Polityka językowa Norwegii

Istnieje 7 głównych krajów anglosaskich, ogólnie propagowana jest dbałość o zachowanie języka angielskiego wśród innych krajów – możliwość zrobienia certyfikatów, łatwość dostępu.

W Polsce jest odwrotnie – raczej dbałość o prawidłowe wysławianie się Polaków.

Sytuacja norweska częściowo przypomina polską.

NORWEGIA

1397 – unia kalmarska – Szwecja, Dania i Norwegia (Norwegia w 1448 wystąpiła z unii)

Norwegia osłabła, później straciła suwerenność na rzecz Danii.

XIX w – po upadku Napoleona narodziła się silna tendencja do formowania państw narodowych, np. powstanie listopadowe w Polsce, Estonia i Finlandia wyodrębniono i sklasyfikowano język narodowy.
Trend literacko-romantyczny do szukania korzeni, Mickiewicz próbował zajmować się językoznawstwem i wymyślił, ze źródło słowa „piękno” pochodzi z połączenia wyrazów – pieśń + jęk (jako odgłos wydawany na oznakę zachwytu) ten to miał fantazję :P.

Norwegia wykorzystała okazję i w 1814r oderwała się od Danii i zawarła sojusz ze Szwecją (w sumie zamieniła tylko zaborcę).

Wyjściowa sytuacja języka:
XIV – pierwsze zabytki językowe

1350 – plaga dżumy – 2/3 ludności zginęło, głównie ludność miejska – wykształcona, piśmienna. Razem z nimi zginął język norweski miejski, literacki. Pozostały dialekty wiejskie.
Sprowadzono ludzi wykształconych z Danii i Szwecji. Przyjechali ze swoim językiem, łaciną, niemieckim i francuskim.
Spowodowało to silny rozdźwięk na dialekty norweskie na wsi i duńskie dialekty w miastach.

Reforma luterańska – nabożeństwa w języku duńskim – rozłam się pogłębia.

DWUTOROWOŚĆ JĘZYKOWA
podział na język oficjalny, urzędowy, odświętny, przede wszystkim pisany (DUŃSKI) i język mówiony, codzienny, zwyczajny i przede wszystkim chłopski (NORWESKI – z dialektów rdzennych).

Po 1814 – Duński postrzegany jako język obcy, z drugiej strony, jeśli ktoś jechał ze wsi do miasta aby zmienić swój status (itp.) musiał się go nauczyć.

Pojawiły się dwa obozy polityczne:

- zachowawczy – zachować status quo pomiędzy dwiema odmianami

- nowelizujący – nadać rangę rdzennemu językowi norweskiemu zaczerpniętemu z dialektów chłopskich.

Odmiana pisana stała się przedmiotem dyskusji i znów powodem rozłamu na dwie linie rozwojowe:

1. linia narodowa – landsmål – język kraju/wsi – źródła staronorweskie

2. bokmål – norwegizowany duński

Początkowo politycy sprzyjali landsmål.
Chłopstwo norweskie nie było biedne, społecznie znajdowało się w innej sytuacji niż chłopstwo polskie. W Norwegii partie lewicowe były reprezentowane przez chłopstwo.
Tak jak w Polsce zaborcy wychowywali sobie obywateli – uczyli polskie dzieci swoich języków, wynaradawiali je, podobnie działali norwescy politycy, zwolennicy danej teorii uderzali do dzieci – w szkolnictwo.

1879 – parlament Norweski przyjął ustawę zezwalającą uczniom i nauczycielom nauczać swojego dialektu, choć podręczniki były duńskie.

1885 – ustawa zrównująca landsmål z powszechnie pisanym duńskim – pogłębiło to rozłam – stronnicy odcinali się od siebie.

1892 – paragraf językowy – każdy okręg szkolny (wtedy w Norwegii istniało 6 tys. okręgów) ma prawo suwerennie decydować czy ma mieć podręczniki w landsmålu czy boksmålu. Paragraf szkodliwy, wywołujący ruchy społeczne, pogłębił jeszcze bardziej rozłam, a co śmieszniejsze – obowiązuje do dziś.

200 okręgów zdecydowało się na landsmål.

Tak naprawdę czytanki w szkołach mogą być w języku zupełnie obcym, wymyślonym przez obywatela, zgodnie z tym paragrafem.

Koniec XIX w – na bazie bokmålu powstał riksmål – konserwatywna forma duńsko-norweskiego.

1905 – Norwegia uwolniła się od podległości Szwecji, stała się państwem suwerennym. Wprowadzono reformy w ricksmålu aby go unarodowić, zbliżyć do landsmålu, powinien bazować na mowie norweskiej.

XX w – wojna zinstytucjonalizowana, polityczna – do tej pory była tylko intelektualna. Do wojny językowo-politycznej doszedł element zjednoczenia kraju.

Moltke Moe kierując się ideą wspólnego języka narodowego – Norweskiego wymyślił samnorsk – ale była to tylko IDEA języka, nie sam język.

1917 – epokowa reforma językowa dotycząca landsmålu i ricksmålu jednocześnie – reforma uznawała wariantowość form języka – miała na celu zbliżyć języki do siebie. Niestety jak zawsze skutek był odwrotny – spotkano się z protestem językoznawców i narodu – rozłam pogłębia się jeszcze bardziej.

1929 – przemianowanie landsmål na nynorsk /nynoszk/, a ricksmål na bokmål. Miało to na celu zrównanie języków. Nazwa landsmål oznacza język wsi, co może obrażać część społeczeństwa, a nazwa ricksmål kojarzyła się z królestwem co z kolei wywyższało popleczników tego języka. Bokmål nie pogłębia różnic społecznych – oznacza język książkowy.

1934 – powstanie Komisji Ortograficznej w której zasiedli przedstawiciele nynorsku i bokmålu.
Komisja wprowadziła reformę pisowni obu odmian i ponowną próbę wprowadzenia wariantywności form gramatycznych. Idea polegała na podawaniu jednej głównej formy z bokmålu, a inne formy jako dozwolone wariantywnie. Podobnie jak u nas z wariantami języka użytkowego i oficjalnego, ale nie do końca. Skutkiem miał być język wspólny.
I co było jak myślicie? Tak! Znowu burdel. Lub jak to ładnie nazwać – tendencje do rozłamu.

1950 – sytuacja zapalna, bunt rodziców – tendencje do rozłamu, żądanie przywrócenia bokmålu.

1952 – nowy sposób liczenia – najpierw jednostki, później dziesiątki zmieniono na najpierw dziesiątki, a później jednostki, oraz wprowadzono ogólne zarządzenie ortograficzne.
Parlament powołał Norweską Komisję Językową, która miała prowadzić badania nad językiem i być organem doradczym. Wypracowanie nowej normy podręcznikowej. (W Polsce za podręczniki odpowiada Ministerstwo).
Niestety Komisja nie działała jak trzeba – zależało, która partia była aktualnie na szczycie i sprzyja której odmianie.

Oficjalna polityka państwa – wymuszono, przymuszono (komisja) stopniowo wypracowano formę języka mówionego – ale umiejętność tę posiedli tylko Norwedzy po kursach językowych.

1953 – Akademia Języka i Literatury – przeciwwaga dla Komisji – miała bronić bogactwa języka, które było zagrożone przez proces standaryzacji. Powstrzymać Komisję przed zbliżeniem obu odmian języka.

1972 – powołano Norweską Radę Językową

2005 – zmiana nazwy na Radę Języka – liczy 38 członków.

1996 – Rada Języka Polskiego

Cele Norweskiej RJ
ochrona dziedzictwa kulturowego reprezentowanego przez norweskie języki pisane i mówione, szeroka tolerancja wobec tych, którzy używają języka norweskiego w różnych jego odmianach.

1981 – reforma odwróciła kierunek zmian – zaprzestała zbliżania języków do siebie.
Akademia Norweska podjęła prace, powstał pierwszy słownik narodowy!
1986 – Bomålsordbok

2013/15 wzmocnienie statusu norweskiego.

* Zgromadzenie możliwie bogatej terminologii w bokmål i nynorsk i wzmocnienie norweskiego w tych dziedzinach życia społecznego, które są najbardziej zagrożone umiędzynarodowieniem.
* Bokmål i nynorsk mają być stosowane i normowane jako żywe języki kultur. Obie wersje językowe mają mieć wysoką pozycje w nauczaniu języka oraz w ofercie kulturalnej i medialnej.
* Stosowanie bokmål i nynorsk w życiu społecznym powinno bazować na dużej dbałości o język. Sfera publiczna ma używać języka klarownego, w zgodzie z obowiązującymi zasadami poprawnościowymi, w stosownym podziale na obie wersje.
* Należy stworzyć w kraju dobre warunki do rozwoju różnorodności języka norweskiego i wielojęzyczności.

Od Hąci Tak jak mówiłam, na egzaminie nie będzie chodziło o to, by odtworzyli Państwo wykład, ale by wykorzystali Państwo informacje z kilku wykładów po to, by w sposób sproblematyzowany odpowiedzieć na pytanie. To wymaga wcześniejszego: a) przyswojenia, b) przetworzenia, czyli: zanalizowania i zinterpretowania wiadomości. Innymi słowy, chciałabym, żeby mi Państwo pokazali nie tylko to, co Państwo wiedzą, ale również to, w jaki sposób Państwo myślą.