WSTĘP DO JĘZYKOZNAWSTWA OGÓLNEGO, WYKŁAD, 1.06.11

Teoria relewancji

Próba rozbudowania koncepcji Grice’a, w której twierdzono, ze na znaczenie wypowiedzenia składa się znaczenie kodowe, implikowane, a z drugiej trony, jeśli chodzi o to, jak ludzie posługują się językiem, to istotnym elementem komunikacji za pośrednictwem języka jest zespół intencji nadawcy dotyczących przekonań odbiorcy i sposobów jego nabywania.

Teoria relewancji w zasadzie jest koncepcją dotyczącą komunikacji międzyludzkich, a w ten sposób usuwa dychotomię tego, co semantyczne i pragmatyczne. W zasadzie podstawą tej koncepcji jest teoria poznania.

Cel poznania – poszerzenie wiedzy o świecie. Ludziom chodzi o to, by maksymalnie sprawnie przetwarzać informacje. Przy minimalnym wysiłku włożonym w przetworzenie danych, wiedzy ma być jak najwięcej. To jest w komunikacji najważniejsze. A ważnym elementem komunikacji jest to, ze by tę komunikację wykonać, musimy przyciągnąć uwagę osoby. A uwaga będzie przyciągnięta, jeśli to co mówimy jest relewantne dla adresata. Relewancja – dla komunikacji międzyludzkiej jest niezwykle ważna.

Wnioskowanie – definiuje czym jest relewancja i ujmuje pewne przykłady komunikacji językowej.

Model teorio informacyjny

Nadawca -> kanał -> odbiorca.

Nadawca koduje to, co chce przekazać, to w formie przekazu DOCIERA DO ODBIORCY I JEST ODKODOWYWANY.

Lingwistyczne wykorzystanie tego modelu

Model funkcji języka. Jokobson – nadawca i odbiorca maja wspólny jezyk, pozostają w kontakcie…

Język jest kodem, są tam pewne reguły.

Istota języka – łączenie myśli i dźwięków. Kod zawiera znaki w sensie de Saussurowskim – łaczy pewne signifie i signifiant.

Natomiast to dotyczy posługiwania się językiem, jako systemem.

Rozumienie wypowiedzeń – to nie jest tylko dekodowanie, ale też wnioskowanie. Czym się różni wnioskowanie od dekodowania? Punkt wyjścia dla dekodowania – sygnał. Bez znajomości kodu nie można zdekodować przekazu. W wypadku wnioskowania – zbiór przesłanek , rezultatem wnioskowanie – zbiór wniosków.

Jesteśmy w stanie odkodować z wypowiedzenia Maria przyszła za wcześnie – odkodowujemy, że Maria przyszła za wcześnie. Ale z tego, zę to odkodowaliśmy nie znaczy, ze w to uwierzyliśmy. Dlatego, ze odkodować można też nieprawdę. Można odkodować z języka również rzeczy nieprawdziwe i jest to rzecz normalna.

Na podstawie wnioskowania, możemy stwierdzić, czy wierzymy, w to, co mówi nasz nadawca, czy nie. Odrzucamy na podstawie wnioskowania własnie, mniej prawdopodobne interpretacje. Przy czym w wypadku sytuacji banalnych, robimy to automatycznie, nie zdajemy sobie sprawy z tego, ze możliwe jest drugie odkodowanie.

Jeżeli jedno znaczenie jest przyjazne a drugie oczywiste, to tego drugiego możemy nie zauważyć.

Do zrozumienia wypowiedzi potrzebne są właściwe przesłanki.

Po to, żeby opisać, skąd one się biorą i dlaczego są takie, wprowadza się podstawowe pojęcia:

• Otoczenie kognitywne – teoretycznie, we wcześniejszych modelach komunikacji mówiono, że wszelkie wnioskowanie, które nadawca zleca odbiorcy musi być oparte na przesłankach, ale że tak naprawdę dla komunikacji skutecznej, podstawą jest wspólna wiedza nadawcy i odbiorcy. Nadawca wie, ze A, odbiorca wie, ze nadawca wie, że A, nadawca wie, że odbiorca wie, że nadawca wie, ze A… etc. Trzeba wiedzieć, co należy do wspólnej wiedzy, a co do niej nie należy. „słyszałeś, że…” – zakłada, że wypowiedź nie należy do wspólnej wiedzy odbiorcy. Wiedza jest pewna. Bardzo często możemy tylko przypuszczać, ze coś nasz nadawca wie, albo nie wie, a to i tak jest za mocne

• Fakt dostępny. I Założenia przyjmowane

W związku z tym – model wspólnej wiedzy zastępuje się modelem wspólnego otoczenia kognitywnego. Na otoczenie kognitywne każdej osoby składają się wszystkie dostępne tej osobie fakty. Fakt jest dostępny dla danej osoby, jeśli umie ona w umyśle stworzyć reprezentację faktu. Każdy człowiek ma sobie tlyko właściwe otoczenie kognitywne. Zestaw faktów jest dla tej osoby unikatowy. Dokładny zestaw faktów. Można jednak przyjąć, ze mnóstwo faktów jest dostępnych także mojemu adresatowi. I wspólne otoczenie kognitywne to zestaw faktów dostępnych nadawcy i i odbiorcy. Niemniej – nadawca nie ma wiedzy, które fakty są dostępne odbiorcy. Wiadomo jednak, ze jeśli pewne fakty są dostępne mnie, to są też dostępne innej osobie.

Ex.:

To jest sceneria, na widok której Marianne Dashwood zaczęłaby omdlewać. Pewne fakty nie są dostępne naszemu otoczeniu kognitywnemu.

Mary i Piotr są w tym samym otoczeniu kognitywnym.

Dzwoni telefon.

Dla Mary i Petera dostępny jest fakt, że dzwoni telefon.

Dla Mery i Petera dostępny jest fakt, że fakt, iż telefon dzwoni jest dostępny dla Petera i Mary.

Peter i Mary przyjmują, ze dzwoni telefon i ze każdy z nich przyjmuje, ze telefon dzwoni.

Jeżeli nie przyjmą telefonu nie pojawi się:

Odbierz! Nie mogę odebrać! Powiedz, ze mnie nie ma.

• Ostensja

Uczynienie jakiegoś faktu dostępnym lub bardziej dostępnym.

Każde zachowanie komunikacyjne jest ostensją i pociąga za sobą konieczność wnioskowania.

Jeżeli Maria chce, żeby Piotr wiedział, ze boli ją gardło, wystarczy chrypieć. Wtedy poinformuje go, ze boli ją gardło, niezależnie od tego, czy ona chce tego, czy nie, albo niezależnie od tego, czy rozpozna, ze to celowa komunikacja czy nie. Ale jeżeli bolało ją gardło na boże narodzenie i chce to powiedzieć musi go poinformować o tym. Jedyny dowód – intencji informowania, a nie prawdziwości.

• relewancja

zadaniem komunikującego – doprowadzenie do tego, by wysiłek doprowadzajacy do komunikacji był nieduży.