CZĘŚĆ OGÓLNA wykład

7.10.2013 r.
prof. Adam Olejniczak

NIE MA INTERNETÓW. Dobra, już są.

Podręczniki:
Z. Radwański x3
Kodeks cywilny
Forma egzaminu: ustny

Co zrobić żeby ugotować rosół? Trzeba mieć kurę. Można ją kupić, i wtedy jest prawo cywilne; można ją ukraść, i wtedy to jest prawo karne.

Skąd się bierze obecnie obowiązujące prawo cywilne?
Po 1918 r. zaczęło się tworzyć współczesne polskie prawo cywilne. W 1933 r. – kodeks zobowiązań. 1934 r. – kodeks handlowy. 1936 r. – prawo wekslowe i czekowe (obowiązuje do dziś!).1934 r. - Prawo o postępowaniu układowym i upadłościowym.
Po wojnie seria dekretów, bazujących na osiągnięciach komisji kodyfikacyjnej sprzed wojny.
Po 1956 r. odwilż i komisja kodyfikacyjna; 1964 – uchwalenie KC, KPC i KRiO (kodeks rodzinny i opiekuńczy).

Na prawo cywilne składa się:

Źródła prawa cywilnego:

14.10.2013 r.

Normy prawa cywilnego

Obowiązywanie prawa cywilnego w czasie i przestrzeni

Uchyla się jakąś normę, i co teraz ze stosunkami prawnymi zawiązanymi na jej mocy?
Te stosunki trwają dalej, nie można tylko zawiązywać nowych, o ile ustawodawca nie postanowi inaczej.

Co jeśli dwie ustawy regulują tę samą materię?
Jeżeli mamy do czynienia ze stosunkiem prawnym o charakterze trwałym (umowy kredytu, najmu, przechowania etc.), to w takim przypadku stosujemy bezpośrednio do danego stosunku ustawę nową (zasada bezpośredniego działania prawa nowego).
Jeżeli mamy do czynienia ze stosunkiem prawnym o charakterze jednorazowym (umowa sprzedaży, darowizny etc.), to stosujemy ustawę, która obowiązywała w momencie zawiązywania tego stosunku (zasada dalszego działania prawa dawnego).

Stosunki cywilnoprawne

Prawo cywilne zajmuje się tylko stosunkami cywilnoprawnymi, co wynika z art. 1 KC.
Pojęcie: Stosunek społeczny, który jest regulowany normą prawną.
Czym się różni od innych stosunków prawnych? Początkowo twierdzono, że jest takim stosunkiem, który dotyczy majątku -> so wrong. Później, że po żadnej ze stron takiego stosunku nie może wystąpić państwo -> nah.
Takie stosunki, które zapewniają podmiotom autonomiczną pozycję. Jedna strona nie może narzucić drugiej stronie treści stosunku.


Jasiu lat 10 został w szkole obwiniony o to że ukradł słodycze w kiosku. Obniżono mu stopień z zachowania. Rodzice Jasia nie mogli się z tym pogodzić i poszli do sądu, żeby ten nakazał zmienić radzie pedagogicznej stopień na świadectwie. Sąd oddalił powództwo. W czasie dochodzenia roszczeń znalazł się złodziej – to Krzysiu! Jasiu i Krzysiu nie mają autonomicznej pozycji w szkole, więc ich stosunek ze szkołą nie był cywilnoprawny. Można by poradzić rodzicom, żeby domagali się odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych z art. 23 i 24 KC.

Elementy stosunku

Podmiotowość prawnocywilną wyznacza zdolność prawna. Uzyskanie zdolności prawnej zależy od ustawodawcy, to on ją przyznaje.
Osoby fizyczne – każdy ma zdolność prawną od urodzenia aż do śmierci. Każdy ma taką samą zdolność prawną. Problem z dzieckiem poczętym, a jeszcze nienarodzonym. Wg art. 927 KC, o ile urodzi się żywe, to może dziedziczyć. Problem prawny ze śmiercią – jedynym poświadczeniem śmierci jest akt zgonu wydawany przez urząd stanu cywilnego; jeżeli nie ma zwłok, to wydaje się go na mocy postanowienia sądu. Może ono przybrać formę postanowienia o stwierdzeniu zgonu (trzeba przekonać sąd że ktoś nie żyje) albo postanowienia o uznaniu za zmarłego (dotyczy osób zaginionych, czyli takich, co do których nie wiadomo czy żyją; przesłanką wydania takiego postanowienia jest upływ czasu – 10 lat - od końca roku kalendarzowego, w którym dana osoba zaginęła; ten czas może być przedłużony, jeśli osoba zaginiona nie ukończyła 23 roku życia). Skrócenie czasu potrzebnego do uznania kogoś za zaginionego jest możliwe np. w przypadku katastrof, wypadków itd. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie. (art. 32 KC)
Najważniejszym wiekiem w prawie cywilnym jest 13 lat. Można już otwierać butelkę z płynem szampanopodobnym.

3 elementy odróżniające osobę fizyczną od innych podmiotów
1) imię i nazwisko,
2) miejsce zamieszkania,
3) stan cywilny

Osoby prawne – wg art. 33 KC – „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.”;
Osobowość prawna to różne zdolności (prawna, do czynności prawnych, wekslowa, czekowa, upadłościowa itd.) połączone razem. Norma prawna nadaje osobowość prawną na dwa sposoby: indywidualny (np. NBP) albo jakiejś grupie podmiotów (np. ustawa – Prawo o szkolnictwie wyższym nadaje osobowość prawną wszystkim uczelniom wyższym). Osoby prawne się rejestruje (spółki w KRS, kościoły w MAC itd.). Art. 39 a art. 103 – odróżnienie organów od przedstawicieli, ale od niedawna SN wydaje orzeczenia, w których pozwala per analogiam stosować do organów art. 103, który w dosłownym brzmieniu dotyczy przedstawicieli.
Co z tym Skarbem Państwa? Z góry przyjmuje się, że nie jest on jednostką organizacyjną. To są te państwowe osoby prawne, którym


21.10.2013 r.

OSOBY PRAWNE

Od niedawna (10 lat temu) art. 331. Zaczęło się od tzw. ‘ułomnych osób prawnych’ – funkcjonowały twory, które działały w sferze prawa, mimo że żaden przepis nie wyposażał ich w zdolność do działania. Np. komitety, stronnictwa polityczne. Ten art. 331 mówi o takich jednostkach (spółki z o.o. w organizacji, spółki kapitałowe, spółki komandytowe???), że nie są osobami prawnymi, ale mają zdolność prawną, co więcej, należy do nich odpowiednio stosować przepisy dotyczące osób prawnych.
Art. 331.

§ 1.Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

§ 2.Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której mowa w § 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

Jaka jest praktyczna różnica pomiędzy osobą prawną a tą trzecią kategorią (nie ma nazwy, najczęściej określa się to jako ‘jednostka organizacyjna z art. 331’ lub ‘ułomną osobę prawną [AO – nie mówić tak])?

Dwie inne kategorie podmiotów wyróżnianych jednak ze względu na inne kryteria (w jakim obrocie biorą udział?);

PRAWO PODMIOTOWE

Pojęcie niejasne – AO. Obecnie przyjmowana koncepcja – złożona sytuacja prawna podmiotu, która określa, zabezpiecza prawnie uznany interes tego podmiotu. Pierdyliard definicji w pracy doktorskiej Wronkowskiej.
Cechą charakterystyczną tej koncepcji jest to, że po drugiej stronie stosunku prawnego mamy podmioty, które mają jakieś obowiązki.

Normatywne postacie praw podmiotowych. (…)
Rodzaje uprawnień:

Prawa podmiotowe można klasyfikować w różny sposób; w szczególności wyróżniać typy i rodzaje.
W Poznaniu duża precyzja językowa :P
Typy – kryterium wyróżnienia jest przedmiot stosunku cywilnoprawnego. Rodzaje – inne kryteria niż kryterium przedmiotowe. W ramach części ogólnej nie będziemy się zajmować typami.

Pierwszy podział praw podmiotowych:

Drugi podział praw podmiotowych:

Trzeci podział praw podmiotowych:

Czwarty podział praw podmiotowych:

28.10.2013 r.

Nabycie i utrata praw podmiotowych

Nabycie:

Utrata: Sposoby nabycia są jednocześnie sposobami utraty. Poza tym występuję tzw. Confusio, np. kupno zegarka, który był przedmiotem zastawu = prawo do rzeczy zastawionej i prawo własności tej rzeczy schodzą się w jednym ręku.

Granice wykonywania praw podmiotowych

Art. 5 KC. Dwie koncepcje negatywnych skutków nadużywania prawa:

  1. Wewnętrzna – takie zachowania podmiotów są ciągle uważane za korzystanie z prawa podmiotowego; mieszczą się w granicach treści prawa podmiotowego, natomiast są oceniane negatywnie i nie będą korzystać z ochrony prawnej, gdyż są sprzeczne z normami pozaprawnymi. To jest ciągle wykonywanie prawa podmiotowego, ale nie korzysta już z ochrony prawnej.

  2. Zewnętrzna – treść prawa podmiotowego wyznaczają nie tylko normy prawne, ale także normy pozaprawne w postaci zasad współżycia społecznego. Zachowania zgodne z normą prawną, ale niezgodne z zasadami współżycia nie uważa się za wykonywanie prawa podmiotowego, a za jego nadużycie. Tę koncepcję preferuje polski ustawodawca – art. 5. Ma on charakter zupełnie wyjątkowy, korzysta się z niego w szczególnych okolicznościach. Nie można skonstruować pozwu w oparciu o art. 5, on służy do obrony.

Przedawnienie roszczeń

Co podlega przedawnieniu? Cywilnoprawne roszczenia majątkowe. Cywilnoprawne, czyli wynikające ze stosunków cywilnoprawnych. Roszczenia, czyli prawa że ściśle oznaczony podmiot może domagać się od innego oznaczonego podmiotu ściśle oznaczonego zachowania. Majątkowe, czyli dotyczące pieniędzy. (Roszczenie o to, żeby Janusz został tatusiem Krzysia się nie przedawnia).

Jaki jest skutek przedawnienia? Nie prowadzi do wygaśnięcia roszczenia. Jeżeli roszczenie się przedawni, to w tym momencie, podmiot zobowiązany może uchylić się od obowiązku świadczenia. Może skorzystać z zarzutu przedawnienia. Następuje osłabienie sytuacji podmiotu uprawnionego.

Jeżeli podmiot zobowiązani spełni świadczenie wynikające z roszczenia które się przedawniło, to nie ma roszczenia zwrotnego o to świadczenie.

Termin przedawnienia – DOPISAĆ

Bieg terminu przedawnienia (różne opinie):

Wyjątki - wezwanie do świadczenia; przyjmujemy fikcyjne założenie, że wezwanie nastąpiło w najwcześniejszym możliwym terminie; 120 §2 – roszczenie o zaniechanie – w momencie, gdy zachował się wbrew

Zawieszenie biegu przedawnienia – po zajściu określonego zdarzenia nie będzie się liczyć biegnącego czasu do terminu przedawnienia (przez jakiś czas); po tym zdarzeniu bieg terminu przedawnienia biegnie dalej.

Jakie zdarzenia zawieszają bieg terminu przedawnienia?

  1. Siła wyższa, która nie pozwala dochodzić roszczenia przed sądem. Żeby zdarzenie było siłą wyższą musi być zewnętrzne i nie można mu było zapobiec (ze względu na niemożność przewidzenia go). Jak siedzimy na wysokiej topoli i machamy białym prześcieradłem, a dookoła woda i woda, to trudno dochodzić roszczenia.

  2. Małżeństwo między stroną zobowiązaną i uprawnioną; na czas trwania małżeństwa bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu.

  3. Władza rodzicielska; roszczenie dziecka przeciwko rodzicowi. Na czas trwania władzy rodzicielskiej bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu.

  4. Roszczenie podopiecznego przeciwko opiekunowi.

Przerwa biegu terminu przedawnienia. Po tej przerwie, bieg terminu przedawnienia zaczyna się od nowa. Jakie zdarzenia przerywają bieg terminu przedawnienia? (art. 123 – najważniejsze słowo = bezpośrednio)

Piszemy pisemko do dłużnika: „Kochany dłużniku, wiemy że jesteś w trudne j sytuacji, rozłożymy ci dług na raty, ok.? –No dobra, spoko. Tym samym dłużnik uznaje swój dług, a więc zgodnie z 123§1 pkt 2, bieg przedawnienia ulega przerwaniu.

Do tego warto też zwrócić uwagę na Art. 125

Terminy zawite (prekluzyjne) – nie dla roszczeń cywilnoprawnych majątkowych; nie ma definicji w KC, jest tylko o nich mowa.
Czym się różnią w stosunku do terminów przedawnienia?

Czy przepisy dotyczące przedawnienia można zastosować do terminów zawitych (ze względu na brak unormowań dotyczących tych ostatnich)? Dopuszcza się w doktrynie stosowanie niektórych przepisów, np. dotyczących przerwy czy biegu terminu. Podejście ostrożne.

4.11.2013 r.

PRZEDMIOT STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

  1. Rzeczy

    • Art. 45 – przedmioty materialne

    • Tylko taka część przyrody, która jest na tyle wyodrębniona, że może być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego; można orzec, że komuś przysługują jakieś prawa/obowiązki w stosunku do niej,

    • Może być tak, że coś spełnia te 2 warunki, a nie jest rzeczą (np. człowiek, organy, tkanki),

    • Zwierzęta nie są rzeczami, ale stosuje się do nich przepisy dotyczące rzeczy,

    • Podział na (podział rozłączny i zupełny; jest tylko definicja nieruchomości):

      • Ruchome – rzeczy które nie są nieruchomościami,

      • Nieruchomości

        • gruntowe (zawsze jest nieruchomością); Grunt = część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności; własność gruntów rejestrowana w księgach wieczystych.

        • budynkowe (może być nieruchomością)

        • lokalowe (może być nieruchomością)

        • Superficies solo cedit – póki co jest zasadą w KC; ograniczenia – art. 49,

        • Możliwość wyodrębnienia budynków i lokali z gruntu, art. 46 KC – budynek musi być trwale z gruntem związany, a lokal musi się znajdować w takim budynku. Plus drugi warunek – muszą być przepisy szczególne stanowiące o tym, że budynek stanowi przedmiot własności odrębny od gruntu (np. 235, 272§2, 279 KC, Ustawa o własności lokali – mówi o trybie w jakim wyodrębnia się lokale z gruntu),

        • Budynki i lokale są nieruchomościami tylko w przypadkach szczególnych,
          Ustawa o wspieraniu usług telekomunikacyjnych – to świadczy o polskiej legislacji jeśli KC zmienia się taką ustawą. Adaś szydzi i się wkurwia (na zmianę).

    • Podział na:

Adaś szpanuje nazwami mikrofalówek

Widzieliście kiedyś jak szparagi wychodzą z ziemi?

  1. Dobra osobiste

    • Trudne do zdefiniowania, w kodeksie brak definicji opisowej, AO – wartości niematerialne szczególnie cenione i chronione przez ustawodawcę, związane z fizycznymi cechami człowieka i jego pozycją w społeczeństwie,

    • Np. art. 23, 24, 445, 448 KC,

    • art. 23 – przykładowe dobra (katalog otwarty),

    • w doktrynie uważa się, że także jednostki organizacyjne mają dobra „osobiste”, art. 43 KC – AO – ten przepis mówi tylko, że w pewnych sytuacjach należy stosować do osób prawnych przepisy dot. ochrony dóbr osobistych; nie przesądza to jednak o tym, że te osoby prawne mają takie dobra (tzn. dobra o charakterze osobistym).

    • Art. 23 – dobra osobiste są chronione niezależnie od ochrony przyznanej im przez inne przepisy,
      Dobro osobiste w postaci prawa do planowania rodziny mi się bardzo nie podoba. Jeśli moja żona ma inne pomysły, to jak się mamy dotrzeć?
      Kiedyś w Krakowie mieszkała taka rodzinka, która ciągle się procesowała – musieli być bardzo nieszczęśliwi. Syn czy córka tych państwa zginął w wypadku lotniczym razem z małżonką. Rozpad małżeństwa tych starszych ludzi. Proces o nagrobek – na płycie umieszczono zdjęcia młodej pary (tej która zginęła) – o usunięcie tego zdjęcia, bo byłemu mężowi zdjęcie przeszkadza w siedzeniu na ławeczce. No i nie wiem jak to się skończyło.

    • Ochrona dóbr osobistych:

      • O charakterze majątkowym

        • Nie ma lekko, ale nic tak nie ociera łez jak pieniądze

        • W jakich przypadkach się to należy? 445, 448 KC – dodatkowe przesłanki (wina), ale nie dotyczy to wszystkich przypadków; dominuje interpretacja 445, że ten przepis nie uzależnia od winy kompensaty pieniężnej, ale dotyczy tylko 4 przypadków: uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia, pozbawienie wolności i gwałt (wykorzystanie stosunku zależności),

        • Zadośćuczynienie pieniężne dla pokrzywdzonego; w jakiej wysokości? Ustawodawca nie mówi, bo nie da się tego obiektywnie ustalić. AO – nie może być symboliczna, chyba, że pokrzywdzony domaga się złotówki.

        • Odpowiednia suma pieniężna wpłacona na cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego,

        • Niedopuszczalna jest „kumulacja” – zadośćuczynienie + zapłata na cel społeczny (Radwański – hejt, AO – dopuszcza); SN od niedawna dopuszcza,

        • Naruszenie dobra może czynić szkodę majątkową, a nie tylko krzywdę!
          Jeśli kogoś rozjedzie samochód i przeżyje, to ma szkody: musi się leczyć, często odchodzi z pracy itd.; Taka szkoda podlega innym regułom niż naruszenie dóbr osobistych!!!

      • O charakterze niemajątkowym

        • Domaganie się uznania, że doszło do danego naruszenia dóbr,

        • Domaganie się powstrzymania działań naruszających dane dobro osobiste,

        • Domaganie się usunięcia skutków naruszeń poprzez: przeprosiny, sprostowanie, wyjaśnienia

      • Przesłanki uruchomienia ochrony:

        • Naruszenie lub zagrożenie naruszeniem

        • Bezprawność naruszenia dóbr osobistych (np. internista nas obmacuje, ale to nie jest zazwyczaj bezprawne); wyłącza ją np. zgoda pokrzywdzonego, działanie w obronie jakiegoś uzasadnionego interesu społecznego (b.ważne, dużo procesów), czy powiedzenie prawdy uchyla bezprawność? Nieprawda zawsze powoduje bezprawność [AO]. Co z prawdą?
          Kazusik z panem dyrektorem który pozwał jakąś dzidę o to żeby zaprzestała rozpowiadać informację że zaszła z nim w ciążę (poroniła). Sąd Najwyższy powiedział że to nie narusza dóbr, dyrektor powinien być dumny że będzie miał syna (SN trolling Since ever); kilka glos krytycznych.
          Nawet prawdziwa informacja może być uznana za bezprawnie rozpowszechnianą, jeśli jedynym celem rozpowszechniania jest naruszenie dóbr osobistych (bierze się pod uwagę sposób, zamiar itp.)

  2. Zespoły dóbr materialnych i niematerialnych (przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne)

    • Przedsiębiorstwo – art. 551 -zespół funkcjonalnie ze sobą powiązanych składników niematerialnych i materialnych (ustawodawca dla beki przestawia człony); tylko aktywa

18.11.2013 r.

Czynności prawne

Zdarzenia cywilnoprawne, to takie zdarzenia które są instrumentem w rękach podmiotów stosunku cywilnoprawnego, służące do kształtowania ich sytuacji prawnych. Brak definicji w KC. Wiele koncepcji czynności prawnej.

AO: taka czynność konwencjonalna, która w swojej treści określa skutek prawny, który podmiot chce wywołać.

Art. 60 – legalna definicja oświadczenia woli – jądro, rdzeń czynności prawnej. Małysz kodeksu cywilnego, w każdym konkursie na najważniejszy przepis KC jest na podium.

Oświadczeniem woli jest dowolne zachowanie (można pukać w kaloryfer alfabetem Morse’a, można prozą, można wierszem) podmiotu, które w sposób dostatecznie zrozumiały, jasny, wskazuje skutek prawny, który ten podmiot chce wywołać i zmierza do wywołania tego skutku.

Przykład na wykładzie, kwestia w teatrze „Królestwo za konia” – to nie są oświadczenia woli.

Czy można oświadczyć wolę poprzez swoje bierne zachowanie?
Koleżanka dostaje paczkę, przynosi ją listonosz. Czy trzeba coś zapłacić – nie, nie. Ok, to biorę. Tam trzy książki: „Ochrona traktorów przed korozją”, „Nauka szydełkowania na mrozie”, „Prawo administracyjne w kazusach”. Okazało się, że to wysyłka reklamowa od wydawnictwa - Jeśli tego nie chcesz, to odeślij pod adres XXXYYY, jeśli chcesz – to zapłać. Ani nie odesłała, ani nie zapłaciła. Czy zaciągnęła zobowiązanie?
Generalnie nie można (zasada), ale są wyjątki! Np. jeśli pozostaje się w stałych stosunkach gospodarczych z jakimś podmiotem.

Czas złożenia oświadczenia woli – kiedy zostaje złożone?

Wszystko zależy od tego, czy oświadczenie ma adresata, czy nie jest skierowane do jakiejś konkretnej osoby. W tym drugim przypadku – moment wyartykułowania.

W tym pierwszym – teoria doręczenia - uważa się za złożone w chwili, gdy adresat tego oświadczenia ma możliwość zapoznania się z treścią tego oświadczenia.

Np. Wysyłamy listem oświadczenie woli – zostaje złożone, gdy zostanie wrzucone do skrzynki pocztowej adresata.

Treść czynności prawnej

Czy czynność prawna wywołuje właśnie ten skutek, który zamierzył podmiot? Podstawowe znaczenie ma art. 56 KC – nie tylko te skutki, które są wyrażone w oświadczeniu woli, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Treść czynności prawnej ≠ treść stosunku cywilnoprawnego powstałego na mocy tej czynności.

Najszersza swoboda na mocy art. 3531 – zasada swobody umów (dotyczy zobowiązań, nie całego prawa cywilnego).

Jakie elementy tworzą treść czynności prawnej? Wyróżniane są głównie z uwagi na kwalifikację czynności prawnej.

25.11.2013 r.

Warunek (art. 89 – 94 KC)

- definicja: zastrzeżenie zawarte w treści czynności prawnej uzależniająca skutek tej czynności prawnej od zdarzenia przyszłego, a zarazem niepewnego

- zawieszający – skutek czynności prawnej nastąpi dopiero w przypadku zajścia określonego zdarzenia; do momentu tego zdarzenia nie ma skutków prawnych tej czynności,

- rozwiązujący – skutek prawny ustaje wraz z zajściem określonego zdarzenia,

-potestatywny – podmiot uzależnia skutek czynności prawnej od zdarzenia, którego wystąpienie zależy od jego woli; np. jeżeli X zapłacił cenę, to…; nie jest to dozwolone(?). AO: dwa rodzaje warunków:

1) Si voluere -uzależniony tylko od woli strony (czysto potestatywny) – na pewno jest niedozwolony

2) nie jest wyłącznie zależne od jego woli - dopuszczalne

Czy każde zdarzenie może być treścią warunku?
Nie wolno zastrzegać warunków sprzecznych z prawem lub zasadami współżycia społecznego.

Czy każda czynność prawna może być warunkowa? NIE, strony mogą wyłączyć warunkowość czynności prawnej, przepisy mogą wyłączyć warunek (np. 157 KC – przeniesienie własności nieruchomości musi być bezwarunkowe).

Czy można działać w kierunku ziszczenia/nieziszczenia warunku? TAK. Ale te działania nie mogą być sprzeczne z prawem ani z zasadami współżycia społecznego.

Termin (art. 110 - 116 KC)

- definicja: postanowienie, klauzula zawarta w czynności prawnej, które uzależnia skutek tej czynności od pewnego zdarzenia przyszłego, a jednocześnie pewnego, najczęściej data lub bardziej opisowo (trzeci wtorek listopada 2014 r.),

Kiedy zdarzenie jest pewne, a kiedy niepewne?
Śmierć stron nie może być w treści warunku ani terminu, z wyjątkiem umowy o zrzeczenie się dziedziczenia (co do czynności dwustronnych) i testamentu (co do czynności jednostronnych).

- początkowy – uzależnia powstanie skutku od zdarzenia przyszłego i pewnego,

- końcowy - uzależnia ustanie skutku od zdarzenia przyszłego i pewnego

Jak się liczy termin – pacz kodeks.

Rodzaje czynności prawnych

  1. Typy czynności prawnych – wyróżniane ze względu na przedmiot

  2. Rodzaje czynności prawnych

    • Podział ze względu na konieczność wydania rzeczy w odniesieniu do skutków prawnych

      • konsensualne – odnoszą skutek przez samo oświadczenie woli (solo consensu)

      • realne -  dla swojej ważności wymagają wydania rzeczy; bez wręczenia przedmiotu umowy, umowa nie istnieje, np. przechowanie, zadatek, użyczenie

    • podział ze względu na liczbę stron

      • jednostronne – dla ich skuteczności wystarczy 1 oświadczenie woli podmiotu, jest ich zdecydowanie mniej, np. wypowiedzenie, odstąpienie od umowy, udzielenie pełnomocnictwa

      • wielostronne – dla swojej skuteczności wymagają co najmniej 2 oświadczeń woli

        • umowy – takie czynności prawne, które dochodzą do skutku mocą zgodnych (co do celu, nie co do treści) oświadczeń woli wszystkich stron

        • uchwały – takie czynności prawne, które dochodzą do skutku mocą zgody większości podmiotów. Jaka większość? To zależy od przepisów np. statutu.

    • Podział ze względu na istnienie kauzy (dotyczy wyłącznie czynności przysparzających)

      • kauzalne (przyczynowe) – ważność takiej czynności zależy od istnienia legalnej kauzy; jeśli jej nie ma, to taka czynność jest nieważna. Prawie wszystkie czynności w polskim KC są kauzalne.

        • causa obligandi vel aquirendi – świadczę po to, żeby uzyskać świadczenie od drugiej strony (sprzedaż, najem),

        • causa solvendi - świadczę po to żeby zwolnić się ze zobowiązania (splata alimentów),

        • causa donandi – świadczę bez uzyskania ekwiwalentu od drugiej strony; świadczenie o charakterze nieodpłatnym (np. darowizna),

        • causa cavendi – świadczę w celu uzyskania zabezpieczenia, AO: trochę wymyślona, sztuczna, no ale się przyjęła

      • abstrakcyjne (oderwane) – nie ma znaczenia istnienie kauzy, nie weryfikuje się tego, np. czeki, weksle

Państwo, czyli Wielki Brat, lubi wiedzieć dlaczego ludzie coś robią.
Gdy przychodzimy zrealizować czek, to pani w okienku nie mówi: Panie, panu się za te zdezelowane traktory nic nie należy.

ZAWARCIE UMOWY

Jedyna czynność prawna, która jest uregulowana w części ogólnej.
4 sposoby zawarcia umowy (=próba zawarcia i dojścia do konsensusu):

  1. oferta (art. 66 KC)

    • dochodzi do skutku przez złożenie 2 oświadczeń woli,

    • oferent składa ofertę,

      • definicja oferty: poważna propozycja zawierająca co najmniej istotne postanowienia proponowanej umowy;

      • „oferty” przed świętami: superpatelnia teflonowa, karp nie przywiera; art. 71 – reklamy nie stanowią ofert, tylko zaproszenie do zawarcia oferty, ale 543 KC - Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży (dotyczy tylko umowy sprzedaży!),
        Adam Olejniczak, postrach wszystkich sklepowych

      • Oferta ma charakter wiążący oferenta. W czasie związania ofertą, jeżeli zostanie ona przyjęta przez oblata, oznacza zawarcie umowy;
        jak długo oferta wiąże?

        Oferent może sam to ustalić (niekoniecznie musi to być określone w dniach/miesiącach – może powiedzieć np. do wyczerpania zapasów).

        Jeżeli nie oznaczy, to oferta nie skierowana do konkretnego adresata, to wiąże od momentu jej złożenia przez okres, kiedy powinna być niezwłocznie przyjęta.

        Jeżeli oferta ma konkretnego adresata, to czas związania liczy się w zależności od środka komunikacji (czas potrzebny na dotarcie oferty do adresata i niezwłoczny powrót odpowiedzi przy pomocy tego samego środka komunikacji do oferenta).

      • Po złożeniu oferty wszystko zależy od drugiej strony

      • Do oferty znajdują zastosowanie przepisy dotyczące formy czynności prawnej

    • oblat przyjmuje ofertę

      • żeby przyjąć ofertę, adresat oferty musi wyrazić zgodę, zaakceptować ją w całości (bez jakichkolwiek zmian, modyfikacji etc.);

      • takie wyrażenie zgody może w skrajnych przypadkach polegać na milczeniu (art. 682 – wymóg, by po stronie adresata występował przedsiębiorca);

      • art. 69 - jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania
        Panie X, co roku przekopujesz mi pan ogródek. Jesień już się kończy, proponuję żeby pan przekopał jak najszybciej, płacę 5% więcej niż zwykle. Rano się budzę, a tu X już w połowie ogródka z łopatą – umowa zawarta.

    • Obrót obustronnie profesjonalny

      • Art. 662; cofnięcie oferty – zanim została złożona = np. wysyłamy listem ofertę, za 2 dni dojdzie do adresata, a my dochodzimy do wniosku, że zrobiliśmy błąd. Póki adresat nie zapozna się z treścią, mamy możliwość zmiany – dzwonimy! (bo szybciej niż list)– wycofujemy ofertę.
        W obrocie między przedsiębiorcami można także ją odwołać przed zawarciem umowy (tj. przed pozytywną odpowiedzią drugiej strony, ale już po otrzymaniu oferty), chyba, że jest określony przez oferenta termin w jakim oferta wiąże.

      • Art. 681 - dopuszczenie przyjęcia oferty z nieznacznymi zmianami; umowa wtedy dochodzi do skutku wraz z przyjęciem oferty – nie jest to uznawane za kontrofertę.
        3 wyjątki od tej reguły (wtedy nie ma umowy):

        • Oferent zastrzegł, że ofertę można przyjąć bez żadnych zmian

        • Niezwłoczny sprzeciw oferenta

        • Adresat oferty powie, że dla zmian wymaga zgody oferenta

  2. aukcja (dawniej: przetarg ustny)

    • kiedyś nie było w KC, dziś: art. 701-705,

    • zalecany dla podmiotów, które chcą maksymalnie dookreślić warunki umowy i zabezpieczyć własny interes

    • pierwszy etap: zaproszenie do składania ofert, ogłoszenie

      • tak samo dla aukcji i przetargu,

      • inne znaczenie słowa „oferta” – organizator, promotor zawarcia umowy zgłasza chęć jej zawarcia poprzez ogłoszenie (niekoniecznie publiczne), 4 przesłanki, które muszą być łącznie spełnione aby ogłoszenie było ważne:

        • oznaczenie miejsca

        • oznaczenie czasu

        • oznaczenie przedmiotu

        • określenie warunków aukcji albo przetargu (może być tylko odesłanie – gdzie można je uzyskać)

          • jaka jest procedura aukcyjna,

          • w szczególności wskazanie warunków jakim musi odpowiadać złożona oferta (czego oczekuje oferent),

          • kto może złożyć ofertę,

          • jakie dokumenty ma przedstawić oblat,

          • często organizator zastrzega sobie przerwanie aukcji/przetargu bez podania przyczyny

          • często organizator wprowadza wadium -> nie do końca kaucja; organizator domaga się zabezpieczenia zapłaty w postaci pewnej kwoty pieniężnej (np. jakaś część ceny albo wartości szacunkowej transakcji); 2 znaczenia – 1)kto nie jest zdolny zapłacić, ten nie bierze udziału w przetargu/aukcji, 2)wadium ma dyscyplinować organizatora i uczestników. Jeżeli umowa zostanie zawarta, to wszystkim zwraca się wadium (poza tym, który wygrał aukcje/przetarg – wtedy zalicza się na poczet ceny), a jeśli nie zostanie zawarta umowa, to uczestnik aukcji może zażądać od organizatora zwrotu podwójnego wadium (w przypadku gdy umowa nie zostaje zawarta z winy organizatora), a organizator zatrzymuje sobie wadium tego uczestnika, który odmawia zawarcia umowy (w przypadku gdy umowa nie zostaje zawarta z winy uczestnika).

    • drugi etap: składanie ofert

      • składane w sposób jawny, kolejno przez uczestników aukcji,

      • każda kolejna oferta musi być korzystniejsza od poprzedniej złożonej,

      • „klasyczna licytacja”

      • Za najkorzystniejszą uznaje się ofertę złożoną jako ostatnią – ten moment określa się jako przybicie,

      • Umowa zostanie zawarta dopiero po dopełnieniu procedury,

      • Jeżeli w momencie przybicia mamy dopiero obowiązek zawarcia umowy:

        • Rola organizatora: działanie

          • Przy użyciu wadium

          • Można wymusić sądowo zawarcie umowy powołując się na art. 64 KC

    • trzeci etap: wybór najkorzystniejszej oferty

    • 705- możliwość unieważnienia aukcji/przetargu – bardzo krótki termin zawity;
      dowiadujemy się o jakiejś przyczynie, która może unieważnić przetarg ze względu na naruszenie prawa lub dobrych obyczajów -> mamy miesiąc na skuteczne zgłoszenie takiej przyczyny; później już nie można domagać się unieważnienia

  3. przetarg

    • kiedyś nie było w KC, dziś: art. 701-705,

    • zalecany, jeżeli chce się zapewnić maksymalny wpływ na to, z kim zostanie zawarta umowa

    • pierwszy etap: zaproszenie do składania ofert, ogłoszenie (JAK WYŻEJ)

    • drugi etap: składanie ofert

      • na piśmie, w sposób niejawny,

    • trzeci etap: wybór najkorzystniejszej oferty

      • nie ma żadnego automatu, ktoś musi dokonać wyboru najkorzystniejszej oferty

      • jeżeli w warunkach nie jest to zastrzeżone, to wyboru dokonuje organizator (może działać przez jakieś organy – np. jury, komisja, bank etc.),

      • organizator może sformułować w warunkach kryteria, jakimi będzie się kierował przy wyborze (np. cena, jakość, długość gwarancji etc.),

      • umowa zostaje zawarta poprzez zawiadomienie uczestnika przetargu na piśmie o tym, że wygrał ten przetarg (por. teoria doręczenia),

      • zdarza się, że nawet w momencie zawiadomienia nie zostaje zawarta umowa, ponieważ

        • strony ustaliły inaczej,

        • przepisy nakazują szczególną formę zawarcia umowy (np. akt notarialny),

        • jeżeli strona się uchyla od zawarcia umowy:

          • „zagrywamy wadium” – zagrożenie utraty wadium dla uczestnika

          • Droga sądowa – art. 64 KC

    • Różni się od aukcji, że kształtuje cenę na poziomie realnie ocenianej wartości rynkowej (jest preferowany przy ofertach publicznych)

    • 705- możliwość unieważnienia aukcji/przetargu – bardzo krótki termin zawity; dowiadujemy się o jakiejś przyczynie, która może unieważnić przetarg ze względu na naruszenie prawa lub dobrych obyczajów -> mamy miesiąc na skuteczne zgłoszenie takiej przyczyny; później już nie można domagać się unieważnienia

  4. Negocjacje – art. 72 - 721

    • Najbardziej elastyczny sposób zawarcia umowy; tańsza procedura niż przy aukcji czy przetargu,

    • Polegają na tym, żeby osiągnąć porozumienie poprzez stopniowe ustalanie poszczególnych postanowień umowy,

    • Zasadą jest dobrowolność uczestnictwa w negocjacjach, w dowolnym momencie można odstąpić,

    • Termin zawarcia umowy

      • 72§1 – reguła interpretacyjna, którą należy zastosować w razie wątpliwości, czy umowa została zawarta,

      • Muszą być ustalone (zgoda obu stron) wszystkie warunki, będące przedmiotem negocjacji,

      • Jeżeli strony w trakcie negocjacji ustalą, że zawierają umowę na warunkach dotychczas wynegocjowanych, a poszczególne postanowienia (niebędące istotnymi postanowieniami) będą przedmiotem dalszych negocjacji, to umowa została zawarta,

    • Lojalne prowadzenie negocjacji (zgodnie z dobrymi obyczajami)

      • Culpa in contrahendo (wina w kontraktowaniu) polega na tym, że jedna ze stron zarzuca drugiej wskutek sprzecznej z dobrymi obyczajami postawy drugiej strony; najbardziej nielojalne postępowanie – negocjowanie bez zamiaru zawarcia umowy (art. 72 §2)

      • Czym są dobre obyczaje? Np. podawanie istotnych informacji dotyczących przedmiotu umowy; nie jest niezbędne ujawnianie wszystkich informacji (Wiemy że nasz grunt jest bagnem, a mówimy, że wieżowiec naszego kontrahenta będzie tam świetnie stał).

      • Jeżeli naruszone są dobre obyczaje ->odpowiedzialność w ramach ujemnego interesu umowy

        • Druga strona ma pokryć ten uszczerbek, który poniesiono przez przystąpienie do negocjacji,

        • Nie można domagać się wszystkiego tego, co stracono przez niezawarcie umowy z kimś innym,

    • Poufność negocjacji

      • Co do zasady nie ma obowiązku poufności w odniesieniu do informacji przekazywanych podczas negocjacji,

      • Chyba, że: 721 – ten z negocjatorów przekazuje drugiej stronie informacje, może zastrzec ich poufność w drodze jednostronnego oświadczenia; można zastrzec poufność tylko takich informacji, które są objęte jakąś tajemnicą, informacji nieznanych; po wprowadzeniu takiego zastrzeżenia, druga strona ma obowiązek zachowania poufności. Za jej niezachowanie grozi sankcja: pełne odszkodowanie (pozytywny interes umowny) albo wydanie uzyskanych przez drugą stronę korzyści (wynikłych z rozpowszechnienia/niezachowania poufności informacji). Bardzo trudno udowodnić swoją szkodę, łatwiej – to, co zyskała druga strona.

    • Umowy o negocjacje (w Polsce rzadko)

      • Strony formułują warunki prowadzenia negocjacji,

      • Można wprowadzić kary umowne w przypadku złamania tych warunków,

      • Większa jasność

Niektórzy mówią, że tylko oferta i negocjacje. Niektórzy, że jest ich więcej niż te 4 (vide Prawo zamówień publicznych). Można łączyć sposoby zawierania umowy, np. najpierw jest oferta, którą potem się negocjuje. W ramach zobowiązań będzie więcej, nioch nioch nioch.

02.12.2013 r.

Skuteczność czynności prawnych

  1. Wady oświadczenia woli – nie jest jasne, czy są tylko 4 jak w ustawie, czy więcej; AO- tylko 4

    • Brak świadomości lub swobody (=przymus fizyczny; w prawie cywilnym się raczej nie zdarza – art. 82)

      • Różnica pomiędzy zamiarem dokonującego czynność a skutkiem (nie ma znaczenia z jakiej przyczyny).
        Nie praktykowałem przymusu narkotycznego, ale można go kwalifikować jako fizyczny.

Chciałem kupić lodówkę, a zawarłem małżeństwo.

  1. Forma czynności prawnych

    • Art. 60 – czynności można dokonać w dowolnej formie poprzez oświadczenie woli,

    • Niekiedy wymaga się szczególnej formy czynności prawnej; wymaga się ich przez:

      • Szczegółowy przepis

      • Czynność prawną, np. zawarta umowa może zawierać szczególne postanowienia co do formy – taka umowa nazywa się pactum de forma

    • Najczęstsze szczególne formy czynności prawnych:

      • Pisemna (kolejność: od najprostszej do najbardziej złożonej; jeżeli dokonuje się czynności w formie bardziej złożonej, to uznaje się, że dochowano czynności prostszej)

        • Zwykła – 2 elementy: utrwalone w formie pisemnej oświadczenie woli i własnoręczny podpis
          Palcem na piasku się nie liczy. Podpis może być nogą.

        • Data pewna – art. 81; zabezpieczenie przed antydatowaniem, pewność, że w danym momencie konkretne oświadczenie woli już istniało. Może ją stwierdzić organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego lub notariusz.
          Istnieje jeszcze jeden sposób sporządzenia daty pewnej, niezalecany, należy umrzeć.

        • Pismo z podpisem notarialnie poświadczonym

        • Akt notarialny – dokument sporządzony przez notariusza, cała czynność prawna sporządzona w tej formie, muszą być podpisy obu stron (Ew. wzmianka notariusza dlaczego nie mogą podpisać)

      • Elektroniczna

        • Można dokonywać takiej formy w odniesieniu do wszystkich czynności (może z wyjątkiem obrotu giełdowego)

        • Czy ma taką samą moc prawną co jakaś forma pisemna? 78§2 – jeżeli spełni się określone tam warunki, to forma elektroniczna jest równoważna formie pisemnej zwykłej. Podpis elektroniczny musi być certyfikowany i kwalifikowany (prezes NBP wydaje zezwolenia na wydawanie takich certyfikatów, następnie trzeba je kupić). Czy podpisy wydaje się na określony czas – Tak; im krótszy czas, tym bezpieczniejszy podpis.

    • Jakie są sankcje za naruszenie wymaganej formy czynności prawnej?

      • Sankcja bezwzględnej nieważności (ad solemnitatem)

        • Nie można konwalidować czynności prawnej,

        • Każdy może się na nią powołać,

        • Nie jest zbyt częsta

      • Ograniczenia dowodowe (ad probationem)

        • Forma preferowana przez ustawodawcę,

        • czynność zachowuje ważność, skuteczność,

        • w wypadku sporu – niedopuszczalność stosowania przed sądem dowodu z przesłuchania stron oraz z zeznań świadków,

        • w połączeniu z brakiem formalnie spisanej treści czynności prawnej stanowi to znaczną dotkliwość dla stron,

        • trzy odstępstwa od tej sankcji (sąd dopuści taki dowód), gdy :

          • jeśli obie strony się na to zgodzą (zdarza się bardzo rzadko),

          • jeśli żąda tych dowodów konsument w sporze z przedsiębiorcą,

          • jeśli strona uprawdopodobni przy pomocy dowodu na piśmie (np. korespondencja, faktury etc.) fakt dojścia do skutku danej czynności prawnej

        • nie obowiązuje w stosunkach obustronnie profesjonalnych (w obrocie między przedsiębiorcami)

      • ograniczenie skutków czynności prawnej (ad eventum)

        • wtedy, gdy ustawodawca uzależnia osiągnięcie określonych skutków od konkretnej formy,

        • np. art. 660 KC (Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nie oznaczony)

        • art. 589, 590 – Kupuje sobie pani dywan, ale z zastrzeżeniem własności sprzedającego. Odwiedza panią komornik i mówi „Ładny dywan, biorę”, pani mówi „Ale, ale, to nie jest mój dywan” i pokazuje umowę. Na to komornik, „no dobrze, ale nie ma pani daty pewnej, zabieram”.

    • Kiedy ma miejsce konkretny skutek?

      • Nie zawsze przepisy czy strony jasno wskazują, który skutek ma zastosowanie do konkretnego przypadku. Jasno jest wskazane np. w art. 99§2 („pod rygorem nieważności”).

      • Ale już np. w art. 158 nie ma wskazanego konkretnego skutku niedochowania (konkretnej sankcji za złamanie takiego obowiązku). Co wtedy?

      • WAŻNA REGUŁA :
        Ustawodawca dzieli formy szczególne na dwie grupy:

        • Jeśli nie jest dochowana forma pisemna zwykła, a nie jest zastrzeżony w przepisie skutek niedochowania formy => sankcja ograniczeń dowodowych

        • Jeśli nie jest dochowana każdej innej formy szczególnej, a nie jest zastrzeżony w przepisie skutek niedochowania formy => sankcja nieważności

        • WYJĄTEK: z art. 76 KC – strony w umowie zastrzegły formę pisemną zwykłą i po obu stronach są przedsiębiorcy [czyli nie może być sankcji ad probationem, bo art. 74§3] => sankcja nieważności

    • Forma czynności następczych

      • Po zawarciu jakiejś umowy, w stosunku do tej umowy dokonywane są inne czynności prawne, mające na celu uzupełnienie tej umowy (np. aneksy), jej zmianę lub rozwiązanie jej (np. wypowiedzenie). Te przekształcenia mogą być dokonywane w formie umowy lub czynnością jednostronną.

      • Czy te czynności muszą odpowiadać formie zastrzeżonej dla „umowy pierwotnej”? (art. 77)

      • AO: podział czynności na 2 grupy:

        • Takie które zmierzają do pewnej zmiany w obowiązującej umowie, ale tak, by utrzymać ją w mocy

          • Konieczne jest zachowanie tożsamości formy umowy pierwotnej i następczej („zasada lustrzanego odbicia” – wg Adasia to mniej zasadna nazwa)

        • Takie, które mają na celu rozwiązanie umowy – jej ubezskutecznienie

          • Rozwiązanie umowy za zgodą obu stron – zasada tożsamości formy (jak wyżej)

          • Rozwiązanie umowy czynnością jednostronną – wystarczy forma pisemna zwykła

09.12.2013 r.

  1. Zdolność do czynności prawnych

    • Instytucja, która pozwala podmiotowi samodzielnie kształtować swoją sytuację prawną,

    • Jednostki organizacyjne mają zdolność do czynności prawnych „w pakiecie” ze zdolnością prawną, czyli mają ją zawsze,

    • Nie każdy fizyczny podmiot prawa ma zdolność do czynności prawnych, różnicuje ją ze względu na:

      • Wiek [wyznacza trzy postacie tej zdolności]

        • Poniżej 13 lat (młodszy małoletni) – brak zdolności do czynności prawnych

        • Powyżej 13 lat (starszy małoletni) – ograniczona zdolność do czynności prawnych i zdolność do odpowiedzialności deliktowej

        • Powyżej 18 lat (pełnoletni) – pełna zdolność do czynności prawnych

      • Ubezwłasnowolnienie (szykowana jest istotna nowelizacja dotycząca tej instytucji, zmieniająca nazwę, a utrzymująca część konsekwencji. Znając naszego ustawodawcę może być zajęty innymi kluczowymi kwestiami, nie będzie się zajmował takimi drobiazgami)

        • Następuje wyłącznie orzeczeniem sądu i tylko w interesie (dla dobra) ubezwłasnowolnianej osoby,

        • Przesłanki ubezwłasnowolnienia:

          • Medyczne/zdrowotne – można ubezwłasnowolnić osobę dotkniętą niedorozwojem umysłowym, chorobą psychiczną albo innym zaburzeniem czynności psychicznych.
            Jeżeli z tych powodów medycznych dana osoba działa bez rozeznania co do swojego postępowania, dana osoba jest ubezwłasnowolniana całkowicie, ustanawia się opiekuna dla takiej osoby (chyba, że zdolny do prawidłowego wykonywania obowiązków opiekuna jest rodzic osoby ubezwłasnowolnianej). Taka osoba traci zdolność do czynności prawnych.

            Jeżeli dana osoba jest w stanie działać w częściowym rozeznaniu co do swojego postępowania, wtedy ustanawia się dla takiej osoby kuratora. Taka osoba traci częściowo zdolność do czynności prawnych.

          • Społeczne

          • Wiek – nie można ubezwłasnowolnić osoby poniżej 13 roku życia, bo i tak nie ma zdolności do czynności prawnych

        • Skutki ubezwłasnowolnienia

          • Jeżeli z tych powodów dana osoba działa bez rozeznania co do swojego postępowania, dana osoba jest ubezwłasnowolniana całkowicie, ustanawia się opiekuna dla takiej osoby (chyba, że zdolny do prawidłowego wykonywania obowiązków opiekuna jest rodzic osoby ubezwłasnowolnianej). Taka osoba traci zdolność do czynności prawnych.

          • Jeżeli dana osoba jest w stanie działać w częściowym rozeznaniu co do swojego postępowania, wtedy ustanawia się dla takiej osoby kuratora. Taka osoba traci częściowo zdolność do czynności prawnych.

      • Ustanowienie doradcy tymczasowego w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie

        • Jeżeli sąd sam tak zważy lub na wniosek osób trzecich

        • Już wtedy ograniczona jest zdolność do czynności prawnych (tylko na czas postępowania!)

      • Zawarcie małżeństwa przez kobietę po ukończeniu 16 roku życia (sąd musi wyrazić na to zgodę) – wówczas kobieta uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Nawet jeżeli małżeństwo rozpadnie się zanim kobieta skończy 18 lat, to nie traci tej pełnej zdolności.
        Prawo polskie chroni mężczyznę przed przedwczesnym zawarciem małżeństwa
        Co wtedy jest najbardziej potrzebne kobiecie? Wózek dziecięcy.

      • Żadne inne okoliczności nie wpływają na zdolność do czynności prawnych.

    • Pełna zdolność do czynności prawnych

      • Nie ma wyjątków od zasady, że wszystkie czynności z zakresu prawa cywilnego mogą być wykonywane przez podmioty posiadające pełną zdolność do czynności prawnych

    • Brak zdolności do czynności prawnych

      • Czynności dokonywane przez ten podmiot są nieważne,

      • Wyjątek: skuteczne są czynności prawne dokonywane przez ten podmiot, gdy spełnione są przesłanki wymienione w art. 14 §2:

        • Żeby zmienić swoją sytuację prawną taki podmiot musi zawrzeć umowę,

        • Ta umowa musi być umową powszechnie zawieraną (np. sprzedaż, przewóz, zamiana, darowizna; broń Boże leasing),

        • Ta umowa musi dotyczyć drobnych, bieżących spraw życia codziennego,

          Jeśli te 3 warunki są spełnione, to nazywa się takie umowy „bagatelnymi lub „drobnymi”. Są jeszcze 2 dodatkowe:

        • Taka umowa nie może pociągać za sobą rażącego pokrzywdzenia sytuacji prawnej tego podmiotu,
          Rażące pokrzywdzenie Wacka jest niedopuszczalne

        • Ta umowa musi być niezwłocznie wykonana (nie może zawiązać zobowiązania na przyszłość)

      • Zamiast tego, kto nie ma zdolności do czynności prawnych, dokonuje czynności jego przedstawiciel (opiekun, rodzic),

    • Ograniczona zdolność do czynności prawnych (najtrudniejsza grupa przypadków)

      • Te podmioty mają zdolność do czynności prawnych, dokonują ich najczęściej samodzielnie, choć może ich dokonać ich przedstawiciel (kurator, rodzic)

      • ZASADA: Dla skutecznego dokonania czynności prawnych, te podmioty potrzebują zgody swojego przedstawiciela:

        • Zgoda wymaga tej samej formy co dokonywana czynność

      • Dokonanie bez zgody:

        • Umowy – jest możliwość jej potwierdzenia (wyrażenie zgody ex post)już po zawarciu;

          • Przez przedstawiciela ustawowego

          • Przez tę samą osobę, gdy uzyska już ona pełną zdolność do czynności prawnych. Umowa bez zgody = „umowa kulejąca” (negotium claudicans).
            Czasami może być wyznaczony (przez stronę) termin na wydanie zgody, po jego upłynięciu umowa jest nieważna. Jeśli nie ma zastrzeżonego terminu, to potwierdzenie może być dokonane w dowolnym czasie.

        • Czynności jednostronnej – jest bezwzględnie nieważna

      • Wyjątki od powyższej zasady:

        • Podmiot może działać w pełni samodzielnie (nie jest wymagana żadna zgoda), gdy:

          • Zawiera umowy drobne (patrz: brak zdolności; przy czym muszą być spełnione tylko te pierwsze 3 warunku),

          • Dokonuje takich czynności prawnych, które nie mają charakteru zobowiązującego i rozporządzającego (bardzo mało takich czynności), w praktyce jedyną taką czynnością jest przyjęcie darowizny, która nie jest obciążona.

          • Rozporządza swoim zarobkiem (chyba że sąd rodzinny postanowi inaczej) – art. 21,
            zarobek ≠ majątek; zarobek – tylko to, co zarobił będąc zatrudnionym na umowie cywilnoprawnej albo o pracę,

          • Rozporządza przedmiotami oddanymi mu do swobodnego użytku przez jego przedstawiciela ustawowego (nie może to być np. babcia); ustawodawca wychodzi z założenia, że w stosunkach rodzinnych niewiele jest przedmiotów oddawanych do swobodnego użytku (np. kurtka kupiona dziecku nie jest takim przedmiotem)

        • Zamiast zgody przedstawiciela ustawowego jest wymagana zgoda innego podmiotu (w szczególności sądu), np. istotne czynności rozporządzające majątkiem podmiotu ograniczonego w zdolności prawnej,

        • Takie czynności, co do których wymagana jest koniecznie pełna zdolność do czynności prawnych, np.:

          • Sporządzenie testamentu,

          • Uznanie ojcostwa (do 16 roku życia bezwzględnie nie można, później można za zgodą),

16.12.2013 r.

Przedstawicielstwo

Przedstawicielstwo – kompetencja do działania w cudzym imieniu, która ma podstawę w przepisach prawnych lub w czynności prawnej.

Osoba reprezentująca (przedstawiciel/pełnomocnik) i reprezentowana (mocodawca).

Przedstawiciel nie zmienia swojej sytuacji prawnej, a sytuację prawną podmiotu, który reprezentuje.

Wymaga umocowania.

Przedstawicielstwo ustawowe

Zawsze jest regulowane przy przepisie, który stanowi o instytucji, przy której można powołać takiego przedstawiciela (częste w prawie rodzinnym). Nie zawsze jest łatwo ocenić, czy dane przedstawicielstwo jest ustawowe czy nie (np. w prawie spółek).

Dwie postaci przedstawicielstwa ustawowego:

  1. Przepis może bezpośrednio wskazywać, kto jest przedstawicielem; nie potrzeba tego ustalać (np. art. 95 KRiO – Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dzieci, w stosunku do których wykonują władzę rodzicielską)

  2. Przepis nie wskazuje bezpośrednio, kto jest przedstawicielem; jego powołanie może zależeć np. od decyzji sądu (np. w stosunku do osób ubezwłasnowolnionych).

Art. 97 – duże znaczenie praktyczne. „Osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa [powinno być – przedsiębiorcy – AO] przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa.”

Przychodzimy do banku, wpłacamy pieniądze w okienku jakiejś kasjerki, a gdy przychodzimy po paru miesiącach żeby je wypłacić, a bank mówi, że ta kasjerka nie była zatrudniona i nie miała prawa do pobierania pieniędzy. Wówczas stosuje się ten przepis – bank musi wypłacić nam pieniądze (?).

Pełnomocnictwo
Umożliwia działanie we własnym imieniu za pośrednictwem innych osób.

(Pełnomocnictwo jest wieloznacznym terminem; może oznaczać całą instytucję prawną, dokument potwierdzający jego udzielenie, ale też samo umocowanie)

Rodzaje pełnomocnictwa

  1. Ogólne

    • Do czynności zwykłego zarządu; na czym polegają takie czynności?

    • Stosuje się dwa kryteria łącznie: czy taka czynność jest dokonywana na bieżąco, w miarę często i regularnie? I czy pociąga za sobą poważny wydatek? Jeżeli te dwa warunki są spełnione, to taka czynność przekracza „zwykły zarządu”. Zawsze ocenia się dla danych okoliczności! (Jeżeli ktoś co tydzień kupuje telewizor, to jest to czynność zwykłego zarządu, ale jeżeli na taki telewizor zbiera cały rok, to już przekracza zakres zwykłego zarządu)

    • W polskim prawie nie ma pełnomocnictwa do wszystkich czynności, musi dotyczyć jakiegoś obiektu lub masy majątkowej,

  2. Szczególne

    • Umocowanie do dokonania jednej, konkretnej czynności

  3. Rodzajowe

    • Umocowanie do dokonywania wielu czynności tego samego rodzaju (np. do zawierania umów sprzedaży)

Przesłanki skuteczności działania pełnomocnika:

  1. Umocowanie

    • Najważniejsza, konieczna przesłanka

    • Jest czynnością upoważniającą dokonywaną przez mocodawcę, mającą charakter jednostronny; jest to oświadczenie woli mocodawcy,

    • Pełnomocnik nie musi być świadomy istnienia umocowania, nie powstaje też dla niego żaden obowiązek:

      • W praktyce rzadko zdarza się sytuacja powołania pełnomocnika bez stosunku podstawowego (np. umowa zlecenia; na podstawie której wyjaśnia się dlaczego i na jakich warunkach udziela się tego pełnomocnictwa),

    • Forma umocowania zależy od rodzaju pełnomocnictwa,

      • Ogólne –forma pisemna zwykła pod rygorem nieważności – 99§2

        • Szczególne – forma pochodna (obowiązek dochowania tej formy, jaka jest przewidziana dla czynności, do której pełnomocnik został umocowany)

        • rodzajowe– jak wyżej

    • Działanie w zakresie umocowania

      • podmiot który wykracza poza ten zakres = rzekomy pełnomocnik (falsus procurator); jego sytuacja jest taka, jak osoby, która w ogóle nie ma pełnomocnictwa,
        Miał wynająć, a kupił.

      • Art. 103 – konsekwencje takiego działania:

        • Jeżeli dokonał czynności prawnej jednostronnej, to taka czynność jest bezwzględnie nieważna,

        • Jeżeli zawrze umowę z jakimś kontrahentem, to ważność umowy zależy od mocodawcy: może ją potwierdzić (konstrukcja umowy kulejącej),

        • Pełnomocnik rzekomy ponosi pełną odpowiedzialność za szkodę, którą swoim zachowaniem wyrządził mocodawcy lub osobom trzecim

      • Działanie po wygaśnięciu pełnomocnictwa:

        • Jeżeli pełnomocnik dokona czynności w granicach pełnomocnictwa (nie jest wtedy rzekomym), to czynność prawna co do zasady jest ważna, chyba, że druga strona o wygaśnięciu pełnomocnictwa wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć (działanie w złej wierze)

  2. Zdolność do czynności prawnych pełnomocnika

    • Musi mieć co najmniej 13 lat i nie być całkowicie ubezwłasnowolnionych = ustawodawca nie wymaga pełnej zdolności do czynności prawnych,

  3. Czynność prawna dokonywana przez pełnomocnika musi być czynnością prawną, która nadaje się do dokonania zarówno przez mocodawcę, jak i pełnomocnika

    • Przez mocodawcę: nie można udzielić pełnomocnictwa do takiej czynności, której sam mocodawca nie mógłby dokonać,

    • Przez pełnomocnika:

      • Jest niewiele czynności prawnych, których trzeba dokonać osobiście,
        Małżeństwo można zawrzeć przez pełnomocnika (co prawda tylko za zgodą sądu) :O
        Anegdotka o ślubie Francuza w czasie stanu wojennego.

      • Np. testament trzeba sporządzić osobiście, także uznanie ojcostwa

  4. Pełnomocnik musi ujawnić swoje pełnomocnictwo

    • Bez ujawnienia pełnomocnictwo nie ma skutecznego działania ani dla mocodawcy, ani dla siebie,

    • Ujawnienie musi być formalne, tzn. jeżeli czynność jest na piśmie, to i pełnomocnictwo musi być tam ujawnione (szczegółowo, z danymi mocodawcy; Adaś narzeka na przewrażliwionego notariusza, który nie podpisał mu aktu notarialnego, bo w pełnomocnictwie brakowało jego drugiego imienia - Jan)

    • Jeżeli chcemy ukryć tożsamość przy umowie, to musi ktoś kupić DLA nas, a nie ZA nas – działanie jako zastępca pośredni (umowa zlecenia)

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

-Przez odwołanie
-Można dokonać pełnomocnictwa nieodwołalnego (banki lubią to, chcą nieodwołalnego pełnomocnictwa do dysponowania środkami na rachunku).
-Przez upływ terminu na jaki zostało udzielone.
-Przez dokonanie czynności będącej treścią pełnomocnictwa szczególnego.
-Śmierć pełnomocnika – wygasa.
-Śmierć mocodawcy – co do reguły wygasa, ale dopuszczona jest możliwość zastrzeżenia, że pełnomocnictwo utrzyma się, ale maksymalnie do czasu dokonania czynności do dokonania której udzielono pełnomocnictwa.

Pełnomocnik generalnie nie ma prawa powoływać dalszych pełnomocników („podwykonawców”), ale można zastrzec taką możliwość w treści pełnomocnictwa. W takim wypadku, taki pełnomocnik-„podwykonawca” jest zawsze pełnomocnikiem pierwotnego mocodawcy.

ALE: jeżeli chodzi o pełnomocnictwo procesowe (adwokat,radca), to reguła jest odwrócona: co do zasady może być „powykonywane”; jeżeli chcemy osobistego udziału, to należy to zastrzec w treści.

Czynności z samym sobą

Czy pełnomocnik może skutecznie dokonywać czynności prawnych jeżeli jest drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy?

Generalnie nie, chyba że:

- z treści umocowania wynika takie zezwolenie,

- ze względu na treść czynności prawnej niemożliwe jest naruszenie interesów mocodawcy (np. umowa darowizny na rzecz mocodawcy)

PROKURA (art. 1091-9)

Szczególny rodzaj pełnomocnictwa, uregulowany w odrębnym dziale. Do 2003 r. była w Kodeksie Handlowym. Wywodzi się z prawa niemieckiego.

Najbardziej charakterystyczną różnicą od klasycznego pełnomocnictwa jest to , że w prokurze kompetencje prokurenta są z góry ustalone przez ustawodawcę – bardzo szerokie.

Kto komu udziela prokury?
Może jej udzielić przedsiębiorca, który jest zobowiązany do wpisu do rejestru przedsiębiorców (czyli jest jednostką organizacyjną, a nie osobą fizyczną).

Ustawodawca zamierzał objąć w ten sposób wszystkich przedsiębiorców, ale osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczych „zbuntowały się” przeciwko obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców (KRSowego), pozostały w gminnych rejestrach (obecnie scentralizowanych w Centralną Ewidencję Przedsiębiorców – i tak nie jest to rejestr w rozumieniu art. 1091).

Prokury udziela się wyłącznie osobie fizycznej z pełną zdolnością do czynności prawnej (=> prokurent)
Patrząc na niektóre osoby fizyczne, wydaje mi się, że większe zaufanie mam do niektórych jednostek organizacyjnych.

Jak się udziela prokury?
Jednostronna czynność mocodawcy. Oświadczenie woli musi mieć (pod rygorem nieważności) formę pisemną, a ponadto, musi zostać złożony wpis do KRSu (wpis ma charakter deklaratywny, nie przesądza o istnieniu prokury). W rejestrze musi się jeszcze znaleźć wzór podpisu prokurenta.

Odróżnia się ustanowienie prokury (podjęcie decyzji o posiadaniu prokurenta) od udzielenia prokury (oświadczenie woli).

Jaka jest treść prokury?

Prokurent może dokonywać wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Jakie są granice? Art. 1093 – pewne czynności, do których potrzebne jest szczególne pełnomocnictwo (do dokonania takiej, konkretnej czynności).
-zbycie przedsiębiorstwa.
-oddanie przedsiębiorstwa do korzystania innemu podmiotowi (leasing, dzierżawa, użytkowanie…).
-zbycie nieruchomości należących do tego przedsiębiorstwa.
-obciążenie (ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego) tych nieruchomości.

Czy sam przedsiębiorca może ograniczyć zakres prokury względem ustawy (np. do dokonywania czynności tylko do jakiejś kwoty)?
TAK, ale to ograniczenie nie wpływa na skuteczność czynności przekraczających to ograniczenie. Ma ono skutki tylko między przedsiębiorcą a prokurentem. Prokurent ponosi pełną odpowiedzialność względem przedsiębiorcy.

Dwa szczególne typy prokury

Prokura łączna: zostaje udzielona więcej niż jednej osobie, które muszą działać razem dla osiągnięcia skutku, (zazwyczaj dwie osoby muszą działać razem),

Prokura oddziałowa (art. 1095):
„Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).”

W KRSie nie ma odrębnych spraw wpisanych dla danego oddziału, a tylko dla całego przedsiębiorstwa, ale i tak się ustanawia takie prokury.

Wygaśnięcie prokury

Przedsiębiorcy trochę fizycznie brakuje, bo umarł.
(śmierć przedsiębiorcy, ani jego utrata zdolności do czynności prawnych NIE powodują wygaśnięcia prokury)

-Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,
-ogłoszenie upadłości,

-otwarcie likwidacji,

-przekształcenie przedsiębiorstwa,

-odwołanie (możliwe w każdej chwili)
-śmierć prokurenta (nie dotyczy prokury łącznej).

KONIEC CZĘŚCI OGÓLNEJ. SZTANDAR WYPROWADZIĆ.


Wyszukiwarka