ZANIK MORZA ARALSKIEGO

Skażone dno Morza Aralskiego Jezioro Aralskie w Azji Środkowej, zamiera. Ludzie , którzy mieszkają nad jego brzegami także umierają –na raka, tyfus, zapalenie wątroby. Na polach Azji Środkowej stosowano przez dziesięciolecia DDT, dla ochrony upraw dużej ilości bawełny.  DDT- jest to trwały związek chemiczny, nie ulegający w zasadzie rozkładowi.  Przez wiele lat DDT i inne trujące środki chemiczne zmywały się z pól i gromadziły w wodach aralskich. Śmiercionośne pestycydy i sole pochodzące z jeziora dostają się do atmosfery. Dochodzą do południowego Turkmenistanu przy granicy z Afganistanem. Skażony jest również Uzbekistan i południowy Kazachstan. Naukowcy przewidują, że jeżeli jezioro wyschnie całkowicie , to do atmosfery przedostanie się 15 miliardów ton soli- powiedział stacji BBC Ian Small, kierujący uzbeckim przedstawicielem organizacji Lekarze bez Granic. Według brytyjskich naukowców , nie można wykluczyć, że wówczas zagrożenie dotyczyć będzie nie tylko Azji Środkowej, ale całego obszaru od Białorusi do Himalajów. Analiza próbek pyłu wykazała, że jest on bardziej toksyczny niż wcześniej sądzono. Wywiewy z jeziora powodują pustynnienie gleb i wysychanie setek naturalnych zbiorników wodnych nad Aralem. Przestały istnieć rozgałęzione delty Amu- Darii i Syr – Darii. Wraz z wysychaniem amplitudy letnich i zimowych temperatur wzrosła o 1,5 – 2, 0 C, powietrze stało się suche a okres bez mroźny zmniejszył się o 20 dni. Wpływa to negatywnie na wydajność rolnictwa. Szczególnie silnie ucierpiała delta Amu – Darii, zginęły zarośla trzciny na powierzchni blisko 1000 ha. Zamierają lasy wzdłuż koryt rzeki. Wody podziemne w basenach rzek są zasolone, zatrute i nie zdatne do picia. Jezioro Aralskie było kiedyś czwartym co do wielkości morzem śródlądowym. W 1960roku lustro wody na jeziorze znajdowało się na wysokości 53, 4 m. n.p.m., zbiornik mieścił 1090 km3 wody, przeciętna głębokość 16 m.  Od 40 lat morze wysycha nieustannie, o katastrofie ekologicznej na Aralu i nad Aralem wiedzieli naukowcy już pod koniec lat 80- tych. Wówczas Ministerstwo Gospodarki Wodnej ZSRR nazwano Aral błędem przyrody i ogłoszono, że nie ma perspektyw na odrodzenie go. Wysychanie Jeziora Aralskiego jest spowodowane eksperymentami z lat 60-tych, których celem było nawodnienie stepowych terenów Azji Środkowej przez największe dopływy Amu-Darii, Syr- Darii. Na miejscu opustoszonym przez wody pojawiła się pustynia zawierająca sól (która znajdowała się w wodzie jeziora)i pestycydy. Obnażone dno wynosi 2,6 ml ha – zamieniło się w pustynię , którą nazwano Aral –kum. Po jeziorze za kilka lat pozostanie jedynie pewna liczba małych „martwych mórz”. Degradacja środowiska wpłynie również na degradację ekonomiczną regionu. Straty liczone z tytułu dewastacji ekologicznej liczone są w miliardach dolarów.

 Historia Morza Aralskiego

Historia tragedii Morza Aralskiego sięga początku lat sześćdziesiątych. Wtedy to właśnie władze radzieckie postanowiły zwiększyć produkcję bawełny na pustynnych terenach Azji Środkowej . Ogromnym wysiłkiem zbudowano sieć kanałów irygacyjnych , do których skierowano wodę z rzek Syr Daria i Amu Daria , które stanowiły główne źródło zasilające Aral. Pojemność jeziora zmniejszyła się z 1064 km3 do 399 km3 . Od początku lat 60. poziom obniżył się o 13 m. Powierzchnia zmniejszyła się o 40% w związku z intensywnym wyzyskiwaniem do nawodnień uchodzących do Jeziora Aralskiego rzek. Obecnie wody Amu Darii i Syr Darii nie dopływają do jeziora. Rejon jeziora dotknęła katastrofa ekologiczna – zasolenie wzrosło do 24 %., wyginęły ryby. 
Zależnie od siły wiatru , słony pył jest przenoszony na odległość 500 km , zagrażając leżącym wśród pustyni oazom . Nawiewana znad wyschniętego morza sól zawiera silnie trujące związki chemiczne spływające z pól bawełny , gdzie w pogoni za wydajnością bez umiaru stosowano nawozy sztuczne i herbicydy. Sól jest przyczyną alarmującej zapadalności na anemię , raka i choroby układu oddechowego. W południowej delcie w Nukus (Uzbekistan) nastąpił liczny wzrost narodzin „gigantycznych dzieci” ważących w chwili narodzin ponad 4.5 kg . W niektórych regionach , po przebadaniu mleka matek , okazało się ono toksyczne. W dodatku nastąpiły duże zmiany klimatyczne , temperatury latem i zimą stały się bardziej ekstremalne. Na terenach dotkniętych katastrofą mieszka ok. 3.3 mln ludzi . 
Jednym z najsilniej irygowanym(nawadnianych) terenów jest delta Amu Darii (na południu Morza Aralskiego). Irygowany teren rozciąga się w przybliżeniu na 28000 km2. Jest on w większości zagospodarowany na uprawę bawełny i ryżu. Zapotrzebowanie na wodę na użytek rolnictwa oczywiście wzrastał z upływem czasu i dopływ z dwóch rzek znacznie spadł. 
W Związku Radzieckim problem Morza Aralskiego nigdy oficjalnie nie istniał .Informacje przesyłane do władz centralnych były lekceważone . Jedynym zauważalnym dla nich kłopotem wiążącym się z wysychaniem Aralu była konieczność likwidacji coraz to następnych , licznych w tym rejonie , partyjnych ośrodków wypoczynkowych , bo brzeg morza coraz bardziej się oddalał. Dziś już wszystkim wiadomo , że wysychanie Aralu jest jedną z największych katastrof ekologicznych w tamtym regionie. Są nawet tacy , którzy porównują jej rozmiary do katastrofy czarnobylskiej. Ludzi mieszkających w okolicach morza dotknął nie tylko problem skażenia środowiska. Drugim , ale mniej dramatycznym , problemem jest zanikanie miejsc pracy. Pory będące jeszcze ćwierć wieku temu ośrodkami przemysłu rybackiego przeistoczyły się w miasta widma .
Wzdłuż byłej linii brzegowej zaczęła akumulować się sól w wyniku procesu ewaporacji. Silne północno – wschodnie wiatry przenoszą sól na nawadniane pola na południu . Północna część delty Amu Darii była kiedyś ważnym ekosystemem , z dużą różnorodnością flory i fauny. Wzrost zasolenia i kurczenie się obszaru wód doprowadziło do poważnej degradacji tych terenów . Wydajność pól uprawnych znacznie spadła w wyniku zasolenia wód gruntowych i gleby.




Konsekwencje wysychania Morza Aralskiego 

- zmiany mezoklimatyczne (wzrost kontynentalności ) 
- degeneracja ekosystemów delt rzecznych 
- wzrost liczby burz piaskowych i solno- pyłowych 
- totalne wyniszczenie przemysłu rybackiego 
- skrócenie okresu wegetacyjnego 
- spadek produktywności pól 
- zwiększenie liczby osób zapadających na ciężkie choroby (padaczka, tyfus , zapalenie żołądka, białaczka) 
- wzrost kłopotów z oddychaniem (astma)
- uszkodzenia płodów i wzrost śmiertelności niemowląt 


W 1993 roku Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgistan, i Tadżykistan założyli fundusz Ratowania Morza Aralskiego .