Ochrona własności intelektualnej wykład dn. 02/12/2013

Art.17 ustawy odwołuje się ogólnie do pól eksploatacji. Pole eksploatacji to uprawnienia składające się na monopol twórcy wydzielone ze względu na ekonomiczne i techniczne aspekty korzystania z dzieła. Są one przykładowo wyliczone w Art.50 ustawy przy czym dopuszczalne jest rozszczepienie wskazanych w tym przepisie pól eksploatacji. Wszystkie pola są objęte monopolem autora także te niewskazane w art.50, a także przyszłe pola eksploatacji powstające wraz z postępem techniki. Znaczenie pojęcia pole eksploatacji uwidacznia się w umowach ze względu na: konieczność wymienienia pól eksploatacji w umowie, powiązanie wynagrodzenia umownego z poszczególnymi polami eksploatacji, konieczność posługiwania się ustawową terminologią, z twierdzeniem czy określone pole eksploatacji jest nowe ze względu na przepis o zakazie obejmowania umową nieznanych pól eksploatacji oraz ze względu na znaczenie i celowość wyodrębniania subpól. Z nowym lub odrębnym polem eksploatacji mamy do czynienia jeżeli występuje odmienność technicznego sposobu zwielokrotnienia lub rozpowszechnienia dzieła. Zaspokajanie innego kręgu odbiorców , kreowanie nowego rynku, pojawienie się nowego podmiotu rozpowszechniającego, odrębne ekonomicznie znaczenie określonego sposobu użycia, inny terytorialny lub językowy zasięg użytku.

Jeżeli chodzi o korzystanie z utworu to majątkowe prawa autorskie wiążą się z korzystaniem z utworu w różny sposób obejmujący wszystkie pola eksploatacji w zakresie utrwalenia, zwielokrotnienia i rozpowszechnienia utworu. Korzystanie może łączyć się ze zwielokrotnieniem lub nie. Dla korzystania istotne jest stworzenie możliwości poszerzenia kręgu osób zapoznających się z dziełem. Podstawową postacią eksploatacji utworu jest jego utrwalenie tj. sporządzenie materialnego nośnika dzieła i zwielokrotnienie tj. stworzenie kolejnych egzemplarzy dzieła bez względu na technikę, rodzaj nośnika, ilość egzemplarzy. Zwielokrotnienie określone także jako reprodukcja zakłada uprzednie istnienie egzemplarza na którym dzieło jest utrwalone. Reprodukcją jest np. wydanie drukiem, skserowanie, skopiowanie na płytkę DVD, eksploatacja utworu w postaci przetworzonej (np. w dziele zależnym), digitalizacja utworu. Nie ma znaczenia czy zwielokrotnienie ma charakter trwały i czy możliwe jest jego dostrzeżenie przez człowieka.

Prawo do zwielokrotnienia obejmuje wszelkie postaci zwielokrotnienia. Jak wskazuje art.50 pkt.1 odrębne pola eksploatacji w zakresie utrwalania i zwielokrotnienia utworu stanowią wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową.

Art. 50 w punkcie drugim obejmuje wszystkie formy materialnego rozpowszechniania egzemplarzy utworu. Zgodnie z przepisem odrębnymi polami eksploatacji w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami na których utwór utrwalono są: wprowadzane do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy. Z przytoczonego przepisu wynika że odrębnymi polami eksploatacji są: wprowadzenie do obrotu, najem i użyczenie.

Wprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostępnienie jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności dokonane przez uprawnionego lub za jego zgodą. Wprowadzenie dzieła do obrotu powoduje wyczerpanie prawa w odniesieniu do pierwszego egzemplarza utworu.

Wprowadzeniem do obrotu nie jest samo oferowanie egzemplarza lub samo umożliwienie publiczności korzystania z reprodukcji utworu lub sam fakt wystawienia utworu na widok publiczny. Art.50 pkt.3 obejmuje publiczne sposoby rozpowszechniania utworu w inny sposób niż przez obrót oryginałem albo egzemplarzami na których utwór utrwalono. Możemy tu wyróżnić eksploatację bezpośrednią jak wystawienie dzieła np. plastycznego w postaci obrazu, wykonanie utworu na żywo oraz pośrednio realizowaną przy wykorzystaniu materialnych nośników np. nadawanie, remitowanie itd.

Konieczne jest by eksploatacja miała charakter publiczny co obejmuje wszystkie postacie rozpowszechnienia utworu z wyjątkiem eksploatacji w ramach dozwolonego użytku osobistego. Sam publiczny odbiór nie jest postacią korzystania z dzieła, będzie nią natomiast np. rozprowadzanie sygnału przez podmiot świadczący usługi hotelarskie na rzecz swoich klientów za pomocą zainstalowanych odbiorników telewizyjnych.

Drugie uprawnienie to rozporządzanie utworem. Prawo do rozporządzania utworem wiąże się z dopuszczalnością zawierania umów dotyczących prawa autorskiego do utworu. Jest to możliwość dysponowania autorskimi prawami majątkowymi do dzieła. Zbycie autorskich praw majątkowych przez nieuprawnionego jest bezskuteczne. Prawo do rozporządzania utworem to wszelkie postacie czynności prawnych dokonywane przez podmiot autorskich praw majątkowych na podstawie których inny podmiot uzyskuje na określonych warunkach uprawnienie do korzystania z utworu. Prawo do rozporządzania utworem obejmuje prawo do udzielania licencji na korzystanie z utworu. Możemy mieć do czynienia z rozporządzeniem uprawnieniami cząstkowymi obejmującymi odrębne pola eksploatacji.

Kolejnym uprawnieniem w ramach praw majątkowych jest prawo do wynagrodzenia.

Prawo do wynagrodzenia indywidualizuje się w postaci roszczenia o wynagrodzenie zgodnie z art.17 ustawy twórcy przysługuje wyłączne prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Można się spotkać z różnymi stanowiskami czy uprawnienie to stanowi prawo autorskie. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego niezapłacenie wynagrodzenia z tytułu korzystania z przedmiotu prawa autorskiego nie stanowi naruszenia autorskich praw majątkowych. Przy takim ujęciu prawo do wynagrodzenia nie stanowiłoby autorskiego prawa majątkowego. Część doktryny wskazuje się jednak że prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu należy do autorskich praw majątkowych w przypadkach wskazanych w ustawie gdy zastępuje ono prawo wyłączne lub gdy posiada obligatoryjny charakter. Niezależnie od treści umowy na podstawie której twórca wykonuje swoje prawo do wyłącznego korzystania z utworu. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego niezapłacenie wynagrodzenia stanowi naruszenie prawa autorskiego zwłaszcza gdy to wynagrodzenie zastępuje prawo wyłączne.

Kolejnym uprawnieniem przysługującym twórcy w ramach praw majątkowych to prawo do zezwolenia na wykonywanie prawa autorskiego do dzieła zależnego. Zdaniem dużej części doktryny udzielenie takiego zezwolenia stanowi realizację prawa o charakterze majątkowym. Takie stanowisko wynika stąd że dominuje tu majątkowe uprawnienie do wyłącznego decydowania o rozpowszechnianiu utworu także w postaci opracowania. Warto zauważyć że art. 2 ustęp 2 ustawy wymaga zezwolenia na korzystanie i rozporządzanie dziełem zależnym tylko tak długo jak trwają autorskie prawa majątkowe. Przepis ten posługuje się jednak pojęciem twórca które może być rozumiane dwuznacznie. Zezwolenie na wykonywanie prawa do dzieła zależnego może także zbiegać się z realizacją uprawnień o charakterze osobistym przysługujących autorowi np. poprzez wprowadzenie zmian w utworze zależnym godzących w dobrą sławę utworu macierzystego lub godzenie rozpowszechniania utworu zależnego w prawo do autora utworu macierzystego do decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu dzieła. Stąd Sąd Apelacyjny w Warszawie przyjął że prawo to ma zarówno charakter osobisty jak i majątkowy.