Uniwersytet Mikołaja Kopernika

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania

Patrycja Kwinta

Nr albumu 236614

III rok Matematyki i Ekonomii

„Podstawowe kategorie makroekonomiczne i sposoby ich mierzenia”

Konwersatorium przygotowujące do egzaminu dyplomowego

Prowadzący: mgr T. Murawski, mgr J. Pawłowski

Toruń 2011

Spis treści

Wstęp………………………………………………………………………………………...3

PKB, INFLACJA, BEZROBOCIE, WZROST GOSPODARCZY…………………………3

RUCH OKRĘŻNY…………………………..………………………………….…………..3

GOSPODARKA OTWARTA – IMPORT, EKSPORT………………………………....…..6

PKB a PNB………………………………………………………….…….…………………6

PRODUKCJA I POPYT GLOBALNY………………………………………….………….7

Bibliografia…………………………………………………………………………………..9

Wstęp

Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości, poświęca się zatem dbałość o szczegóły na rzecz ogólnych związków między dużymi agregatami (sektorami) występującymi w gospodarce. Czyli makroekonomia jest nauką o gospodarce rozumianej jako system w odróżnieniu o mikroekonomii, gdzie najważniejszym jest szczegółowe zrozumienie zasad działania konkretnych rynków.

PKB, INFLACJA, BEZROBOCIE, WZROST GOSPODARCZY

Podstawowymi problemami makroekonomicznymi są PKB, inflacja, bezrobocie. W środkach masowego przekazu niemal codziennie są dyskutowane te problemy. Aby dobrze zrozumieć dalsze zagadnienia przypomnijmy sobie podstawowe definicje:

Wartość dodana – przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego) procesu produkcji
Dobro finalne - to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika, np.: czekolada
Dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach gdzie są zużywane, np.: stal

Stopa inflacja – jest to procentowy wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług.
Stopa bezrobocia – jest to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. W sierpniu 2011r w Polsce wyniosła 11,6 ( dane GUS) – jest to udział zarejestrowanych bezrobotnych w cywilnej ludności aktywnej zawodowo.
Siła robocza - osoby pracujące oraz zarejestrowane jako poszukujące pracy.

PKB – produkt krajowy brutto –(z ang. gross domestic product - GDP)Miara wielkości produkcji wytworzonej na terytorium danego kraju, przez czynniki wytwórcze, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

Równie ważnym problemem jest wzrost gospodarczy, czyli zwiększenia realnego PNB. Zjawiska te silnie wpływają na życie każdego z nas i sprawiają, że ludzie interesują się makroekonomią.

RUCH OKRĘŻNY

Gospodarka jako całość składa się z milionów podmiotów gospodarczych: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw oraz jednostek organizacyjnych aparatu państwa. To ich decyzje wyznaczają łączne wydatki całkowite w gospodarce, dochód całkowity oraz wielkość produkcji dóbr i usług.

Gospodarstwa domowe dostarczają usługi posiadanych czynników produkcji przedsiębiorstwom, które wykorzystują je do wytwarzania produktów. Przedsiębiorstwa wypłacają dochody za wykorzystanie czynników produkcji gospodarstwom domowym, które z kolei wydaję zarobione pieniądze na zakup produktów wytworzonych przez przedsiębiorstwa. Proces ten określamy mianem ruchu okrężnego którego schemat może właśnie zaobserwować.

Krąg wewnętrzny ilustruje przepływ zasobów rzeczowych, krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające transferom zasobów rzeczowych przepływy pieniężne – płatności. Jest to jednak bardzo uproszczony model.

Aby rozbudować nasz model wprowadzono kolejne ważne pojęcia : inwestycje oraz oszczędności…

Inwestycje to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa
Oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług

Krąg wewnętrzny nadal ilustruje przepływy zasobów rzeczowych między przedsiębiorstwami a gospodarstwami domowymi – dodajemy tylko czynniki wytwórcze dostarczane przez gospodarstwa domowe do wytworzenia nowych dóbr kapitałach dla innych przedsiębiorstw . Krąg zewnętrzny to nadal przepływy pieniężne. Pojawia się jednak zmiana – dochody czynników wytwórczych mogą być albo zaoszczędzone albo wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych. Przedsiębiorstwa otrzymują również dochody dzięki wydatkom inwestycyjnym innych przedsiębiorstw na dobra kapitałowe. Wynika stąd że oszczędności stanowią odpływ z ruchu okrężnego płatności natomiast wydatki na inwestycje oznaczają dopływ płatności do ruchu okrężnego

Teraz pozostaje nam tylko do modelu wprowadzić państwo. Źródłem dochodów państwa są zarówno podatki bezpośrednie nakładane na dochody jak i podatki pośrednie zwane inaczej podatkami od wydatków (np. VAT, podatek akcyzowy). Podatki pozwalają sfinansować wydatki państwa: wydatki na dobra i usługi czyli np. wydatki na płace urzędników państwowych i żołnierzy itp. Oraz wydatki związane z finansowaniem płatności transferowych (albo inaczej świadczeń społecznych). W grupie tej znajdują się m.in. emerytury, zasiłki itp. Czyli płatności transferowe są to wypłaty które nie wiążą się z dostarczeniem w zamian jakichkolwiek dóbr czy ze świadczeniem usług.

Poniżej omówimy ruch okrężnych w którym uwzględnione zostało państwo.

Przedsiębiorstwa dokonują wypłat za usługi czynników produkcji na rzecz gospodarstw domowych w wysokości Y. Dochody rozporządzane Y+B – Td zwierają również płatności transferowe, czyli świadczenia społeczne B pomniejszone o podatki bezpośrednie które idą na rzecz państwa Td. Dochody rozporządzane są przeznaczone na oszczędności S lub konsumpcję C. Wydatki na konsumpcję są powiększone o wydatki państwa G na dobra i usługi oraz wydatki na inwestycje I. Od sumy C + I + G (konsumpcja + inwestycje + wydatki państwa) lub inaczej mówiąc PKB w cenach rynkowych musimy odjąć odpływy w postaci podatków pośrednich Te aby otrzymać PKB w cenach bazowych Y, który jest wypłacany przez przedsiębiorstwa gospodarstwom domowym.

GOSPODARKA OTWARTA – IMPORT, EKSPORT

Do tej pory przedmiotem naszym rozważań była gospodarka zamknięta, w której nie występują powiązania z zagranicą. Obecnie poddamy analizie gospodarkę otwartą.

Wprowadzamy definicje: importu, eksportu oraz PNB.

Import - to wartość przywiezionych do kraju towarów (powiększająca ilość wyprodukowanych w kraju towarów, pozostających do naszej dyspozycji)
Eksport - wartość towarów wyprodukowanych w kraju, ale wywożonych za granicę, (zmniejszają ilość towarów pozostających do naszej dyspozycji)

Produkt narodowy brutto - (dochód narodowy brutto) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji

PKB a PNB

Produkt narodowy brutto = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą

Ostatnią komplikacją z którą musimy sobie poradzić jest amortyzacja. Pojęcie amortyzacji należy do kategorii strumieni i określa w jakim stopniu zużywa się rzeczywisty zasób kapitału w każdym okresie.

Zgodnie z tym odejmując od PNB amortyzację uzyskamy Produkt narodowy netto lub inaczej dochód narodowy. Zatem co wyraża produkt narodowy brutto? Różni się on od produktu narodowe netto tylko o szacunkową wielkość amortyzacji.

Dochód narodowy = produkt narodowy brutto – amortyzacja

Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce.

No koniec pozostaje tylko problem PNB jako miernika poziomu dobrobytu członków społeczeństwa, wynikającego z działalności gospodarczej.

Nominalny PNB - mierzy się w cenach bieżących, które istniały w okresie gdy osiągano składające się na PNB dochody.

Realny PNB - mierzy się w cenach stałych – koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie.

Nominalny PNB > Realny PNB

Realny PNB per capita - jest to realny PNB podzielony prze liczbę mieszkańców.

Ponieważ ludzie zazwyczaj oceniają użyteczność i zadowolenie na podstawie fizycznej wielkości produkcji zatem ocena sytuacji gospodarczej na podstawie nominalnego PNB jest bardzo myląca.

Deflator – jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych) wyrażony w postaci wskaźnika. Na jego podstawie możemy powiedzieć jak zmniejszyły się ceny w badanym okresie.

.

PRODUKCJA I POPYT GLOBALNY

Popyt globalny- są to planowane wydatki na zakup dóbr i usług.

W warunkach braku państwa występują dwa źródła popytu: konsumpcyjny gospodarstw domowych oraz inwestycyjny przedsiębiorstw. Oznaczając przez AD popyt globalny mamy:

AD = C + I

C – popyt konsumpcyjny, I – popyt inwestycyjny

Funkcją konsumpcji nazywamy zależność między rozporządzalnymi dochodami osobistymi a popytem konsumpcyjnym. Ma ona postać:

C = A +cY

C – popyt konsumpcyjny, A – dodatnia wielkość stała, Y – rozporządzalne dochody osobiste

Funkcja konsumpcji obrazuje wielkość popytu konsumpcyjnego globalnego przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) jest to część każdej dodatkowej jednostki dochodu rozporządzanego (np. funta, złotego), którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.

Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS)

Ponieważ oszczędności to nieskonsumowana część dochodu, wynika stąd że przy dochodzie Y = 0 oszczędności wynoszą –A. Ponieważ c jest konsumowane (1-c) musi być oszczędzane.

Stąd MPS = (1-c) co doprowadza nas to równania:

MPS + MPC = 1

Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone przez przedsiębiorstwo powiększenie zasobów kapitału trwałego oraz stanu zapasów.

Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać przy różnej wielkości dochodu.

Produkcja zapewniająca równowagę:

Planowane inwestycje = planowanym oszczędnościom

Y* = [A+I]/[1-c]

Popyt globalny musi być równy dochodowi i produkcji.

Planowane inwestycje muszą być równe planowanym oszczędnościom.

Mnożnik to stosunek zmiany wielkości produkcji do powodującej ją zmiany popytu autonomicznego. W prostym modelu mnożnik wynosi:

1/1-MPC lub 1/MPS

Mnożnik jest większy od 1, bowiem zarówno MPS jak i MPC są dodatnimi ułamkami wyjściowymi.

Bibliografia:

Begg D., Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007

Polszakiewicz B., Wykład z makroekonomii

Markuszewski Z, Makroekonomia materiały dydaktyczne