zawodach

Wzrost popytu na pracę imigrantek

• Wzrost partycypacji kobiet w sile roboczej

• Feminizacja podaży pracy

• Autonomizacja kobiet zachodu

• Popyt na pracę imigrantek

Projekt FeMiPol: Integration of Female Immigrants In Labor Market and Society: Policy Assessment and Policy Recommendations

• Projekt badawczy pod patronatem Komisji Europejskiej

• Kraje uczestniczące – Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Szwecja, Hiszpania, Portugalia, Grecja, Włochy, Cypr, Polska, Słowenia

• Cel projektu – ocena funkcjonowania polityki społecznej, rynku pracy, polityki migracyjnej względem imigrantek. Sformułowanie rekomendacji na rzecz bardziej adekwatnej polityki wspierającej integrację nowych kobiet migrantek i sprzyjającej większej społecznej spójności

• Czas trwania projektu – 2006-2008

Projekt „FEMAGE – Needs for Female Immigrants and their Integration in Ageing Societes”

• Projekt badawczy finansowany przez 6. Program Ramowy Komisji Europejskiej

• Kraje uczestniczące – Austria, Czechy, Estonia, Finlandia, Niemcy, Polska, Słowenia, Węgry

• Cel projektu – usystematyzowanie i pogłębienie wiedzy o warunkach sprzyjających integracji imigrantek osiedleńczych w krajach przyjmujących w świetle procesu starzenia się społeczeństw

• Czas trwania projektu – 2006-2007

Raport Caritas – The female face of migration: advocacy and best practices for women who migrant and the families they leave behind

• Publikacja po międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Caritas Internationalis: „The Female Face of Migration” w Senegalu 30.11 – 02.12.2010 roku

• Zawiera wytyczne odnośnie potrzeb migrujących kobiet i zasadniczo kierowany jest do organizacji Caritas jako forma przewodnika w pracy, poradnictwie, w kształtowaniu własnej polityki i praktyk

Priorytety polityki migracyjnej

1. Zwrócenie uwagi na wielość przyczyn i motywów migracyjnych kobiet

2. Zajęcie się wpływem migracji kobiet na społeczeństwa i wspólnoty

3. Promowanie legalnych i bezpiecznych kanałów migracji zarobkowej

4. Zwalczanie nadużyć i eksploatacji oraz ochrona praw migrantów

5. Uwrażliwianie i kształtowanie postaw przeciwnych dyskryminacji, wiktymizacji i kryminalizacji migrujących kobiet

COATNET – Międzynarodowa sieć organizacji chrześcijańskich przeciwdziałających handlowi ludźmi

NETWORK ERSO – sieć europejskich organizacji międzynarodowych wspierających integrację migrantów

Kampania: „Under One Roof, Under One Law”

• Na rzecz zwiększenia ochrony migrujących pracowników domowych

• Zainicjowana w 2010 roku

• Promocja przyjęcia konwencji MOP w sprawie Personelu Domowego

• Personelowi Domowemu na całym świecie muszą przysługiwać te same podstawowe prawa pracownicze, które dotyczą innych pracowników

Europejski program integracji obywateli państw trzecich

• Wyzwania

  • Powszechny niski poziom zatrudnienia migrantów, zwłaszcza kobiet

  • Wzrastające bezrobocie oraz wysoki wskaźnik posiadania nadmiernych kwalifikacji

  • Wzrastające ryzyko wykluczenia społecznego

  • Braki w zakresie poziomu wykształcenia

  • Obawy społeczne dotyczące braku integracji migrantów

• Działania

  • Integracja przez uczestnictwo

  • Więcej działań na szczeblu lokalnym

  • Zaangażowanie państw pochodzenia