Infekcje dróg moczowych są nieprzyjemną dolegliwością. Ból, świąd, pieczenie przy oddawaniu moczu – to tylko początki. Nieleczone infekcje mogą przerodzić się w poważniejsze zapalenie dróg moczowych...
Zakażenia dróg moczowych częściej dotykają kobiety niż mężczyzn. U kobiety drogi moczowe są inaczej zbudowane. Cewka moczowa u kobiet jest znacznie krótsza i przez to bakterie mają do niej łatwiejszy dostęp.
Układ moczowy – budowa i funkcje
Układ moczowy zbudowany jest z:
nerek,
moczowodów,
pęcherza moczowego,
cewki moczowej.
Nerki umiejscowione są w tylnej ścianie jamy brzusznej. Usuwają z krwi zbędne substancje. W ten sposób powstaje mocz, który następnie przez moczowody trafia do pęcherza moczowego. Tam jest gromadzony. Wydostaje się na zewnątrz przez cewkę moczową. Mocz może być usuwany dzięki jednoczesnemu rozluźnieniu cewki i skurczowi mięśni pęcherza. Układ moczowy ma za zadanie gromadzić i wydalać zbędne substancje z organizmu. Na przykład mocznik, sole mineralne.
Infekcje dróg moczowych
Zapalenie cewki moczowej – uciążliwa i nieprzyjemna dolegliwość. Wywołuje ból, świąd i pieczenie przy oddawaniu moczu. Warto zareagować od razu. Nieleczone infekcje dróg moczowych prowadzą do przejścia choroby w stan przewlekły i do rozprzestrzenienia się zakażenia na inne narządy.
Zapalenie pęcherza – cierpisz na nie gdy odczuwasz częste parcie na mocz, często musisz chodzić do ubikacji, ale w efekcie oddajesz niedużą ilość moczu. Zapaleniu pęcherza towarzyszy również silny, kłujący ból w okolicy nad łonowej. Warto wiedzieć, że najczęstszą przyczyną zapalenia są bakterie, które dostały się do pęcherza przez cewkę moczową.
Zapalenie nerek – kolejny element układu moczowego zaatakowany przez bakterie. Zapaleniu towarzyszą bóle w okolicy nerek, gorączka połączona z dreszczami, nudności, wymioty, osłabienie, bóle brzucha oraz bóle głowy. Przy tej infekcji oddawanie moczu jest utrudnione. Przy zapaleniu nerek należy zbadać mocz i krew. Można też wykonać USG jamy brzusznej i urografię. Zapalenie nerek może doprowadzić do ich niewydolności.
Bakteriuria bezobjawowa – nie wywołuje charakterystycznych zmian czy dolegliwości. Podczas badania moczu również wszystko jest w normie. Bakteriurie wykrywa się podczas np. badań kontrolnych. W układzie moczowym rozpoznaje się około 100 000 drobnoustrojów przypadających na 1 ml. Nie można jej lekceważyć. U kobiet w ciąży może spowodować przedwczesny poród lub zagrażać życiu dziecka.
Zakażone drogi moczowe - leczenie
Prawidłowy mocz powinien mieć barwę słomkową. Jeśli układ moczowy został zainfekowany mocz może być mętny, może pojawiać się w nim krew. Badanie moczu najlepiej przeprowadzać raz w roku, a w przypadku ciąży – raz w miesiącu. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większe szanse na skuteczne i szybkie wyleczenie. Zaniedbane zakażenia dróg moczowych mogą przejść w stan przewlekły. Wówczas leczenie będzie znacznie trudniejsze. Infekcje dróg moczowych leczy się antybiotykami. Wcześniej wykonuje się antybiogram, który pozwala dowiedzieć się która bakteria na który antybiotyk będzie wrażliwa. Leczenie najczęściej wymaga leżenia w łóżku i częstego oddawania moczu.
Kłębuszkowe zapalenia nerek to bardzo niejednorodna grupa chorób, które – mimo zbliżonego mechanizmu upośledzania funkcji nerek – mają zróżnicowane podłoże i przebieg kliniczny. Zapalenia te dotyczą kłębuszków nerkowych – struktur w nerce, które odpowiadają bezpośrednio za ich funkcję filtracyjną (oczyszczającą organizm z toksycznych produktów przemiany materii).
Jak może dojść do kłębuszkowego zapelnia nerek?
Kłębuszkowe zapalenia nerek mogą przebiegać w sposób ostry, podostry lub przewlekły (ta ostatnia forma jest zdecydowanie najczęstsza). Do tej choroby może dojść na skutek zadziałania wielu czynników. Do rozwinięcia objawów może dojść na tle infekcji czy choroby autoimmunologicznej. Zdarza się też, że kłębuszkowe zapalenie nerek jest wynikiem innej choroby przewlekłej, takiej jak cukrzyca, toczeń układowy czy choroby naczyń. Zdarza się jednak, że medycyna nie jest w stanie znaleźć powiązania między kłębuszkowym zapaleniem nerek a inną chorobą (podejrzewa się wtedy niezidentyfikowany do tej pory czynnik genetyczny). W grupie ryzyka są na pewno osoby, które przeszły zakażenie paciorkowcem oraz takie, które przewlekle przyjmują niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Jak rozpoznajemy kłębuszkowe zapalenie nerek?
Jak rozpoznać kłębuszkowe zapalenie nerek? Jeśli dojdzie do ostrej postaci tej choroby, to lekarz nie powinien mieć problemów z postawieniem prawidłowego rozpoznania nawet w oparciu wyłącznie o charakterystyczny obraz kliniczny pacjenta. Szczególnie charakterystyczne są obrzęki – zwłaszcza w obrębie twarzy i powiek – które zazwyczaj najbardziej widoczne są w nocy, a zanikają w dzień. Ostra niewydolność nerek może się objawiać krwiomoczem oraz spadkiem jego dobowej objętości. Bardziej podstępnie może przebiegać (przynajmniej w jej początkowym stadium) postać przewlekła. Tu główne objawy mogą nie kojarzyć się z chorobą nerek, a sugerować jedynie np. infekcję czy inną chorobę przewlekłą.
W tej postaci obserwuje się mianowicie:
łatwe męczenie się chorego,
brak apetytu,
nudności i skurcze mięśni, zwłaszcza w nocy.
W badaniach laboratoryjnych uwagę zwraca obecność białka w moczu (czasem bardzo nasilona), czasem krwi. Podwyższone stężenie kreatyniny i mocznika we krwi sugeruje upośledzenie funkcji filtracyjnej nerek. Aby potwierdzić podejrzenie przewlekłej postaci kłębuszkowego zapalenia nerek, warto wykonać badania obrazowe. Najprostsze z nich to USG nerek, ale czasem wykonuje się też scyntygrafię – badanie z użyciem kontrastu radiologicznego, wykorzystujące działanie lampy rentgenowskiej. Jednak w przypadkach niejednoznacznych, kiedy nie jesteśmy pewni rozpoznania, rozstrzygającym badaniem jest zawsze biopsja nerki i wykonanie preparatu histopatologicznego. Tylko taka ocena kłębuszków nerkowych jest w pełni wiarygodna.
Życie z kłębuszkowym zapaleniem nerek
Przebieg tej poważnej choroby, jaką jest ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, może być różny. Zdarza się, iż pacjent zdrowieje całkowicie. Funkcja nerki nie jest wtedy w żadnym stopniu upośledzona. Bywają jednak przypadki, gdy postać ostra przechodzi w przewlekłą, stale postępującą. Sytuacja taka jest niepokojąca, gdyż postaci przewlekłej towarzyszą liczne powikłania, a ona sama doprowadza chorego do schyłkowej niewydolności nerek.
Przewlekłą postać kłębuszkowego zapalenia nerek zazwyczaj wykrywa się już na etapie, kiedy funkcja tego narządu jest w jakimś stopniu upośledzona. Jednym z groźnych powikłań takiego stanu jest nadciśnienie tętnicze, które – jeśli nie jest leczone – samo powoduje wiele groźnych następstw. Często postać przewlekła tej choroby przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. Oznacza to, że przez wiele miesięcy, czasem lat choroba nie daje o sobie znać.
Leczenie kłębuszkowego zapalenia nerek?
W leczeniu zaostrzeń kłębuszkowego zapalenia nerek ważne jest, aby stosować oszczędzający tryb życia – pozostawanie w łóżku, unikanie wysiłku fizycznego to podstawa szybkiego powrotu do zdrowia. Należy też często kontrolować masę ciała (ważyć się nawet co kilka dni), aby uniknąć szkodliwego dla organizmu zatrzymywania wody w organizmie, co może być powikłaniem niewydolności nerek. Zalecana jest dieta uboga w sól kuchenną oraz białko. Jej skład pomoże dobrać specjalista. Oprócz diety konieczne może okazać się stosowanie leków moczopędnych (w celu usunięcia nadmiaru wody w organizmie) oraz agresywna terapia przeciw nadciśnieniu tętniczemu. Czasem zdarza się, że nerki w wyniku choroby stają się całkowicie niesprawne.
Lekarze mówią wtedy o schyłkowej niewydolności nerek. Jest to moment, kiedy dla przeżycia konieczne jest zastosowanie dializoterapii. Jest to metoda polegająca na sztucznym, pozaustrojowym usuwaniu toksycznych substancji z organizmu. Innymi słowy – pacjent zostaje podłączony do urządzenia wykonującego pracę, której jego własne nerki nie są w stanie podołać. Jest to rozwiązanie stosowane wyłącznie w sytuacjach, gdy nie ma innego wyjścia, gdyż kilkugodzinne „oczyszczanie” organizmu 2–3 razy w tygodniu jest skrajnie niekomfortowe dla pacjenta. Wystarczy jednak przestrzegać zaleceń lekarskich, aby widmo dializoterapii odsunąć w czasie na wiele lat, a nawet – całkowicie.
Nerki to bardzo ważny narząd, który odpowiada przede wszystkim za filtrowanie krwi i usuwanie z niej niepotrzebnych, często toksycznych substancji, a następnie poprzez drogi moczowe umożliwia usunięcie ich z organizmu. Każda choroba, która dotyczy nerek, jest więc groźna dla całego organizmu, ponieważ upośledza usuwanie toksyn, przez co może doprowadzić do zatrucia całego ustroju.
Jest to rodzaj zapalenia dróg moczowych dużo groźniejszy od bardzo częstego zapalenia cewki moczowej i pęcherza. Choroba ta może przebiegać jako postać ostra lub przejść w postać przewlekłą. W skrajnych przypadkach jej skutkiem może być nawet niewydolność nerek.
Najczęściej zakażenie przechodzi z pęcherza
Do odmiedniczkowego zapalenia nerek dochodzi najczęściej tzw. drogą wstępującą z dolnego odcinka dróg moczowych. Właśnie dlatego niezbędne jest właściwe leczenie zapaleń cewki czy pęcherza, aby bakterie nie zalegały w drogach moczowych i nie mogły się dostać poprzez moczowód prosto do nerki i by nie wywołały stanu zapalnego. Leczenie zapaleń dolnego odcinka dróg moczowych zazwyczaj nie nastręcza wielu trudności, wymaga jedynie podania doustnie antybiotyku przez kilka dni. Natomiast leczenie zapalenia nerek jest już trudniejsze i nie zawsze kończy się powodzeniem. Rzadko zdarza się, by bakterie dostały się do nerki inną drogą niż przez dolny odcinek dróg moczowych. Do przeniesienia zakażenie z odległego narządu przez krew czy limfę dochodzi rzadko i zazwyczaj ma to miejsce u osób dotkniętych chorobami przewlekłymi czy z zaburzeniami odporności. Zarówno za zapalenie dolnego odcinka dróg moczowych, jak i w związku z tym za odmiedniczkowe zapalenie nerek odpowiedzialne są bakterie, szczególnie często, w ok. 80%, jest to bakteria Escherichia Coli, rzadziej gronkowce.
Zdarzają się też zakażenia grzybicze, występują one u chorych z obniżoną odpornością, długotrwale cewnikowanych, leczonych antybiotykami lub lekami immunosupresyjnymi. Czasami za zakażenie dróg moczowych mogą też być odpowiedzialne takie drobnoustroje chorobotwórcze jak mikoplazmy, dwoinka rzeżączki czy wirusy rodziny Herpes, do których należy wirus opryszczki. Są to drobnoustroje przenoszone drogą płciową, wobec czego ten typ zapalenia najczęściej dotyczy kobiet aktywnych seksualnie. Taki rodzaj zakażenia jest podejrzewany, jeżeli z posiewu moczu nie można wyhodować bakterii typowych, a pacjentka ma objawy kliniczne zakażenia dróg moczowych.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek - zróżnicowany obraz kliniczny choroby
Obraz kliniczny odmiedniczkowego zapalenia nerek może być bardzo zróżnicowany, od przebiegu zupełnie bezobjawowego aż po objawy zakażenia całego organizmu. Zwykle dominującym objawem jest ból w okolicy lędźwiowej o różnym nasileniu. Może on być jedno- lub obustronny, może także promieniować do pachwiny. Zwykle występuje także gorączka lub stan podgorączkowy. Zazwyczaj pacjent zgłasza ogólnie złe samopoczucie, czasem pojawiają się dreszcze.
Mogą wystąpić także bóle brzucha, nudności i wymioty, a także tzw. objawy dyzuryczne, czyli ból w podbrzuszu, ból podczas oddawania moczu, częstomocz oraz częste parcie na mocz z towarzyszącym pieczeniem. Często objawy mogą się wcale nie różnić od tych w zapaleniu dolnych dróg moczowych. Wystąpienie objawów ogólnych, pogorszenie samopoczucia, zwłaszcza w ostatnim czasie objawy zakażenia cewki czy pęcherza, które nie było leczone, może wskazywać na rozprzestrzenienie się stanu zapalnego także na nerkę. Przy zapaleniu nerek pacjent będzie odczuwał dotkliwy ból przy uderzeniu przez lekarza w okolicę lędźwiową pleców (tzw. objaw Goldflama), a także może odczuwać dyskomfort przy uciśnięciu okolicy nadłonowej, gdyż zapalenie pęcherza, które poprzedziło chorobę nerek, może nadal trwać.
U chorego z podejrzeniem zapalenia odmiedniczkowego nerek konieczne jest wykonanie badania ogólnego i posiewu moczu przed rozpoczęciem leczenia, a w przypadku złego stanu chorego konieczne jest przyjęcie go do szpitala, a także wykonanie posiewu krwi, by sprawdzić, czy zakażenie nie rozprzestrzeniło się na cały organizm. Czasami konieczne jest wykonanie badań obrazowych, jeżeli są wątpliwości co do diagnozy, gdy gorączka nie spada i chory czuje się gorzej mimo zastosowanego leczenia antybiotykiem lub gdy jest to już kolejny epizod odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Celowana antybiotykoterapia w leczeniu odmiedniczkowego zapalenia nerek
Podstawą leczenia odmiedniczkowego zapalenia nerek jest antybiotykoterapia oparta na wynikach badań moczu. Należy zastosować antybiotyk na tę konkretną bakterię, która znajduje się w moczu pacjenta i na który dany drobnoustrój jest wrażliwy. Podczas oczekiwania na wyniki badań pacjent otrzymuje tzw. antybiotyk typowy na drogi moczowe. Jeżeli stan chorego jest ciężki, podaje się antybiotyki drogą dożylną. Zazwyczaj leczenie trwa ok. 10–14 dni. Zazwyczaj nie ma konieczności przyjęcia pacjenta do szpitala, ale zalecany jest odpoczynek i nieprzemęczanie się. Zalecane jest także regularne przyjmowanie płynów oraz nieobciążanie chorej nerki dodatkowymi lekami. Pacjent może przyjmować także preparaty z dodatkiem żurawiny, która pozytywnie wpływa na ustąpienie dolegliwości ze strony dróg moczowych.
Powikłania odmiedniczkowego zapalenia nerek mogą być groźne dla życia
Każda choroba zapalna nerki powoduje pewne zniszczenia w jej strukturze. Im zapalenie dłużej trwa, a zwłaszcza jeżeli przejdzie w formę przewlekłą, zniszczenia te mogą spowodować trwałą niewydolność tego narządu. Niewydolność nerek to choroba, która często bez leczenia nerkozastępczego, czyli np. dializ, może prowadzić do śmierci. Dbajmy o nasze nerki! Każda infekcja cewki moczowej czy pęcherza powinna być leczona antybiotykiem, aby nie rozprzestrzeniać się na nerki. Osoby, które często mają problem z zakażeniem dróg moczowych, powinny zgłosić się do lekarza i otrzymać właściwą profilaktykę. Pamiętajmy, że organizm nie może funkcjonować prawidłowo, jeżeli nie działa jego „oczyszczalnia”, czyli nerki.