STRESZCZENIE

Piętnastoletni Karol Bovary w 1830 roku rozpoczął naukę w nowej szkole w miejscowości Rouen na północy Francji. Z powodu swojego wyglądu i stroju, od razu stał się pośmiewiskiem dla rówieśników. Po kilku latach za namową swojej matki Karol wstąpił do szkoły medycznej. Jednak nie dostał się do niej za pierwszym razem. Dopiero drugie podejście do egzaminu zakończyło się sukcesem. Po ukończeniu uczelni Karol uzyskał tytuł officier de santé w publicznej służbie zdrowia. Matka Karola, która pragnęła by syn jak najszybciej się ustabilizował, zaaranżowała jego małżeństwo z Heloizą Dubuc, brzydką, aczkolwiek majętną wdową. Młody adept sztuki lekarskiej wyruszył wkrótce do malutkiej miejscowości Tostes w Północnej Normandii, gdzie miał odbywać pierwszą praktykę lekarską. Dzięki ciężkiej pracy Karol szybko zjednał sobie mieszkańców miasteczka, zdobywając ich sympatię.

Pewnego wieczora bohater został wezwany do nagłego wypadku. Na pobliskiej farmie pan Rounault złamał nogę, która wymagała natychmiastowego nastawienia. Na miejscu Karol nie mógł wyjść z podziwu dla urody córki swojego pacjenta, przepięknej Emmy Rounault. Mężczyzna nie krył się ze swoim uczuciem wobec młodej damy, co nie podobało się Heloizie. Sen z powiek apodyktycznej małżonce Karola spędzał poza tym kredyt hipoteczny (który był jej największą tajemnicą), który ciążył na niej od lat. Gdy jej sekret wyszedł na jaw, Heloiza poczuła się zaszczuta i osaczona. Presja okazała się dla kobiety nie do wytrzymania. Żona głównego bohatera zmarła na skutek rozległego wylewu. Karol nie miał zamiaru długo być wdowcem. Wkrótce po pogrzebie Heloizy oświadczył się swojej ukochanej Emmie.

Po wspaniałym ślubie i hucznym weselu akcja powieści skupia się na tytułowej pani Bovary, a Karol schodzi na dalszy plan. Wielbicielka romansów, Emma, miała nadzieje, że wreszcie spotkała swoją wielką miłość, o której tyle czytała jako uczennica w żeńskim klasztorze. Szybko orientuje się, że ani nudne Tostes, ani tym bardziej nudny Karol, nie pasują do jej wyśnionej, idealnej wizji.

Przełomowym wydarzeniem w życiu Emmy okazał się być bal zorganizowany przez markiza d'Andervilliers. Podczas wieczoru w posiadłości La Vaubyessard, pani Bovary zetknęła się z ówczesną arystokracją francuską, która wywarła na niej piorunujące wrażenie. Od tej pory Emma zaczęła upodabniać się do przedstawicieli wyższych sfer. Kobieta czuła, że właśnie do takiego życia została powołana.
Malutkie, nudne, zwyczajne Tostes doprowadziło panią Bovary do depresji. Bohaterka odnosiła wrażenie, że nie należy do prowincjonalnego świata, a jej miejsce jest w mieście wśród śmietanki towarzyskiej. Zaniepokojony stanem psychicznym żony Karol, po konsultacji ze swoim kolegą po fachu, decyduje, że tylko zmiana otoczenia będzie w stanie wyrwać małżonkę z marazmu. Niedługo przed wyjazdem do Yonville-l'Abbaye, gdzie małżeństwo Bovary miało rozpocząć życie na nowo, Emma orientuje się, że jest w ciąży. Yonville szybko okazuje się równie nieciekawe jak malutkie Tostes, jednak posiada jeden znaczący atut, Leona Dupuis’a. Ten młody urzędnik podzielał zamiłowanie Emmy do literatury i sztuki. Narodziny dziecka okazały się dla tytułowej bohaterki wielkim rozczarowaniem, ponieważ spodziewała się syna. Państwo Bovary nadali swojej córeczce imię Berta. Emma, która już wcześniej zaczęła trwonić majątek męża, zapożyczyła się u kupca - Lheureuxa, aby - wydając pieniądze na luksusowe dobra – zrekompensować sobie ciągłe niepowodzenia i nudę. Kobieta z czasem popadała w coraz głębszy marazm. Nie cieszyło ją już nawet towarzystwo Leona. Para przyjaźniła się szczerze, jednak żadne z nich nie zdecydowało się na zaproponowanie drugiemu romansu. Po jakimś czasie Leon wyjechał do Paryża, by tam studiować prawo. Jego wyjazd tak przygnębił Emmę do tego stopnia, że odechciało jej się żyć.

Pewnego dnia w gabinecie Karola zjawił się arystokrata Rudolf Boulanger. Mężczyzna nie mógł oderwać wzroku od pięknej Emmy. Postanowił uwieść pannę Bovary i dopisać ją do długiej listy swoich „zdobyczy”. Boulanger szybko dopiął swego i wdał się w romans z bohaterką. Emma każdego ranka udawała się do posiadłości arystokraty, gdzie oddawała mu się z rozkoszą. Zdarzało się również, iż para umawiała się na schadzki pod domem Bovarych, podczas gdy nieświadomy niczego Karol spał w najlepsze.

Gdy bohaterka zorientowała się, iż jej kochanek traci nią zainteresowanie, postanowiła nakłonić męża do uczynienia czegoś, co sprawi, że będzie z niego dumna. Emma namówiła Karola, by ten dokonał eksperymentalnej operacji na nodze stajennego Hipolita. Zabieg okazał się zupełną katastrofą. Na domiar złego konieczna okazała się amputacja kończyny. Emma nie czuła ani wyrzutów sumienia lecz jeszcze większą niż zwykle niechęć do swego ślamazarnego męża. Bohaterka zdecydowała się wkońcu na ucieczkę ze swoim kochankiem, Rudolfem. Ten jednak nie miał zamiaru wiązać się z panią Bovary i jednym listem zakończył trwający od trzech lat romans. Emma bardzo ciężka zniosła ten cios, przez dwa kolejne miesiące nie wychodząc z łóżka. Gdy bohaterka doszła do siebie, Karol postanowił zapewnić jej rozrywkę i zabrał ją na przedstawienie operowe do Rouen. Tam Emma, ku swojemu wielkiemu zaskoczeniu, spotkała dawną miłość, Leona. Po spektaklu Karol wrócił sam do Yonville, ponieważ Emma postanowiła zostać na jeszcze jedną noc w Rouen. Wtedy też okazało się, że ani ona, ani Leon, nie mają już żadnych zahamowań. Pani Bovary pod pretekstem pobierania nauki gry na fortepianie raz w tygodniu udawała się do Rouen, gdzie w jednym z hoteli potajemnie spotykała się ze swoim kochankiem. W międzyczasie jej zadłużenie u Lheureuxa urosło do horrendalnych rozmiarów i aby je spłacać, kobieta zapożyczała się u innych ludzi. Ekscytujący romans z bohaterki z Leonem zaczął tracić na intensywności. Kochankowie z czasem stawali się sobie coraz bardziej obojętni. Pewnego dnia Lheureux zagroził Emmie, że jeśli ta nie odda mu ośmiu tysięcy franków, to zarządzi egzekucję całego majątku jej męża. Na myśl o tym, iż Karol mógłby dowiedzieć się o jej niecnych czynach, pani Bovary popadła w panikę. Zwróciła się z prośba o pożyczkę nie tylko do Leona, ale nawet do Rudolfa. Jednak nikt nie zamierzał jej pomóc. Aby zdobyć pieniądze desperatka rozważała nawet prostytucję. Emma nie mogła znieść myśli o kompromitacji, jaką ją czekała, gdyby Karol dowiedział się o jej niebotycznym długu. Bohaterka popadła w obłęd, który zakończył się samobójstwem. Pani Bovary zmarła po zażyciu arszeniku.

Karol przez długi czas nie mógł pogodzić się z odejściem Emmy. Miał pretensje głównie do Boga o to, że zabrał mu ukochaną. Śmiertelnym dla pana Bovary okazało się odnalezienie korespondencji zmarłej małżonki z Rudolfem i Leonem. Gdy zdał sobie sprawę, że kobieta, którą kochał, zdradzała go od lat, zmarł na zawał serca. Po śmierci drugiego z rodziców Berta Bovary trafiła do swojej ciotki, gdzie miała pracować w przędzalni bawełny.

BOHATEROWIE

Emma Bovary – tytułowa bohaterka powieści. Została wychowana na wsi, nauki pobierała w małej przyklasztornej szkole. W bardzo młodym wieku wyszła za mąż za wdowca Karola Bovary’ego. Przez całe życie marzyła o romantycznych przygodach, wyrafinowanych uciechach i pasji. Jednak żywot niczym z romansu nie był jej pisany, przez co często popadała w depresję. Podczas wspaniałego balu urządzonego przez markiza d'Andervilliers zasmakowała obcowania w wyższych sferach. Była przekonana, że właśnie takiego życia pragnęła, lecz ostatecznie okazało się, iż było to główną przyczyną jej zguby. Kobieta urodziła córeczkę Bertę, jednak nie zajmowała się jej wychowaniem, pozostawiając je pod opieką służby domowej. Jednak od czasu do czasu myśl o swym cudownym dzieciństwie pod opieką wspaniałego ojca prowadziła ją do wyrzutów sumienia. W takich chwilach postanawiała, że zmieni swoje życie i będzie lepszą matką i żoną. Szybko jednak dopadła ją nuda i zapominała o danych sobie przyrzeczeniach. Naturalny pęd do przygód i ekstrawagancji prowadzi ją do dwóch romansów. Pierwszym jej kochankiem został arystokrata Rudolf Boulanger, a drugim Leon Dupuis. Zamiłowanie do luksusu prowadzi ją do ruiny finansowej. Dług zaciągnięty u kupca Lheureux z czasem osiągnął rozmiary tak duże, że bohaterka wolała sprzedać swoje ciało niż pozwolić, by jej mąż został obciążony jego spłatą. Ostatecznie przygnieciona problemami finansowymi postanowiła popełnić samobójstwo.

Karol Bovary – mąż głównej bohaterki powieści. Wiejski doktor o bardzo ograniczonych zdolnościach o czym świadczy nieudana operacja na szpotawej stopie Hipolita zakończona amputacją.

Fakt, iż został lekarzem zawdzięczał swojej matce, która miała nad nim zupełną kontrolę od najmłodszych lat. To ona wybierała dla niego szkoły i zawód, który miał wykonywać. Na uczelnię medyczną dostał się dopiero za drugim razem, co świadczyło o tym, że nie posiadał predyspozycji do bycia lekarzem. Również matka zeswatała go ze starą i bogatą wdową Heloizą Dubuc. Jako lekarz w maleńkiej miejscowości Tostes zakochał się w przepięknej córce swojego pacjenta, Emmie Rounault. Po śmierci Heloizy szybko ożenił się z młodą dziewczyną. Nieświadomy jej zdrad i nieszczęścia, przez całe życie bardzo kochał żonę. Uważał ją za idealną małżonkę, choć nigdy nie zadał sobie trudu, by tak naprawdę ją zrozumieć. Przez cały czas pozostawał pod jej wpływem nie podejrzewając nawet, iż na każdym korku jest przez nią oszukiwany, nawet finansowo. Po śmierci Emmy nie mógł pogodzić się ze startą. Gdy zorientował się ze znalezionych listów, że małżonka zdradzała go od lat z dwoma mężczyznami, doznał ataku serca i zmarł. Leon Dupuis – drugi kochanek Emmy. Był to młody adept prawa, którego pani Bovary poznała w nudnym Yonville. Połączyła ich wspólna, romantyczna wizja świata i zamiłowanie do sztuki. Przed wyjazdem do Paryża na studia prawnicze zakochał się w Emmie, ale nie potrafił nawiązać romansu z zamężną kobietą. Dopiero gdy po latach spotkali się w Rouen okazał się być bardziej stanowczy i pewny siebie. W oczach Emmy był wówczas ucieleśnieniem kosmopolityzmu i nowoczesności. Po powrocie z Paryża nie odczuwał już zahamowań i wdał się w romans z panią Bovary. Z początku był bardzo namiętny, ale z czasem stracił na zapale i stał się nudny. Poproszony o pomoc finansową przez Emmę odmawia jej, czyniąc wymówki. Niedługo po śmierci pani Bovary ożenił się. Rudolf Boulanger – pierwszy kochanek pani Bovary. Bogaty arystokrata, którego posiadłość mieściła się niedaleko Yonville. Niezwykle egocentryczny mężczyzna zamierzał uwieść Emmą, by dołączyć ją do swojej długiej listy „zdobyczy”. Dokładnie zaplanował zaloty wobec pani Bovary i bez skrupułów oszukując ją dopiął swego celu. Zerwał znajomość z bohaterką po trzech latach romansowania, gdy ta napisała w liście, że myśli o ucieczce wraz z nim.

Stara pani Bovary – matka Karola. Starsza kobieta za wszelką cenę pragnęła kontrolować życie swojego syna. To ona nakłoniła go by wybrał zawód lekarza, a także wybrała mu pierwszą małżonkę. Nie popierała pomysłu małżeństwa Karola z Emmą. Bezskutecznie usiłowała nakłonić syna, by ten zaczął kontrolować wydatki swojej rozkapryszonej żony.

Berta – jedyne dziecko państwa Bovary. Córka Karola i Emmy była dzieckiem niechcianym i wychowywanym głównie przez służbę. Jej narodziny okazały się dla matki rozczarowaniem, ponieważ marzyła o synu. Przez rozrzutność Emmy dziewczynka została skazana na życie w biedzie i niepewną przyszłość. Po śmierci rodziców kilkuletnia Berta trafiła do ciotki, która miała zamiar wykorzystać ją w przędzalni wełny.

Lheureux – kupiec z Yonville, u którego zadłużyła się Emma. Bezwzględnie dążył do odzyskania swoich pieniędzy od bohaterki. Po jego szantażu pani Bovary popełniła samobójstwo.

BOWARYZM: Słownik terminów literackich podaje, że bowaryzm to „termin pochodzący od nazwiska tytułowej bohaterki powieści G. Flauberta Pani Bovary” i oznacza „tworzenie fikcyjno-życzeniowej wizji własnej osoby, widzenie siebie jako kogoś innego”. Zwrot wszedł do języka teorii literatury i dotyczy chociażby bohaterek romansów czy dam żyjących w zbytku. Charakteryzuje kobietę nieszczęśliwą, rozczarowaną i znudzoną prowadzonym życiem i otaczającym ją środowiskiem. Jedynym szczęściem są dla nich marzenia, świat nierealnych fantazji.

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

Pierwsza powieść Flauberta została opublikowana w 1857 roku. Książka wstrząsnęła ówczesną Francją. Wielu czytelników i krytyków literackich poczuło się na tyle urażonych treścią Pani Bovary, iż zarówno autor, jak i wydawca powieści, zostali posądzeni o zamach na moralność publiczną i religię. Głównym zarzutem wobec Flauberta było propagowanie cudzołóstwa. Od 1 października do 15 grudnia 1856 roku, na łamach gazety „La Revue de Paris” w odcinkach ukazała się Pani Bovary. Dzięki temu zabiegowi oraz bardzo gorącej dyskusji społecznej na temat jej treści, książka już pierwszego dnia (7 lutego 1857 roku) obecności na rynku stała się bestsellerem. Obecnie Pani Bovary jest uważana przez wielu znawców tematu za pierwowzór znanego nam dziś gatunku literackiego – powieści realistycznej.

Gustave Flaubert często mawiał „Madame Bovary, c'est moi”, zdanie to na pierwszy rzut oka wdaje się być absurdem. Jednak pomimo wszystkich różnic pomiędzy życiorysem pisarza a bohaterki jego najsłynniejszego dzieła, należy przyznać, iż istnieją między nimi zasadnicze podobieństwa. Emma Bovary jest ogarnięta ideą romantycznej, idealnej miłości - przypomina to uczucie, jakie Flaubert żywił pod adresem swojej pierwszej wielkiej miłości – Elizy Schlessinger. Obydwie postaci cierpiały choroby na tle nerwowym, a także często popadały w depresje czy pesymizm. Zarówno Flaubert jak i Emma nie mogli zaspokoić swoich wielkich życiowych pragnień.
 
Nienawiść do klasy mieszczańskiej i wartościom, którym ta hołdowała, jest bardzo widoczna w Pani Bovary. Za życia Flauberta Francja przeżywała gwałtowne przemiany. Wspomnienie Rewolucji z 1789 roku oraz rządów Napoleona wciąż było bardzo żywe w społeczeństwie. Upadek arystokracji doprowadził do wybicia się nowej klasy – burżuazji, czyli miejskich kupców nastawionych na zrobienie zysku. Jako członek intelektualnej elity Flaubert nie mógł znieść moralnego konserwatyzmu, braku dobrych manier i smaku oraz bezguścia nowej klasy. Atakiem wymierzonym w burżuazję miały być dwie powieści: Pani Bovary oraz Szkoła uczuć.