wykład etyka zawodu nauczyciela

Wykład 1 22.02.2013

Zobaczyć w sylabusie wymagania programowe

CELE OGÓLNE REALIZACJI PRZEDMIOTU
-zapoznanie się z etyką, jako dziedziną wiedzy
-kształtowanie postaw wobec pracy pedagogicznej i zawodu nauczyciela – pobudzeniem do refleksji nad etycznym wymiarem pracy nauczycieli
-uświadomienie znaczenia wiedzy na temat zasad etycznych i wartości obowiązujących w zawodzie nauczyciela
-dostrzeganie i formułowanie dylematów etycznych zawodzie nauczyciela

Kompetencje społeczne – umiejętności funkcjonowania w społeczeństwie

  1. Etyka jako dziedzina wiedzy

  2. Etyka a moralność

  3. Etyka a prawo

  4. Źródła wartości etycznych

  5. Specyfika zawodu nauczyciela

  6. Etyczny wymiar pracy nauczyciela

  7. Etyczność, jako…

  8. ….

  9. ….

ZALICZENIE

  1. Test pisemny W04, W19 max 20 pkt

  2. Esej - dylematy etyczne nauczyciela – GRUPOWY max 20 pkt

21-24 – 3
25-28 – 3+
29-32 – 4
33-36 – 4+
37-40 – 5

P.D.
Zajrzeć do Kazimierza Szewczyka
„Wychować człowieka mądrego. Zarys etyki nauczycielskiej” W-wa. Łódź 1998

JAKI TO ZAWÓD?
-wykonawca jest narzędziem w pracy
-działa w sytuacjach niestandardowych – bez przepisu
-kwalifikacje zawodowe są niepewne
-wysoki poziom oczekiwań ze strony społeczeństwa i często dość niski prestiż
-niepewność, co do wyników własnej działalności
-nie są znane kryteria doskonałości
-wysoki stopień odpowiedzialności głównie moralnej
-skutki są trwałe, ale wykonawca czasami o nich się nie dowie
-praca w izolacji od współpracowników
-idealizowany i poniżany

Jeszcze jedna rzecz, którą musza umieć nauczyciele…
-muszą dokonywać w różnorakich sytuacjach, okolicznościach różnego rodzaju trudnych wyborów jednej spośród dwóch albo większej liczby wzajemnie wykluczających się lub niezgodnych ze sobą alternatyw, z których żadna nie jest w pełni zadowalająca
-muszą zatem stawać wobec różnego rodzaju dylematów

Analiza źródeł leksykalnych pokazuje, że dylemat oznacza sytuację, okoliczności wymagające trudnego wyboru między dwiema różnymi możliwościami.
SJP

Wykład 2 08.03.2013

Etyka, jak dyscyplina wiedzy

  1. Etyka jest subdyscypliną filozofii – złożenia, orzekania, doświadczenia człowieka.

  2. Etyka zawodowa – istotna wartość w zawodzie nauczyciela

  3. Etyki mające wpływ na współczesnego człowieka

Typowe etyki:

Etyka protestancka jako system wartości (opisane przez Maxa Webbera)

Propozycja postrzegania tak, a nie inaczej wartości

Np. – dobro dobre jest to, co jest skuteczne

Chęć posiadania – Co jest konsekwencją chęci posiadania?

Odp. Zaspokojenie potrzeb konsumenta

Jednostka realizuje dobro, które jest kupowanie.

Z tą etyką związana jest reklama, jako forma przekazywania etyki konsumpcyjnej.

Neodarwinizm społeczny –

Postmodernizm – swoboda wolnośc lekkość - początek postmodernizmu.

Zmiany zapoczątkowali architektoniści – próbowano zmienić prostotę np. malowane szare bloki

Wielość i miejskość przekazu powodowała krytykę postmodernizmu

Cel: mysl, aby działać obecnie w ten sposób, aby każdy mógł realizować swoje marzenia, być społeczny. Mamy tak działać, aby przyszłe pokolenia również mogły się realizować. Dotyczy działań człowieka, które są potrzebne. Budowanie relacji / zależności w życiu społecznym. Uzależnienie ekonomiczne, kulturowe, historyczne.

Opiera się na 3 filarach:

Zrównoważenie = swoiste uspokojenie

Potrzebny jest 4 filar, coś przez co można wprowadzić zmiany. Działać tak, aby pomóc Ziemi, aby ponownie się odbudowała. 4 filar to:

Relacje między człowiekiem, a przyrodą, przedmiotami.

Możliwości budowania etyki jest wiele.

Rola nauczyciela:

-jak dobrze wychować swojego ucznia ?

-gdzie budować swój system moralny ?

-jak wychowywać swoich wychowanków ?

Zawód nauczyciela to nie tylko umożliwienie przyswajania wiedzy, ale też wychowanie. Każdy nauczyciel ma realizować wychowanie, nie tylko wychowanie klasy.

Jak postrzegana jest filozofia?

1. ontologia = metafizyka teoria bytu

2. epistemologia = gronseologia teoria poznania

3. antropologia filozoficzna = filozofia człowieka jak człowiek postrzegany jest w świecie

4. aksjologia = filozofia wartości:

Starożytna filozofia

  1. Starożytni Grecy uważali, że filozofia jest to dążenie do poznania tego co istotne we wszystkim i najważniejsze w życiu ludzi.

Filozoficzne rozważania miały pomóc dotrzeć do najważniejszych kwestii w życiu człowieka.

Relacja

Magia

Wiara FILOZOFIA nauka

Kult poznanie

misteria

Dążymy do poznana prawdy – to łączy naukę i religię.

Filozofia zawiera w sobie zarówno elementy religii jak i nauki.

Helmut Plessner – koncepcje dotyczące śmiechu człowieka. Starał się przedstawić to bardziej naukowo.

Phileo – miłowanie

Sophia – mądrość

Dążenie do mądrości z własnej potrzeby a nie z przymusu.

Czy dzisiejszy nauczyciel powinien dążyć do mądrości?

Starożytni mędrcy przez Pitagorasa zostali nazwani filozofami. Filozofia powstała pod wpływem dziwienia się i ciekawości.

Człowiek, który jest aktywny intelektualnie podejmuje się rzeczy, które dla innych są trudne.

  1. Filozofia wartości to aksjologia w pedagogice.

Nauka o wartościach i o ich poznaniu, istnieniu i możliwości ich systematyzacji.

Pojęcie wartości pojawiło się w XX wieku - Friedrich Nietzsche

Resentyment – wiedza potrzebna nauczycielowi

Etyka:

  1. Nauka o moralności - teoretyczna

  2. Nauka samej moralności – praktyczna

Cel etyki: odpowiedź na podstawowe pytanie: Co i dlaczego człowiek (nauczyciel) powinien?

Estetyka: - Nauka o pięknie i o innych wartościach zawartych w sztuce (powinna równolegle występować z etyką).

Etyka powinna być główną filozofią realizowana przez współczesnego człowieka (XX wiek)

Ethos – powtarzający się motyw, sposób zachowania, obyczaj, przyzwyczajenie.

Każdy może stać się estetyczny.

Cnota – realizacja pewnego ideału, która też jest nabywana.

Etos – postawa zgodna z etyką

Etyka, a teleologia

Teleologia – nauka o celach

Zależność między wartościami, a celami kształcenia. Cele powinny wynikać z wartości. Źródłem celów są przyjęte przez niego wartości.

Platon- uważa, że postępowanie etyczne wiąże się z troską o duszę człowieka.

  1. Funkcje biologiczne człowieka – dusza ożywia ciało

  2. Funkcja poznawcza – dzięki, której etyczna dusza jest w stanie wydobyć świadomość z nieświadomości

  3. Funkcja etyczno-religijna – religia, która dynamizuje i harmonizuje postępowanie człowieka

Wykład 3 15.03.2013

Platon

-relacje między etyką, a koncepcja duszy

-teoria duszy, wychowanie obywatelskie

Teoria idei – świat idei zdominowany jest przez taka propozycje dwóch naczelnych idei dobra i piękna. Dobro połączone z pięknem, jako naczelna idea, którą Platon akceptował. Dobro powinno łączyć się z pięknem, dobre postępowanie ma być jednocześnie piękne, ma być przesiąknięte pięknem. Jest podwójnie korzystne.
-aksjologia łączy się z teleologią
-teleologia wyraźnie pokazuje, że cel ma być etyczny, ma podlegać weryfikacji związanej z dobrem
Platon inicjuje naukę o dobru, jako o celu. Proponuje etykę celu (teleologiczną)
-dobro ma być celem naszych działań, a nie środkiem

*cnota – dobro, porządek, harmonia, zdrowie duszy. Zdrowa dusza jest cnotliwa. Jest dążeniem do idealnego celu, w pewnym sensie nieosiągalnego przez człowieka.

Duszy ludzkiej odpowiadają 3 dobra, cnoty:

-umiarkowanie

- męstwo

- mądrość.

3 rodzaje duszy, charakterów: (odpowiadające dobrom)

  1. Dusza pożądliwa – cnotą tej duszy jest umiarkowanie. Człowiek o duszy pożądliwej jeśli ma żyć etycznie, dążyć do celu idealnego to powinien starać się z rozwagą odnosić się do swego porządku.

  2. Dusza impulsywna – opanować tę duszę impulsywną ma cnota, którą jest męstwo, odwaga.

  3. Dusza rozumna – powinna prowadzić ją cnota, jaką jest mądrość.

Platon wyróżnia czwartą cnotę – sprawiedliwość.

Rozbudowuje to jego uczeń – Arystoteles

Żył w IV w.p.n.e pochodził ze Stagiry. Żył w obszarze Macedonii.

W kluczowym dziele- Etyce Nikomachejskiej znajdujemy kwestie, które jak sam tytuł mówi odwołują się do etyki. To Arystoteles wyraźnie pokazuje, ze głównym problemem etyki jest dobry wybór. Jest to dla niego bardzo ważną kwestią i w różnych odsłonach ten problem będzie przez niego poruszany. W analizach, które prowadzi w tym dziele odwołuje się wyraźnie do 2 kwestii:
-opisuje zjawisko moralności
-krytyczna refleksja metodologiczna – uporządkowana odwołująca się do pewnej metody badawczej.

Przeprowadza krytykę ludzkich powinności. Z cala wyrazistością ujawnia podstawowe napięcie między namiętnościami a naszym rozumem praktycznym. To rodzi główny problem – dobry wybór – jakie wybrać dobre rozwiązanie z sytuacji, na problem pedagogiczny, który się pojawia..
Jak nauczyciel powinien postąpić.

Następną kwestią jest podział etyki na 3 typy:

  1. Etykę kontemplacyjną – wyrasta z nauki o dobru i poszukuje dobra najwyższego. Przechodząc w rożne stopnie i przezwyciężając subiektywizm.
    Człowiek przechodzi różne stopnie i odrywa się od indywidualnego subiektywnego postrzegania. Dąży w ten sposób do mądrości, do wejścia na wyższy szczebel rozważań o dobru. Łączy się ta etyka z metafizyka i pojawia się pytania o byt.
    Arystoteles poszukuje dobra najwyższego dla człowieka- dochodzi do wniosku, że szczęście. Szczęście jest ostatecznym celem. Zadaje także pytanie, jak w takim razie ludzie definiują szczęście, co nazywają szczęściem. Arystoteles założył, że szczęściem jest rezultat ludzkich dążeń. Uważa, że człowiek dostrzega szczęście w dobrach materialnych – bogactwie, przyjemnościach, zaszczytach. Dla Arystotelesa jest to próżny trud. Nie ma sensu się w ten sposób trudzić, bo należałoby zapytać – jaka jest funkcja bycia człowiekiem? Co to znaczy być człowiekiem?

Wg niego to znaczy tyle samo co jak być dzielnym – jak osiągać pewne sprawności, które są właściwe człowiekowi. Tu pojawia się pojęcie dzielności. Ta dzielność bardzo często określana jest jako arete. W etyce pisze: „Najwyższym dobrem człowieka jest działanie duszy zgodne z wymogami jej dzielności”. Życie szczęśliwe jest działaniem zgodnym ze sferą etyczną. Wtedy człowiek widzi sens swoich działań, jest szczęśliwy.

Wygody cielesne, łatwe życie – tak nauczyciel nie powinien postępować. Nie idzie po najwyższej linii oporu, ale walczy o swoich uczniów i ideę, która wydaje mu się być istotna. Wtedy dusza jest czysta, zgodna z etyką. Etyka kontemplacyjna jest trudna do osiągnięcia, ponieważ trudno jest osiągnąć doskonałość.

  1. Etykę cnót – inaczej etyka życia czynnego , słuszności. Poszukująca miary w postępowaniu. To postępowanie ma wymiar empiryczny, doświadczalny, realny. Dotyczy spraw, które związane są z życiem każdego człowieka. Możemy jej doświadczyć, dotknąć, zobaczyć, powąchać itd. Pojawia się kwestia – cnoty rozumianej jako przyzwyczajenie. „Cnoty nie są z natury wrodzone. My się do nich przyzwyczajamy, uczymy.” Wychowując człowieka my go przyzwyczajamy do życia zgodnie z normami. Proces wychowawczy ma sens, ponieważ każdy ma podobną szansę na to, by być wychowanym w wymiarze indywidualnym i społecznym. Cnoty nie są wrodzone.
    Poszukiwanie pewnej miary między skrajnościami, pewnego złotego środka, najlepszego wyboru. „Cnota polega na tym, by ograniczyć zło, w skrajnych relacjach”. To zło, które zawsze w skrajnościach się pojawia ograniczyć przez cnotę. Każda skrajność ma wymiar negatywny. [można kota zagłaskać na śmierć ]. Szukanie tego złotego środka to dzielność etyczna. Nauczyciel, który szuka złotego środka będzie tym dzielnym etycznie. Na tym polega ten dylemat etyczny – bo przecież szukanie złotego środka zawsze koczy się innym rozwiązaniem. Podjecie się wyzwaniu szukania tego złotego środka jest tą dzielnością etyczną.
    Kwestią niezwykle ważną w tych rozważaniach jest sprawiedliwość. Ta nasza odwaga, nasze wybory powinny się wiązać ze sprawiedliwością. Musimy ocenić, czy nasz wybór jest sprawiedliwy – czy oceniliśmy sprawiedliwie, czy nikt nie będzie pokrzywdzony.

  2. Etykę przyjaźni – najprościej określić, jako etykę relacji międzyludzkich opartych na pozytywnych uczuciach. Jest to realistyczna (bliższa człowiekowi) odpowiedź na to, co Platon określał koncepcją miłości.
    Nauczyciel powinien być szczęśliwy, zadowolony, że relacje między nim, a uczniami są pozytywne, szczere. Nie są obłudne, napięte, nie odwołują się do rywalizacji, próby sprawdzenia, jak ktoś się zachowuje i na ile wytrzyma pewne napięcie.

RESENTYMENT – główną ideą jest to, że przypominamy sobie znów coś co było złego.
Po raz pierwszy zwrócił uwagę na to Fryderyk Nietzsche. Określił go, jako pewien rodzaj sądu wartościującego.
Następnym filozofem, który to rozwinął był Max Scheller. XX-wieczny filozof, największy myśliciel. Inspirował Karola Wojtyłę. Mówi, że resentyment jest swoistym duchowym samozatruciem. Ma swoje przyczyny i skutki. Nauczyciel będzie wręcz obiektem tych skutków. Powinien szukać odpowiedzi – dlaczego to się dzieje z moim uczniem? Co jest przyczyną?
Z resentymentem wiążą się takie działania zachowania, jak:
mściwe uczucie, odruch zemsty, nienawiść, złośliwość, zazdrość, zawiść, szyderstwo, wyśmiewanie się.
Bardzo często obiektem resentymentu jest nauczyciel. Z tym pojęciem wiążą się także inne kwestie, których wiedza może być pomocna nauczycielowi, np. ukrywanie rzeczywistych uczuć. To ukrywanie uczuć często związane jest z tym, że człowiek dyszy zemstą i jeśli nadarzy mu się sytuacja dogodna do zrealizowania zemsty to zacznie się mścić. Ważne jest odroczenie tej zemsty w czasie.
Jak pisał Scheller - podłoże resentymentu bardzo często związane jest z ludźmi, którzy są na służbie, lub ludzi w relacjach podwładny- zwierzchnik (gdzie żąda się czegoś od kogoś). Obowiązek dostosowania się do zwierzchnika może być skutkiem tłamszenia, braku rozwijania umiejętności, zgorszenia.
Co z tego wynika- otóż budowanie relacji autorytatywnych w dzisiejszej szkole nie ma racji bytu. Trzeba to stosować bardzo przemyślanie. Nauczyciel i uczeń mają starać się budować taką relację partnerską.

Wartości. Definicje wartości wprowadził Nietzsche.
Mamy hierarchizację wartości. Te najniższe budują drabinę do najwyższych wartości. To, które są najważniejsze zależy od wielu czynników: religii, kultury, wychowania.
Inaczej postrzegaliśmy wartości kiedyś i teraz. Zależy to od KONTEKSTU.

Interpretacja wartości zależy od kontekstu (kulturowego, czasowego, sytuacyjnego, przesłania). W takich kontekstach wartości będą odrzucane, albo przyjmowane.

Cechy wartości:

Obiektywne, subiektywne, motywują do działania, zmuszają do podejmowania wyboru, stawiają wymagania, ukierunkowują działanie, kształtują ludzką osobowość, pielęgnujemy to, co jest dla nas cenne.

Wykład 4 22.03.2013

Nauczyciel proponując pewne zachowania, uzasadniając, czy pokazując takie i inne działania są słuszne, powinien uświadamiać jakie związane są z tym np. zachowaniem cele.

MORALNOŚĆ A PRAWO

Inaczej mówiąc są to kwestie, które dotyczą prawnego ujęcia wychowywania człowieka, w duchu wartości przyjętych za słuszne, za właściwe, pożądanych w danym społeczeństwie.

OŚWIECENIE

Pierwszy dokument to Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela uchwalona 26 sierpnia 1789r.

Została uchwalona przez Konstytuanta. Deklaracja wywodziła się z filozoficznych i politycznych nurtów oświecenia, osadzonych głęboko w filozofiach, które odpowiadały duchowi Rewolucji Francuskiej, która wyzwalała człowieka spod presji innych sił.

Wyraźnie nawiązywała ona do koncepcji J. J. Rousseau, myśli Woltera, Diberota(?), Johna Locka.

Deklaracja praw człowieka wskazywała / proponowała kwestie:

1. Te które dotyczyły organizacji państwa – suwerenność (niezależność) narodu Francuskiego

2. trójpodział władzy – ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,

3. wprowadzała rozwiązania dotyczące praw

- wolność fizyczna i duchowa

- wolność słowa

- wolność wyznania

- prawem obywatelskim – prawo własności

4. bezpieczeństwo

5. opór przeciwko wszelkim formom ucisku

6. równość wobec prawa i sądu

7. nietykalność osobista

8. równy dostęp do urzędów i stanowisk.

WPŁYNĘŁA ONA SILNIE NA KOLEJNE DOKUMENTY I KONWENCJE

Konwencja Praw Dziecka z 1924r. – przez ONZ przyjęta w 1989r.

Deklaracja Praw Człowieka z 1948r.

Akty prawne – o prawach ucznia - Prawa ucznia, które mają być realizowane w pracy szkoły: określone zostały z dnia września …(?), obecnie szkoła opiera się na wersji, która pochodzi z 2004r.

Prawo ma chronić wartości.

Etyka realizuje /urzeczywistnia/ i przekazuje wartości.

Etyka kształtuje postawy – czyli odpowiada na pytanie: co i dlaczego człowiek powinien?

Deklaracja Praw Człowieka – z 1948r. – ma ona wymiar powszechny, podkreśla globalny charakter treści, uniwersalny

2 wartości są szczególnie wyeksponowane:

- godność człowieka

- i jego wolność

Rozpoczyna się preambułą.

Konwencja Praw Dziecka – uchwalona w 1924r, przyjęta przez ONZ w 1989r.

2 znaczące myśli:

- ochrona dziecka

- rozwój dziecka

Rozpoczyna się preambułą.

- dzieci mają być traktowane równo: bez względu od rasy, poglądów, pochodzenia, statusu majątkowego itd.

- dla dzieci najlepszym środowiskiem jest rodzina – jako środowisko podstawowe, to które powinno chronić, dawać szczęście, miłość i zrozumienie

- wartości: pokój, wolność, równość, tolerancja.

- prawa dotyczą też dzieci tych, które jeszcze się nie narodziły – zaczyna się ich ochrona w łonie matki

- kwestia wymierzania sprawiedliwości wobec nieletnich

- życie zgodnie z tradycją i kulturą narodową, poznawać symbolikę danej kultury, rozumieć ją, kontynuować , szanować i realizować

Dokumenty te maja służyć dobru każdego człowieka, niezależnie od tych różnych cech. W to dobre wpisana jest również świadomość naszego miejsca na świecie, kim jesteśmy, co możemy zmienić, co poprawić w sobie, co jest dobre.

Deklaracja praw dziecka, uchwalona przez ONZ – przyjęta i sformułowana w 1959r.

Posiada 10 istotnych zasad.

……….. – brak notatek

1.

2. Dziecko powinno korzystać ze specjalnej ochrony, należy stworzyć to za pomocą przepisów prawa, aby rozwijało się fizycznie, psychicznie itp., aby wychowało się w wolności. Dobro dziecka – najważniejszy czynnik decydowania.

3. Dziecko od urodzenia powinno mieć prawo do nazwiska i narodowości.

4. Dziecko powinno korzystać z dobrodziejstw opieki społecznej, zapewniona opieka dla matki i dziecka przed urodzeniem i po urodzeniu. Prawo do odpowiedniego odżywiania, mieszkania, odpoczynku.

5. Dziecko upośledzone powinno mieć zapewnioną odpowiednią opiekę.

6. Dziecko potrzebuje miłości i zrozumienia.

Dziecko winno wzrastać pod opieką i odpowiedzialnością rodziców.

Dziecko nie powinno być oddzielone od matki.

Pożądana jest pomoc finansowa z państwa na rzecz utrzymania dzieci z dużych rodzin.

7. Dziecko powinno mieć prawo do otrzymania wykształcenia, które powinno być bezpłatne i obowiązkowe, przynajmniej na poziomie elementarnym. Powinno odczuwać odpowiedzialność moralną i społeczną. Dobro dziecka powinno być zasadą przewodnią, dla wszystkich wychowujących dzieci – odpowiedzialność ta spoczywa przede wszystkim na rodzicach.

Dziecko powinno mieć możliwość zabawy i wypoczynku. Władze powinny ułatwić korzystanie dzieciom z tego prawa.

8. Dziecko winno być między pierwszymi osobami którymi udziela się opieki i ochrony. Powinno ono stać na pierwszym miejscu.

9. Dziecko powinno być chronione przed wszystkimi formami zaniedbania, okrucieństwa i wyzysku. Nie może być przedmiotem handlu. Nie może być zatrudnione jeżeli stoi to na przeszkodzie np. rozwoju psychicznego, fizycznego.

10. Dziecko winno być chronione przed wszelkimi praktykami, które sprzyjają dyskryminacji rasowej itp. Powinno być wychowywane tak aby swoje talenty poświęcić służbie ludziom.

Wykład 5 05.04.2013

Źródła wartości etycznych

  1. Specyfika zawodu nauczyciela- swoistość działania pedagogicznego,

  2. Źródła wartości etycznych

  3. Dylematy etyczne- wprowadzenie

Co to są wartości?
(priorytety, coś co chcemy osiągnąć, nasze pragnienia)

(J. Homplewicz ”Etyka pedagogiczna”)

Jakie wartości są ważne dla studentów? ( nauka, dyplom, czas wolny)

Jakie wartości są ważne dla młodych Polaków? ( wykształcenie, rodzaj muzyki, ideały- np. poświecenie na rzecz innych)

System wartości

Obiektywny charakter wartości

Subiektywny charakter wartości

Ze względu na źródła wartości etyka dzielona jest na heteronomiczną i autonomiczną.

Etyka heteronomiczna ( gr. heteros-inny, nomas- prawo)- źródeł wartości i norm doszukuje się w czymś, co jest poza konkretnym człowiekiem, Pochodzą one z przyrody, tradycji, od Boga lub jakiegoś autorytety moralnego. W tej etyce wartość i normy moralne pochodzą spoza podmiotu działającego i nie zależą od niego. Człowiek podlega normom i dąży do wartości, których sam nie stanowi.

Etyka autonomiczna – ( gr. autos- sam, nomas- prawo) głosi, że źródła te znajdują się w samym człowieku i zależą od niego . Człowiek jako istota rozumna i wolna jest niezależny od wpływów zewnętrznych i w kwestiach moralnych, sam rozpatruje i ustanawia wartości i normy.

Źródła wartości etycznych:

Typologia wartości wg:

Maxa Schelera

J. Kozieleckiego

M. Rokeacha

Gołaszewskiej

….

….

….

Wg typologii Kozieleckiego wartości mogą stanowić podstawę do wyróżniania określonych kategorii.

Autor wyróżnił pięć typów hierarchii wartości:

Dionizyjska
Osoby akceptujące te hierarchie wartości najwyżej cenią:
dążenie do pełni radości i satysfakcji ze swojego istnienia
konsumpcja
komfort
wygodne życie

Heraklesowa

Osoby akceptujące tę hierarchię wartości najwyżej cenią dążenie do władzy i sławy.

Apollińska
Osoby te najwyższe znaczenie przypisują twórczości i poznawaniu świata, rozwoju nauki i sztuki

Sokratyczna

Osoby (-II-) :

Prometejska
Osoby ją akceptujące:

Skutki zaniedbania rozwoju własnej osobowości wg Maslowa ( tzw. Metapatologie)

Każda wartość ma swoje przeciwieństwa. Człowiek może więc oscylować między wartością między wartością lub jej przeciwieństwem. Gdy nie pracuje nad swoim rozwojem, objawiającym się wchodzeniem w świat wartości, tym samym przejmuje ( samoistnie) – antywartość. To prowadzi do powstania pewnych cech, które blokują rozwój. Objawiają się one z zachowaniu człowieka, jego emocjach, postawach i aktywności jako cechy charakterologiczne. Utrudniają rozwój i współżycie międzyludzkie.

Życie zgodnie z wartościami daje nam nieprawdopodobną siłę, poczucie pewności, spokój wewnętrzny, spójność. Jeśli jest inaczej- nie unikniemy cierpienia.

Wartości Antywartości Formy metapatologii

prawda zakłamanie Brak zaufania, nieufność, podejrzliwość, cynizm, sceptycyzm.
dobro zło albo miernota Skrajny egoizm, niechęć, nienawiść w stosunku do innych, zaprzeczanie wartościom życia.
piękno brzydota Wulgaryzm, utrata smaku estetycznego, zmęczenie, nieumiejętność odprężenia, poczucie zmęczenia.
żywotność, pełnia energii martwota Zanik inicjatywy, brak zaangażowania w cokolwiek, nuda, utrata zainteresowań, brak ochoty na działania.

Nauczyciel

Wrażliwość aksjologiczna- to zdolność do wartościowania wrażeń pochodzących ze świata zewnętrznego lub/i ze świata wewnętrznego oraz do internalizowania ( uwewnętrzniania) systemu wartości i ich hierarchii jako podstawy postępowania nauczyciela.

Etapy osiągania kompetencji aksjologicznych !!! ( może się pojawić w pytaniach otwartych)

Dziecięcy system wartości

Skąd mam wiedzieć co to są wartości- pokaż mi je wszystkie.
Skąd mam wiedzieć jak bronić swoich wartości pokaż mi jak to się robi. ( sprawiedliwość, koleżeńskość )
Jak mam odróżnić dobre wartości od fałszywych- naucz mnie je odróżniać.
Skąd mam wiedzieć, ze nie wszystko co mówią inni jest prawdą, przynajmniej Ty mnie nie okłamuj.
Skąd mam wiedzieć, że złego przykładu nie dają mi inni, tylko Ty?

Podstawowa zasada: słowo poparte przykładami

Jeśli to co rodzic lub nauczyciel głosi ( normy, zasady), nie jest poparta przykładem- nie będzie miało wpływu na kształtowanie dziecka albo będzie miało wpływ przeciwny. Jeśli to c robimy, stoi w opozycji do tego, co deklarujemy, dziecko raczej będzie nas naśladować niż słuchać.

Szkoła:

Ważna rola dyrektora w kształtowaniu świata wartości nauczycieli. Podstawowa zasada: słowo poparte przykładami.

Jeszcze jedna rzecz, którą muszą potrafić nauczyciele:
Muszą dokonywać w różnorakich sytuacjach, okolicznościach różnego rodzaju, trudnych wyborów, jednej spośród dwóch albo więcej liczby wzajemnie wkluczających się lub niezgodnych ze sobą alternatyw, z których żadna nie jest w pełni zadowalająca. Muszą zatem stawać wobec różnego rodzaju dylematów.

Słownikowe wyjaśnienie znaczenia dylematu mówi także, ze w logice formalnej dylemat jest to sposób wnioskowania, w którym istotną rolę odgrywa przesłanka mająca postać alternatywy wzajemnie wykluczających się zdań.

Rodzaje dylematów :

Nauczyciel / uczeń Nauczyciel/ rodzic

Dylematy etyczne

Nauczycie-l zwierzchnicy Nauczyciel- współpracownicy

Wykład 6 12.04.2013

c.d.

W odniesieniu do dylematu etycznego nauczyciel staje przed takim wyborem, taką sytuacją, w której nie ma właściwej decyzji, jest tylko decyzja, która może być podjęta przez nauczyciela rozważnie i być w opinii nauczyciela właściwsza niż alternatywne decyzje.

U podłoża większości dylematów etycznych leżą sytuacje, w których „określone wartości wykluczają siebie nawzajem, wskutek czego urzeczywistnienie jednej wartości nie może dokonać się inaczej jak poprzez poświęcenie innej wartości”.

Dylematy etyczne można zatem rozpatrywać jako sytuacje, w których niejako z założenia nie ma właściwych decyzji , są tylko decyzje, które mogą być podjęte rozważnie i być właściwsze niż inne, alternatywne decyzje.

Rozważania nad zawodem, pracą nauczyciela kierują naszą uwagę w stronę roli, jaką pełni w życiu jednostki etyczność, która wymaga wrażliwości na złożoność i swoistość danej sytuacji.

Etyczność: - definicja L.Witkowski „Edukacja i humanistyka. Nowe konteksty humanistyczne dla nowoczesnych nauczycieli”. W-wa 2000

Praca nauczyciela z wielu powodów jest wysoce złożona, problematyczna i niedookreślona.

Nieomal z pewnością można orzec, że zawód nauczyciela nie należy do zawodów technicznych, gdzie czynności pracownicze są na ogół znane.

Jest to zawód oparty przede wszystkim o działanie komunikacyjne, naturę czynności nauczycieli wyznaczają procesy porozumiewania się.

Pracę nauczyciela można opisać – jak wyznaczała Henryka Kwiatkowska – za pomocą takich cech, jak np. indywidualność, niestandardowość, niewymierność rezultatów.

Nieodłączną cechą działania pedagogicznego jest jego problematyczność, złożoność (sytuacje zawodowe wobec jakich staje nauczyciel i jakim musi stawiać czoła, są reguły niedookreślone, niepowtarzalne), a wraz z tym „oporność” na wszelkie ujednoznacznienie czy ujednolicenia.

Praca nauczyciela jest pracą nie tyle o strukturze prostej, wymagająca wiedzy niezawodnej, łatwo przekładalnej na działania praktyczne, co pracą złożoną, a zatem wymagającą – obok umiejętności wykonania czynności dokładnie określonych, sta łych, powtarzalnych – wiedz naukowej.

Zdolność nauczyciela do przyjęcia etycznej perspektywy wobec realizowanego nauczania i wychowania wyraża się w jego zaangażowaniu w etyczne myślenie, odczuwanie i działanie.

Świadomość moralnych aspektów oddziaływań pedagogicznych może wyrażać się poprzez zadawanie siebie przez nauczyciela następującego pytania:
„Co powinienem czynić w ramach poszczególnych kontekstów edukacji ( w tym także kulturowych, społecznych i politycznych), dla zapewnienia innym (tzn. uczniom, studentom, kolegom) określonego dobrostanu i do godzenia, wpisanych w to działanie, moralnych dylematów i konfliktów wartości?”.
prof. Gołębniak.

RODZAJE DYLEMATÓW

(patrz p- poprzedni wykład)

Jak stawać wobec dylematów etycznych?

Jak współpracować z innymi nauczycielami, rodzicami, z przełożonymi? W zależny, konformistyczny sposób? Konkurować z nimi? Zachowywać niezależność?

Czyje interesy powinien przede wszystkim reprezentować nauczyciel? Własne? Spo łączności szkolnej? Uczniów? Rodziców? Profesji? Społeczeństwa?

KSIĄŻKA – „Moralne wybory nauczycieli”” Philipe Meirieu

PRACA

Esej – dylematy etyczne nauczyciela

Temat pracy

Struktura pracy

*Kiedy i gdzie sytuacja moralnego wyboru miała miejsce?

*Czego ona dotyczyła? Na czym polegał dylemat, przed jakim stanął nauczyciel?

*Jaką decyzję podjął nauczyciel?

*Dlaczego dokonał takiego wyboru? -NAJWAŻNIEJSZE!!!
sprawiedliwość oznaczała ….
indywidualne podejście oznaczało…
ale postąpił tak, bo….

*Jakie były konsekwencje dokonanego wyboru?

*Czy można było postąpić inaczej? Jak?

Wykład 7 26.04.2013

Etyka zawodu nauczyciela
10.05.2013- kolokwium
3 pyt otwarte, reszta zamknięte
eseje do 30 maja

Podstawowe pytania etyki zamierzchłych czasów dotyczą dobra, które powinno kierować zachowaniami i działaniami człowieka
*Przedmiotem etyki jest analiza czynników odpowiedzialnych za moralne zachowanie ludzi a głównym celem jest poddawanie refleksji i wskazywanie sprawdzonych podstaw do sprawiedliwego, rozumnego oraz uzasadnionego działania w określonej wspólnocie ludzi
Od zasad i postaw etyki oczekuje się ważności oraz racjonalnej przekonywalności.

Pierwotnego pojęcia etyki należy dopatrywać się nie tyle w obowiązku czy słuszności, lecz przede wszystkim w pojęciu wartości jako podstawowej kategorii aksjologicznej.

Etyka zawodowa- zespół ocen i norm moralnych związanych z pełnieniem określonej funkcji zawodowej w społeczeństwie i oficjalnie uznawanych za obowiązujące w tym środowisku zawodowym

Z reguły owe powinności moralne zawierają mające długa tradycję kodeksy orzekające o etycznej specyfikacji zawodu obowiązujących w tej profesji norm- zakazów, nakazów, zaleceń.

Tradycja etyki zawodowej i kodeksów etycznych sięgających swymi korzeniami starożytności
*homerycka etyka rycerska
*kodeks lekarski Hipokratesa- przysięga składana w starożytności przez lekarzy
*Etyka adwokacka Cycerona

Struktura kodeksów wspiera się na normach moralnych ogólnie obowiązujących w danej kulturze i w społeczeństwie ze szczególnym uwzględnieniem norm wynikających ze specyfikacji zawodu, jego tradycji, miejsca w hierarchii społecznej, a także przysługujących uprawnień i przywilejów osobom ten zawód wykonujących.

W przypadku zawodu nauczyciela kodeksy mają wymiar zwłaszcza dentologiczny, eksponujący działania zgodne z obowiązkiem, z pewnością oraz z powołaniem, tudzież z poczuciem etosu.

Kodeks etyczny nauczyciela nawiązuje do tego, co postrzegane jest jako niezbędne z perspektywy czynników decydujących o moralnym charakterze czynów takiego postępowania, w toku którego pielęgnowane i realizowane są wartości uznawane powszechnie za szczególnie cenne.


Kodeks Etyki Nauczycielskiej opracowany został przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli (PTN)
Obowiązuje on jego członków od 1994r
Kodeks składa się z
Preambuły
Przyrzeczenie nauczycielskie
Zasad ogólnych etyki nauczycielskiej
Zasad szczególnych etyki nauczycielskiej.

*Kodeks etyki Nauczycielskiej jest wezwaniem do wszystkich nauczycieli alby w zyciu i pracy zawodowej kierowali się zasadami moralnymi prawda i dobrem

Preambuła
*Z powołaniem nauczyciela wiąże się nierozerwalnie rola wychowawcy
*Zadaniem nauczyciela jest pobudzenie i wspieranie wszechstronnego rozwoju i doskonalenia ucznia oraz studenta jako osoby obdarzonej godnością.
*Jest to możliwe tylko wówczas, gdy nauczyciel w swoim postępowaniu kieruje się zasadami miłości i służby.
*Kodeks etyki Nauczycielkiej oparty jest a wartościach chrześcijańskiech, które są podstawowe, uniwersalne i niepodważalne
*Zasadniczym celem kodeksu i zadaniem jest uświadomienie nauczycielom wagi moralnej wymiaru ich pracy oraz wezwania do podjęcia pracy nad sobą aby przywrócić zawodowi nauczyciela należy prestiż społeczny.
*kodeks Etyki Nauczycielskiej powstał z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Nauczycieli z myślą o przyszłej pracy samorządu zawodowego nauczycieli.

„JA, NAUCZYCIEL RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ, przyrzekam rze­telnie pełnić mą powinność nauczyciela i wychowawcy, dążyć do pełni rozwoju i doskonalenia osobowego tak własnego, jak i powierzonych mi uczniów, kształcić oraz wychowywać młode pokolenia w duchu umiłowa­nia prawdy, człowieka i Ojczyzny, zgodnie z powszechnymi zasadami do­bra i sprawiedliwości, strzec godności stanu nauczycielskiego i dbać o je­go dobre imię.
[ Tak mi dopomóż. Bóg! ]”

1. Nauczyciel powinien stanowić wzór osobowości prawej i szla­chetnej, wrażliwej i odpowiedzialnej, o postawie otwartej na drugiego człowieka.
2. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest troska o dobro ucznia i studenta.
3. Nauczyciel uczciwie i rzetelnie przekazuje wiedzę zgodną z prawdą.
4. Nauczyciel szanuje godność ucznia i studenta w procesie kształ­cenia i wychowania.
5. Nauczyciel szanuje autonomię ucznia i studenta oraz jego rodzi­ny.
6. Nauczyciel stoi na straży realizacji chrześcijańskich wartości moralnych, uczy i wychowuje własną postawą i przykładem.
7. Nauczyciel jest tolerancyjny wobec innych przekonań religij­nych i światopoglądów, respektujących ład społeczny i moralny.
8. Nauczyciel w duchu prawdy uczy zasad współżycia społeczne­go i miłości Ojczyzny.
9. Nauczyciel wprowadza ucznia i studenta w dziedzictwo kulturo­we narodu polskiego oraz uczy poszanowania kultury innych narodów.
10. Nauczyciel wychowuje w szacunku dla każdego życia ludzkie­go, we wszystkich fazach jego rozwoju, od poczęcia po natural­ny kres.
11. Nauczyciel uczy kultury współżycia ze światem przyrody.
12. Nauczyciel, kierując się dobrem ucznia i studenta, wybiera od­powiednie metody, formy oraz środki nauczania i wychowania, stosuje obiektywne kryteria oceny z uwzględnieniem zasady in­dywidualizacji.
13. Powinnością moralną nauczyciela jest stale podnoszenie swych kwalifikacji zawodowych.
14. Nauczyciela obowiązuje tajemnica zawodowa.

Może być na kolokwium
A)Nauczyciel wobec ucznia
B)Nauczyciel wobec pracowników oświaty
C)Nauczyciel wobec swoich praw i obowiązków
D)Nauczyciel wobec nauk

I. NAUCZYCIEL WOBEC UCZNIA
1. Nauczyciel szanuje godność ucznia jako osoby: akceptuje go, uznaje jego prawa, rozwija samodzielność myślenia i refleksyjność oraz pozwala mu wyrażać własne poglądy.
2. Nauczyciel pamięta, że pierwszymi i głównymi wychowawcami dzieci są rodzice, szanuje ich prawa oraz wspomaga w procesie wychowania.
3. Nauczyciel troszczy się o wszechstronny i harmonijny rozwój ucznia i studenta w sferze intelektualnej, duchowej, moralnej, estetycznej, fizycznej oraz społecznej.
4. Nauczyciel traktuje indywidualnie każdego ucznia i studenta, starając się rozumieć i wspomagać jego możliwości i potrzeby. Szczególną troską otacza osoby niepełnosprawne.

II. NAUCZYCIEL WOBEC PRACOWNIKÓW OŚWIAT
1. Nauczyciel wraz z nadzorem pedagogicznym i innymi pracowni­kami oświaty powinien tworzyć zespół ludzi wspomagających się w realizacji wspólnego celu, jakim jest nauczanie i wychowa­nie. Tworzenie grup nacisku dla obrony własnych korzyści jest niemoralne.
2. Nauczycieli powinny łączyć więzy koleżeństwa, współpracy, pe­dagogicznej solidarności i szlachetnego współzawodnictwa.
3. Nauczyciel doświadczony winien otoczyć opieką nauczycieli rozpoczynających pracę, służąc im radą i pomocą. Nauczyciel młodszy winien okazywać szacunek i uznanie kolegom z dłuż­szym stażem pracy.
4. Nauczyciel nie powinien podważać autorytetu innych nauczycie­li i pracowników oświaty. Wszelkie uwagi o dostrzeżonych błę­dach w ich postępowaniu powinien najpierw przekazać bezpo­średnio zainteresowanym.
5. Nauczyciel zobowiązany jest do nierozpowszechniania informa­cji z posiedzeń rad pedagogicznych.
6. Nauczyciele pełniący funkcje w nadzorze pedagogicznym zobo­wiązani są kierować się w swojej działalności zasadami niniej­szego Kodeksu.

III. NAUCZYCIEL WOBEC SWOICH PRAW I OBOWIĄZKÓW

1. Moralnym obowiązkiem nauczyciela jest sumienne i rzetelne wykonywanie swych zadań dydaktycznych i wychowawczych.
2. Nauczyciel, mając prawo do godziwego wynagrodzenia, nie uza­leżnia od niego jakości swej pracy.
3. Nauczyciel kieruje się takimi samymi zasadami etycznymi zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym.
4. Nauczyciel nieustannie pracuje nad swym wszechstronnym rozwojem.
5. Nauczyciel, doceniając rangę i doniosłość swojej społecznej roli, dąży do moralnej naprawy i rozwoju narodu polskiego oraz całe­go społeczeństwa
6. Nauczyciela powinna cechować wysoka kultura osobista, a zwłaszcza kultura języka ojczystego.
7. Nauczyciel ma prawo do rzetelnej, zgodnej z prawdą, obiektywnej, uzasadnionej merytorycznie oceny swojej pracy. Ujemna opinia o pracy nauczyciela nie może mieć cech zniesławienia.
8. Nauczyciel oceniany ma prawo wyboru i powołania specjalisty do komisji oceniającej jego pracę.
9. Nauczyciel ma prawo do obrony swoich praw, zadań i obowiązków oraz do sprostowania niesłusznej lub krzywdzącej go opinii.

IV. NAUCZYCIEL WOBEC NAUKI

1. Nauczyciel, bez względu na okoliczności, ma obowiązek gło­szenia i bronienia prawdy w nauce.
2. Nauczyciel ma obowiązek przekazywania uczniom i studentom swojej wiedzy zgodnie z prawdą naukową i z własnym sumieniem.
3. Nauczyciel powinien ujawniać i prostować wszelkie błędne in­formacje naukowe podawane do publicznej wiadomości.
4. Nauczyciel, korzystając z cudzych dzieł, opracowań i badań po­winien być w zgodzie z prawem autorskim i dobrymi obyczaja­mi obowiązującymi w pracy naukowej.
5. Nauczyciel winien przestrzegać zasady wolności w prowadzo­nych badaniach naukowych oraz w głoszeniu własnych poglą­dów. Badania naukowe, które naruszają zasady etyczne oraz godność i życie człowieka są niemoralne i niedopuszczalne.
6. Nauczyciel zapoznający się z najnowszymi osiągnięciami w na­uce powinien odnosić się do nich z umiarem, krytycyzmem oraz odpowiedzialnością, wprowadzając do swojej pracy tylko te in­nowacje, które służą realizacji celu, jakim jest pozytywny rozwój moralny, duchowy, intelektualny i fizyczny ucznia oraz studenta.
7. Nauczyciel powinien dzielić się zdobytym doświadczeniem i wiedzą z innymi nauczycielami.
8. Nauczyciel winien uczestniczyć w różnych formach dokształca­nia i doskonalenia.
9. Wskazane jest, aby nauczyciel rozpowszechniał swoje osiągnię­cia poprzez różne formy publikacji, przy zachowaniu swych praw autorskich. Publikacje nauczycieli powinny być obiektyw­ne, rzetelne, nacechowane troską o dobro nauki i człowieka.
10. Nauczyciel może zdobywać stopnie specjalizacji zawodowej i stopnie naukowe.

Zwolennicy kodeksów wskazują na:
*Porządkujące podejście do całokształtu wymiaru moralnego profesji
*Jasność i klarowność sformułowań dotyczących postępowania i zachowań w sytuacjach trudnych niejednoznacznych, wątpliwych.

Przeciwnicy kodeksów, zwracają uwagę na to, że życie moralne człowieka jest o wiele bardziej bogate niż najbardziej pieczałowicie skonstruowany kodeks etyczny.

Najczęściej zarzucają kodeksom:
*zbytnią ogólnikowość sformułować
*schematyzm myślenia
*nieprzekładność reguł na realia życia
*zniewalanie człowieka
*traktowanie go instrumentalnie
*pozbawienie prawa do autonomicznego podejmowania decyzji
*zagubienie najważniejszego wymiaru- istoty relacji interpersonalnych w edukacji.

Kwestionowanie konieczności tworzenia kodeksów etyki jak również propagowania konkretnych reguł postępowania koreluje z konstruktywnymi założeniami etyki sytuacyjnej
*Każde zdarzenie jest niepowtarzalne, wyjątkowe, wymagające indywidualnego rozpoznania i w ślad za tym podjęcia jedynych w swoim rodzaju decyzji.

Etyka sytuacyjna w przeciwieństwie do założeń etyki normatywnej, doszukuje się źródeł moralnej powinności przed wszystkim w intuicji, zamyśle moralnym, sumieniu, tudzież w bardziej ogólnie sformułowanych zasadach, takich jak np. pragmatyczne czy utylitaryzm

Problem „z kodeksem” czy „poza kodeksem”?
Istota problemu- nie tyle w poszukiwaniu argumentów za i/lub przeciw- ile w tym, z jej perspektywy kodeks etyczny jest „odczytywany” i jaka ranga jest mu przypisywana przez adresatów do których został skierowany

Jeśli kodeks- obok wiedzy czerpanej z różnych źródeł, doświadczenia i procesu doskonalenia/samodoskonalenia nauczyciela-stanowi jeden z ważniejszych elementów spierających, pomocniczych, ukierunkowujących oraz jeśli nie zastępuje jego świadomości moralnej nie wyręcza sumienia, odpowiedzialności i wrażliwości moralnej, a przy tym postrzegany jest jako swoista, „matryca etyczna”, której oczka kreatywne trzeba autorsko wypełnić na co dzień to z pewnością można uznać tego typu akt normatywny za podstawę do konstruowania zinternalizowanego, wewnętrznego kodeksu estetycznego nauczyciela.

Uważając, że wszelkie normy moralne można wywieść z imperatywu kategorycznego jako naczelnej zasady w etyce, Kant zadbał o to, aby owa wolne


Wyszukiwarka