zagadnienie nr 2

Okres klasyczny = attycki (V-IV w. p.n.e) - królowała tragedia (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedia (Arystofanes) oraz proza literacka i naukowa (dialektyka, logika, retoryka, językoznawstwo). Pojawiają się pierwsze indywidualności wśród pisarzy. (net)

Elżbieta Sarnowska-Temeriusz Przeszłość poetyki.Od Platona do Giambatitisty Vica[rozdział „Oświecenie attyckie i kult słowa”]:

Sofiści: stali się promotorami ruchu oświeceniowego(oświecenie attyckie) i jego współtwórcami; stymulowali badania w wielu dziedzinach, przyczyniając się do wzbogacenia naukowego dorobku dialektyki, retoryki, polityki, wiele uwagi poświęcili też studiom nad językiem i stylem, nad sztuką i poezją.

Ważnym przedmiotem ich(sofistów) refleksji stało się słowo ludzkie i władza, jaką można dzięki niemu sprawować nad człowiekiem. Gorgiasz:

– potęga języka (jeśli w odpowiedniej chwili do niego się odwołamy, pozwala narzucić odbiorcy mniemanie(doksa), jakiego wzbudzenie jest celem mówcy)

– słowo (logos) to nie tylko „zewnętrzny wyraz słowny”, lecz również „wewnętrzna”, merytoryczna zawartość, mysl zamknięta w językowym przekazie

– w mowie zawierającej pochwałę trojańskiej Heleny słowo posiada niemal funkcje magiczną przyrównana zostaje do oddziaływania sztuki medycznej: pomiędzy lekiem, który zwalcza chorobę , ale czasami też zatruwa organizm, a słowem które cieszy lub przygnębia duszę- dostrzega Gorgiasz wyraźne podobieństwo

Problemy analogii i anomalii (drugi okres rozwoju językoznawstwa greckiego III-II w. p.n.e)

 

Analogia (regularność) – pewne podobieństwo (rzeczy sytuacji, procesów, które są rodzime). Upraszcza posługiwanie się językiem. Żeby analogia mogła zaistnieć, musi być wzorzec. Analogia jest stworzona na podobieństwo czegoś.

 

Mamy do czynienia z modelem i jego imitacjami.

 

Analogia jest zjawiskiem typowym w języku anomalijności.

 

Filologowie aleksandryjscy uważali, że bardzo ważna jest analogia w obrębie:

•         stylu,

•         autora,

•         epoki.

Analizowali, objaśniali rękopisy szukając analogii wewnątrztekstowej i regularności.

 

III i II w. p. n. e  - filologowie z Aleksandrii, filozofowie szkoły stoickiej na Rados, w Atenach i Pergamon badali język w ujęciu logiki. Wytworzyły się dwa obozy (koncepcje) języka.

1. Analogiści (proporcjonalność/regularnosć) – filologowie aleksandryjscy:

•         w języku panuje prawidłowa regularność, bo istnieje zgodności miedzy kategoriami logicznymi i gramatycznymi;

•         język jako system stosunków proporcjonalnych, co stanowi zarodek nowoczesnej koncepcji systemu języka;

•         pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów;

•         klasy wyrazów, w których dane końcówki są wykładnikami danych kategorii;

•         ustalenie typów odmian imion i czasowników i określenie wyrazów odmieniających się wedle każdego do tych typów;

2. Anomaliści (nierówność) – stoicy:

•         w języku rządzi dowolność;

•         kategorie gramatyczne w wielu wypadkach odbiegają od logicznych;

•         krytyka uproszczonej koncepcji systemu znaków proporcjonalnych języka wysuwanej przez anagologistów;

•         istnienie różnych wyjątków – zaprzeczenie twierdzenia że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów.

 

by-               jest-              będ-              (czasownik anomalijny)  3 różne tematy do obsłużenia różnych form czasowników.

 

W języku więcej jest regularności. Regularność daje przewidywalność (aprioryczność pewnych zachowań). Możemy założyć coś priori .

 

Diler –a/owi

Menager –a/owi

Merchandiser –a/owi

 

Ekonomizacja działania jest silnie związana z analogią.

 

kwita(u), orszaka(u)  bardziej ekspansywna końcówka –a,  niż prawidłowa –u.

 

Ujęcie synchroniczne: nieprzewidywalność i przewidywalność:

•         zapożyczenie do polskiego przy pomocy –ować (serfować, pakować), ale do końca nie wiadomo, co stanie się podstawą.

 

W drugim okresie rozwoju językoznawstwa greckiego , w III i II w. p. n. e , zagadnieniami języka interesowali się głównie filologowie z Aleksandrii, którzy zetknęli się z nimi przy wydawaniu tekstów klasyków greckich, oraz filozofowie szkoły stoickiej na Rados, w Atenach i Pergamon, którzy badali język w ramach swej szeroko pojętej logiki. Wytworzyły się dwa obozy i zarazem dwie koncepcje języka:

 

1. Analogistów ( proporcjonalność)- do którego należeli filologowie aleksandryjscy , byli oni zdania ,że w języku panuje prawidłowa regularność, wynikająca z zupełnej zgodności miedzy kategoriami logicznymi i gramatycznymi. Analogisci pojmowali język jako system stosunków proporcjonalnych, co stanowi zarodek nowoczesnej koncepcji systemu języka. Twierdzili też że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów. Ze względu na istnienie wyjątków określili oni klasy wyrazów, w których dane końcówki są wykładnikami danych kategorii. Idąc tą droga , doszli oni do ustalenia typów odmian imion i czasowników oraz do określenia wyrazów, które wedle każdego do tych typów się odmieniają. Tak zmodyfikowana teza analogistów zyskała powszechne uznanie.

2. Anomaliści( nierówność) do którego należeli stoicy. Uważali oni że w języku włada dowolność, a kategorie gramatyczne w wielu wypadkach odbiegają od logicznych, zasłużyli się głównie krytyką zbyt uproszczonej koncepcji systemu znaków proporcjonalnych języka wysuwanej przez anagologistów. Wskazywali oni istnienie różnych wyjątków jako zaprzeczenie twierdzenia że pewnym kategoriom pojęciowym odpowiadają zawsze te same końcówki wyrazów.

 

Analogia – termin używany pierwotnie przez gramatyków greckich, a później i łacińskich na oznaczenie regularnego charakteru języka. W językoznawstwie współczesnych jest to stosunek proporcjonalne, jaki zachodzi między formami języka danego typu. Pojęcie to pełni ważną funkcję w badaniach historyczno-porównawczych. Jej wpływem tłumaczy się np. zmiany językowe. Punktem wyjścia analogii mogą być formy innych wyrazów lub formy tego samego wyrazu. Zmiany analogiczne mogą objąć całą społeczność lub jej część (gwary, dialekty). Działanie analogii wyraźne u dzieci i cudzoziemców, np. bratek – mały brat.

Anomalia – istnienie wyjątków może odnosić się zarówno do aspektu synchronicznego jak i diachronicznego. W diachronii wyjątki od praw, w synchronii od reguł. Początkowo sądzono, ze to cos normalnego, dopiero dzisiejsze językoznawstwo sądzi, ze wynikają one z konwencjonalnego charakteru język, tzn. faktu, że w przeciwieństwie do praw przyrody (ważnych zawsze i wszędzie), prawa języka są określone tylko w danym miejscu i czasie.

Analogiści i anomaliści. Grupy uczestników jednego z pierwszych znanych sporów  teoretycznych o metodologię opisy gramatycznego. Wybuchł wśród filozofów greckich w II w.p.n.e. Uważa się, że wywoływał go rozprawa kierownika Biblioteki aleksandryjskiej – Arystofanesa z Bizancjum O analogii, głosząca że język ma charakter regularny i należy szukać paradygmatów form. Przeciwstawił mu się Krates z Mallos zwracając uwagę na anomalie, tj. wyjątki od reguł i konieczność ich uwzględniania. Koncepcję Arystofanesa kontynuowano w aleksandryjskiej szkole filologicznej, koncepcję Kratesa zaś podjęła pergamońska szkoła filologiczna. Orientacje w sporze dała gramatyka  z I w. rzymskiego badacza – Warrona

Spór: poznania obiektywne czy subiektywne rzeczywistości, w jaki sposób się ją poznaje.

Dyskusje filozofów stoickich: analizowali  funkcje języka w stosunku do logiki: analogia – relacja między myśleniem w języku a myśleniem logicznym. Jaka jest ta relacja?  Wniosek: język ma charakter anomalijny, ponieważ nie ma odpowiedniości między kategoriami analogicznymi a logicznymi.

Filologowie i gramatycy drążyli ten problem, lecz nie relacje a wewnętrzną strukturę języka. Czy język może być narzędziem poznania rzeczywistości. Filologowie pytali się czy język jest zbiorem nieuporządkowanych elementów, czy jest to uporządkowana struktura, system. Pytali o naturę wewnętrzną języka: na ile język jest kategorialny, a na ile elementy stanowiące ten język są autonomiczne.

Dwa ośrodki filologiczne w dobie hellenistycznej:

(1)    w Aleksandrii: pojęcie reguły i wyjątku, w dobie hellenistycznej poszukiwano analogii, regularności języka – analogia istnieje w języku i jest tu najważniejsza,

(2)    ośrodek pergamońśki: wyznawali zasadę anomalii, twierdzili, że analogia nie wyjaśnia podstawowych praw języka.

 

Analogiści poszukiwali w języku uniwersaliów, a anomaliśi indywidualiów, wyjątków.

Anomaliści – leksyka,

badanie regularności.

 

Analogiści – gramatyka,

doszukiwanie się nieregularności.

 

◍       Starożytność: wyważenie proporcji w języku między regularnością a nieregularnością.

◍       Mlodogramatycy: pierwsza szkoła językoznawcza, porównywanie i uzyskiwanie wniosków analogicznych. Wyznawcą analogii był Henryk Paul –apostoł historycyzmu, wypracował doktrynę analogii.

◍       Strukturaliści: FdS„analogia pozwala nam dotknąć gry mechanizmu językowego” miał na myśli mowę.

◍       Kognitywiści: stają naprzeciw tym stanowiskom: w języku jest nieregularność, nieprzewidywalność, jednostkowość, ponieważ bardzo mocno interesowali się znaczeniem.

Dziś: pojęcie analogii w języku rozumie się jako relacje pomiędzy pojęciem (nasze pojecie o rzeczywistości) a znakiem językowym. Każde pojęcie ma swój ekwiwalent językowy.

Niektóre z pojęć są ułożone gramatycznie (regularnie), inne leksykalne (jednostkowo).

Dane zjawisko w ujęciu synchronicznym będzie anomalią, a w diachronicznym analogią, np. forma biernikowa zaimka „tę”; szewc-*szwec; zapożyczenia ; czasowniki; dublety słownikowe; leksykalna nieuprawniona generalizacja (analogia  jako automatyzacja);

Granica pomiędzy analogią i anomalią jest uznawana przez fleksje i derywację, chociaż derywacja jest nieregularna i nieprzewidywalna.

Język wybitnie analogiczny -  esperanto, bo sztuczny.

Analogia i anomalią są w języku nierozerwalne. Anomali rozszerza się i zaczyna charakteryzować normę  językową.


Wyszukiwarka