• ŹRÓDŁA

1. Pazdan – podręcznik

2. ustawa o PPM z 12 listopada 1965 r.

3. rozporządzenie Rzym II nr 864/2007 z 11 lipca 2007 – dot. prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych

4. rozporządzenie Rzym I nr 593 / 2008 z 17 czerwca 2008 – dot. prawa właściwego dla zobowiązań umownych

POJĘCIE PPM

1. PPM stosujemy gdy pojawia się w SF element obcy i związana z tym wątpliwość

   1. np. Polka chce poślubić Włocha w Szwajcarii nie można zastosować kumulatywnie wszystkich praw o formie małżeństwa zdecyduje pr. Szwajcarii bo miejsce rządzi formą czynności

2. Zespół norm pr. wskazujących którego państwa system pr. należy stosować jako właściwy dla rozstrzygnięcia danej kwestii prawnej

3. Są to normy o charakterze szczególnym – normy kolizyjne

   1. nie rozstrzygają merytorycznie kwestii tylko wskazują właściwy system pr. , który pozwoli tę kwestię rozstrzygnąć

   2. normy 2. stopnia – wyznaczają właściwość norm merytorycznych

   3. NK mogą wskazać

      1. pr. własne (pr. sądu)

      2. prawo obce – później trzeba ustalić treść tego prawa

   4. każdy system pr. zawiera NK (własne, krajowe) – ale podlegają one częściowemu ujednoliceniu międzynarodowemu (np. duży nacisk na to kładzie UE)

   5. sędzia zawsze stosuje własne prawo kolizyjne

4. System pr. wskazany przez NK może nie rozstrzygać danej kwestii jednolicie może być klika kolejnych kolizji zanim rozstrzygnie się daną kwestię (np. prawo w krajach federalnych, konflikt norm w czasie –stosujemy normy intertemporalne)

5. Teorie

   1. elementu obcego – NK stosujemy gdy pojawia się element obcy, który powoduje kolizje praw

      1. lepsza

   2. kompetencyjna – NK stosuje się w każdej sprawie (także czysto krajowej)

      1. Pajor: teoria ta idzie za daleko

6. O jaką kwestię pr. chodzi w definicji PPM

   1. kwestie regulowane pr. prywatnym (cywilnym, rodzinnym i opiekuńczym, prywatnoprawną częścią pr. pracy)

   2. nie zalicza się tu kolizji między pr. publicznymi (np. obowiązek podatkowy)

7. PPM a pr. międzynarodowe publiczne - różnice

   1. co do podmiotów

      1. pr. międzynarodowe publiczne – podmioty publiczne(głównie państwa)

      2. PPM – osoby prywatne (chociaż pośrednio)

   2. co do źródeł

      1. pr. międzynarodowe publiczne – wiąże wskutek przyjęcia tych norm dobrowolnie przez państwo

      2. PPM – jego źródłem są ustawy krajowe

   3. inne organy orzekające

      1. pr. międzynarodowe publiczne –trybunały międzynarodowe itp.

      2. PPM – sądy cywilne i arbitrażowe

   4. Gdy PPM jest stosowane nie może naruszać pewnych zasad pr. publicznego, np. ochrona suwerenności, ale są one tylko drogowskazem – są zbyt ogólne by wyprowadzić z nich normy kolizyjne

8. PPM a ujednolicone pr. prywatne (przez konwencje haskie dot. sprzedaży towarów)

   1. ujęcie wąskie – przeważa – PPM to coś innego niż ujednolicone prawo prywatne

   2. ujęcie szerokie – można włączyć do PPM pr. prywatne ujednolicone

9. PPM a przepisy międzynarodowego postępowania cywilnego

   1. MPC dot. jurysdykcji państwa oraz procedury i wykonywania orzeczeń zagranicznych – jest to 1. kwestia jaką sąd rozważa w sprawach z elementem obcym

   2. niektóre państwa zaliczają to do PPM (np. Francja, GB) – do PPM zaliczają także normy o obywatelstwie i normy określające sytuacje pr. cudzoziemca (np. nabywanie przez niego nieruchomości)

   3. pr. polskie i niemieckie zalicza do PPM tylko kolizje praw – kolizje jurysdykcyjne należą do postępowania cywilnego – reguluje je KPC

10. Forum shopping – kiedy sądy kilku państw są właściwe powód wybiera dlań najkorzystniejszy i przed tym sadem wytacza powództwo

    1. aby to ograniczyć trzeba ujednolicić reguły jurysdykcyjne sądów

    2. w UE – rozporządzenie o jurysdykcji sądów w sprawach cywilnych i handlowych – BRUKSELA I z 2000 r. – w zasadzie właściwy jest sąd państwa pozwanego

• BUDOWA NK

1. 2 elementy

   1. zakres – określa rodzaj kwestii pr. jakiej dana norma dotyczy

      1. np. „forma zawarcia małżeństwa…

   2. łącznik – określa pr. właściwe dla rozstrzygnięcia kwestii wymienionej w zakresie

      1. np. …podlega pr. kraju, w którym jest zawierane”

2. NK kierowana jest do sądu (adresat główny) ale także do wszystkich, którzy chcą poznać stan pr. z elementem obcym

3. Norma pr. ma hipotezę, dyspozycję, sankcję – czy NK to norma pr.?

   1. tak bo da się ją przerobić na budowę h, d, s

   2. jest skierowana do sądu

      1. H: jeśli sąd rozpoznaje sprawę z elementem obcym opisaną w zakresie

      2. D: powinien zastosować pr. wskazane w łączniku

      3. S: jeśli są d orzeknie w oparciu o prawo niewłaściwe to orzeczenie będzie wadliwe

• RODZAJE NK

1. normy jednostronne – wskazują tylko zakres stosowania pr. własnego – w jakich przypadkach stosuje się pr. własne

   1. np. art. 10, 11 ust. 2 PPM

   2. w drodze analogii można z niej wyprowadzić normę zupełną

2. wielostronne (zupełne) – wskazują prawo właściwe bez odróżniania czy chodzi o prawo własne czy prawo obce

3. Czy należy stanowić normy jednostronne czy zupełne?

   1. większość – zupełne

   2. unilateraliści – jednostronne – stanowienie norm zupełnych narusza suwerenność tego innego państwa

      1. jest to błędne

         1. zastosowanie w danej sprawie pr. obcego którego wymaga NK nie jest naruszeniem suwerenności

         2. systemu unilateralnego nie da się w sposób konsekwentny wprowadzić, bo mogą pojawiać się konflikty negatywne

• HISTORIA PRAWA KOLIZYJNEGO

1. STAROŻYTNOŚĆ - praktycznie nie ma kolizji

   1. Grecja

      1. w umowie określano sposób traktowania cudzoziemca

      2. zasadniczo stosowano pr. sądu = miejsca gdzie przebywał

   2. Rzym

      1. ius civile stosowano dla obywateli Rzymu

      2. praetor peregrinus rozstrzyga sprawy z udziałem cudzoziemców

         1. w sprawach prywatnych stosuje pr. personalne cudzoziemca

         2. w sprawach handlowych wypracował własne reguły – ius gentium

            1. stosowane w sprawach obcy – obcy i obcy – Rzymianin

         3. 212 r. n. e. – Cconstitutia Antoniana – rozszerza stosowanie ius civile na całe imperium

2. WCZESNE ŚREDNIOWIECZE – rozpoczyna się rozwój PPM

   1. zasada personalizmu - pr. stosuje się do osób o wspólnym pochodzeniu

      1. wędrowne plemiona barbarzyńskie niosą ze sobą swoje własne prawo – stosują je do plemienia (węzły krwi/małżeństwa)

      2. od V w. plemiona osiedlają się mieszają się z ludnością miejscową zacierają się różnice plemienne

         1. wykształca się professio iuris – wyznanie prawa – sąd pyta z jakiego plemienia osoba pochodzi i jakie ma prawo

         2. gdy osoba nie wie albo jej się to opłaca to może skłamać zaczyna się kształtować praktyka wyboru prawa

      3. gdy zawarto umowę każda ze stron musi zachować swoje prawo kumulatywne stosowanie 2 praw, które utrudnia to obrót

   2. upada zasada personalizmu i rozwija się zasada terytorializmu

      1. bo:

         1. osiadły tryb życia

         2. zacierają się różnice plemienne

         3. wykształca się władza lokalna – dąży do unifikacji prawa

            1. na północ od Alp – feudalizm – rozdrobnienie władzy lokalnej – nadal prawo plemienne

            2. na południe od Alp – X w. – rozwija się handel i przemysł

               • miasta handlowe z ich własną kulturą

               • władze miejskie tworzą statuta miejskie, kodyfikacje własnych praw – dążą do unifikacji pr. na ich terytorium

               • wypierają prawa plemienne – stosuje się je do wszystkich osób, zdarzeń i czynności na danym terytorium – zasada terytorializmu

      2. skrajny terytorializm - sąd danego miasta stosuje tylko swoje pr.

         1. utrudnia to obrót międzynarodowy – cudzoziemiec nie może liczyć na pełną ochronę praw i często odmawia mu się wymiaru sprawiedliwości

3. WŁOSKA SZKOŁA STATUTOWA – północne Włochy (XII – XV w.)

   1. 1. szkoła kolizyjna

      1. fundamentalna dla całego pr. kolizyjnego

      2. opiera się na rozwiązaniach pr. rzymskiego

      3. statutyści – poszukują pr. właściwego w ten sposób, że wyodrębniają grupy przepisów i zakreślają przestrzenny zakres ich zastosowania z samego rodzaju cech i celów przepisów danej grupy

      4. wskazuje w jakich sytuacjach możliwe jest przełamanie zasady terytorializmu

      5. rozwiązaniom kolizyjnym nadaje cechy uniwersalne

   2. statut personalny – eksterytorialny

      1. wiąże tylko obywateli danego państwa

         1. osoby podlegają lex domicili – prawu miejsca stałego zamieszkania

      2. nie należy tych przepisów stosować do cudzych poddanych – w odniesieniu do nich należy stosować pr. władzy której są poddanymi

         1. przełamuje to zasadę terytorializmu

      3. do statutu personalnego zalicza się normy, które regulują pr. ruchomości

         1. rzeczy ruchome nie mają swojego statutu – są dołączone do statutu personalnego osoby, która nimi dysponuje

   3. statut nieruchomości – zasada terytorializmu

      1. stosuje się prawo państwa, w którym są położone (legis rei sitae)

   4. statut kontraktowy, czynności prawnych, umowy - zasada terytorializmu

      1. stosuje się prawo państwa, w którym została zawarta umowa – lex loci contractus

   5. statut deliktowy - zasada terytorializmu

      1. stosuje się prawo państwa, w którym popełniono delikt – lex loci delicti

      2. jako czyn niedozwolony traktowano również działania niezgodne z prawem, które dziś podpadają pod prawo karne

4. FRANCUSKA SZKOŁA STATUTOWA – XVI w.

   1. Charles Dumoulin

      1. SF: 1 majątek małżeński, ale w różnych regionach, które rządziły się różnymi prawami

         1. jakiemu pr. poddać ten majątek?

            1. kwalifikacja pr. – nie normy dot. poszczególnych nieruchomości, tylko normy dot. całego majątku

         2. małżonkowie zawierając małżeństwo mogą wybrać prawo - zasada autonomii woli pr.

         3. jeśli tego nie zrobią to majątkiem rządzi pr. 1. domicylu małżonków

   2. Bertrand d'Argentré

      1. dzieli statua na

         1. personalny

            1. wąsko ujmował statut personalny - tylko normy, które regulują ogólną zdolność osoby

            2. możliwe jest przełamanie zasady terytorializmu (można zastosować pr. obce)

         2. realny

         3. mieszany (mix)

      2. w razie wątpliwości wszystkie one są terytorialne

5. HOLENDERSKA SZKOŁA STATUTOWA – XVII w.

   1. autorzy

      1. Huber

      2. Paweł Voet

      3. Jan Voet

   2. Huber

      1. prawo każdego państwa na jego terytorium stosuje się do wszystkich poddanych

      2. poddanymi są wszyscy, którzy przebywają na terytorium państwa na stałe lub czasowo (także cudzoziemcy)

      3. każde państwo na zasadzie kurtuazji międzynarodowej i na zasadzie wzajemności przyjmuje, że prawa podmiotowe nabyte w sposób ważny na obcym terytorium będą uznawane (więc nie jest to obowiązek)

   3. jako 1. podkreśla doktrynę suwerenności państwowej – każde państwo ma strzec swej suwerenności

   4. prawa kolizyjne mają charakter partykularny a nie uniwersalny – każde państwo może tworzyć własne zasady bo jest suwerenne

6. PRAWO ANGIELSKIE

   1. nie zajmowało się problemami NK aż do XVIII w., kiedy to zaczęły się częstsze kontakty z zagranicą

   2. GB przyjęła rozwiązanie holenderskie – bardzo terytorialne a od GB to rozwiązanie przyjęły USA

7. XIX W.

   1. odejście od teorii statutowych i ogromna rola Savigny’ego

   2. przeobrażenia kulturowe

      1. rewolucja przemysłowa

      2. WRF

      3. rozwój wymiany osobowej

   3. Savigny

      1. VIII tom „Systemu współczesnego prawa rzymskiego”

      2. rewolucja kopernikańska

      3. odrzuca założenia że normy pr. cywilnego to wyraz woli władcy, który określa ich przestrzenny zakres stosowania

         1. pr. prywatne to reguły gry dla autonomicznych podmiotów

         2. podmioty prawne same kształtują swoją sytuację - te przepisy mają dawać harmonię, równoważyć pewne wartości, ale nie ma tu bezpośredniej ekspresji prawa władcy

      4. nie ma 1. pr. własnego - wszystkie pr. są równe (w równym stopniu gotowe do stosowania)

      5. o tym, które pr. stosować mówi nam typ stosunku prawnego

         1. decyduje naturalna siedziba stosunku prawnego – porządek pr. tego państwa, z którym ten stosunek zachowuje najściślejszy związek

         2. jest ona określana przez łączniki – łączą dany stosunek prawny z porządkiem prawnym

            1. np. jeśli stosunek pr. dotyczy osoby to łącznikiem jest miejsce zamieszkania osoby

      6. przepisy koniecznego stosowania - przepisy ściśle pozytywnie wiążące – bezpośrednio wiążące – wymuszające swoje stosowanie

         1. mają one charakter wyjątkowy i stanowią odstępstwo od równości systemów prawa cywilnego

         2. regulacje wprowadzone przez państwo aby osiągnąć określony cel polityczny

8. NOWA SZKOŁA WŁOSKA (2. POŁOWA XIX W.) –MANCINI

   1. teoria narodowości (państwo dla narodów) – dla danej grupy społecznej, która ma wspólne korzenie kulturowe, społeczne państwo jest instrumentem do rozwoju narodu

   2. w pr. kolizyjnym – przy rozstrzyganiu spraw międzynarodowych 1. powinno mieć pr. ojczyste

      1. np. jeśli Włoch wyjeżdża do USA za chlebem, to nie należy stosować do jego spraw pr. USA tylko włoskie bo ciągle jest Włochem , a to pr. zostało stworzone dla narodu włoskiego

   3. wyjątki od właściwości prawa ojczystego

      1. forma czynności prawnej – pr. miejsca dokonania czynności

      2. autonomia woli stron przy umowach obligacyjnych

      3. przepisy, które mają za zadanie regulować ład lokalny by zapewnić porządek (np. przepisy deliktowe, dot. nieruchomości)

   4. państwa imigracyjne nie były nią zainteresowane

9. XX w.

   1. walka między metodą savigniańską a statutową

   2. TEORIE AMERYKAŃSKIE

      1. Carels – reguły Manciniego nie pozwalają na znalezienie słusznej normy w danej sprawie

      2. sztywne i szybkie reguły wskazujące prawo właściwe (Savigny) są niewłaściwe

         1. trzeba uwzględniać skutek materialno prawny

   3. KONCEPCJE TE DAŁY DO MYŚLENIA EUROPEJCZYKOM

      1. współczesne ustawy kolizyjne coraz bardziej uwzględniają skutek materialno –prawny NK kreowane w sposób uwzględniający efekt materialny materializacja ustaw kolizyjnych

CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA KOLIZYJNEGO

• ETAPY ROZWIĄZYWANIA KOLIZJI PRAW

1. USTALENIE PRZEZ SĄD, ŻE W DANYM SF WYSTĘPUJE ELEMENT OBCY, KTÓRY POWODUJE WĄTPLIWOŚĆ JAKIE PR. STOSOWAĆ

2. PRÓBA ODPOWIEDZI NA PYTANIE DO KTÓREJ NK SIĘGNĄĆ – ZAGADNIENIE KWALIFIKACJI

3. ANALIZA ŁĄCZNIKA TEJ NK

   1. * jeśli właściwe jest

      1. prawo własne (sądu) to ilość problemów kolizyjnych zmniejsza się

         1. ale sprawa ma nadal charakter międzynarodowy

         2. zazwyczaj taką sprawę traktuje się jako sprawę krajową (wyjątkowo mogą być jakieś utrudnienia)

      2. prawo obce

4. KONTROLOWA CZY PRAWO OBCE RZECZYWIŚCIE MA BYĆ ZASTOSOWANE

   1. klauzula porządku prawnego

   2. obejście prawa

5. STOSOWANIE PRAWA OBCEGO

• ZAGADNIENIE KWALIFIKACJI

1. KWALIFIKACJA - sędzia musi wyodrębnić kwestię pr. prawa merytorycznego, którą należy rozstrzygnąć i tę kwestię pr. zaliczyć do danej kategorii pr. (np. zdolność pr., pr. spadkowe) z zakresu NK

   1. kwalifikacją nie jest wykładnia pojęć użytych w NK

   2. przedmiot kwalifikacji – kwestia pr. prawa merytorycznego (pytanie prawne)

   3. cel kwalifikacji – znalezienie właściwej NK dla spornej kwestii pr.

2. ZAKRESY NK SĄ BARDZO SZEROKIE

   1. np. art. 34 „W sprawach spadkowych …” – całe pr. spadkowe

   2. czasem pojawiają się problemy, np.

      1. art. 13 PPM – przedawnienie roszczenia podlega pr. właściwemu dla tego roszczenia

         1. czy do tej kategorii należy termin zawity?

      2. art. 15 PPM – forma zawarcia małżeństwa co gdy oświadczenie woli złożono przed duchownym a nie USC

3. ABY DOKONAĆ KWALIFIKACJI

   1. trzeba zidentyfikować kwestię pr. jako samą w sobie– nazwanie kwestii w kategorii prawnej (czasem poprzez odwołanie do innego pr.)

      1. scharakteryzowanie danej kwestii, wyznaczenie jej natury

   2. subsumcja kwestii prawnej pod kategorie pojęciowe w danym zakresie

4. MOGĄ POJAWIĆ SIĘ PROBLEMY KWALIFIKACYJNE WYNIKAJĄCE Z:

   1. nadawania w różnych systemach prawnych tak samo brzmiącym wyrażeniom różnych znaczeń

      1. np. pojęcie winy w pr. francuskim a w pr. niemieckim – są różnice

   2. występowania w 1 systemach prawnych instytucji nieznanych innym systemom

   3. odmiennej oceny prawnej na tle różnych systemów pr. tych samych zdarzeń prawnych i ich skutków

      1. np. zerwanie zaręczyn w 1 systemie pr. pociąga za sobą odpowiedzialność z tytułu niewykonania umowy a w innych co najwyżej odpowiedzialność deliktową

5. WG JAKIEGO PRAWA DOKONAĆ KWALIFIKACJI? - ustawodawca nie odpowiada na to pytanie

   1. Kahn, Bartin - kwalifikacja wg prawa sądu (legis fori)

      1. zalety

         1. prosta dla sędziego

         2. poszanowanie pr. własnego

      2. wady

         1. nie uwzględnia funkcji i celów NK

         2. narzuca PPM podziały i schematy przyjęte we własnym prawie merytorycznym

         3. zawodzi gdy instytucje są nieznane własnemu prawu merytorycznemu

         4. prowadzi do impasu gdy pr. obce wskazane jako właściwe znacznie różni się od własnego pr. merytorycznego – nie zapewnia ujednolicenia

   2. Wolff, Despagnet - kwalifikacja wg legis cause – wg tego jakie prawo będzie właściwe w danej sprawie

      1. wady

         1. przecież nie wiemy jakie pr będzie właściwe - błędne koło

      2. zwolennicy

         1. trzeba zakładać – jeśli dane pr. byłoby właściwe to sprawdzamy jakie ma skutki

   3. Rabel – teoria kwalifikacji autonomicznej

      1. normy PPM są częścią prawa poszczególnych państw, ale funkcjonowanie PPM jest zapewnione międzynarodowymi normami stosowania PPM

      2. nie można wykładać norm PPM wg pr. danego państwa, bo natura przepisów pr. kolizyjnego jest międzynarodowa

      3. trzeba je analizować autonomicznie

      4. rozwiązaniem jest komparatystyka – sens określonej kategorii odnajdziemy wg badań porównawczych

      5. wada: w praktyce sądy nie bardzo są w stanie prowadzić takich badań (brak czasu i przygotowania)

   4. kompromis wykładnia funkcjonalna

      1. wykładnia poszerzająca zakresy norm PPM, by objąć różne instytucje funkcjonalnie podobne do tej o której mówi prawo sądu

• ANALIZA ŁĄCZNIKA

1. Trzeba zastosować łącznik NK, którą sędzia znalazł w 2. etapie

2. Mogą pojawić się pewne komplikacje

   1. odesłanie

   2. zmiana statutu

   3. kwestia wstępna

3. Łącznik – różne znaczenia

   1. część NK, która określa pr. właściwe dla rozstrzygnięcia kwestii wymienionej w zakresie

   2. sama okoliczność, kryterium przez które NK wskazuje pr. właściwe (np. łącznik obywatelstwa)

   3. elementy danego stosunku pr. poprzez które wchodzi on do danego porządku pr. (punkty zaczepienia – Savigny)

      1. najczęściej mówi się o znaczeniu a i b

4. Podział łączników

   1. łączniki personalne (podmiotowe) - wskazują pr. właściwe odwołując się do okoliczności, które są związane z podmiotem pr. (np. obywatelstwo OF, miejsce zamieszkania OF, siedziba OP)

   2. łączniki przedmiotowe – wskazują pr. właściwe odwołując się do okoliczności, które nie są związane z podmiotem pr. (np. miejsce położenia rzeczy, zdarzenia, zawarcia umowy, deliktu, siedziba sądu)

5. Cechą łączników jest zmienność

   1. dlatego może dochodzić do zmiany statutu (np. ktoś zmienił miejsce położenia rzeczy)

   2. z jakiej chwili brać łącznik?

      1. określa to subokreślnik temporalny

         1. np. bierzemy pod uwagę obywatelstwo z chwili rozwodu

         2. gdy go nie ma czasem trzeba go wyinterpretować

      2. podokreślnik – raz wskazuje właściwy statut, dalsze zmiany nie będą miały wpływu na statut

6. Łącznik alternatywny – przewiduje właściwość kilku pr. i trzeba wybrać 1

   1. np. by wesprzeć małoletnie dziecko dochodzące alimentów

      1. roszczenie alimentacyjnie podlega pr. ojczystemu ale można dać alternatywnie kilka praw właściwych

      2. zastosujemy ten najbardziej korzystny

   2. by chronić ważność czynności pr. – lex validatis, np.

      1. art. 12 PPM

         1. Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności

         2. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana

      2. konwencja haska o pr. właściwym dla form testamentu wskazała 7 pr. spełnienie wymogów 1 z nich powoduje ważność testamentu

7. Łącznik kumulatywny– ustawodawca chce utrudnić jakiś skutek

   1. np. dane roszczenie będzie ważne gdy będą spełnione wymogi kumulatywnie kilku praw

8. Łącznik kaskadowy – ustawodawca wskazuje prawo właściwe poprzez zastosowanie kilku kaskadowych wskazań

   1. np. wybór prawa właściwego dla deliktu

      1. wybierają strony

      2. jeśli nie wybiorą – decyduje miejsce zamieszkania

      3. jeśli nie ….?

   2. cel: zapewnienie większej elastyczności bez utraty pewności prawa

9. Łącznik wyboru prawa - prawo, które wskazały strony

   1. od XIX w. przyjęto że przy umowach obligacyjnych możliwy jest wybór prawa

   2. obecnie coraz szerzej stosowany, np. delikty, pr. spadkowe

10. Łącznik korekcyjny

    1. ustawodawca wskazuje pr. właściwe, ale pr. to może się okazać niedopasowane

    2. dlatego ustawodawca daje sądowi pr. korekty i zastosowania pr. najściślej związanego ze sprawą (ale tylko w drodze wyjątku)

11. Łącznik subsydiarny – „łącznik zapasowy”

    1. rodzaj rozwiązania technicznego

    2. np.

       1. „dla danej kwestii stosuje się pr. stron” ale strony nie mają obywatelstwa albo nie da się go ustalić łącznik subsydiarny: „w takiej sytuacji należy stosować pr. miejsca zamieszkania”

• ŁĄCZNIKI PODMIOTOWE

1. HISTORIA

   1. istnieje podział na

      1. państwa które pozostały wierne łącznikowi domicylu (kraje imigranckie np. anglosaskie, skandynawskie, Brazylia

      2. państwa które wprowadziły łącznik obywatelstwa (kraje europejskie kontynentalne)

   2. osłabienie łącznika obywatelstwa

      1. zjawisko emigracji – często trwałej

      2. integracja europejska - dyskryminacja ze względu na obywatelstwo jest sprzeczna z zasadami prawa wspólnotowego

      3. równouprawnienie kobiet i mężczyzn – dziecko może mieć kilka obywatelstw

      4. dlatego łatwiej odwołać się do miejsca zamieszkania

   3. Polska: łącznik obywatelstwa zawsze był uprzywilejowany, łącznik domicylu z czasem się pojawiał ale tylko posiłkowo

2. OBYWATELSTWO – lex patriae – od XIX w.

   1. zalety obywatelstwa

      1. większa intensywność więzi osoby z państwem i prawem ojczystym

      2. większa stabilność tego łącznika – mniej sytuacji w których dochodzi do zmiany statutu

      3. jednoznaczne rozumienie w różnych systemach pr.

   2. wady obywatelstwa

      1. łącznik ten nie jest jawny, nie wynika z okoliczności zewnętrznych

      2. możliwość wielokrotnego obywatelstwa, bezpaństwowości

   3. obywatelstwo – szczególny węzeł prawny łączący OF z państwem

      1. wynikają z tego obowiązki

         1. państwo

            1. opieka dyplomatyczna nad obywatelami

            2. zwierzchnictwo prawne nad obywatelami (jurysdykcja sądowa)

         2. obywatel

            1. wierność

            2. płacenie podatków

            3. służba wojskowa

   4. zasada suwerenności – do ustalenia zawsze właściwe jest pr. tego państwa o którego obywatelstwo chodzi!

      1. państwo ma wyłączną kompetencję do określania kręgu sowich obywateli

      2. sędzia polski decyduje , czy ktoś jest obywatelem francuskim na podstawie pr. francuskiego

   5. jak dalece inne państwa mają obowiązek to uznawać? – zasada efektywnej więzi

      1. przed II WŚ Niemiec Nottebohm wyjechał na tydzień do Lichtensteinu dostał tam obywatelstwo Gwatemala zastosowała wobec niego restrykcje jako obywatela Niemiec – państwa w stanie wojny on twierdził że jest obywatelem Lichtensteinu Gwatemala nie uznał tego obywatelstwa a Lichtenstein zaskarżył to do MTS w Hadze powstała ZEW

      2. ZEW:

         1. państwo może decydować o danej osobie jeśli ta osoba ma efektywną więź z tym państwem w tym zakresie każde inne państwo musi to respektować

            1. gdy przekroczy się tą granice to w stosunkach zewnętrznych obywatelstwo nadane osobie bez efektywnej więzi obowiązuje normalnie ale nie musi być uznane przez inne państwa

   6. zasady nabycia obywatelstwa

      1. narodzenie

         1. zasada pr. krwi – obywatelstwo nabywa się po rodzicach

         2. zasada pr. ziemi – obywatelstwo tego państwa na którego terytorium były narodziny

         3. nabycie następuje zwykle ex lege

         4. pr. polskie

            1. wystarczy że 1 z rodziców ma obywatelstwo polskie aby nabyć obywatelstwo polskie

            2. jeżeli 2. małżonek jest obcokrajowcem i w jego pr. jest taka sama zasada to dziecko rodzi się z podwójnym obywatelstwem

            3. rodzice mogą zrzec się obywatelstwa przed organem swojego państwa, jeżeli pr. ich państwa na to pozwala

            4. gdy dziecko dorośnie samo może dokonać takiej opcji lub zaprzeczyć decyzji rodziców

      2. nadanie – naturalizacja

         1. wymaga spełnienia różnych warunków, np.

            1. długotrwały pobyt

            2. wniosek zainteresowanego

            3. organ nadający może czasem żądać zrzeczenia się obywatelstwa innego państwa

         2. nie następuje ex lege – jest to zawsze decyzja organu państwa

      3. zawarcie małżeństwa

         1. przez wiele wieków obywatelstwo żony szło za mężem

         2. konwencja o obywatelstwie kobiet zamężnych z 1957 r. – zawarcie małżeństwa nie wpływa samo przez się na obywatelstwo żony

         3. zawarcie małżeństwa może być podstawą do ułatwienia nadania obywatelstwa

   7. zbieg obywatelstw – art. 2 PPM

      1. § 1 – Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa taką osobę traktuje się tylko jako obywatela polskiego

      2. § 2 - Cudzoziemiec mający obywatelstwo 2 lub więcej państw podlega, jako prawu ojczystemu, prawu tego z nich, z którym jest najściślej związany

   8. bezpaństwowiec (apatryda) – art. 3 PPM

      1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby ustalić nie można albo osoba ta nie ma obywatelstwa żadnego państwa, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania

      2. jeśli nie ma miejsca zamieszkania to art. 7 PPM - Jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa obcego, albo jeżeli nie można stwierdzić treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie. (pr. sądu)

3. DOMICYL – miejsce zamieszkania

   1. zalety domicylu

      1. łącznik ten jest jawny, wynika z okoliczności zewnętrznych

      2. odzwierciedla SF, rzeczywiste powiązanie z danym państwem

   2. wady domicylu

      1. łatwa zmienność

      2. niejednoznaczność – różne rozumienie w różnych systemach prawnych

         1. dlatego wymyślono pobyt zwykły (który zastąpił domicyl)

   3. zazwyczaj miejsce zamieszkania określa się na podstawie 2 elementów:

      1. element fatyczny (corpus) – rzeczywiste przebywanie na terytorium danego państwa

      2. element psychiczny (animus monendi) – zamiar pozostawania na stałe w danym państwie

         1. czasem zamiast animus trzeba mieć zezwolenie na pobyt, akt administracyjny pozwalający na zamieszkanie; bez tego nie ma domicylu (np. kiedyś we Francji)

   4. inaczej w pr. GB

      1. domicyl z urodzenia – nabywa się po ojcu taki jaki ma ojciec w chwili urodzenia dziecka

      2. domicyl z wyboru

   5. wg jakiego pr. rozumieć łącznik domicylu?

      1. wg prawa tego państwa na terenie którego badamy czy jest zamieszkanie

      2. wg prawa sądu

      3. wg prawa właściwego dla danej sprawy

   6. pr. polskie

      1. ustawa tego nie rozstrzyga

      2. przeważa pogląd, że trzeba sięgnąć do art. 25 KC

         1. w pr. kolizyjnym stosujemy go tylko odpowiednio!

         2. art. 25 KC - Miejscem zamieszkania OF jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu

         3. art. 26 i 27 KC – należy pominąć bo nie odpowiada to celom PPM

         4. art. 28 KC – można mieć tylko 1 miejsce zamieszkania

            1. jest nieadekwatny dla pr. kolizyjnego, bo mogą być 2 miejsca zamieszkania

            2. nie można tu faworyzować miejsca zamieszkania w Polsce, bo nie ma na to przepisu

            3. trzeba zastosować zasadę ścisłego związku

   7. na początku XX w. w konwencjach zaczęto unikać domicylu (bo nie zapewnia on jednolitego stosowania) na rzecz pobytu zwykłego

      1. pobyt zwykły – dobrowolne, faktyczne przebywanie w danym państwie przy jednoczesnym ześrodkowaniu interesów życiowych

      2. nie ma rozważań nad animus monendi

      3. normy wspólnotowe odwołują się do zwykłego pobytu

      4. przenika do pr. krajowych

   8. należy go odróżnić od pobytu prostego – przemijające, dobrowolne, nawet czasowe przebywanie na terytorium danego państwa

      1. przebywanie tranzytowe nie jest pobytem prostym

4. OSOBY PRAWNE – 2 łączniki

   1. łącznik siedziby

   2. łącznik miejsca powstania / utworzenia / inkorporacji

   3. łącznik kontroli nie ma charakteru kolizyjnego!!

   4. OP międzynarodowe

   5. problem wielości siedzib
      

5. ODESŁANIE

   1. wynika z tego że każde państwo ma swoje NK i istnieją różnice pomiędzy systemami kolizyjnymi w poszczególnych państwach - zasada partykularyzmu

   2. wyraz konfliktu negatywnego

      1. odesłanie zwrotne: A wskazuje B, a B odsyła do A

         1. NK pr. sądu (pr. wskazującego) wskazuje

         2. jako pr. właściwe pr. państwa obcego (prawo wskazane)

         3. a pr. wskazane odsyła do prawa sądu

            1. np. obywatel GB mieszka w PL i w PL umiera wg jakiego prawa następuje dziedziczenie?

               • art. 34 PPM - W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.

               • ale wg pr. GB pr. właściwym jest pr. ostatniego domicylu spadkodawcy (odesłanie zwrotne)

      2. odesłanie dalsze – A wskazuje B, B odsyła do C

         1. NK pr. sądu (pr. wskazującego) wskazuje

         2. jako pr. właściwe pr. państwa obcego (prawo wskazane)

         3. a pr. wskazane odsyła do innego porządku prawnego

            1. np. np. obywatel GB mieszka w Szwajcarii i w Szwajcarii umiera pozostawił nieruchomość w Polsce wg jakiego prawa następuje dziedziczenie?

               • art. 34 PPM - W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci. – wskazuje pr. angielskie

               • ale wg pr. GB pr. właściwym jest pr. ostatniego domicylu spadkodawcy – odsyła do pr. Szwajcarii

   3. czy sąd powinien podążyć za odesłaniem, czy zignorować obce normy?

      1. XIX w. – Bawarczyk przeprowadził się do Francji, dorobił się majątku i zmarł w sprawie spadkowej zastosować pr. francuskie czy Bawarii? oba wskazują pr ostatniego domicylu (więc francuskie) inaczej jednak jest rozumiany domicyl – Bawarczyk nigdy nie nabył domicylu wg pr. francuskiego:

         1. sąd fr. I instancji – Bawarczyk miał domicyl w Bawarii – stosujemy pr. Bawarii – dziedziczą dalecy krewni

         2. sąd kasacyjny fr. – wg pr. bawarskiego Bawarczyk miał domicyl we Francji – NK wskazuje pr. Bawarii pr. Bawarii odsyła do pr. francuskiego Francja to odesłanie przyjmie - stosujemy pr. francuskie – spadek bezdziedziczny przepada na rzecz państwa francuskiego

      2. zaletą przyjęcia odesłania jest większa harmonia rozstrzygnięć

      3. 2 teorie

         1. prawo wskazujące wskazuje pr. obce jako całość – więc też NK

         2. prawo wskazujące wskazuje tylko pr. obce merytoryczne – więc NK nie

      4. różnie porządki pr. rozstrzygają tę kwestię

         1. pr. włoskie, greckie, brazylijskie, egipskie – zakaz odesłań

         2. większość porządków pr. – odesłanie jest dopuszczalne

   4. konflikt pozytywny – w danej sytuacji prawo kilku państw chce być zastosowane

      1. np. obywatel PL mieszka w GB i w GB umiera wg jakiego prawa następuje dziedziczenie?

         1. pr. GB - pr. właściwym jest pr. ostatniego domicylu spadkodawcy

         2. art. 34 PPM - W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.

      2. rozwiązaniem jest zasada że sąd zawsze stosuje własne pr. kolizyjne

         1. chociaż są pewne wyjątki, np. odesłanie

   5. prawo polskie

      1. ustawa z 1926 r. – sąd polski powinien uwzględnić odesłanie (zwrotne i dalsze) jeśli prawem odsyłającym jest prawo ojczyste

      2. ustawa z 1965 r.

         1. odesłanie zwrotne

            1. art. 4 PPM - Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez UPPM, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie.

            2. ograniczenia

               • wskazanie pr. obcego jako właściwego musi nastąpić przez UPPM a nie np. wolą stron (wtedy odesłanie nie zadziała)

         2. odesłanie dalsze

            1. art. 4 PPM - Jeżeli obce prawo ojczyste, wskazane jako właściwe przez UPPM, każe stosować do danego stosunku prawnego inne prawo obce, stosuje się to inne prawo

            2. ograniczenia

               • wskazanie pr. obcego jako właściwego musi nastąpić przez UPPM a nie np. wolą stron (wtedy odesłanie nie zadziała)

               • pr. odsyłającym musi być pr. ojczyste

               • odesłanie dalsze może nastąpić tylko 1 raz (tylko do C)

                 1. jeżeli prawo C odsyła dalej należy to zignorować i zastosować normę materialno prawną prawa C

         3. obecnie we wszystkich konwencjach ujednolicających NK odesłanie jest wyłączone – prawo wskazujące wskazuje tylko pr. obce merytoryczne – więc NK nie

6. NIEJEDNOLITOŚĆ PRAWA

   1. sytuacja gdy NK wskazuje pr. właściwe, które jest niejednolite i z tego powodu nie można odnaleźć właściwych norm materialnych rozstrzygnięcie kwestii pr.

      1. niejednolitość terytorialna – różne pr. w różnych częściach państwa (np. stany w USA)

      2. niejednolitość personalna – różne pr. dla różnych grup (zwłaszca wyznaniowych) np. Liban

      3. niejednolitość w czasie – zmiana w czasie: ustawa dawna i ustawa nowa

   2. trzeba rozstrzygnąć kolizje 2. stopnia (np. właściwe jest pr. USA, ale którego stanu?)

   3. art. 5 PPM - Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa rozstrzyga, który z tych systemów stosować należy

      1. normy interlokalne, interpersonalne lub intertemporalne

      2. kolejny wyjątek od zasady że sąd stosuje tylko własne NK

   4. co zrobić gdy w pr. wskazanym nie ma NK dla rozwiązanie tej niejednolitości?

      1. np. w USA nie ma PPM dla całego państwa, każdy stan ma swoje PPM

      2. można to łatwo rozwiązać przez łącznik, np. pr. miejsca zamieszkania, pr. położenia rzeczy

      3. tam gdzie łącznikiem jest obywatelstwo sąd musi samodzielnie rozwiązać kolizje międzystanową zasada najściślejszego związku danej sprawy z danym stanem

7. ZMIANA STATUTU

   1. statut – prawo właściwe dla danej kwestii

   2. zmiana statutu- zmiana pr. właściwego dla danej kwestii

      1. może wynikać z tego że okoliczność do której łącznik się odwołuje jest mobilna

         1. np. przeniesienie rzeczy z 1 państwa do 2. (jeśli łącznik położenia rzeczy)

      2. może wynikać ze zmiany stanu prawnego, np. zmiana granic

   3. aby zmiany statutu ograniczyć można

      1. wybierać bardziej stabilne łączniki (np. obywatelstwo zamiast domicylu)

      2. wprowadzić subokreślnik temporalny

         1. określa z jakiej chwili brać łącznik

            1. np. art. 17 § 2 PPM - Stosunki majątkowe wynikające z majątkowej umowy małżeńskiej podlegają wspólnemu prawu ojczystemu stron z chwili jej zawarcia

            2. jakiekolwiek zmiany obywatelstwa nie będą miały wpływu na statut – zafiksowanie statutu

         2. gdy go nie ma czasem trzeba go wyinterpretować

         3. gdy nie można tego zrobić – decyduje każdoczesny statut

   4. od zmiany statutu należy odróżnić

      1. zmianę NK w państwie sądu – kolizja intertemporalna rozwiązywana za pomocą reguł pr. międzyczasowego

      2. zmiana właściwego pr. merytorycznego

   5. jak sąd ma ustalić który statut stosować? - różne podejścia:

      1. trzeba stosować odpowiednio normy pr. międzyczasowego

         1. istnieje podobieństwo do kolizji norm w czasie – jest statut stary i nowy

         2. punkt wyjścia dla doktryny

      2. zasada poszanowania pr. nabytych

         1. mogą zmieniać wynik odpowiedniego stosowania ww. norm

      3. wykładnia NK

         1. trzeba brać pod uwagę

            1. ratio legis NK

            2. jej treść

            3. jej uzasadnienie

            4. jakie cele ma osiągnąć

            5. dlaczego właśnie w taki sposób ustawodawca wskazał pr. właściwe

         2. np. NK pr. właściwe wskazuje za pomocą łącznika pobytu zwykłego – aby zmienić pobyt zwykły nie wystarczy przejechać z państwa do państwa – trzeba przebywać pewien czas, zbudować centrum interesów życiowych

   6. analogiczne stosowanie norm pr. międzyczasowego – 2 aspekty

      1. ocena charakteru i skutków prawnych zdarzeń prawnych

         1. jeśli nie ma subokreślnika temporalnego to zasada stosowania każdoczesnego statutu decyduje statut pod rządami którego dane zdarzenie nastąpiło

      2. ocena praw i obowiązków w istniejącym i długotrwałym stosunku pr.

         1. np. pod rządami 1 statutu została zawarta umowa pożyczki zmiana statutu jak to wpływa na ukształtowane już pr. i obowiązki

         2. zasada bezpośredniego działania nowego statutu - treść praw i obowiązków określa nowy statut

         3. możliwe są różne sytuacje

            1. statut się zmienił ale treść praw i obowiązków jest ta sama

            2. pod wpływem zmiany statut prawo zmienia swój charakter (np. prawo zatrzymania z obligacyjnego (w PL) na rzeczowe – skuteczne erga omnes

            3. prawa istniejące pod rządami dotychczasowego statutu są dostosowywane do nowego porządku prawnego

               • w szczególności szuka się w nowym porządku prawnym ich odpowiednika – jeśli go nie ma (2 stanowiska)

                 1. definitywne wygaśnięcie prawa (z chwilą zmiany statutu – nigdy z mocą wsteczną!)

                 2. koncepcja „spoczywania" prawa z możliwością jego „odżycia" gdy znajdzie się na terytorium innego państwa które przewiduje istnienie prawa o takim charakterze

8. KWESTIA WSTĘPNA

   1. pojęcie

      1. kwestia materialno prawna

      2. inna niż kwestia główna (materialno prawna) dla której poszukujemy pr. właściwego

      3. musi być rozstrzygnięta przed rozstrzygnięciem kwestii głównej

   2. kwestia wstępna i główna są z różnych dziedzin prawa materialnego

      1. kwestią główną jest porządek dziedziczenia znajdujemy prawo właściwe dla kwestii głównej pojawia się problem, bo nie wiadomo czy spadkodawca w sposób ważny uznał dziecko = kwestia wstępna

   3. należy to odróżnić od kwestii etapowej

      1. np. przy ustalaniu wysokości odszkodowania kwestią wstępną nie jest ustalenie wysokości szkody bo rozstrzygamy o 1 i tym samym stosunku pr.

   4. jakie NK mają wskazać pr. właściwe dla kwestii wstępnej?

      1. dla kwestii głównej pr. właściwe wskazują NK prawa sądu

      2. a co z kwestią wstępną? – 2 odpowiedzi

         1. dla kwestii wstępnej pr. właściwe wskazują NK prawa sądu – zasada że sędzia zawsze stosuje własne pr. kolizyjne

            1. Pajor za tym rozwiązaniem

               • trzeba sięgać do prostszych rozwiązań

               • zapewnia harmonie w orzecznictwie

         2. w latach 30 . zakwestionowano tę praktykę

            1. zazwyczaj kwestia wstępna pojawiała się na tle stosowania pr. merytorycznego właściwego dla kwestii głównej dla kwestii wstępnej pr. właściwe wskazują NK prawa właściwego dla kwestii głównej

• KONTROLA CZY PRAWO OBCE RZECZYWIŚCIE MA BYĆ ZASTOSOWANE

1. OBEJŚCIE PRAWA

   1. strony stosunku pr. tworzą sztuczne powiązanie z prawem wskazanym, które wychodzi poza normalny tok rzeczy, po to by uniknąć prawa, które byłoby w normalnym toku rzeczy właściwe

   2. kazus z 1878 r.

      1. francuska księżna zmieniła obywatelstwo na niemieckie by dostać rozwód, a następnie wyszła ponownie za mąż za księcia rumuńskiego

      2. sąd francuski orzekł, że 2. małżeństwo jest nieważne (jako bigamiczne), bo zmieniła obywatelstwo sztucznie, tylko po to by obejść pr. francuskie, a z Niemcami nic jej nie łączy

   3. trudności

      1. udowodnienie, że doszło do zmiany obywatelstwa

      2. wykazanie że osoba, która obeszła pr. działała w celu obejścia pr.

   4. skutki obejścia pr.

      1. daleko idące: działanie w celu obejścia pr. niweczy wszystko co strony uzyskały w jego wyniku, w wyniku czynności pr. wg niewłaściwego pr.

      2. łagodniejsze: to powiązanie stworzone w sposób sztuczny nie ma znaczenia – ma zastosowanie pr. właściwe w normalnym toku rzeczy

         1. czasem są to skutki inne niż wyżej

2. KLAUZULA PORZĄDKU PUBLICZNEGO

   1. sąd może nie zastosować pr. które NK wskazuje jako właściwe jeżeli zastosowanie tego pr. miałoby skutki nie do przyjęcia dla pr. sądu

   2. klauzula ta

      1. jest wentylem bezpieczeństwa

      2. rodzi niebezpieczeństwo – nadużywana podważa sens istnienia NK

      3. wyjątek od zasady równorzędnego traktowania pr. własnego i prawa obcego

   3. art. 6 PPM - Prawa obcego stosować nie można, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego PRL

      1. przesłanki odmowy zastosowania prawa obcego

         1. sąd musi ustalić skutki zastosowania prawa obcego

            1. sąd musi ustalić że w danej sprawie znajdzie zastosowanie pr. obce

            2. sąd musi ustalić treść pr. obcego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy

            3. sąd musi na podstawie tego pr. ustalić jakie będą skutki zastosowania pr. obcego

         2. sąd musi ustalić czy skutki zastosowania pr. obcego są sprzeczne z podstawowymi (fundamentalnymi) zasadami porządku prawnego RP

            1. nie chodzi tu o to czy pr. obce jest sprzeczne z tymi zasadami – bierzemy pod uwagę skutki zastosowania pr. obcego

            2. podstawowe zasady porządku prawnego – podstawowe zasady różnych dziedzin prawa – np.

               • równouprawnienie małżonków

               • demokratyczne państwo prawne

               • zasada ochrony dobra dziecka małoletniego

               • zasada niedyskryminacji

               • zasada pr. do obrony

   4. skutki zachodzącej sprzeczności – 2 koncepcje

      1. nie stosujemy pr. obcego tylko pr. sądu

         1. wady

            1. sprawa z pr. polskim ma słaby związek

            2. KPP ma funkcję ochronna a nie promowania stosowania pr. sądu

      2. stanowisko przeważające – sąd powinien dostosować praw obce - zastosować pr. obce z wyłączeniem tych postanowień tego prawa które rodzą sprzeczność (w ich miejsce stosować ogólniejsze przepisy pr. obcego)

         1. np. pr. hiszpańskie przewidywało bardzo krótki termin przedawnienia roszczeń z deliktów, ale ogólne przepisy o przedawnieniu przewidują długie terminy dostosowanie pr. obcego do pr. polskiego polega na pominięciu przepisu szczególnego

         2. jeśli dostosowanie nie jest możliwe– w doktrynie są postulaty by znaleźć pr. bliskie pr. właściwemu gdy w tym pr. bliskim systemowo tego budzącego sprzeczność rozwiązania nie ma

            1. nie jest to jednak szeroko akceptowane – gdy dostosowanie nie jest możliwe sąd stosuje pr. polskie jako statut zastępczy

• STOSOWANIE PR. OBCEGO

1. Charakter pr. obcego - jak sąd ma traktować pr obce w procesie?

   1. traktowanie pr. obcego jako fakt (a nie prawo)

      1. np. sądy anglosaskie

      2. pr. obce jest brane pod uwagę tak jak inne fakty w sprawie

      3. konsekwencje

         1. nie działa zasada że sąd zna prawo – strona zainteresowana musi udowodnić treść prawa obcego albo sąd nie weźmie pod uwagę faktu pr. obcego (sąd nie bada pr. obcego z urzędu)

         2. niedopuszczalna jest kasacja oparta na niewłaściwym zastosowaniu pr. obcego

   2. teorie inkorporacyjne

      1. inkorporacja formalna - uznaje się że NK, która wskazuje pr. obce włącza te przepisy pr. obcego do prawa sądu – pr. obce staje się prawem własnym i sąd stosuje pr. własne

      2. inkorporacja materialna – doktryna amerykańska – jeżeli sędzia stwierdzi że właściwe jest prawo obce zapoznaje się z nim i ogólnie kreuje w swoim porządku prawnym normę merytoryczną zbieżną z normą prawa obcego

         1. jest to możliwe tylko w systemach anglosaskich bo sąd tworzy tam pr.

   3. stosowanie pr. obcego jako pr. obcego – np. Polska, Niemcy, Austria

      1. uznaje się normatywny charakter pr. obcego i uznaje się że jest ono obce

      2. nie narusza to suwerenności – obca norma nie obowiązuje w Polsce tylko jest w Polsce stosowana a podstawą jej stosowania jest polska NK

2. Reguły stosowania pr. obcego

   1. trzeba stosować pr. obce tak jak je stosuje sędzia z państwa z którego pr. obce pochodzi

   2. trzeba stosować całe pr. obce a nie tylko wycinek

      1. np. nie tylko normy ustawowe ale całokształt porządku pr. w potrzebnym zakresie (także przepisy wykonawcze, intertemporalne itp. )

      2. także zwyczaje jeśli są podstawą rozstrzygania danego typu spraw

      3. czasami trzeba uwzględnić też przepisy pr. obcego publicznego – jeśli współreguluje ono wykonywanie pr. prywatnego

   3. czy sąd polski ma brać pod uwagę normy konstytucji innego państwa

      1. nie powinien wdawać się w dyskusje czy przepis pr obcego jest zgodny z obcą konstytucją

      2. powinien pomóc sobie rozstrzygnięciami obcego sądu konstytucyjnego

      3. jeśli nie ma takich orzeczeń ani doktryny – sąd polski może na własną rękę rozstrzygnąć to zagadnienie

   4. trzeba stosować pr. obce aktualne w chwili orzekania

   5. sędzia musi brać pod uwagę także obce orzecznictwo

   6. nie ma znaczenia czy RP ma z danym państwem stosunki dyplomatyczne i czy RP je uznaje

   7. nie ma znaczenia ustalenie wzajemności

   8. sąd ma stosować pr. obce z urzędu – nie czeka na wniosek strony

      1. sąd polski może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości aby udostępnił on treść prawa obcego i wyjaśnił obcą praktykę sądową

      2. do ustalenia i zastosowania pr. obcego sąd może wykorzystać wszystkie środki dowodowe, np. biegli

   9. gdy treści pr obcego nie można ustalić w rozsądnym terminie i po rozsądnych kosztach

      1. art. 7 PPM - Jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa obcego, albo jeżeli nie można stwierdzić treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie

   10. wykładnia pr obcego

       1. instytucje pr obcego mogą nie być znane w pr. polskim (np. instytucja trustu)

       2. należy korzystać z orzecznictwa sądów obcych

       3. sąd musi uwzględnić reguły / dyrektywy wykładni jakie występują w państwie obcym

       4. sędzi powinien stosować pr. obce tak jak je stosuje sędzia z państwa z którego pr. obce pochodzi

   11. w pr polskim dopuszczalne jest wniesienie kasacji od nieprawidłowego zastosowania pr obcego

3. Dostosowanie prawa obcego – sądy mają obowiązek przekształcenia treści pr obcego aby uzgodnić je z treścią innych zastosowanych praw

   1. sędzia jednocześnie stosują kilka praw, np. sprawa dotyczy umowy

      1. zdolność zawarcia – 1 prawo

      2. forma – 2. prawo

      3. statut umowy – 3. prawo

   2. np. przedawnienie jest instytucją pr materialnego rządzi nim prawo dot. roszczenia roszczeniem rządzi pr angielskie wg którego przedawnienie jest instytucją pr procesowego sądy polskie nie mogą go zastosować bo stosują polską procedurę należy dostosować pr angielskie do pr polskiego i zastosować przedawnienie tak jakby było normą pr. materialnego

4. Substytucja pojęć

   1. problem wykładni może pojawić się także gdy prawem właściwym jest pr. sądu

   2. np. pr. polskie wymaga dla przeniesienia własności formy aktu notarialnego czy można uznać że akt notarialny sporządzony za granicą spełnia tą przesłankę?

      1. w zasadzie tak ale by w konkretnym przypadku przyjąć ekwiwalencję pojęć trzeba dokonać funkcjonalnego porównania czy akt notarialny obcy oznacza to samo co akt notarialny polski

5. Odróżnienie stosowania pr. obcego od uwzględnienia jakiegoś pr.

   1. np. 2 Polaków pojechało swoimi autami do GB, tam doszło do zderzenia, wrócili do RP i sprawa toczy się przed sądem polskim

   2. obie osoby mają ten sam statut personalny – właściwe jest pr. polskie (jako pr. wspólne dla obu osób)

   3. trzeba ustalić winę – stosuje się pojęcie winy z art. 415 KC trzeba uwzględnić przepisy drogowe w GB – wina jest tego kto jechał prawą stroną

   4. pr. obce nie jest właściwe, właściwe jest pr. polskie – trzeba uwzględnić pr. obce jako datum

6. przepisy koniecznego stosowania

   1. przełamują wskazanie NK – normy pr. sądu które wymagają stosowania niezależnie od tego które pr. jest właściwe

   2. np. strony umowy najmu lokali poddały tę umowę pr. obcemu, ale w prawie polskim jest ustawa o ochronie lokatorów – niektóre jej przepisy każą stosować się do wszystkich lokatorów w RP mimo że podstawowe jest pr. obce to pewne przepisy polskie trzeba stosować

   3. skąd sędzia wie że ma do czynienia z przepisami koniecznego stosowania?

      1. konkretne przepisy wskazują że mają taki charakter

      2. może o tym zadecydować sąd na podstawie tych przepisów –ich treści i celu

   4. jeśli normy koniecznego stosowania są w prawie wskazanym to sąd powinien je stosować

   5. czy sąd powinien uwzględniać przepisy koniecznego stosowania pochodzące z prawa państwa 3.?

      1. musi być konkretna NK pr. sądu, która sąd do tego upoważnia

      2. dawnej był to art. 7 konwencji rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych

      3. obecnie art. 9 R1 ale upoważnienie to bardzo ograniczył

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

OGÓLNIE

1. Cz. szczegółowa zajmuje się określeniem statutu – prawa właściwego dla danej kwestii pr.

2. Zakres statutu – zbiór kwestii materialno prawnych które podlegają rozstrzygnięciu wg tego statutu

   1. wyznaczanie zakresu - rozgraniczenie różnych statutów w kontekście danej normy prawnej

      1. np. wg statutu deliktowego poszkodowany ma pr. do odszkodowania i zadośćuczynienia poszkodowany zmarł czy spadkobiercy mogą dziedziczyć roszczenie deliktowe o zadośćuczynienie? czy kwestia tego roszczenia podlega statutowi deliktowemu czy spadkowemu? trzeba dokonać kwalifikacji tej kwestii do któregoś z konkurujących statutów

      2. kryterium rozstrzygnięcia trzeba szukać w prawie właściwym deliktowym – jeśli przyznaje roszczenie dziedziczne to spadkobiercy będą dziedziczyć a o tym kto i jaki udział dziedziczy rozstrzyga już statut spadkowy

• STATUT PERSONALNY

1. ZAKRES STATUTU PERSONALNEGO - określa pr. właściwe dla określenia

   1. zdolności pr., np.

      1. kwestia urodzenia – kiedy nabywamy zdolność pr.

      2. ograniczenie zdolności pr. – u nas nie ma ale w innych systemach pewne mogą być (np. związane z przynależnością kastową)

      3. koniec zdolności pr. – uznanie za zmarłego, stwierdzenie zgonu

   2. zdolności do czynności pr., np.

      1. wpływ wieku

      2. ograniczenie

      3. treść

      4. zakres zdolności przy ograniczeniu

      5. skutki czynności pr. dokonanej przez osobę bez zdolności do czynności prawnych

2. OSOBY FIZYCZNE

   1. Zasada: art. 9 PPM - Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych OF podlega jej prawu ojczystemu decyduje obywatelstwo

      1. zbieg obywatelstw – art. 2 PPM

         1. § 1 – Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa taką osobę traktuje się tylko jako obywatela polskiego

         2. § 2 - Cudzoziemiec mający obywatelstwo 2 lub więcej państw podlega, jako prawu ojczystemu, prawu tego z nich, z którym jest najściślej związany

      2. bezpaństwowiec (apatryda) – art. 3 PPM

         1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby ustalić nie można albo osoba ta nie ma obywatelstwa żadnego państwa, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się jej miejsce zamieszkania

         2. jeśli nie ma miejsca zamieszkania to art. 7 PPM - Jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa obcego, albo jeżeli nie można stwierdzić treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie. (pr. sądu)

   2. wyjątki od tej zasady

      1. art. 9 § 3 - gdy OP lub OF dokonywa czynności prawnej w zakresie swego przedsiębiorstwa, jej zdolność podlega prawu państwa, w którym znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa.

         1. prowadzić przedsiębiorstwo – znaczenie funkcjonalne – prowadzić określoną działalność gospodarczą jako OF

         2. w zakresie tej działalności gospodarczej

         3. siedziba – miejsce prowadzenia działalności gospodarczej a nie siedziba OP

            1. np. obywatel Peru który ma sklep w Łodzi – w zakresie czynności w ramach prowadzenia sklepu jego zdolność nie podlega pr. Peru tylko pr. polskiemu

      2. art. 10 PPM - Jeżeli cudzoziemiec niezdolny wg swego prawa ojczystego dokonał w RP czynności prawnej mającej wywrzeć skutek w RP, zdolność cudzoziemca podlega w tym zakresie prawu polskiemu, o ile wymaga tego ochrona osób działających w dobrej wierze.

         1. Kazus Lizardi – w XIX w. Meksykanin przyjechał do Paryża, żył bogato, kupował na kredyt, gdy zaczęto domagać się od niego kasy powiedział że on jeszcze jest małoletnie bo w Meksyku trzeba mieć 25 lat a we Fr 21

            1. fr sąd kasacyjny uznał że pr. właściwym jest pr. meksykańskie, ale skoro Lizardi zawarł umowy z kontrahentami będącymi w dobrej wierze to należy chronić ich dobrą wiarę i przyjąć wyjątek na rzecz uznania pr. fr jako właściwego w zakresie tych czynności pr.

         2. przesłanki zastosowania art. 10

            1. cudzoziemiec dokonuje czynności w RP

            2. czynność ta wywiera skutki w RP

            3. cudzoziemiec jest niezdolny wg swego pr. ojczystego (statutu personalnego)

            4. zastosowania pr. polskiego do oceny zachowań wymaga ochrona osób działających w dobrej wierze (kontrahentów)

               • kontrahent cudzoziemca nie musi być obywatelem RP ani mieć siedziby w RP

               • gdy obaj są z tego samego kraju i zawierają umowę w RP to prawdopodobnie będzie problem z dobra wiarą

         3. Przepisu tego nie stosuje się do czynności prawnych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa spadkowego!

         4. Przepisu tego nie stosuje się gdy zastosowanie znajdzie art. 9 § 3

      3. art. 11

         1. § 1 Do uznania osoby zaginionej za zmarłą stosuje się jej prawo ojczyste. To samo dotyczy stwierdzenia zgonu by nie dopuścić do odesłania zwrotnego

         2. § 2 Jeżeli jednak w sprawie o uznanie cudzoziemca za zmarłego lub o stwierdzenie jego zgonu orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie (norma jednostronna)

      4. wyjątek dot. nasciturusa – czy ma zdolność pr. i jaką? – różne odpowiedzi w różnych porządkach pr.

         1. łącznik personalny – obywatelstwo – tu nie działa

         2. pr. kolizyjne nie reguluje tego wprost

         3. mówi o tym zdanie końcowe art. 19 § 2 ale to dotyczy innej kwestii „Uznanie dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, podlega prawu ojczystemu matki” nasciturus jest tu przedmiotem czynności prawnej a nie podmiotem

         4. w orzecznictwie i doktrynie przeważa pogląd, że pr. właściwe zależy od legis causae – rodzaju czynności, której on ma być podmiotem, stroną

         5. i to pr. właściwe do czynności odpowie na pytanie czy nasciturus ma zdolność

3. OP

   1. art. 9 PPM - Zdolność OP podlega pr. państwa, w którym osoba ta ma siedzibę

      1. art. 9 stosuje się też do ułomnych OP

      2. wyjątki od zasady pr. siedziby

      3. art. 9 § 3

   2. zakres statut personalnego OP

      1. obejmuje spółki i inne OP

      2. określa

         1. sposób powstania przekształcenia i ustania OP

         2. funkcjonowanie OP

         3. charakter prawny – typ osób prawnych do którego dana OP należy

         4. statut OP

         5. prawa i obowiązki członków

         6. reprezentacja

         7. czy OP ma zdolność ogólna czy specjalną

         8. nazwa

   3. Łączniki personalne dla OP

      1. łącznik siedziby

         1. nie ma jednolitego znaczenia

            1. siedziba statutowa - wg statutu

            2. siedziba rzeczywista – do siedziby, których organów sięgnąć? – zazwyczaj siedziba zarządu OP

         2. pr. polskie w większości opowiada się za siedzibą rzeczywistą opartą o art. 41 KC

            1. art. 41 KC - Jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający.

            2. takie rozwiązanie chroni interesy wierzycieli

            3. minusem są

               • duże trudności przy zmianie siedziby

               • ETS nie jest mu przychylny bo podważa założenia swobody przepływu, swobody zakładania przedsiębiorstw

                 1. ETS

                    • Duńczycy zakładają spółkę w GB i później chcą otworzyć oddział w Danii, ale sąd w Danii odmawia bo uznaje to za obejście pr.

                    • ETS; sąd duński tak powiedzieć nie może, bo jest to sprzeczne z zasadami swobody przepływu przedsiębiorczości

                 2. ETS – sprawa Cortezio z 2008 r.

                    • spółka pr. węgierskiego z siedzibą na Węgrzech złożyła do sądu wniosek o przeniesienie siedziby do Włoch – sąd odmówił bo pr. węgierskie nie dopuszcza przeniesienia siedziby za granicę z zachowanie statutu pr. węgierskiego

                    • ETS: państwo członkowskie ma pr. określić rodzaj łącznika i może tez potraktować to kryterium jako warunek utrzymania statusu w przyszłości

                    • ale gdy spółka przenosi się do innego państwa i zmienia status nie można od niej żądać aby się likwidowała w 1 i zakładała w 2.

         3. wielość siedzib – gdy dana OP ma kilka siedzib powinno się wybrać pr. tego państwa gdzie przeważa ilość interesów

      2. łącznik miejsca powstania / utworzenia / inkorporacji

         1. np. USA, GB, Szwajcaria

         2. statut personalny OP stanowi pr. wg którego OP powstała

         3. wada: założyciele łącznik ten mogą wykorzystywać do różnych przekrętów, zakładać spółki w rajach podatkowych

         4. teoria fikcji - nie ma czegoś takiego jak OP

            1. jest to punkt zaczepienia dla prawników

            2. teorii tej odpowiada łącznik powstania – pr. które umocowało fikcję będzie pr. rządzącym OP

         5. łącznik ten jest atrakcyjny dla UE – raz założona firma może działać w różnych krajach i mamy ciągłość

      3. łącznik kontroli - nie ma charakteru kolizyjnego!!

         1. służy do ustalania, która OP jest własna a która obca

         2. decyduje to, którego państwa obywatele mają przeważające udziały w OP

         3. 2 możliwości kontroli:

            1. kontrola zarządu – kto sprawuje zarząd w OP

            2. kontrola kapitałowa – w czyich rękach jest większość kapitału (pakiet kontrolny)

      4. OP międzynarodowa - OP która została powołana do życia lub funkcjonuje na podstawie akt normatywnego (statutu), który ma charakter międzynarodowy

         1. akt międzynarodowy – akt podjęty łącznie przez 2 lub więcej państwa (np. umowa międzynarodowa)

         2. np. SAS – skandynawskie linie lotnicze

         3. statut międzynarodowy sam reguluje sposób działania OP

            1. jeśli są luki trzeba sięgnąć do prawa właściwego ze względu na łącznik

         4. z prawnego punktu widzenia międzynarodowymi OP nie są OP powiązane tylko pod względem polityczno – ekonomicznym z więcej niż 1 państwem

• OCHRONA DÓBR PRAWNYCH (OF i OP)

1. Dot. określenia dóbr i wskazania jakie dobra są uznane za chronione

2. Podlega statutowi personalnemu osoby, której dotyczy

3. Przy czynach niedozwolonych – zbieg statutu personalnego i deliktowego – przy stosowaniu pr. deliktowego trzeba będzie sięgać do statutu personalnego

• FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. HISTORIA

   1. stara zasada: formą czynności rządzi statut miejsca dokonania czynności – locus regit formam actus

   2. XIX w. – rozwijają się formy porozumiewania na odległość

      1. gdzie jest miejsce zawarcia umowy jeśli strony rozmawiały przez telefon w różnych państwach?

      2. Savigny proponuje aby forma czynności prawnej podlegała prawu właściwemu dla danej czynności - legis causae

2. ART. 12 PPM

   1. Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności. (legis causae)

   2. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana (lex loci Artus)

      1. łącznik alternatywny - ułatwia zachowanie formy - strony do pewnego stopnia mają wybór

      2. czy jest to alternatywa równorzędna?

         1. 1. stanowisko - podstawowe jest lex causae

            1. jeśli strony nie zachowały żadnej z form to skutki tego ocenia się wg lex causae

         2. prof. Górecki - cel to ułatwienie zachowania formy

            1. dla określenia skutków niedochowania formy trzeba wybrać to pr. które przewiduje najłagodniejsze sankcje (pozwala utrzymać czynność w mocy) – alternatywa równorzędna

3. WYJĄTKI OD ART. 12 PPM

   1. art. 15 PPM

      1. § 1 Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane

      2. § 2 Jednakże, gdy małżeństwo jest zawierane poza granicami Polski, wystarcza zachowanie formy wymaganej przez prawa ojczyste obojga małżonków

         1. § 2 nie można stosować gdy tylko 1 z małżonków ma obywatelstwo polskie

   2. art. 78 pr. wekslowego i art. 64 pr. czekowego

      1. trzeba dochować formę przewidzianą przez prawo państwa w którym weksel / czek został podpisany

      2. jeżeli weksel / czek wystawiono za granicą miedzy obywatelami polskimi – wystarcza dochowanie formy przewidzianej przez pr. polskie

      3. + dla czeku - wystarcza dochowanie formy, wymaganej przez prawo miejsca płatności

   3. art. 11 RZYM 1 – określa pr. właściwe dla formy umów obligacyjnych

      1. ust 1 - jeżeli umowa została zawarta między osobami, które (lub których przedstawiciele) znajdują się w tym samym państwie w chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli została zachowana forma przewidziana przez

         1. prawo właściwe dla umowy

         2. lub prawo państwa, w którym umowa została zawarta

      2. ust 2 - jeżeli umowa została zawarta między osobami, które (lub których przedstawiciele) nie znajdują się w tym samym państwie w chwili jej zawarcia, jest ważna ze względu na formę, jeżeli została zachowana forma przewidziana przez

         1. prawo właściwe dla umowy

         2. lub prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy którakolwiek ze stron (lub przedstawiciel strony) znajduje się

         3. lub prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy którakolwiek ze stron (lub przedstawiciel strony) ma miejsce zwykłego pobytu

      3. ust 3 - jednostronna czynność prawna, która dotyczy umowy jest ważna ze względu na formę, jeżeli została zachowana forma przewidziana przez

         1. prawo właściwe dla umowy

         2. lub prawo państwa, w którym czynność została dokonana

         3. lub prawo państwa, w którym osoba, która dokonała czynności, miała w tym czasie miejsce zwykłego pobytu

      4. ust 4 – powyższych przepisów nie stosuje się do umów konsumenckich – o których mowa w art. 6 R1!

         1. forma tych umów podlega pr. państwa w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu

      5. ust 5 - niezależnie od powyższych przepisów

         1. umowy, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomościach lub prawo do korzystania z nieruchomości

         2. podlegają wymaganiom dot. formy przewidzianym przez prawo państwa, w którym nieruchomość jest położona

         3. jeżeli zgodnie z tym prawem:

            1. wymagania te stosuje się bez względu na miejsce zawarcia umowy i prawo dla tej umowy właściwe

            2. oraz wymagań tych nie można wyłączyć w drodze umowy.

               • nie stosuje się do pr. RP bo te przepisy nie są przepisami koniecznego stosowania

4. KWALIFIKACJA FORMY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

   1. np. zakaz testamentów wspólnych

      1. w pewnych państwach jest to kwestia ważności formalnej

      2. w innych państwach jest to kwestia ważności materialnej (np. w PL)

   2. kwestie procesowe i dowodowe – kwestie formalne to np.

      1. wymogi co do ustności, pisemności

      2. udziału świadka

   3. język umowy – zagadnienie sporne – czy to kwestia formalna czy materialna?

      1. dla ochrony konsumenta- raczej kwestia materialna

      2. na gruncie ustawy o języku polskim – raczej kwestia formalna

• PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

1. ART. 13 PPM - Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia

2. ZAKRES STATUTU

   1. określenie początku i końca biegu terminu przedawnienia

   2. przerwanie biegu terminu przedawnienia

   3. skutki upływu terminu przedawnienia

   4. jeśli jakieś terminy mają skutki podobne do przedawnienia stosuje się art. 13 PPM np.

      1. prekluzja

      2. terminy zawite do wykonania pr. Kształtującego

      3. prekluzja dowodowa – sporne jest czy stosujemy tu art. 13 PPM

3. KWALIFIKACJA PRZEDAWNIENIA

   1. pr. kontynentalne – instytucja pr. materialnego

   2. common law – instytucja pr. procesowego – termin wytoczenia powództwa

   3. np. przedawnienie jest instytucją pr materialnego rządzi nim prawo dot. roszczenia roszczeniem rządzi pr angielskie wg którego przedawnienie jest instytucją pr procesowego sądy polskie nie mogą go zastosować bo stosują polską procedurę należy dostosować pr angielskie do pr polskiego i zastosować przedawnienie tak jakby było normą pr. materialnego

4. MOŻE SIĘ POJAWIĆ KONFLIKT Z PRAWEM SĄDU, np.

   1. wierzyciel wytoczył powództwo przed sądem państwa Y czy przerwie to bieg terminu przedawnienia dla tego roszczenia do którego stosuje się pr. polskie? prawdopodobnie tak – ekwiwalentność pojęć ale trzeba ustalić czy to powództwo zostało skutecznie wytoczone wg przepisów państwa Y

• ZOBOWIĄZANIA

1. Art. 25 – 31 PPM ale w razie sprzeczności 1. stosowania mają Rzym I i Rzym II

2. czy te rozporządzenia stosuje się do państw spoza UE?

   1. np. dla zobowiązania zawartego między podmiotem polskim i amerykańskim

   2. art. 2 R1 - Prawo wskazane przez niniejsze rozporządzenie stosuje się bez względu na to, czy jest ono prawem państwa członkowskiego

   3. art. 3 R2 – j.w.

   4. niektórzy wyprowadzają z tego wniosek że wiążą one też w stosunkach poza państwami UE, ale:

      1. R1 i R2 nic o tym nie mówią i dlatego powinno się w takim przypadku stosować pr. własne państw członkowskich

      2. przeciwnicy: to jeszcze bardziej utrudnia stasowanie NK bo trzeba decydować czy pr. wspólnotowe czy krajowe jest właściwe

      3. zatem: przepisy R1 i R2 należy stosować także w stosunkach z państwami spoza UE

3. Podział zobowiązań w NK na zobowiązania

   1. Umowne – R1

   2. Pozaumowne – R2

4. W UPPM jest trochę inny podział

   1. art. 25 - 29 – dot. prawa właściwego dla zob. umownych

   2. art. 30 – Przepisy o prawie właściwym dla zobowiązań umownych stosuje się odpowiednio do zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych

   3. art. 31 – dot. prawa właściwego dla zob. nie wynikających z czynności prawnej (tylko z ustawy)

   4. zatem podział na zob.

      1. z czynności pr.

      2. z ustawy

• ZOBOWIĄZANIA UMOWNE – STATUT UMOWNY - nie ma 1 łącznika

1. HISTORIA

   1. do XIX w. – zobowiązania umowne podlegają pr. miejsca zawarcia umowy - lex loci contractu

   2. XIX w. – rozwój transportu transakcje zaczynają się komplikować i wiązać ze sobą (np. umowa sprzedaży i umowa przewozu) miejsce zawarcia umowy traci znaczenie (może być przypadkowe i nie mieć znaczenia dla umowy)

   3. Savigny - proponuje aby zobowiązania umowne podlegały pr. miejsca wykonania zobowiązania

      1. wada: przy zob. wzajemnych są 2 miejsca wykonania zob. i prowadziłoby to do rozszczepienia kontraktu

   4. 2. poł. XX w. - wybór prawa

      1. dziś ZU podlegają w 1. kolejności pr. wskazanemu przez strony

      2. zalety: zapewnia to elastyczność bez utraty pewności pr.

      3. wady:

         1. strony w ten sposób mogą próbować obejść pr.

         2. nie zawsze dochodzi do wyboru pr. (strony zapomniały, zaniedbały, nie doszły do porozumienia, które pr. wybrać, wybór okazał się nieważny)

   5. rozwiązanie angielskie

      1. proper law of contract – sąd szuka pr. właściwego dla umowy na podstawie całokształtu okoliczności

   6. pr. amerykańskie

      1. restatement – zbiór norm pr. (np. kolizyjnego) o charakterze nieoficjalnym i niewiążącym – podsumowanie dotychczasowego orzecznictwa

      2. przyjęto w nim zasadę: the most significant relation

      3. ale to narusza pewność pr. – dopóki sąd nie ustali pr. właściwego w prawomocnym orzeczeniu to strony nie wiedzą – mogą tylko zgadywać

   7. 1908 r. – reguły Florenckie

      1. jeżeli strony nie wybrały pr. to należy wybrać pr. personalne strony, która ma wykonać świadczenie niepieniężne

      2. lata 30 - Szmic? użył określenia: prawo dłużnika, który ma spełnić świadczenie charakterystyczne

      3. koncepcja przyjęta w

         1. polskiej ustawie z 1926 r.

         2. konwencji rzymskiej z 1980 r. (polska ją przyjęła w 2007 r.) – poprzedza Rzym I

2. OBECNA USATWA - Zobowiązanie umowne podlega:

jeśli strony nie wybrały pr.

jeśli strony nie wybrały pr. i powyższy warunek nie jest spełniony

1. art. 28 PPM - Do zobowiązań z umów giełdowych stosuje się prawo obowiązujące w siedzibie giełdy, chyba że strony dokonały wyboru prawa.

   1. Przepis ten stosuje się odpowiednio do zobowiązań z umów zawieranych na targach publicznych.

1. RZYM I

   1. ART. 3 – GŁÓWNYM ŁĄCZNIKIEM JEST WYBÓR PRAWA

      1. Umowa podlega pr. wybranemu przez strony.

         1. wybór pr.

            1. dokonany wyraźnie

            2. lub w sposób jednoznaczny wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy

         2. wybór pr.

            1. dla całej umowy

            2. lub tylko dla jej części

         3. strony mogą dokonać wyboru także przed zawarciem umowy (np. w umowie ramowej)

      2. Strony mogą w każdym czasie dokonać zmiany wyboru

         1. także w czasie procesu aż do chwili zapadnięcia prawomocnego orzeczenia

         2. jeśli strony dokonują zmiany wyboru po zawarciu umowy to nie może to naruszać praw osób 3. (np. poręczyciela)

      3. ust 3 - Prawo można wybrać tylko dla umów o charakterze międzynarodowym (wystarczy powiązanie czysto gospodarcze)

         1. umowa czysto krajowe dla, której strony wybrały pr obce nie staje się umową międzynarodową

         2. jeśli mamy umowę czystko krajową a strony wybrały dla niej pr obce to nie narusza to stosowania krajowych przepisów imperatywnych

            1. wskazanie materialno prawne- przepisy wskazanego pr. obcego zostają włączone do umowy jako postanowienia umowy ale tylko w zakresie w jakim pozwalają na to imperatywne przepisy krajowe

      4. ust. 4 – klauzula pr. wspólnotowego

         1. gdy wszystkie inne elementy SF w chwili dokonywania wyboru pr. właściwego są zlokalizowane w 1 lub więcej państwach członkowskich…

         2. … dokonany przez strony wybór pr. właściwego innego niż pr. państwa członkowskiego

         3. …nie narusza stosowania przepisów pr. wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach

         4. …w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu, których nie można wyłączyć w drodze umowy

            1. postanowienia imperatywne – traktaty, rozporządzenia oraz dyrektywy które wdrożono do pr. państwa członkowskiego sądu

      5. Do oceny istnienia i ważności porozumienia stron w przedmiocie pr. właściwego stosuje się przepisy R1 o zgodzie i ważności materialnej, ważności ze względu na formę oraz braku zdolności pr. i zdolności do czynności prawnych

         1. klauzula wyboru pr. nie jest nigdy częścią kontraktu głównego – w istocie są to 2 umowy

         2. nieważność umowy pr kolizyjnego nie powoduje nieważności umowy materialno prawnej

         3. umowę o wybór pr. należy poddać prawu, które strony wybrały dla umowy głównej

      6. art. 3 R1 nie zawiera ograniczenia o którym mowa w art. 25 PPM – są tylko 2 ograniczenia c i d (art. 3 ust 3 i 4)

   2. ART. 4 - JEŚLI PR. NIE WYBRANO LUB WYBÓR OKAZAŁ SIĘ NIESKUTECZNY - ZASADNICZO WŁAŚCIWE JEST PR. MIEJSCA ZWYKŁEGO POBYTU DŁUŻNIKA ŚWIADCZENIA CHARAKTERYSTYCZNEGO

      1. ust 1

         1. umowa sprzedaży towarów - podlega pr. państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu

         2. umowa o świadczenie usług - podlega pr. państwa, w którym usługodawca ma miejsce zwykłego pobytu

         3. umowa franczyzy - podlega pr. państwa, w którym franczyzobiorca ma miejsce zwykłego pobytu

         4. umowa dystrybucji - podlega pr. państwa, w którym dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu

      2. ust 2 utrwala tą zasadę – Umowa

         1. ..która nie jest objęta ust. 1 lub której składniki byłyby objęte zakresem więcej niż 1 z przypadków określonych w ust. 1

         2. ..podlega pr. państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego ma miejsce zwykłego pobytu

         3. miejsce zwykłego pobytu

            1. pobyt zwykły - dobrowolne, faktyczne przebywanie w danym państwie przy jednoczesnym ześrodkowaniu interesów życiowych

               • nie rozważamy animus monendi

            2. OF, działającej w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej - miejsce głównego przedsiębiorstwa

            3. OP i UOP - miejsce siedziby ich głównego organu zarządzającego

               • jeśli taka jednostka organizacyjna zawiera umowę lub spełnia świadczenie w ramach swego oddziału, przedstawicielstwa lub innego zakładu – miejsce siedziby tego oddziału, przedstawicielstwa, zakładu

            4. chwila właściwa dla ustalenia miejsca zwykłego pobytu: chwila zawarcia umowy

      3. ust 1 - regulacje szczególne

         1. umowy dot. nieruchomości

            1. strony mogą wybrać pr.

            2. jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny - umowa, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości -podlega pr. państwa, w którym nieruchomość jest położona

            3. wyjątek:

               • niezależnie od powyższego umowa dotycząca czasowego korzystania z nieruchomości na użytek własny, zawarta na okres nie dłuższy niż 6 kolejnych miesięcy – podlega prawu państwa, w którym oddający nieruchomość do korzystania ma miejsce zwykłego pobytu

                 1. …pod warunkiem że biorący do korzystania

                    • jest OF

                    • i ma miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie

         2. umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji

            1. strony mogą wybrać pr.

            2. jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny - umowa sprzedaży towarów w drodze licytacji - podlega pr. państwa, w którym tę umowę zawarto jeżeli miejsce to można ustalić

         3. umowy giełdowe

            1. strony mogą wybrać pr.

            2. jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny - podlega pr. giełdy (pr. które reguluje obrót na giełdzie)

      4. ust 3 łącznik korekcyjny - Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2, - stosuje się prawo tego innego państwa.

      5. ust 4 Jeżeli nie można ustalić pr. właściwego zgodnie z ust. 1 lub 2, umowa podlega pr. państwa, z którym wykazuje najściślejszy związek.

   3. ART. 5 – UMOWA PRZEWOZU

      1. towarów

         1. strony mogą wybrać pr.

         2. jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny - podlega pr. państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu

            1. pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się

               • miejsce przyjęcia towaru do przewozu

               • lub miejsce dostawy

               • lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy

         3. jeżeli warunki te nie są spełnione - podlega pr. państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy

         4. klauzula korekcyjna - Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa – w przypadku braku wyboru pr. - pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2 - stosuje się prawo tego innego państwa

      2. osób

         1. strony mogą wybrać pr. (ale R1 ogranicza możliwości wyboru)

         2. jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny – podlega pr. państwa, w którym podróżny ma miejsce zwykłego pobytu

            1. pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się

               • miejsce wyjazdu

               • lub miejsce przeznaczenia

         3. jeżeli warunki te nie są spełnione - prawem właściwym jest prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zwykłego pobytu przewoźnika

         4. klauzula korekcyjna - Jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że umowa – w przypadku braku wyboru pr. - pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane w ust. 1 lub 2 - stosuje się prawo tego innego państwa

   4. ART. 6 – UMOWY KONSUMENCKIE - idea ochrony konsumenta

      1. art. 6 obejmuje tylko niektóre umowy konsumenckie – do pozostałych stosujemy zasady ogólne

         1. umowa zawarta przez OF w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (konsument)

            1. nie ma słowo „bezpośrednio” węziej niż w KC

         2. z inną osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową (przedsiębiorca)

      2. umowa która spełnia te warunki podlega pr. państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że przedsiębiorca:

         1. wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w państwie, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu

         2. lub w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa lub do kilku państw z tym państwem włącznie a umowa wchodzi w zakres tej działalności

         3. przepisy semiimperatywne

      3. niezależnie od powyższego dla umowy która spełnia te warunki strony mogą dokonać wyboru prawa

         1. ale wybór nie może prowadzić do pozbawienia konsumenta ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie zgodnie powyższym pkt byłoby właściwe w braku wyboru

      4. powyższej ochrony nie stosuje się do niektórych typów umów

         1. umów o świadczenie usług - jeżeli usługi mają być świadczone na rzecz konsumenta wyłącznie w państwie innym niż to, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu

         2. umów przewozu innych niż umowy dotyczące imprez turystycznych

         3. umów, których przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo do korzystania z nieruchomości, innych niż umowy time-sharingu

         4. umów dot. obrotu PW i instrumentami finansowymi

   5. ART. 8 INDYWIDUALNE UMOWY O PRACĘ

      1. ust 1. strony mogą wybrać pr.

         1. nie może jednak prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na przepisów imperatywnych pr. właściwego wg ust. 2, 3 i 4

      2. ust. 2 jeśli pr. nie wybrano lub wybór okazał się nieskuteczny – podlega pr. miejsca wykonywania pr.

         1. tymczasowa zatrudnienie w innym państwie nie zmienia tej zasady

      3. ust. 3 jeżeli nie można miejsca świadczenia pracy - podlega pr. państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika.

         1. złe tłumaczenie – chodzi o pr. pracodawcy, przedsiębiorstwo pracodawcy

      4. ust. 4 klauzula najściślejszego związku - jeżeli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane w ust. 2 lub 3, stosuje się prawo tego innego państwa.

   6. art. 9 - PRZEPISY KONIECZNEGO STOSOWANIA (międzynarodowo imperatywne)

      1. przepisy wymuszające swoje zastosowanie - przepisy, których przestrzeganie uważane jest przez państwo za tak istotny element ochrony jego interesów publicznych że znajdują one zastosowanie do SF objętych ich zakresem bez względu na to, jakie prawo jest właściwe dla umowy zgodnie z R1

      2. R1 nie narusza stosowania przepisów wymuszających swoje zastosowanie państwa sądu orzekającego

      3. art. 7 Konwencji Rzymskiej – sąd może brać pod uwagę przepisy koniecznego stosowania państwa 3.

         1. art. 9 R1 znacznie to ogranicza - Można przyznać skuteczność przepisom wymuszającym swoje zastosowanie państwa, w którym ma nastąpić lub nastąpiło wykonanie zobowiązań wynikających z umowy, w zakresie, w jakim przepisy te powodują, że wykonanie umowy jest niezgodne z prawem.

            1. uwzględnia się ich charakter i cel oraz skutki ich zastosowania lub niezastosowania

   7. art. 12 – ZAKRES STATUTU

      1. prawo właściwe dla umowy na podstawie R1 ma zastosowanie w szczególności do:

         1. jej wykładni

         2. wykonywania wynikających z niej zobowiązań

         3. w granicach uprawnień przyznanych sądowi przez prawo procesowe, skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań

            1. łącznie z określeniem wysokości szkody, w zakresie, w jakim rozstrzygają o tym przepisy prawa

         4. różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikającej z upływu terminów

         5. skutków nieważności umowy

      2. W odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków, które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania, bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie

   8. art. 14 – PRZELEW WIERZYTELNOŚCI I SUBROGACJA UMOWNA

      1. Przelew wierzytelności

         1. bezwarunkowe przeniesienie wierzytelności

         2. przeniesienie wierzytelności na zabezpieczenie

         3. ustanowienie zastawu lub innego zabezpieczenia na wierzytelności

      2. W razie przelewu wierzytelności lub subrogacji umownej - stosunek między zbywcą i nabywcą wierzytelności przysługującej wobec innej osoby („dłużnika”) podlega pr., które zgodnie z R1 jest właściwe dla umowy zawartej między zbywcą i nabywcą.

      3. Pr., któremu podlega przenoszona wierzytelność, rozstrzyga o

         1. jej zbywalności

         2. stosunku pomiędzy nabywcą wierzytelności a dłużnikiem

         3. przesłankach skuteczności przelewu lub subrogacji wobec dłużnika

         4. zwalniającym skutku świadczenia przez dłużnika

   9. art. 15 – SUBROGACJA USTAWOWA

      1. Gdy określonej osobie („wierzycielowi”) przysługuje wierzytelność z umowy wobec innej osoby („dłużnika”),

      2. a osoba 3. ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela lub faktycznie zaspokoiła go, w wykonaniu tego obowiązku,

      3. pr. właściwe dla obowiązku osoby 3. (ochrona osoby 3.)

      4. określa, czy i w jakim zakresie osoba 3. jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika uprawnień, które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika, zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.

   10. ART. 16 – SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW

       1. Jeżeli wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez 1 ze współdłużników solidarnych - pr. któremu podlega zobowiązanie tego dłużnika względem wierzyciela jest właściwe dla roszczeń regresowych tego dłużnika wobec pozostałych dłużników.

       2. Pozostali dłużnicy mogą korzystać z zarzutów, jakie przysługiwały im wobec wierzyciela, w zakresie przewidzianym przez prawo właściwe dla ich zobowiązań względem wierzyciela.

          1. zobowiązanie każdego z tych dłużników może podlegać innemu pr.

   11. ART. 17 – POTRĄCENIE USTAWOWE

       1. Potrącenie, które nie zostało uzgodnione w drodze umowy stron - podlega pr. właściwemu dla wierzytelności, z której dokonywane jest potrącenie

   12. art. 18 – DOWODY

       1. pr. właściwe dla zobowiązania umownego zgodnie z R1 stosuje się w zakresie, w jakim zawiera ono odnoszące się do zobowiązań umownych domniemania prawne lub określa ciężar dowodu

       2. dowód umowy lub czynności prawnej może być przeprowadzony wszelkimi środkami dopuszczalnymi zgodnie z prawem sądu lub zgodnie z 1 z praw, o których mowa w art. 11, wg którego umowa lub czynność prawna jest ważna co do formy, pod warunkiem że dowód można przeprowadzić w ten sposób przed sądem orzekającym.

   13. art. 20 – WYŁACZENIE ODESŁANIA

       1. Za pr. danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie R1 , uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm PPM, chyba że R1 stanowi inaczej.

   14. art. 21 – KLAUZULA PORZĄDKU PUBLICZNEGO

       1. Stosowanie przepisów prawa, wskazanego jako właściwe przez R1, może zostać wyłączone jedynie wówczas, gdy takie stosowanie jest w sposób oczywisty niezgodne z porządkiem publicznym państwa siedziby sądu.

ZOBOWIĄZANIA POZAUMOWNE

• HISTORIA

1. ŚREDNIOWIECZE – lex loci delicti commissi – delikt podlega pr. miejsca popełnienia deliktu

   1. do XVIII w. za delikty uważano także przestępstwa

2. XIX w. – Anglia delikt podlega prawu sądu

   1. ale pozwany może się bronić, że prawo miejsca popełnienia deliktu legitymowało jego działanie

3. BGB – art. 12 przepisów wprowadzających

   1. obywatel niemiecki popełnia przestępstwo za granicą

   2. zasadniczo podlega to prawu miejsca popełniania deliktu – ale gdy przewiduje ono wyższe odszkodowanie niż prawo niemieckie to prawo niemieckie wprowadza pewne ograniczenia maksymalnego odszkodowania

4. XIX/XX w. – pojawiają się inne łączniki

   1. coraz więcej deliktów rozsianych

   2. łatwość szkodzenia trans granicznego

   3. delikty medialne, informacyjne

   4. zatrucie środowiska

   5. naruszenie dóbr osobistych

   6. w pewnych sytuacjach miejsce popełniania deliktu jest przypadkowe

      1. grupa skautów jedzie do kanady – tam dochodzi do wyrządzenia między nimi deliktu – nie ma w tym nic kanadyjskiego – trzeba zastosować prawo personalne

• art. 31 PPM – łącznik kaskadowy

1. § 1. Zobowiązanie nie wynikające z czynności prawnej podlega pr. państwa, w którym nastąpiło zdarzenie będące źródłem zobowiązania.

2. § 2. Ale, gdy strony są obywatelami tego samego państwa i mają w nim miejsce zamieszkania, właściwe jest prawo tego państwa.

   1. powiązanie to powinno istnieć w chwili nastąpienia zdarzenia będącego źródłem zobowiązani

   2. przepis ten należy stosować odpowiednio do OP (trzeba brać pod uwagę siedzibę OP)

3. § 3. Prawo właściwe wg powyższych przepisów rozstrzyga, czy osoba o ograniczonej zdolności ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.

   1. art. 31 PPM dotyczy wszystkich zobowiązań ustawowych

      1. z deliktów

      2. z bezpodstawnego wzbogacenia

      3. z prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia

      4. inne – należy najpierw badać naturę stosunku zobowiązaniowego – jeśli żadna inna kwalifikacja nie chodzi w grę zobowiązanie podlega art. 31 PPM, np.

         1. zobowiązanie z tytułu zachowku – wynika z ustawy ale należy do statutu spadkowego

         2. roszczenia windykacyjne, negatoryjne - wynikają z ustawy ale należą do statutu rzeczowego

         3. zobowiązanie zakładu ubezpieczeń od OC wchodzi w zakres art. 31

4. pytanie czy chodzi o miejsce popełniania czynu czy powstania szkody?

   1. SN: jeśli delikt jest rozszczepiony należy zastosować kryterium korzyści poszkodowanego

   2. R2 nie przyjął tego rozwiązania – trzeba z góry określić prawo właściwe

• Rozporządzenie RZYM 2 dot. prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych z 11 lipca 2007 r.

1. ODNOSI SIĘ DO WSZYSTKICH ZOBOWIĄZAŃ POZAUMOWNYCH

   1. zasady ogólne

   2. delikty (art. 4 – 9)

   3. bezpodstawne wzbogacenie (art. 10)

   4. negotiorum gestio (art. 11)

   5. culpa in contrahendo – szkoda w okresie przedumownym (art. 12)

2. ZAKRES ZASTOSOWANIA

   1. zakres czasowy stosowania

      1. R2 stosuje się od dnia 11 stycznia 2009

      2. R2 stosuje się do zdarzeń wywołujących szkodę, które wydarzyły się po wejściu R2 w życie - czyli tych które nastąpiły po 19 sierpnia 2009??

   2. zakres przedmiotowy stosowania

      1. R2 stosuje się do

         1. zobowiązań pozaumownych

            1. pojęcie to należy wykładać autonomicznie

            2. trzeba je budować w oparciu o R2 i inne rozporządzenia R1, Bruksela I

         2. w sprawach cywilnych i handlowych

         3. powiązanych z prawami różnych państw

            1. czyli takie, które mają charakter międzynarodowy – występuje element obcy

            2. powiązanie z prawem różnych państwa nie musi być obiektywnym faktem – niezależnym od wioli stron

      2. R2 nie stosuje się w szczególności

         1. spraw podatkowych

         2. spraw celnych

         3. spraw administracyjnych

         4. odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej („acta iure imperii”)

      3. z zakresu zastosowania R2 wyłączone są zobowiązania pozaumowne wynikające ze

         1. stosunków rodzinnych i podobnych (w tym alimentacyjnych)

         2. małżeńskich ustrojów majątkowych

         3. weksli, czeków i innych PW

         4. prawa spółek

         5. szkód jądrowych

         6. naruszenia dóbr osobistych

      4. R2 nie stosuje się do dowodów i procedur

3. SZKODA –wszelkie następstwa wynikające z czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia lub culpa in contrahendo.

   1. R2 stosuje się także do zobowiązań pozaumownych, co do których zachodzi prawdopodobieństwo ich powstania.

   2. Każde odniesienie w R2 do:

      1. zdarzenia powodującego szkodę dotyczy także zdarzeń powodujących szkodę, co do których zachodzi prawdopodobieństwo ich wystąpienia

      2. szkody dotyczy także szkody w stosunku do której zachodzi prawdopodobieństwo jej powstania

4. DELIKTY

   1. REGULACJA OGÓLNA – zob. pozaumowne wynikające z czynu niedozwolonego podlega

      1. prawo wybranemu przez strony

         1. zasadniczo wybór następczy (ex post) - w drodze porozumienia zawartego po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę

            1. wyj: wybór uprzedni (ex ante) - przedsiębiorcy mogą dokonać wyboru przed wystąpieniem zdarzenia powodującego szkodę - gdy wszystkie strony prowadzą działalność gospodarczą

         2. wybór prawa

            1. wyraźny

            2. lub w sposób dostatecznie pewny wynikający z okoliczności sprawy

         3. nie może naruszać praw osób 3.

         4. gdy wszystkie elementy SF w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są na terytorium 1. państwa (A)

            1. dokonany przez strony wybór jako prawa właściwego prawa innego państwa (B)

            2. nie wyłącza stosowania przepisów imperatywnych tego 1. państwa (A)

         5. klauzula pr. wspólnotowego - gdy wszystkie elementy SF w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę zlokalizowane są w 1 lub kilku państwach członkowskich

            1. dokonany przez strony wybór jako prawa właściwego prawa państwa spoza UE

            2. nie wyłącza stosowania imperatywnych przepisów prawa wspólnotowego, w odpowiednich przypadkach

            3. w kształcie, w jakim zostały one wdrożone w państwie członkowskim sądu

         6. wyłączenie dopuszczalności wyboru pr.

            1. zobowiązania pozaumowne wynikające z czynu nieuczciwej konkurencji i praktyk ograniczających wolną konkurencję

            2. zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa własności intelektualnej

      2. wspólne prawo personalne stron – prawo państwa w którym obie strony mają miejsce zwykłego pobytu w chwili powstania szkody

      3. jeśli R2 nie stanowi inaczej - pr. państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie

         1. miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę,

         2. występują skutki pośrednie tego zdarzenia

            1. decyduje pr. miejsca bezpośredniej szkody

            2. np. chodzi o miejsce w którym ktoś zjadła zatrute czekoladki a nie o miejsce w którym zachorował i poszedł do szpitala

      4. klauzula korekcyjna - jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo, którego prawo jest właściwe na podstawie powyższych przepisów - stosuje się prawo tego innego państwa

         1. nie stosuje się go do wyboru prawa

         2. znacznie ściślejszy związek - w szczególności istnienie wcześniejszego stosunku pomiędzy stronami, takiego jak umowa, ściśle związanego z danym czynem niedozwolonym

   2. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE Z TYTUŁU SZKODY WYRZĄDZONEJ PRZEZ PRODUKT

      1. wybór prawa

      2. wspólne prawo personalne stron

      3. jeśli nie to:

         1. prawo państwa, w którym poszkodowany ma, w chwili powstania szkody, miejsce zwykłego pobytu - jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie

         2. jeśli brak takiego prawa - prawo państwa, w którym produkt nabyto - jeżeli został on wprowadzony do obrotu w tym państwie

         3. gdy nie zachodzi ta okoliczność - prawo państwa, w którym powstała szkoda, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie

      4. ALE: prawo państwa miejsca zwykłego pobytu osoby, której przypisuje się odpowiedzialność, jeżeli osoba ta nie mogła w uzasadniony sposób przewidzieć wprowadzenia produktu lub produktu tego samego rodzaju do obrotu w państwie, którego prawo stosuje się wg powyższych zasad

      5. klauzula korekcyjna

   3. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE WYNIKAJĄCE Z CZYNU NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI I PRAKTYK OGRANICZAJĄCYCH WOLNA KONKURENCJĘ

      1. nie ma możliwości wyboru prawa

      2. gdy czyn nieuczciwej konkurencji narusza wyłącznie interesy oznaczonego konkurenta – stosujemy zasady ogólne z art. 4

      3. zobowiązanie pozaumowne wynikającego z czynu nieuczciwej konkurencji (przeciwko konkurencji w ogóle albo przeciwko interesom konsumentów) –podlega prawu państwa, w którym występuje lub jest prawdopodobne wystąpienie naruszenia stosunków konkurencyjnych lub zbiorowych interesów konsumentów

      4. zobowiązanie pozaumowne wynikające z praktyk ograniczających wolną konkurencji – podlega prawu państwa, na którego rynku praktyki te wywołują skutek lub jest prawdopodobne że wywołają skutek

         1. gdy delikt jest wielomiejscowy – gdy praktyki te wywołują skutek lub zachodzi prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku na rynku więcej niż 1 państwa

            1. osoba dochodząca odszkodowania

            2. wszczynająca postępowanie w sądzie miejsca zamieszkania pozwanego,

            3. może zamiast tego oprzeć swoje żądanie na prawie tego sądu

            4. pod warunkiem że rynek tego państwa członkowskiego należy do rynków, bezpośrednio i w istotny sposób dotkniętych tym ograniczeniem konkurencji

   4. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE WYNIKAJĄCE ZE SZKODY W ŚRODOWISKU NATURALNYM LUB ZE SZKODY NA OSOBIE LUB W MIENIU, BĘDĄCEJ NASTĘPSTWEM TAKIEJ SZKODY

      1. wybór prawa

      2. poszkodowany może poddać swoje roszczenie prawu państwa, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę (zasada korzyści poszkodowanego)

      3. prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie

         1. miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę,

         2. występują skutki pośrednie tego zdarzenia

   5. ZOBOWIĄZANIA POZAUMOWNE WYNIKAJĄCE Z NARUSZENIA PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

      1. nie ma możliwości wyboru prawa

      2. prawo państwa, na podstawie którego dochodzi się ochrony

      3. wyj: zobowiązanie pozaumowne wynikające z naruszenia jednolitego wspólnotowego prawa własności intelektualnej - prawo państwa, w którym naruszenie to miało miejsce

   6. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE Z TYTUŁU ODPOWIEDZIALNOŚCI OSOBY BĘDĄCEJ PRACOWNIKIEM LUB PRACODAWCĄ LUB Z TYTUŁU ODPOWIEDZIALNOŚCI ORGANIZACJI REPREZENTUJĄCYCH ICH INTERESY ZAWODOWE ZA SZKODY SPOWODOWANE SPOREM ZBIOROWYM, PLANOWANYM LUB PROWADZONYM

      1. wybór prawa

      2. wspólne prawo personalne stron

      3. prawo państwa, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty

5. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE Z TYTUŁU BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA

   1. wybór prawa

   2. jeśli dotyczy istniejącego pomiędzy stronami stosunku, takiego jak stosunek wynikający z umowy lub z czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z tym bezpodstawnym wzbogaceniem - prawo właściwe dla tego stosunku

      1. charakter akcesoryjny

   3. wspólne prawo personalne stron - jeśli nie dotyczy takiego stosunku a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie - prawo tego państwa

   4. jeśli nie –prawo państwa, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie

   5. klauzula korekcyjna

6. ZOBOWIĄZANIE POZAUMOWNE Z TYTUŁU PROWADZENIA CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA

   1. wybór prawa

   2. jeżeli dotyczy istniejącego wcześniej między stronami stosunku, takiego jak umowa lub czyn niedozwolony, który jest ściśle związany z tym zobowiązaniem - prawo właściwe dla tego stosunku

   3. wspólne prawo personalne stron - jeśli nie dotyczy takiego stosunku a strony mają, w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie - prawo tego państwa

   4. jeśli nie - prawo państwa, w którym miało miejsce działanie

   5. klauzula korekcyjna

7. CULPA IN CONTRAHENDO – szkoda w okresie przedumownym

   1. wynika z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy

      1. strony mogą zawrzeć umowę o negocjacje i uregulować w niej culpa in contrahendo

         1. taka umowa podlega R1

         2. nie stosujemy wówczas R2

   2. preambuła

      1. culpa in contrahendo jest pojęciem autonomicznym

      2. powinno ono obejmować

         1. naruszenie obowiązku tajemnicy

         2. zerwanie negocjacji umownych

      3. art. 12 obejmuje tylko zobowiązania pozaumowne bezpośrednio związane z kontaktami handlowymi przed zawarciem umowy

         1. zatem jeżeli podczas negocjacji umownych osoba dozna szkody na osobie (bo np. poślizgnie się na skórce od banana), powinno stosować się art. 4 lub inne odpowiednie przepisy R2

   3. zobowiązania pozaumowne wynikające z kontaktów handlowych mających miejsce przed zawarciem umowy (bez względu na to czy doszło do jej zawarcia) podlega

      1. wybór prawa

      2. prawo właściwe dla umowy albo prawo, które byłoby właściwe dla umowy gdyby została ona zawarta

         1. powiązanie akcesoryjne

      3. wspólne prawo personalne stron – gdy tego prawa nie można ustalić - prawo państwa w którym obie strony mają miejsce zwykłego pobytu w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę

      4. gdy nie ma takiego prawa – zobowiązanie podlega podlega prawu państwa, w którym powstała szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie

         1. miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę,

         2. występują skutki pośrednie tego zdarzenia

            1. decyduje pr. miejsca bezpośredniej szkody

      5. klauzula korekcyjna

8. PRZEPISY OGÓLNIEJSZE

   1. MIEJSCE ZWYKŁEGO POBYTU

      1. pobyt zwykły - dobrowolne, faktyczne przebywanie w danym państwie przy jednoczesnym ześrodkowaniu interesów życiowych

         1. nie rozważamy animus monendi

      2. OF, działającej w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej - miejsce głównego przedsiębiorstwa

      3. OP i UOP - miejsce siedziby ich głównego organu zarządzającego

         1. jeśli szkoda powstaje lub zdarzenie powodujące szkodę ma miejsce w ramach działalności oddziału, przedstawicielstwa lub innego zakładu – miejsce siedziby tego oddziału, przedstawicielstwa, zakładu

      4. chwila właściwa dla ustalenia miejsca zwykłego pobytu: chwila zawarcia umowy

   2. PRZEPISY KONIECZNEGO STOSOWANIA (międzynarodowo imperatywne)

      1. przepisy wymuszające swoje zastosowanie - przepisy, których przestrzeganie uważane jest przez państwo za tak istotny element ochrony jego interesów publicznych że znajdują one zastosowanie do SF objętych ich zakresem bez względu na to, jakie prawo jest właściwe dla umowy zgodnie z R2

      2. R2 nie ogranicza stosowania przepisów prawa siedziby sądu, które znajdują zastosowanie do oceny SF bez względu na to, jakiemu prawu podlega zobowiązanie pozaumowne

   1. ZAKRES STATUTU

      1. prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego na podstawie R2 ma zastosowanie w szczególności do:

         1. podstawy i zakresu odpowiedzialności

         2. przesłanki zwolnienia / ograniczenia odpowiedzialności

         3. współodpowiedzialność

         4. istnienie, charakter i ocena szkody

         5. środki które może podjąć sąd w celu zapobieżenia szkodzie lub zapewnienia naprawienia szkody

         6. zbywalność i dziedziczność roszczenia o naprawienie szkody

         7. osoby uprawnione do odszkodowania za szkody poniesione osobiście

         8. odpowiedzialność za czyny innych osób

         9. sposoby wygaśnięcia zobowiązań, przedawnienie i terminy zawite

   2. SUBROGACJA

      1. Gdy określonej osobie („wierzycielowi”) przysługuje wierzytelność ze stosunku pozaumownego wobec innej osoby („dłużnika”),

      2. a osoba 3. ma obowiązek zaspokojenia wierzyciela lub faktycznie zaspokoiła go, w wykonaniu tego obowiązku,

      3. pr. właściwe dla obowiązku osoby 3. (ochrona osoby 3.)

      4. określa, czy i w jakim zakresie osoba 3. jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika uprawnień, które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika, zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku.

   3. SOLIDARNOŚĆ DŁUŻNIKÓW

      1. Jeżeli wierzyciel został zaspokojony w całości lub w części przez 1 ze współdłużników solidarnych - pr. któremu podlega zobowiązanie tego dłużnika względem wierzyciela jest właściwe dla roszczeń regresowych tego dłużnika wobec pozostałych dłużników.

      2. Pozostali dłużnicy mogą korzystać z zarzutów, jakie przysługiwały im wobec wierzyciela, w zakresie przewidzianym przez prawo właściwe dla ich zobowiązań względem wierzyciela.

         1. zobowiązanie każdego z tych dłużników może podlegać innemu pr.

   4. WYŁACZENIE ODESŁANIA

      1. Za pr. danego państwa, wskazane jako właściwe na podstawie R2 , uważa się normy prawne obowiązujące w tym państwie, z wyłączeniem norm PPM.

   5. KLAUZULA PORZĄDKU PUBLICZNEGO

      1. Stosowanie przepisów prawa, wskazanego jako właściwe przez R2, może zostać wyłączone jedynie wówczas, gdy takie stosowanie jest w sposób oczywisty niezgodne z porządkiem publicznym państwa siedziby sądu.

   6. ZASADY BEZPIECZEŃSWTA I POSTĘPOWANIA

      1. oceniając postępowanie osoby, której przypisuje się odpowiedzialność

      2. uwzględnia się

         1. na ile okaże się to wskazane

         2. i jako element SF (a nie prawi)

      3. zasady bezpieczeństwa i postępowania, obowiązujące w miejscu i czasie wystąpienia zdarzenia stanowiącego źródło odpowiedzialności.

   7. BEZPOŚREDNIE POWÓDZTWO PRZECIWKO UBEZPIECZYCIELOWI OSOBY OSPOWIEDZIALNEJ

      1. Osoba, która poniosła szkodę

      2. może wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialne

      3. jeżeli przewiduje to

         1. prawo właściwe dla zobowiązania pozaumownego

         2. lub prawo właściwe dla umowy ubezpieczeniowej

PRAWO RODZINNE i OPIEKUŃCZE

• ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWE

1. MATERIALNE PRZESŁANKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA – nie dot. formy – przeszkody i okoliczności do ewentualnego ustalenia nieważności małżeństwa

   1. art. 14 PPM - O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste

      1. decyduje obywatelstwo

         1. zbieg – art. 2

         2. apatryda art. 3 i 7

   2. doktryna przewiduje pewne wyjątki, np. koncepcja przeszkód dwustronnych – pewne przesłanki muszą być spełnione przez obie strony mimo że wynikają z pr. materialnego 1 ze stron

      1. np. przeszkoda bigamii w pr. polskim – jeśli polka chce wyjść za muzułmanina, który ma już zonę

      2. ustawodawstwa jednak zazwyczaj nie uwzględniają przeszkód dwustronnych (pr. polskie tez o nich nie mów)

      3. zamiast tego sądy powołują się na art. 6 – klauzula porządku publicznego

   3. art. 56 pr. a. s. c. – cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo w Polsce ma obowiązek przedłożenia kierownikowi USC dokumentu stwierdzającego, że zgodnie z właściwym pr. może zawrzeć małżeństwo

      1. jeśli uzyskanie dokument napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody – sąd w postępowaniu nieprocesowym może zwolnic go od tego obowiązku

      2. również wtedy gdy wg prawa ojczystego cudzoziemca zachodzi przeszkoda do zawarcia małżeństwa ale za jej nieuwzględnieniem przemawia klauzula porządku publicznego

2. FORMALNE PRZESŁANKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSWTA

   1. obejmuje

      1. sposób wyrażenia woli

      2. przed jakim organem

      3. świadkowie

      4. lista potrzebnych dokumentów

      5. konieczność zapowiedzi

      6. dopuszczalność pełnomocnictwa

   2. art. 15 PPM

      1. § 1 Forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane.

      2. § 2. Jednakże, gdy małżeństwo jest zawierane poza granicami Polski, wystarcza zachowanie formy wymaganej przez prawa ojczyste obojga małżonków

         1. kumulatywne zastosowanie obu praw ojczystych małżonków

         2. w istocie stosuje się do małżeństw konsularnych

   3. aby małżeństwo konsularne było ważne muszą być spełnione dodatkowe warunki

      1. konsul musi być upoważniony przez pr. państwa wysyłającego do udzielenia małżeństwa

      2. zgoda państwa przyjmującego

      3. przynajmniej 1 z nupturientów musi być obywatelem państwa konsula (w pr. polskim wymaga się aby oboje mieli polskie obywatelstwo)

3. DOPUSZCZALNOSC MAŁŻEŃSTWA WYZNANIOWEGO – spór – kwestia formy czy materioalnoprawna

   1. przeważa kwalifikacja formalna

• UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA

1. Do unieważnienia małżeństwa stosuje się prawo określone w art. 14 i 15.

2. Skutki niespełnienia wymogów formalnych lub materialnych określa pr., którego wymogi nie zostały zachowane

   1. jeśli nie zachowano wymogów obu praw – pr. które przewiduje surowsze sankcje

   2. małżeństwo niezwarte, nieważne ex lege, nieważne na podstawie orzeczenia sadu

3. Zakres statutu

   1. podstawy unieważnienia

   2. przyczyny konwalidacji

   3. legitymacja do wytoczenia powództwa

   4. dopuszczalność powództwa po śmierci 1 z małżonków

   5. skutki

• STOSUNKI MIĘDZY MAŁŻONKAMI

1. Jedność statutu – 1 prawo dla stosunków osobistych i majątkowych

   1. osobiste – osobiste uprawnienia i obowiązki małżonków

   2. majątkowe – wspólność / odrębność majątkowa, odpowiedzialność za długi, obowiązek alimentacyjny w czasie małżeństwa

2. Art. 17 PPM

   1. § 1 Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają ich każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu – statut zmienny (decyduje chwila zdarzenia)

      1. Każdoczesne wspólne prawo ojczyste stron rozstrzyga także o dopuszczalności zawarcia, zmiany lub rozwiązania majątkowej umowy małżeńskiej.

   2. § 2. Stosunki majątkowe wynikające z majątkowej umowy małżeńskiej podlegają wspólnemu prawu ojczystemu stron z chwili jej zawarcia.

      1. zafiksowanie statutu

   3. § 3 Jeśli nie ma wspólnego prawa ojczystego małżonków – pr. właściwym jest pr. państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania

      1. jeśli małżonkowie nie mają miejsca zamieszkania w tym samym państwie, właściwe jest prawo polskie.

• ROZWÓD I SEPARACJA

1. ZAKRES

   1. dopuszczalność rozwodu

   2. przesłanki rozwodowe

   3. kto udziela rozwodu – orzeczenie sądu/decyzja administracyjna

2. POJĘCIE ROZWODU

   1. rozwód sądowy i rozwód administracyjny

   2. istnieją rozwody w drodze czynności pr. (umowy miedzy małżonkami)

   3. istnieją rozwody w drodze jednostronnej czynności prawnej – np. odrzucenie żony przez męża

3. w prawie materialnym separacja jest często powiązana z rozwodem

4. art. 18 PPM

   1. Rozwód lub separacja podlega wspólnemu pr. ojczystemu małżonków z chwili wystąpienia z żądaniem rozwodu lub separacji

   2. jeśli nie ma wspólnego prawa ojczystego małżonków – pr. państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania

   3. jeśli małżonkowie nie mają miejsca zamieszkania w tym samym państwie – pr. polskie

POKREWIEŃSTWO

• * ZASADA DOBRA DZICEKA i ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA DZIECI MAŁŻEŃSKICH I POZA MAŁŻEŃSKICH

• Na ogół łącznik obywatelstwa – art. 19 § 1 PPM - Stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem podlegają prawu ojczystemu dziecka

  • założenie że pr. ojczyste jest najkorzystniejsze

• POCHODZEBNIE DZIECKA

1. ZAKRES

   1. ustalenie kto jest ojcem i matką

   2. ustalenie / zaprzeczenie ojcostwa / macierzyństwa

2. art. 19 § 2 PPM

   1. Ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia

      1. nie dotyczy to uznania dziecka

      2. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki + ustalenie sądowe

   2. uznanie dziecka podlega prawu państwa, którego dziecko jest obywatelem w chwili uznania

   3. uznanie dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, podlega prawu ojczystemu matki

3. ZAKRES STATUTU UZNANIA

   1. charakter pr. – czynność pr. / akt wiedzy

   2. kto może być uznany

   3. skutki uznania

   4. unieważnienie uznania

   5. wpływ wad oświadczenia na uznanie

      1. * uprawnienia spadkowe dziecka uznanego – statut spadkowy

      2. zdolność uznającego – statut personalny uznającego

      3. forma uznania – statut formy

4. Uznanie dziecka w procesie o ustalenie pochodzenia dziecka – 2 czynności

   1. procesowa – uznanie powództwa

   2. materialno prawna – ona podlega art. 19

5. art. 21 PPM - Roszczenia matki przeciwko ojcu dziecka nie pochodzącego z małżeństwa, związane z poczęciem i urodzeniem się dziecka, podlegają prawu ojczystemu matki(przyjmuje się że z chwili urodzenia dziecka)

• PRZYSPOSOBIENIE

1. CHARAKTER PRAWNY – czynność pr./orzeczenie sądu/decyzja administracyjna

2. art. 22 PPM

   1. § 1 Przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposobiającego.

   2. § 2. Ale przysposobienie nie może nastąpić bez zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona, jeżeli dotyczą one

      1. zgody tej osoby

      2. zgody jej przedstawiciela ustawowego

      3. zezwolenia właściwego organu państwowego

      4. ograniczeń przysposobienia z powodu zmiany dotychczasowego miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w innym państwie

         1. w tych wypadkach trzeba kumulatywnie spełnić wymogi obu pr.

3. CZY MOŻNA PRZYSPOSOBIĆ DOROSŁEGO?

   1. niektóre porządki prawne przewidują taka możliwość

   2. SN: nie ma przeszkód w prawie polskim – nie można zastosować klauzuli porządku publicznego (art. 6)

4. DZIEDZICZENIE PO PRZYSPOSABIAJĄCYM

   1. w chodzi to w zakres statutu spadkowego

   2. gdy statut spadkowy nie mówi o dziedziczenie przez przysposobionego (mówi tylko o dzieciach) to trzeba dokonać substytucji pojęć – odpowiedzieć na pytanie czy przysposobiony wchodzi w zakres pojęcia dziecko

5. ROZWIĄZANIE PRZESPOSOBIENIA – statut przysposabiającego!

• ALIMENTACJA

1. art. 20 PPM – Roszczenia alimentacyjne między krewnymi lub powinowatymi podlegają prawu ojczystemu osoby uprawnionej do alimentacji

   1. nie ma subokreślnika temporalnego – właściwy jest każ doczesny statut alimentacyjny

   2. w razie zmiany statut do zaległych roszczeń stosuje się stary statut a do nowych nowy statut

2. art. 21 PPM - Roszczenia matki przeciwko ojcu dziecka nie pochodzącego z małżeństwa, związane z poczęciem i urodzeniem się dziecka, podlegają prawu ojczystemu matki (przyjmuje się że z chwili urodzenia dziecka)

   1. dotyczy on wszelkich roszczeń związanych z poczęciem i urodzeniem się dziecka

3. PPM nie mówi o roszczeniach alimentacyjnych opartych na węźle małżeństwa – przyjmuje się że

   1. gdy roszczenia dot. czasu trwania małżeństwa – stosuje się art. 17

   2. gdy roszczenia dotyczą czasu po rozwodzie – art. 18

   3. gdy małżeństwo unieważniono – art. 16

4. Zakres statutu

   1. przesłanki świadczeń alimentacyjnych

   2. ich rozmiar i sposób określania ich wysokości

   3. ustalenie kolejności zobowiązań

• OPIEKA I KURATELA

1. art. 23 PPM

   1. § 1. Opieka podlega prawu ojczystemu osoby, dla której jest lub ma być ustanowiona.

   2. § 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do kurateli

      1. ale dla kurateli do załatwienia poszczególnej sprawy właściwe jest prawo, któremu sprawa ta podlega (lex causae)

2. Decyduje każdoczesny statut – jeśli podopieczny zmieni obywatelstwo to zmienia się statut i dalsze trwanie i treść opieki / kurateli ocenia się wg nowego statutu

3. Zakres statutu

   1. wszelkie akty o charakterze opiekuńczym

   2. przesłanki tych aktów i organy uprawnione do ich stosowania

      1. ale wpływ tych aktów na zdolność do czynności pr. określa statut personalny

   3. instytucja ubezwłasnowolnienia

      1. ale wpływ na zdolność do czynności pr. określa statut personalny

   4. ocena czy dziecko nie pozostaje pod władzą rodzicielską

   5. kwalifikacja, wybór, uprawnienia, nadzór, odwołania opiekuna/kuratora

• STATUT RZECZOWY

1. HISTORIA

   1. do XIX w.

      1. nieruchomości podlegały pr. miejsce położenia – legis rei sitae

      2. ruchomości podlegały pr. personalnemu osoby uprawnionej

   2. obecnie dominujący łącznik to miejsce położenia przedmiotu prawa rzeczowego / posiadania

2. art. 24 UPPM

   1. Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot.

   2. Przepisy te stosuje się odpowiednio do posiadania.

      1. odrębne uregulowanie w Prawie lotniczym i Kodeksie morskim

3. ŁĄCZNIK MIEJSCA POŁOŻENIA PRZEDMIOTU PRAWA RZECZOWEGO / POSIADANIA

   1. przy nieruchomościach - nie ma problemu

   2. przy ruchomościach – chodzi o rzeczywiste położenie rzeczy (w sensie fizycznym)

      1. nie musi być to stałe położenie – rzecz może być w ruchu na terytorium danego państwa

      2. rei in transitu (rzeczy w transporcie) – przewożona z 1 państwa do 2. przez terytorium państwa 3. lub przez morze pełne

         1. jeśli jest przewożona tylko z 1 państwa do 2. to jest tylko zmiana statutu z chwilą przekroczenia granicy

         2. nie sprawdza się łącznik miejsca położenia

         3. propozycje doktryny

            1. ustalenie 1 sztywnej reguły, np. prawa rzeczowe na rzeczach podlegają prawo miejsca wysłania

            2. koncepcje kompromisowe – prawo miejsca wysłania lub miejsca położenia

            3. poszukiwanie rozwiązań dla każdego przypadku – wg Pazdana trafna

   3. dokumenty „reprezentujące” towar (np. konosament)

      1. o tym czy dokument reprezentuje towar decyduje prawo miejsca położenia towaru

      2. do oceny nabycia praw na samym dokumencie właściwe jest prawo położenia dokumentu

4. POJĘCIE PRAWA RZECZOWYCH I POSIADANIA

   1. systemy pr. różnych państwa zawierają różne katalogi praw rzeczowych

   2. np. różnice dotyczą rozgraniczenia praw rzeczowych i obligacyjnych

   3. jak postępować przy ocenie, czy w rozpatrywanym przypadku chodzi o prawo rzeczowe (lub posiadanie)? – różne stanowiska doktryny odnośnie kwalifikacji praw rzeczowych (i posiadania)

      1. należy się kierować wskazaniami własnego prawa merytorycznego (prawa sądu)

      2. należy się kierować wskazaniami prawa merytorycznego położenia rzeczy (rei sitae)

      3. autonomiczny sposób kwalifikacji – próba zbudowania kolizyjnych pojęć praw rzeczowych i posiadania - podkreślana jest ich bezwzględna skuteczność

5. ZMIANA STATUTU RZECZOWEGO

   1. w odniesieniu do nieruchomości zdarza się rzadko, np. zmiana granic państwa

   2. w odniesieniu do ruchomości zdarza się częściej, np. z chwilą przeniesienia rzeczy z 1 państwa do 2.

   3. wszystkie prawa rzeczowe istniejące na rzeczy podlegają do chwili zmiany statutu dotyczasowemu statutowi, po zmianie — statutowi nowemu

      1. prawa istniejące pod rządami dotychczasowego statutu są dostosowywane do nowego porządku prawnego

      2. w szczególności szuka się w nowym porządku pawnym ich odpowiednika – jeśli go nie ma (2 stanowiska)

         1. definitywne wygaśnięcie prawa rzeczowego

         2. koncepcja „spoczywania" prawa rzeczowego z możliwością jego „odżycia" gdy znajdzie się na terytorium innego państwa które przewiduje istnienie prawa o takim charakterze

   4. art. 24 PPM

      1. Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym znajdował się przedmiot tych praw w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.

      2. zatem w razie zmiany statutu nie dochodzi do ponownej oceny przesłanek nabycia prawa rzeczowego

         1. jeśli statut zmienił się zanim spełniono wszystkie przesłanki nabycia lub utraty prawa – właściwe jest pr. pod rządami którego ostatecznie „zamknął się” stan faktyczny

      3. roszczenia służące ochronie prawa rzeczowego podlegają prawu wskazanemu przez statut z chwili wytoczenia powództwa

      4. art. 24 stosuje się też do posiadania

6. * ominąłem prawa na dobrach niematerialnych

7. ZAKRES STATUTU RZECZOWEGO

   1. ocena powstania, zmiany, przeniesienia lub wygaśnięcia praw rzeczowych

   2. czynności prawne wywołujące skutki prawnorzeczowe

   3. rozstrzyga czy umowa wywołująca skutki prawnorzeczowe jest kauzalna czy abstrakcyjna

      1. sama umowa będąca tytułem nabycia pr. rzeczowego podlega odrębnemu statutowi

   4. rozstrzyga czy umowa wywołująca skutki prawnorzeczowe jest konsensualna czy realna

   5. rozstrzyga jaką rolę odgrywa wpis do odpowiedniego rejestru

   6. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności wywoła nie tylko skutki obligacyjne i prawno rzeczowe jeśli statut kontraktowy i statut rzeczowy przyjmują zasadę podwójnego skutku oraz brak jest okoliczności wyłączających jej działanie

      1. co gdy te statuty są przeciwstawne w tych kwestiach?

         1. statut rzeczowy przyjmuje zasadę podwójnego skutku a obligacyjny nie – nie ma jednoznacznej odpowiedzi

         2. statut obligacyjny przyjmuje zasadę podwójnego skutku rzeczowy a nie – nie może on doprowadzić do powstania skutków rzeczowo prawnych wbrew statutowi rzeczowemu

   7. ocena nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego do rozporządzania

   8. inne niż czynności prawne zdarzenia wywołujące skutki prawnorzeczowe, np. zasiedzenie, połączenie, przetworzenie

   9. obejmuje współwłasność

   10. rozstrzyga o treści praw rzeczowych

       1. w tym rozliczenia pomiędzy właścicielem i posiadaczem (chyba ze rozliczenia te obejmują inny stosunek prawny, np. umowa)

   11. posiadanie – statut rzeczowy rozstrzyga o

       1. charakterze prawnym władztwa osoby nad rzeczą i

       2. skutkach w sferze prawa rzeczowego

       3. sposobach nabycia, przekształcenia lub przeniesienia

       4. przyczynach utraty posiadania

       5. domniemaniach związanych z posiadaniem

       6. ochronie posiadania

       7. stosunkach między współposiadaczami

       8. jakie rzeczy mogą być przedmiotem posiadania

• STATUT SPADKOWY

1. Art. 34. - W sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci.

   1. zbieg – art. 2

   2. apatryda – art. 3 i 7

2. ZAKRES STATUTU SPADKOWEGO

   1. przesłanki dziedziczenia

      1. chwila i skutki otwarcia spadku

      2. zdolność dziedziczenia

         1. zasada że spadkobiercą może być osoba która przeżyła spadkodawcę

         2. domniemania dotyczące kolejności śmierci kommorientów – osób które zmarły wskutek grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa – podlegają statutowi personalnemu tych osób!!!

         3. dziedziczenie przez nasciturusa

         4. czy OP może być spadkobiercą i czy musi istnieć w chwili otwarcia spadku

      3. niegodność dziedziczenia

         1. sposób jej działania

         2. dopuszczalność i forma przebaczenia

      4. szczególne zakazy dziedziczenia

      5. umowy o zrzeczenie się dziedziczenia i ich skutki

   2. ustalenie zawartości spadku

      1. pojęcie spadku

      2. długi spadkowe

      3. reguły dot. ustalania sched spadkowych

   3. powołanie do dziedziczenia

      1. powołanie z ustawy i powołanie z woli spadkodawcy

      2. krąg spadkobierców ustawowych

      3. kolejność dziedziczenia

      4. transmisja

      5. pozycja małżonka

      6. co dzieje się ze spadkiem bezdziedzicznym

   4. nabycie spadku

      1. czy przejście następuje ex lege, czy trzeba złożyć oświadczenie woli

      2. skutki przyjęcia / odrzucenia spadku

      3. stosunki między współspadkobiercami

      4. odpowiedzialność za długi spadkowe

      5. ochrona dziedziczenia

      6. stosowanie rezerwy lub zachowku

      7. zapis testamentowy

      8. pozycja wykonawcy testamentu

   5. dział spadku

      1. umowny i ustawowy

      2. umowa o dział spadku

• STATUT CZYNNOŚCI MORTIS CAUSA

1. Art. 35. (przepis szczególny wobec art. 34, 9 i 12)

   1. O ważności testamentu i innych czynności prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności.

   2. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana.

      1. zbieg – art. 2

      2. apatryda – art. 3 i 7

2. Konwencja haska o prawie właściwym dla testamentu – reguluje formę testamentu

   1. art. 35 ma zastosowanie tylko do czynności innych niż testament

   2. wskazuje różne prawa

      1. prawo miejsca dokonania rozporządzenia

      2. prawo ojczyste spadkodawcy – z chwili rozporządzenia lub chwili śmierci

      3. prawo miejsca zamieszkania spadkodawcy – z chwili rozporządzenia lub chwili śmierci

      4. prawo miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy – z chwili rozporządzenia lub chwili śmierci

      5. prawo miejsca położenia nieruchomości

3. ZAKRES STATUTU CZYNNOŚCI PRAWNYCH MORTIS CAUSA

   1. ważność czynności prawnej

      1. dopuszczalność jej dokonania

      2. wymagania formy

      3. wymaganie dot. zdolności

      4. wady oświadczeń woli

      5. dopuszczalność treści

   2. odwołanie testamentu w drodze czynności prawnej

      1. rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności (a nie odwołania)

   3. ale skutki czynności prawnej podlegają pr. właściwemu wg art. 34!