Zemsta

Zemsta - streszczenie

Akt I

Scena 1: Cześnik przy śniadaniu rozmawia z Dyndalskim na temat natury

kobiet. Myślał o tym, by ożenić się z Klarą, jednak to dziewczyna młoda i niedoświadczona, więc trudno przewidzieć wyroki jej serca. Podstolina jest lepszą kandydatką: to kobieta bogata i doświadczona, bardziej stateczna, niż młoda panienka. Dyndalski zauważa, że w stanie małżeńskim nie jest zawsze lekko, na dodatek Cześnik cierpi na podagrę, kurcze żołądka i reumatyzm, na co Cześnik zauważył, że przecież nie wiadomo, co też może kryć Podstolina i jest to nieważne, liczy się tylko to, by panowała między nimi zgoda w małżeństwie.

Scena 2: Przybywa Papkin, ubrany wedle francuskiej mody. Opowiada, jak biegiem pędził na zawołanie Cześnika, ten jednak naśmiewa się z niego. Pozwala mu zasiąść ze sobą do śniadania i przypomina, że Papkin ma u niego dług wdzięczności. Próbuje wyłożyć swoją sprawę, jednak Papkin co chwilę mu przerywa swymi przechwałkami i opowieściami, prawdopodobnie zmyślonymi. W końcu Cześnikowi udaje się opowiedzieć o problemie, jakim jest jego sąsiad, Rejent Milczek, który zamieszkuje połowę zamku. Cześnik nie może sam pertraktować z Rejentem, ponieważ to zbyt niebezpieczne, dlatego Papkin ma zostać posłem. Ten podziękował za taki zaszczyt, ale zauważył, że jest zbyt srogi na takie zadanie. Cześnik nie zmienia zdania. Opowiada też, że zamierza się ożenić, jednak sam nie potrafi rozmawiać z kobietami, dlatego Papkin ma być jego rzecznikiem przed Podstoliną.

Scena 3: Papkin zostaje sam i mówi, że to dobrze dla świata, że potrafi krótko trzymać Cześnika. Opowiada, że odda mu Podstolinę, a dla

siebie weźmie Klarę. Aby zwrócić uwagę Podstoliny zaczyna grać

na angielskiej gitarze i śpiewać o kocie, który narobił mu w pokoiku łoskot.

Scena 4: Wchodzi Podstolina i rzuca Papkinowi żartobliwą uwagę na temat jego śpiewu. Papkin wychwala jej przymioty i mówi,

Scena 4: Wchodzi Podstolina i rzuca Papkinowi żartobliwą uwagę na temat jego śpiewu. Papkin wychwala jej przymioty i mówi, iż sprowadza go jej nadchodzący ślub. Podstolina mówi do siebie na stronie

, że to pewnie Cześnik go przysłał, zaś Papkin odbiera jej zachowanie (ukradkowe spojrzenia i wzdychanie) zgodnie ze swym narcyzmem za uczucia wobec samego siebie. Mówi więc wprost, że chodzi o Cześnika. Podstolina mówi, że jeżeli ten jej się oświadczy, ona go przyjmie. Wychodzi, a Papkin zastanawia się, dlaczego właściwie Podstolina ma wyjść za Cześnika.

Scena 5: Wchodzi Cześnik i woła, że Rejent naprawia mur graniczny i należy go zniszczyć. Chce wysłać Papkina z ludźmi, aby albo namówili murarzy do porzucenia roboty, albo ich przepędzili siłą. Papkin mówi, że chętnie, ale najpierw niech Cześnik wysłucha jego ody do pokoju.

Scena 6: W altanie ogrodowej spotykają się Klara i Wacław. Klara czyni Wacławowi drobne wyrzuty, on jest niespokojny o ich przyszłość, która zależy od woli wuja dziewczyny i jego ojca. Próbuje namówić ją do wspólnej ucieczki, lecz Klara wzbrania się, ponieważ nie chce żyć w niesławie. Ich rozmowę przerywa nadejście innych bohaterów.

Scena 7: Do ogrodu wchodzi Papkin ze służącymi. Próbuje namówić murarzy, by porzucili naprawianie muru granicznego, a kiedy jego prośby na nic się nie zdają, każe Śmigalskiemu ich przepędzić, sam zaś kryje się za rogiem domu

. Rejent zauważa wszystko przez

okno i kłóci się z Cześnikiem, także wyglądającym przez okno. Cześnik uważa, że mur powinien zostać w takim stanie, jak

go kupiono, Rejent uparł się, by go odbudować. Cześnik daje rozkaz do bójki jego służących z murarzami, a kiedy Rejent kibicuje swojej ekipie, Cześnik woła do służącego, by podał mu strzelbę, to od razu strąci głowę Rejenta. Sąsiad odszedł od okna, a Cześnik uradował się z ucieczki przeciwnika. Zawołał do Śmigalskiego, by zapłacił murarzom, ale zabrał ich narzędzia. Kiedy wszyscy już odeszli ze sceny,

Zawołał do Śmigalskiego, by zapłacił murarzom, ale zabrał ich narzędzia. Kiedy wszyscy już odeszli ze sceny, Papkin wychodzi z ukrycia i grozi przeciwnikom, którzy już poszli. Mówi, że jutro zburzy cały zamek.

Scena 8: Wacław staje za Papkinem i mówi, że woli zostać jeńcem, niż iść do domu, który ma jutro runąć. Udaje, że boi się Papkina, a zapytany, kim jest, przedstawia się jako komisarz Rejenta. Papkin bierze go w niewolę i cieszy się, ponieważ sądzi, że Cześnik będzie mu wdzięczny i ofiaruje mu Klarę za żonę.

Akt II

Scena 1: Do Cześnika, siedzącego przy stole w komnacie, przychodzi Papkin i chwali się swoim męstwem podczas „bitwy”, zaś Cześnik mówi, że dobrze widział, iż Papkin krył się za wszystkimi. Papkin mówi, że wziął jeńca i wskazuje na Wacława stojącego w drzwiach. Cześnik każe Wacławowi odejść i powiadomić Rejenta, że jeżeli ten mu jakoś dokuczy, to Cześnik odpowiednio się zemści. Wacław próbuje nakłonić Cześnika do zgody z sąsiadem, ale gospodarz odpowiada, że nie ma na to żadnych szans, po czym wychodzi.

Scena 2: Papkin próbuje odprawić Wacława, ale ten uparcie mówi, że zostanie w niewoli. Kiedy młodzieniec pokazuje Papkinowi sakiewkę ze złotem, ten postanawia go wysłuchać. Wacław przyznaje, że kocha Klarę i chce być blisko niej, a Papkin ma wymyślić jakiś sposób, by mógł pozostać w tej części zamku. Przyznaje, że jest synem Rejenta. Papkin zobowiązuje się przekonać Cześnika, by Wacław mógł tutaj zostać, w zamian za pieniądze

z sakiewki. Jeżeli Papkin go zdradzi, Wacław zagroził

, że go zastrzeli.

Scena 3: Po odejściu Papkina wchodzi Klara i nazywa swego ukochanego szalonym, ten przekonuje ją jednak o słuszności swego postępowania. Dziewczyna proponuje, by młodzieniec szukał wstawiennictwa u Podstoliny, która właśnie zaręczyła się z Cześnikiem i może pomóc go przekonać. Klara odchodzi, by przysłać swą krewną.

Scena 4: Wacław chwali płeć piękną,

Klara odchodzi, by przysłać swą krewną.

Scena 4: Wacław chwali płeć piękną, która jest zmienna i nieprzewidywalna, ale zawsze czysta i piękna.

Scena 5: Wchodzi Podstolina, Wacław skłania jej się, a kiedy się podnosi oboje rozpoznają się wzajemnie. Są tym nieco zażenowani, zwłaszcza Wacław, który, jak się okazuje, w czasach studenckich naopowiadał Podstolinie, że jest księciem. Podstolina opowiada, że szukała go, i nie mogła znaleźć i oskarża go o zdradę. Wacław zauważa, że sama przecież nie czekała na niego zbyt długo, skoro zaręczyła się z Cześnikiem. Mówi, że jest synem Rejenta, na co Podstolina wpada w trwogę. Wydaje jej się, że młodzieniec wciąż jej pragnie, i boi się, że Cześnik będzie chciał zabić swego rywala.

Scena 6: Wchodzi Klara, udaje, że chce dowiedzieć się, po co przyszedł Wacław. Podstolina mówi, że to trudna sprawa i prosi dziewczynę, by nikomu nic nie mówiła o obecności młodzieńca w tym domu. Odchodzi z Wacławem. Klarze wydaje się, że wszystko poszło jak po maśle.

Scena 7: Wchodzi Papkin, chwali Klarę, ona zaś mówi, że bycie żoną kogoś takiego jak on byłoby wielkim zaszczytem dla każdej damy. Dziewczyna zauważa, że nie można ufać słowom mężczyzn, ponieważ każdy obiecuje małżeństwo i wieczną miłość. Zauważa, że dawniej by zdobyć miłość damy trzeba było udowadniać swe męstwo na turniejach rycerskich. Papkin opowiada, jaki jest dzielny, czegóż to nie dokonał ze swą szpadą Artemizą i gdzież to nie jest znany. Klara obiecuje przyjąć Papkina, lecz musi on złożyć śluby posłuszeństwa, wytrwałości i przejść próbę śmiałości: musi milczeć przez 6 miesięcy, przez rok i 6 dni żyć o chlebie i wodzie oraz złapać dla niej krokodyla. To rzekłszy wychodzi.

Scena 8: Papkin rozpacza nad gustami młodych panien. Wychodząc spotyka Wacława, który daje mu sakiewkę z pieniędzmi i odchodzi. Papkin jest zagubiony,

Wychodząc spotyka Wacława, który daje mu sakiewkę z pieniędzmi i odchodzi. Papkin jest zagubiony, nie wie, za co dostał pieniądze i czy nie spotka go żadna kara od Cześnika.

Scena 9: Wchodzi Cześnik i ogłasza, że zaręczył się z Podstoliną. Opowiada o swoich niezręcznych zalotach, już prawie chciał uciekać, ale Podstolina wręczyła mu swój pierścień i oznajmiła, że za niego wyjdzie. Papkin mówi o komisarzu Rejenta, który chciałby pozostać w dworze Cześnika. Gospodarz nie zgadza się, każe za to Papkinowi iść do Rejenta, by w jego imieniu wyzwał go na pojedynek. Papkin próbuje się wymigać, ale bezskutecznie.

Akt III

Scena 1: Rejent próbuje spisać zeznania murarzy, ci są nieco oporni, ale w końcu przystają na jego wersję zdarzeń. Nie chcą jednak przyznać, że Cześnik zamierzał go zastrzelić. Rejent odprawia robotników, nie dając im zapłaty. Przyrzeka sobie, że aby pozbyć się Cześnika, zastawi nawet swój majątek.

Scena 2:Przychodzi Wacław. Rejent mówi, że zauważył jego uczucia do Klary. Wacław oznajmia, że dlatego nic nie mówił o swej miłości, ponieważ chciał najpierw pogodzić ojca z Cześnikiem. Rejent mówi, że chce zgody, ale to niemożliwe, więc Wacław nie będzie mógł ożenić się z Klarą. Za to ożeni się z Podstoliną.

Scena 3: Po odejściu Wacława Rejent zastanawia się, dlaczego Podstolina zaręczyła się z Cześnikiem. Jest pewien, że będzie wolała wyjść za jego syna.

Scena 4: Wchodzi Papkin, a widząc, że Rejent to człowiek spokojny, nabiera odwagi i przedstawia się jako „...lew północy,/ Rotmistrz sławny i kawaler”. Opowiada o sobie i zachowuje się coraz bardziej bezczelnie, sam nalewa sobie wina Rejenta i na dodatek krytykuje trunek. Zapytany, co go sprowadza, mówi, że przysłał go Cześnik. Rejent traci cierpliwość i grozi, że wyrzuci Papkina oknem, więc w końcu przybysz przechodzi do rzeczy i mówi,

Rejent traci cierpliwość i grozi, że wyrzuci Papkina oknem, więc w końcu przybysz przechodzi do rzeczy i mówi, że Cześnik wyzywa go na pojedynek w Czarnym Lesie. Rejent pyta o Podstolinę, Papkin zapewnia, że jej uczucia do Cześnika są niezachwiane.

Scena 5:Podstolina przybywa do Rejenta i oznajmia, że zamierza wyjść za Wacława. Papkin jest oburzony. Rejent postanawia napisać list do Cześnika z odpowiedzią na wyzwanie i z wiadomością, że Podstolina go porzuciła.

Scena 6:Rejent odchodzi, by napisać list. Papkin czyni wyrzuty Podstolinie.

Scena 7: Wchodzi Rejent, który już napisał list do Cześnika i wręcza go Papkinowi, który wzbrania się od odejścia.

Akt IV

Scena 1:Cześnik rozkazuje Śmigalskiemu, by poszedł po okolicy z zapowiedziami. Perełce nakazuje przygotować wyśmienite potrawy na wesele. Kiedy dwoje służących odchodzi, Cześnik razem z Dyndalskim oglądają broń, jaką nazajutrz gospodarz ma wziąć na pojedynek. Cześnik wspomina historię swoich szabli.

Scena 2:Wchodzi Papkin, opowiada o spotkaniu z Rejentem. Cześnik rzucił na stronie, że wino podane przez Rejenta było pewnie otrute, czym Papkin poważnie się przejął. Cześnik przeczytał list od swego wroga i wpadł w wielki gniew, poprzysiągł zemstę i wyszedł.

Scena 3:Papkin jest pewien, że został otruty, zapytał o opinię Dyndalskiego, który powiedział, że to niemożliwe. Kiedy Papkin zauważył, że to Cześnik uznał

, iż Rejent mógłby go otruć, Dyndalski przyznał, że to co innego i należy posłać po księdza.

Scena 4:Papkin, zostawszy sam, rozpacza nad swą nieostrożnością i postanawia spisać testament.

Scena 5:Papkin spisuje testament cicho płacząc, Cześnik każe Dyndalskiemu siąść przy stole i pisać list od Klary do Wacława. Cześnik próbuje wcielić się w umysł młodej panny i dyktuje,

Cześnik próbuje wcielić się w umysł młodej panny i dyktuje, co ma zapisać jego sługa. Efekt jest komiczny, ponieważ Cześnik powtarza za każdym razem „mocium panie”, co Dyndalski zapisuje, robiąc przy okazji kleksy i stawiając krzywe litery. Cześnik porzuca ten pomysł. Papkin zauważa, że Wacław był u nich rano, na co gospodarz wpada w gniew, ponieważ Papkin nic mu o tym nie powiedział. Cześnik każe Dyndalskiemu posłać służącą do Wacława, by oznajmiła, że wzywa go Klara, ponieważ jego, Cześnika, nie ma teraz w domu. Ma rozstawić w krzakach sługi, aby pochwycili młodzieńca.

Scena 6:Po odejściu Cześnika i Dyndalskiego wchodzi Klara. Papkin opowiada jej o swej nadchodzącej śmierci i wręcza jej swój testament. Klarze zapisał swą gitarę i kolekcję motyli, którą zastawił. Szablę ma otrzymać najdzielniejszy rycerz w Europie, który wystawi mu pomnik nagrobny. Długów nikt ma nie spłacać.

Scena 7:Wchodzi Wacław, oznajmia dziewczynie, że jego ojciec zmusza go do ślubu z Podstoliną. Papkin i Klara radzą mu odejść, ponieważ Cześnik zastawił na niego straże.

Scena 8:Wchodzi Cześnik ze sługami i daje młodzieńcowi wybór: albo zostanie uwięziony, albo ożeni się z Klarą. Młodzi nie mogą uwierzyć w taki obrót spraw, oczywiście postanawiają wziąć ślub. Cześnik posyła ich do kaplicy, gdzie już czeka ksiądz.

Scena 9:Dyndalski został sam w pokoju i składa kawałki listu, który napisał pod kierunkiem Cześnika, zastanawiając się, co też gospodarz chciał od jego pisma.

Scena 10:Wchodzi Rejent, pyta, dlaczego Cześnik nie stawił się na miejscu pojedynku. Dochodzą ich głosy z kaplicy, wiwatujące na cześć młodej pary. Dyndalski tłumaczy, że to syn Rejenta właśnie wziął ślub.

Scena 11:Wchodzi Cześnik, jest zirytowany, że Rejent przyszedł do niego, bo jako gościowi nie może mu spaść ani włos

z głowy. Oznajmia,

Scena 11:Wchodzi Cześnik, jest zirytowany, że Rejent przyszedł do niego, bo jako gościowi nie może mu spaść ani włos

z głowy. Oznajmia, że Wacław ożenił się.

Scena 12:Wchodzi reszta bohaterów. Wacław i Klara wzywają do zgody.

Scena 13:Przybywa Podstolina, dowiaduje się o tym, co zaszło. Powiedziała, że chciała wyjść za mąż, ponieważ zapisany jej majątek w dniu ślubu Klary przechodzi na jej własność, ona zaś nie chciała pozostać w nędzy. Klara obiecuje oddać jej część pieniędzy ze swego majątku i prosi Rejenta o błogosławieństwo. Papkin drze testament i wzywa do świętowania. Cześnik podaje Rejentowi rękę na zgodę.

Zemsta - Czas i miejsce akcji

Koniec XVIII wieku, zamek na polskiej wsi. W pierwszej wersji rękopisu Fredro umieścił akcję w czasach sobie współczesnych, ale potem postanowił przesunąć ją o kilkadziesiąt lat.

Zemsta - Geneza utworu

Epoka romantyzmu zazwyczaj kojarzy się z tematyką bądź nieszczęśliwej miłości, bądź wyzwolenia narodu polskiego, powstawała jednak wtedy też twórczość lekka w swoim duchu, przynosząca ludziom śmiech i radość. Chodzi oczywiście o komedie Aleksandra Fredry. Najbardziej popularną z nich jest „Zemsta”, napisana w latach 1832-1833, opowiadająca o próbach zażegnania sąsiedzkiego konfliktu przez dwoje zakochanych, Klarę i Wacława, pochodzących ze skłóconych ze sobą domów. Akcja utworu nie stroni od spisków, intryg, nagłych zwrotów akcji oraz barwnych charakterów, a wszystko to okraszone jest dużą dawką humoru wszelkiego rodzaju.

Pomysł akcji „Zemsty"Fredro zaczerpnął z autentycznej historii. W 1828 roku ożenił się z Zofią Skarbkową, która w posagu wniosła prawa do połowy zamku w Odrzykoniu. Pisarz, przeglądając akty notarialne, odnalazł wzmianki o procesie między Piotrem Firlejem a Janem Skotnickim, do których zamek należał w XVII wieku. Firlej, wojewoda, zajmował zamek dolny, zaś Skotnicki, znany awanturnik, zamek górny. Obaj panowie nie znosili się i dokuczali sobie, jak mogli. Sprawa trafiła do sądu, wygrał ją Skotnicki, ale konflikt został zażegnany dopiero po ślubie syna Firleja z Zofią Skotnicką.

Fredro tworzył komedie, w których odtwarzał XIX-wieczne realia, w „Zemście”ukazał odchodzenie złotych czasów szlacheckich, sportretował przedstawicieli ówczesnej szlachty zaściankowej i opatrzył ich charaktery głęboką analizą psychologiczną. Całość pozwalała odbiorcy nie tylko bawić się zawartym w utworze humorem, ale także zastanowić się nad czasami obecnymi i tym, jakie czasy nadejdą, oraz rozmyślać nad ludzką naturą. Autor umieścił jako główną oś utworu konflikt Cześnika i Rejenta o mur graniczny, co stanowi pewne parodystyczne nawiązanie do sporu o zamek z „Pana Tadeusza”. Tak jak w „Panu Tadeuszu”dochodzi nawet do bitwy, w której Wacław zostaje wzięty do niewoli przez Papkina. Cały konflikt Fredro ukazał w krzywym zwierciadle,

Tak jak w „Panu Tadeuszu”dochodzi nawet do bitwy, w której Wacław zostaje wzięty do niewoli przez Papkina. Cały konflikt Fredro ukazał w krzywym zwierciadle, pokazując, że bohaterów wcale nie interesuje przedmiot sporu, kieruje nimi po prostu wzajemna niechęć do siebie, która nie jest nawet niechęcią między dwoma rodami.

Spór Cześnika i Rejenta wynika z kilku przyczyn. Pierwszą z nich jest konflikt charakterów, które są ze sobą całkowicie sprzeczne, co potęguje komizm tych postaci. Drugą jest różnica społeczna. I Cześnik, i Rejent pochodzą ze szlachty i są urzędnikami, jednak Cześnik stał na wyższym stanowisku. Ostatni czynnik jest stricte ekonomiczny - dla obu panów małżeństwo z Podstoliną byłoby bardzo opłacalne, ponieważ posiadała ona duży majątek. W sporze tych bohaterów nie ma nic wzniosłego, nie opiera się on na splamionym honorze czy konieczności zemsty za zabicie przodka, a na sprawach całkiem prozaicznych.

Zemsta - Problematyka

„Zemsta” to zabawna opowieść oparta na dziejach autentycznego sporu pomiędzy dwoma szlacheckimi rodami, zamieszkującymi jedną posiadłość (Firlejowie i Skotniccy dzielący zamek w Odrzykoniu). Bohaterowie komedii Fredry walczą nie tyle o graniczny mur, co o prawo do pierwszeństwa i samodzielności. Rejent naprawia podupadły mur, chcąc podkreślić swoją niezależność, Cześnik nie zgadza się na samowolne działania

wroga na „własnym terenie”. Komiczny konflikt przejawiający się poprzez dosadne potyczki słowne, damsko-męskie intrygi i wzajemne złośliwości to główny wątek utworu.

Na tle sporu rozgrywa się miłosny dramat dwojga zakochanych – młodej krewnej Cześnika i syna Milczka. Dzieje Klary i Wacława nawiązują w pewnym sensie do historii Romea i Julii. Bohaterowie pochodzą ze skłóconych rodów, a na ich drodze

stają coraz to nowe problemy. Każdy kolejny ruch zakochanych bardziej gmatwa ich losy, tak jakby nienawiść opiekunów nie była wystarczającą przeszkodą. Rejent postanawia wyswatać syna z Podstoliną, ta rozpoznaje w Wacławie dawnego adoratora, a o rękę Klary zabiega Papkin. Na szczęście

na ratunek młodym przychodzi najbardziej nieobliczalna w swych działaniach postać – sam Cześnik. Raptusiewiczowi udaje się jednocześnie dokonać upragnionej zemsty i uszczęśliwić zakochanych. Dzieje pozostałych bohaterów  – Podstoliny, Papkina, Dyndalskiego – pozwalają choć w pewnym stopniu zapoznać się z realiami życia drobnej lub zubożałej szlachty (sytuacja Podstoliny jako wdowy, zależność ubogiego Papkina od łaski Cześnika).

Fredro kreśli obraz szlacheckich obyczajów, co prawda celowo przejaskrawiony i ośmieszony, ale zawierający dużą celnych obserwacji. Główna para bohaterów przypomina stereotypowe postacie ze świata szlacheckiego. Cześnik to typowy butny sarmata, przewrażliwiony na punkcie swojego honoru i własności, choleryk z byle powodu wybuchający gniewem i obelgami. Całe dnie spędza na planowaniu zemsty na dokuczliwym sąsiedzie. Rejent to z kolei

skąpy intrygant,

Rejent to z kolei

skąpy intrygant, cichy i ugodowy, sprawiający pozory religijnego szlachcica. Podobnie jak Cześnik, stara się za wszelką cenę zaszkodzić swemu oponentowi i go ośmieszyć. Milczek obiera typowo szlachecką drogę

rozsądzenia sporu poprzez proces sądowy, fabrykuje dowody przeciw Cześnikowi i namawia służących do składania fałszywych zeznań. Gdy spór narasta obydwaj bohaterowie decydują się na rozwiązanie swoich problemów poprzez pojedynek (kolejna szlachecka cecha: podejmowanie walki „na śmierć i życie” z błahych powodów). Do wad ośmieszanych przez Fredrę możemy jeszcze dodać: wystawność i życie ponad stan, przekupność (zachowanie Papkina) oraz materializm (zachowanie Podstoliny).

Ważnym elementem utworu jest komizm. Zabawne jest już samo zestawienie głównych bohaterów, bazujące na kontraście pomiędzy ich charakterami (Milczek i Raptusiewcz). Wydaje się, że prędzej czy później musiało dojść do konfliktu pomiędzy tak sprzecznymi osobowościami. W tekście dramatu odnajdziemy wiele scen komizmu sytuacyjnego. Przytoczmy chociażby moment dyktowania listu Dyndalskiemu czy finałową scenę, podczas której rozjuszony Cześnik zmusza Klarę i Wacława do zawarcia związku małżeńskiego. Wypowiedzi większości z bohaterów zawierają tzw. komizm słowny, czyli zabawne przejęzyczenia, powiedzonka („Niech się dzieje wola nieba”, „Mocium Panie”) lub nieporozumienia, wynikające z błędnej interpretacji wypowiedzi innego bohatera (np. przekonanie Papkina, że został otruty wynikające z błahej uwagi Cześnika).

Podsumowując, „Zemsta” to: humorystyczna opowieść o sąsiedzkim sporze i miłosnych perypetiach ze szczęśliwym zakończeniem; komiczny „przegląd” szlacheckich wad, potraktowanych ciepło i z przymrużeniem oka; zabawny, satyryczny obraz szlacheckich obyczajów.   

Zemsta - Plan wydarzeń

1. Rozmowa Cześnika i Dyndalskiego o planie ożenku z Podstoliną.

2. Przybycie Papkina, uczynienie go posłem i swatem.

3. Rozmowa Papkina z Podstoliną.

4. Posłanie Papkina do murarzy, by skłonić ich do porzucenia pracy.

5. Rozmowa Klary i Wacława w altance.

6. Polecenia Rejenta wypowiadane przez okno i reakcja Cześnika.

7. „Bitwa” między sługami a murarzami, Papkin ukryty.

8. Oddanie się Wacława w niewolę Papkinowi.

9. Umowa Wacława i Papkina, zobowiązanie do tajemnicy.

10. Pomysł Klary szukania wsparcia przez Wacława u Podstoliny.

11. Spotkanie Podstoliny i Wacława – szok, rozpoznanie dawnych kochanków.

12. Rozmowa Papkina i Klary, która zobowiązuje go do ślubu milczenia, życie o chlebie i wodzie i zdobyciu dla niej krokodyla w zamian za jej rękę.

13. Posłanie Papkina przez Cześnika do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek.

14. Daremne prośby Wacława o zgodę na małżeństwo z Klarą i pogodzenie się z sąsiadem.

15. Bezczelność Papkina, picie wina Rejenta i groźba wyrzucenia go przez służbę.

16. Wiadomość o umowie Rejenta z Podstoliną o jej ślubie z Wacławem.

17. Listowna odpowiedź Rejenta do Cześnika ze zgodą na pojedynek i informacją o ślubie Podstoliny i Wacława.

18. Wściekłość Cześnika.

19. Przekonanie Papkina.

20. Listowna odpowiedź Rejenta do Cześnika ze zgodą na pojedynek i informacją o ślubie Podstoliny i Wacława.

21. Wściekłość Cześnika.

22. Przekonanie Papkina, że został otruty przez Rejenta.

23. Dyktowanie listu Dyndalskiemu, spisanie testamentu przez Papkina.

24. Rozkaz pojmania Wacława, który ma przyjść na wezwanie Klary.

25. „Zmuszenie” Wacława i Klary przez Cześnika do ślubu.

26. Ceremonia ślubna młodych.

27. Przybycie Rejenta i Podstoliny, wyjaśnienie kwestii majątku wdowy.

28. Błogosławieństwo dla młodej pary i zgoda między sąsiadami.

Zemsta - Komizm w "Zemście"

Zemsta - Motyw małżeństwa

Dla przedstawicieli szlachty starszych pokoleń jest raczej środkiem do zdobycia określonych wpływów lub majątku, niż świętym węzłem, łączącym zakochanych ludzi. Cześnik i Podstolina chcą wstąpić w związek małżeński z przyczyn ekonomicznych. Cześnik chce się wzbogacić, Podstolina chce mieć pewność, że nie będzie żyła w biedzie. Jedynie młode pokolenie, jakie przedstawiają Klasa i Wacław, kierują się przy wyborze swego życiowego partnera uczuciami. Chcą wziąć ze sobą ślub ponieważ się kochają.

Zemsta - Motyw miłości

Prawdziwą, szczerą miłość żywią do siebie Klara i Wacław, przedstawiciele młodego pokolenia, dla których to uczucie jest najważniejsze w świecie. W przeciwieństwie do typowej miłości romantycznej więź, jaka jest między nimi, i trudności, jakie napotykają, nie wpędzają ich w rozpacz i nie popychają do samobójstwa, tylko skłaniają do działania

– młodzi walczą, by ich uczucie mogło się spełnić. Dzięki sile miłości udaje im się znaleźć wyjście z sytuacji, która wydawała się beznadziejna, i zaprowadzić pokój w zamku.

Zemsta - Motyw szlachty

Fredro przedstawił tę grupę społeczną w szczególnym dla niej czasie, kiedy jej złoty wiek już przeminął i odchodzi ona w zapomnienie, ustępując rosnącemu w siłę mieszczaństwu i arystokracji związanej z miejskimi ośrodkami, a nie z wiejskimi posiadłościami. Jest to grupa pełna wad i śmieszności, skłonna do awanturnictwa, hipokryzji, dbania tylko o własne interesy, żądna pieniędzy, skłócona ze sobą. Właściwie tylko młodzi jej przedstawiciele – Wacław i Klara – ukazani zostali całkowicie pozytywnie, jako pokolenie, które nadejdzie. Pozwala to optymistycznie wierzyć, iż nowe czasy będą lepsze, niż te, które odchodzą.

Zemsta - Motyw kłótni

Konflikt między Rejentem a Cześnikiem rozgrywa się na tle zamku, przez co powstaje kontrast między romantycznym otoczeniem, w jakim dzieje się akcja utworu, a prozaiczną sytuacją, jaka tam zachodzi. Zamki odwiecznie kojarzyły się z rycerstwem i jego wzniosłymi zasadami, tymczasem mieszkańcy tej budowli zdają się kierować całkiem innymi zasadami, niż szlachetni rycerze. Rejent i Cześnik są nieustępliwi i zapiekli w swoim gniewie.


Wyszukiwarka