WYKŁAD 1, 02.03.2011r.
Czego potrzebują od pedagogów klienci pomocy społecznej i podopieczni instytucji resocjalizacyjnej?
Poczucie więzi i przynależności – podopieczni chcą odczuwać, że są rozumiani, szanowani i mogą liczyć na nasze wsparcie w każdej sytuacji życiowej.
„Podnoszenie” poczucia własnej wartości podopiecznych – oznacza to, że podopieczni pragną aby doceniać ich wysiłki w osiąganiu sukcesów. Chcą mieć pewność, że nie zostaną skrytykowani i odrzuceni, jeżeli czegoś nie uda im się osiągnąć.
Wiarygodność – podopieczny musi wiedzieć, że pedagog, nauczyciel zachowuje się tak jak mówi. Podopieczni chcą mieć pewność, że zachowujemy się tak jak mówimy, że potrafimy przyznawać się do naszych błędów, słabości i niewiedzy.
Sprawiedliwe traktowanie – pedagog w niejasnych sytuacjach powinien reagować w oparciu o wnikliwe rozpatrzenie sprawy.
Stanowczość w ważnych sprawach – podopieczni potrzebują jasno określonych regół i zasad oraz konsekwencji w ich przestrzeganiu.
Poszanowanie intymności i dyskrecji – chcą mieć pewność, że granice ich prywatności są przez nas respektowane.
Oddziaływanie na sferę emocjonalną – pedagog winien analizować z podopiecznym jego emocjonalną sytuację w instytucji.
ZAPAMIĘTAJ!
Bądź przykładem (Metoda wpływu osobistego).
Wymagaj, określaj warunki możliwe do pełnienia.
Bądź konsekwentny (po to, aby klient liczył się z Tobą i wiedział, że ustalone normy muszą być respektowane).
Szanuj prawa podopiecznych (doradzaj, ale nie narzucaj swojej woli).
Nie bądź nadmiernie opiekuńczym (to szkodzi) oni powinni uczyć się odpowiedzialności za swoje czyny, powinni być samodzielni.
Określaj jasno zasady.
Ucz jak radzić sobie z trudnościami i radzić w trudnych sytuacjach życiowych.
WYKŁAD 2, 09.03.2011r.
Role zawodowe pracownika socjalnego:
Ułatwianie komunikacji i powiązań:
- powinniśmy być mediatorami
- doradcami
-pośrednikami
Rehabilitacja i rozwój podopiecznych (pedagog powinien być):
- pomagający
- terapeutą
- mobili zatorem
- enabler – umożliwiający działać innym, ktoś ułatwia działać innym
Wsparcie:
-provaider – pedagog wspierając jest opiekunem, który zaspokaja potrzeby człowieka
Instruowanie (wykonujemy odpowiednie czynności, będziemy):
- nauczycielami
- przewodnikami
-ekspert
Rozpoznawanie problemów:
- poszukiwacz (poszukujemy trudnych sytuacji)
Konfrontacja i akcja społeczna:
- powiernik
- adwersarz
-aktywista
-organizator
Propagowanie informacji:
- tworzenie programów profilaktycznych
- występowanie w mediach
PEDAGOG SPOŁECZNY POWINIEN PEŁNIĆ ROLE:
- pomocnika
- ratownika
- doradcy i informatora
- pośrednika
- animatora
- reformatora
- planisty
- badacza
- koordynatora
- mistrza
- ucznia
Należy mówić o asystencie rodziny a nie asystent rodzinny.
Jeżeli idziemy do rodziny, która potrzebuje pomocy, asystent rodziny mocne strony tej rodziny WZMACNIA. System rodzinny od wewnątrz, mówi jak rodzina ma radzić sobie sama. Asystent koncentruje się na mocnych stronach rodziny:
- wspólne zainteresowania rodziny
- sprawowanie majątkiem
- więzi emocjonalne miedzy członkami rodziny
Asystent nie pomaga wypełniać papierów, które są potrzebne do np. zasiłku. Oni wzmacniają więzi w rodzinie, zwalcza konflikty w rodzinie.
ROLA:
Asystent rodziny pracuje z rodziną tak długo jak potrzebuje tego rodzina. Może to być od 1 roku do 5 lat. Ważna jest współpraca między asystentem rodziny oraz innymi specjalistami np. kurator, psycholog, lekarz, pracownik socjalny.
MINUS PRACY ASYSTENTA RODZINY:
Podczas rocznej pracy z rodziną, kiedy się dogadują, kiedy sobie ufają, wystarczy małe potknięcie innej placówki, instytucji wówczas asystent czuje dystans i traci zaufanie klienta.
WYKŁAD 3, 23.03.2011r
Praca profilaktyczna resocjalizacyjna i socjalna z rodzinami i alternatywnymi modelami rodziny.
ALTERNATYWNE MODELE RODZINY:
Zrekonstruowana
Niepełna
Partnerska
Konkubinat
Homoseksualna
Wielodzietna
Patologiczna (np. alkoholizm)
Single, bezdzietna, wielopokoleniowa
Dysfunkcyjna
Z dzieckiem niepełnosprawnym
Formy zastępcze (adopcyjna)
TYPOLOGIE ALTERNATYWNYCH MODELI RODZINY:
Alternatywy paralelne – są tzw. związki alternatywne wobec małżeństwa kohabitacji przedślubnej (młodzi ludzi mieszkają ze sobą pod wspólnym dachem).
Alternatywy włączone – wynikają ze zmiany relacji damsko-męskiej w późnym nowoczesnym świecie np. są to małżeństwa wizytowe to takie kiedy mąż i żona mieszkają w rożnych miejscach, lub kiedy ojciec i matka wyjeżdżają często w delegacje.
Single i singielki – jest to osoba w różnym wieku bezdzietna lub rozwiedziona lub nigdy nie żonata, niezamężna, prowadząca samotnie gospodarstwo domowe lub gospodarstwo z innymi osobami jednak nie łączy tych osób stosunek seksualny. Są to osoby twórcze samotnie, osoby na wysokich stanowiskach, z dobrym wykształceniem.
Dings – podwójny związek, ale żadnych dzieci w tym związku. Są to rodziny bezdzietne w podwójnym dochodem.
Układy sieciowe seniorów – są pozbawieni opieki swoich dzieci i tworzą oni swoje grono przyjaciół.
Samotni rodzice, 2 rodzaje: samotne macierzyństwo, samotne ojcostwo
Trwali kohabitana – na trwałe nie zawieramy ślubu, na stałe trwają w kohabitantami. Nie planują ślubu.
Kohabitacja wizytowa – np. czasami od czasu do czasu ze sobą kohabitują. Nie chcemy na stałe ze sobą mieszkać, ale czasami ze sobą pomieszkują.
Kohabitacja przyjacielska – np. na weekend zostajemy u kogoś na noc, ale bez kontaktu seksualnego.
Homorodziny – są to związki gejów i lesbijek. Homorodziny nie konieczne muszą adoptować dzieci ani mogą mieć dzieci z poprzednich związków np. heteroseksualnych.
Rodziny wizytowe – określa się je „Lat”, żyjemy razem ale osobno, np. rodzice wyemigrowani, lub rodzice ustalają separację między sobą.
Grona przyjacielskie – tworzą się one w średnim wieku. Np. rodziny często się spotykają, wspólnie wyjeżdżają, ale też sobie pomagają.
Rodzinne patchworki – rodzinne układanki, są to rodziny rekonstruowane wielorodzinne.
5 czynników, które doprowadziły do tego, że dziś tak mało mówimy o tradycyjnym modelu rodziny:
Sekularyzacja
Z przemianą świadomościową Polaków
Wzrost emancypacji
Procesy feminizacji
Procesu urbanizacji
Rozwój medycyny (antykoncepcja)
Czynnik związany z podwyższaniem jakości życia
Obszary pracy pedagoga z alternatywnymi modelami rodziny:
- profilaktyka
- kreowanie środowiska rodzinnego sprzyjającego rozwojowi dzieci
- pomoc w rozwiązywaniu konfliktu i kryzysu w rodzinie (poprzez treningi musimy uczyć)
- tworzenie programów pomocy rodzinie
- neutralizować patogennego wpływu rodziców na rozwój dzieci (praca z trudnymi przypadkami)
- integracja rodziny z otoczeniem
NEGATYWNE SKUTKI IZOLACJI:
Pesymizm i niewiara w skuteczność kary pozbawienia wolności, jako środka readaptacji społecznej, wobec osób które przebywają w ZK. (praca z zakresu penitencjarystyki)
Kara pozbawienia wolności powoduje negatywne zmiany w psychice człowieka. Są to:
- zakłócenia w sferze świadomości
- zakłócenia w sferze uczuć i popędów
- zakłócenia w sferze podejmowania decyzji np. o swoim życiu, losie, odpowiedzialności
Są one skutkiem jako zaburzenia z sferze zachowania i funkcjonowania osób pozbawionych wolności.
PRISONIZACJA – uwięzienie, udomowienie. Przejęcie w większym lub mniejszym stopniu zwyczajów, moralności, obyczajów i kultury, które mają miejsce w ZK.
BADANIA KLEMERA – wykazują, że proces prisonizacji pojawia się już po przekroczeniu więzienia oraz proces prosonizacji pogłębia się u osób, które są osadzone długoterminowo, lub kilka razy np. recydywiści. Osoby, które przebywają w ZK na długi okres podlegają trudno readaptacji społecznej, życie na zewnątrz jest utrudnione. Osoby osadzone na krócej nie ulegają tak prisonizacji i ich readaptacja społeczna jest mniej trudna.
PRESJA PODKULTURY WIĘZIENNEJ: Wielu autorów: Ciosek, Rudnik, Waligóra, Pawlak, Niedźwiecka, Machel, Przybyliński, Bałandynowicz)
Presja podkultury więziennej może mieć negatywne przejawy na osobę skazaną. Mogą to być:
Przejęcie przez skazanego kultury zachowań typowych dla osób pozbawionych wolności.
Aktywny udział w tzw. drugim życiu więzienia.
Obniżony poziom koncentracji w planach skazanych na przyszłość.
Skupienie zbytniej uwagi na przeszłości kryminalnej skazanych.
PROGNOZA SPOŁECZNA Czynniki oddziaływania, sytuacje które wpływają na prognozę społeczną osób skazanych: losy biograficzne osób skazanych i tzw. czynniki psychospołeczne, mniejoddziaływania w okresie wykonywania kary pozbawienia wolności.
POMOC POSPENITENCJARNA Aktualnie podstawowym aktem prawnym, który wskazuje na pomoc dla osób opuszczającym ZK jest USTAWA Z 6 CZERWCA 1977 ROKU -KK
KKW „Art. 41§ 1. W celu ułatwienia społecznej readaptacji, a w szczególności przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa, powinno udzielać się skazanym oraz ich rodzinom niezbędnej pomocy, zwłaszcza materialnej, medycznej, w znalezieniu pracy i zakwaterowaniu, a także porad prawnych.
§ 2. Pomocy, o której mowa w § 1, udzielają właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz kuratorzy sądowi; pomocy tej mogą również udzielać podmioty.”
Art. 43 § 1 KKW wymieniają, że podmiotami oddziaływań ramach pomocy postpenitencjarnej są:
- skazani, ich rodziny, w wyjątkowych sytuacjach osoby poszkodowane czynem
Celem oddziaływań w zakresie pomocy postpenitencjarnej jest umożliwienie readaptacji społecznej, a przede wszystkim uniemożliwienie powrotowi do przestępstwa.
Art. 41 §2 KKW określają, że pomoc postpenitencjarna powinna być udzielana w formach:
- materialnej
- medycznej
- w znalezieniu pracy
- w zakwaterowaniu
- udzieleniu porad prawnych
Pomocy tej mogą udzielać:
- stowarzyszenia (Brata Alberta)
- fundacje ( np. resocjalizacja udzielić pomocy bezpłatnej)
- organizacje (charytatywne)
- Kościoły
- osoby godne zaufania ( są to często obywatele, którzy pomagają skazanym w znalezieniu pracy)
Art. 164 § 1 KKW określa, iż w miarę potrzeby okres 6 miesięcy przed opuszczeniem ZK np. koniec kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie powinien być okresem przygotowania skazanego do wyjścia na wolność. Ustawodawca zwraca uwagę, że w tym okresie powinny być:
Nawiązane kontakty z kuratorem sądowym
Nawiązane kontakty z organizacjami i instytucjami udzielającymi pomocy (MOPY, MOPSY)
Nawiązane instytucjami i organizacjami trzeciego stopnia tzw. pozarządowych.
POMOC SPOŁECZNA, A OSOBY OPUSZCZAJĄCE ZK
W ujęciu Europejskim pomocy społecznej nakazuje traktować osoby, które znalazły się w ZK tak jak innych osób, które potrzebują pomocy społecznej. Celem zabiegów pomocy społecznej jest zapewnienie wyżej wymienionym osobom tzw. minimalnych warunków społecznych niezbędnych do normalnego życia na wolności.
FORMY POMOCY DLA OSÓB OPUSZCZAJĄCYCH ZK:
Pracownicy socjalni powinni pomóc w znalezieniu zatrudnienia
Zakwaterowania
Wsparcie materialne np. zasiłki
Poradnictwo
Profilaktyka powrotowi do przestępstwa
READAPTACJA SPOŁECZNA
Świat do którego wraca osoba skazana jest światem trudnym.
CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE READAPTACJĘ SPOŁECZNĄ OSÓB OPUSZCAJĄCE ZK:
Skazany musi zacząć funkcjonować samodzielnie (zadbać o pożywienie, schronienie i pracę). Często wychowawcy uczą wychowanków lenistwa, robią za nich wszystko.
Nawiązanie kontaktów społecznych tzw. nowych (bez śladów kryminogenności) albo odnowienie poprzednich.
Rozpoznanie praw i obyczajów obowiązujących w danej społeczności (osoba funkcjonuje w nowej rzeczywistości innej niż więzienie i to może utrudniać readaptację społeczną).
PRACA Z TRUDNYM KLIENTEM
PRZEJAWY TRUDNYCH ZACHOWAŃ KLIENTÓW:
Preferuje przedłużające się milczenie
Zmienia temat rozmowy
Intelektualizuje, tworzy nowe własne teorie
Racjonalizuje, usprawiedliwia
Bezosobowo wyraża swoje myśli – „wszyscy mają problem”
Zmienia sposób mówienia
Zapomina pytania
Ma pustkę w głowie
Przejawia objawy somatyczne
Czynny atak, wulgaryzmy, otwarta odmowa.
ŹRÓDŁA TRUDNYCH ZACHOWAŃ KLIENTÓW:
Wewnętrzne: lęk, wstyd, poczucie winy. I dlatego nie chce z nami rozmawiać.
Zewnętrzne: kiedy pedagog stawia opór i powoduje sytuacje trudne, kiedy będziemy przechodzić zbyt szybko do pytań trudnych, kiedy będziemy podopiecznego traktować formalnie, kiedy występuje brak poczucia bezpieczeństwa, kiedy wyłapujemy sprzeczności w wypowiedzi podopiecznego, zbyt specjalistyczny naukowy język.
Genez pomocy społecznej
-wywodzi się z dobroczynności kościoła i osób prywatnych na rzecz ubogich, starych, kalekich, włóczęgów i sierot
-1601 r. angielska królowa wydaje akt „prawo ubogich” (obowiązek niesienia pomocy ubogim ze strony rodziny)
-2 grudnia 1817 r. w Królestwie Kongresowym wydano ustawę o opiece nad ubogimi i niezdolnymi do pracy
-1842 r. w Królestwie Polskim wydano akt z zakresu dobroczynności publicznej
-XIX w. rozwój funkcji opiekuńczych państwa związany z powstaniem przemysłu fabrycznego i masowymi migracjami ludności
-1834 r. stworzono zakłady dla ubogich w Anglii
-XIX i XX wiek na rozwój pomocy społecznej miała wpływ ideologia socjalistyczne, państwo wspierał osoby będące w trudnej sytuacji życiowej, stworzono prawa socjalne jednostek, ale marginalizowano samą pomoc społeczną
-lata 50. XX w. mówiono ,że pomoc społeczna jest zbędna, był to wstydliwy problem ustroju socjalistycznego, ponieważ przeczył idei państwa dobrobytu
-Polska: 16 sierpnia 1923 r. ustawa o opiece społecznej
O wytrychu.
Pracownik socjalny –to wyrozumiały słuchacz, pomaga klientowi znajdującemu się w trudnej sytuacji wymagającej interwencji.
Otwieranie problemu:
-zasada stosowana od lat 50. w psychoterapii
niekiedy jedyną prawidłową reakcją na zjawisko o charakterze patologii w paradoksalnej komunikacji, jest analogiczne, równie paradoksalne działanie terapeutyczne
-pracownik socjalny nie pomaga, ale szokuje, w ten sposób upada stara niewydolna struktura rodziny:
Etapy:
1) klient ma problem socjalny/psychiczny
2) problemy zostają niedostępne
3) pracownik socjalny narusza zwartą strukturę poprzez: zaskoczenie, podstęp lub działanie z pozoru sprzeczne z interesem klienta
4)szok/kryzys wyrywa klienta ze stagnacji i napędza dynamiczne zmiany (już nie wystarczą werbalne deklaracje i symulowana aktywność)
Metodę stosuje się, gdy:
-wyczerpano wszystkie inne techniki
-napotkano niezasłużone cierpienie osób związanych z klientem
-analiza przypadku rokuje sukcesem
-pracownik socjalny nie jest początkujący, jest odpowiedzialny i ostrożny