Rynek finansowy jest to „miejsce”, gdzie przedmiot wymiany stanowią instrumenty finansowe reprezentujące szeroko rozumiany kapitał pieniężny. Jest to ogół transakcji związanych z przemieszczaniem środków pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami finansowymi od podmiotów, które zgłaszają zapotrzebowanie na tego rodzaju formy kapitału. Odgrywa on olbrzymią rolę w funkcjonowaniu gospodarki każdego państwa.
SEGMENTY RYNKU FINANSOWEGO
Rynek pieniężny – Jest to rynek, na którym przeprowadzane są krótkoterminowe (W Polsce to jeden rok) operacje lokacyjne i depozytowe oraz występuje na nim obrót papierami wartościowymi o krótkich terminach wymagalności (na przykład: weksle, czeki, bony skarbowe). Na rynku pieniężnym następuje wycena wartości pieniądza w czasie. Przedmiotem obrotu na rynku pieniężnym jest zatem pieniądz uznawany jako towar posiadający własną wewnętrzną wartość.
Rynek walutowy – umożliwia dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży walut różnych krajów w celu regulowania zobowiązań płatniczych wyrażonych w walutach obcych, jak również w celach spekulacyjnych wynikających z różnic w kursach walut i ich zmian oraz wahań.
Rynek kapitałowy – pozwala na tworzenie i przepływy długoterminowych kapitałów udziałowych wykorzystywanych w działalności gospodarczej lub służących pokrywaniu deficytów budżetowych. Dokonuje się na nim obrotu instrumentami ( papierami wartościowymi – akcje, obligacje) o charakterze średnio i długookresowym, czyli zapewniającymi inwestorowi zwrot kapitału po upływie jednego roku.
W odniesieniu do finansów poprzez rynek należy rozumieć obszar, na którym spotykają się:
v Dostawcy aktywów finansowych
v Nabywcy
v Aktywa finansowe podlegające obrotowi i ich cena
v Instytucje pośredniczące w obrocie np. giełda papierów wartościowych
Na rynku finansowym występują banki, instytucje ubezpieczeniowe, inne instytucje finansowe oraz osoby fizyczne.
Rynek finansowy najogólniej można podzielić na:
v Rynek pieniężny
v Rynek kapitałowy
v Rynek kredytowy
Podział rynku finansowego jest umowny, w związku z czym można spotkać różnego rodzaju podziały. Według innej klasyfikacji rynek finansowy dzieli się na: rynek pieniężny i kapitałowy, rynek papierów wartościowych, rynek walutowy.
Rynek pieniężny
Rynek pieniężny stanowi część szeroko pojmowanego rynku finansowego. Istotą tego rynku jest obrót instrumentami, których termin płatności (zapadalności) nie przekracza jednego roku. Jest to jednak okres umowny, wynikający z charakteru rynku finansowego danego kraju. Rynek pieniężny przekazuje pieniądz od podmiotu,
który ma go w nadmiarze, do podmiotu, który go potrzebuje. Obrót dotyczy gotówki, pieniądza na rachunkach bankowych, a vista oraz rachunkach terminowych (jeżeli terminy lokat nie przekraczają jednego roku) i krótkoterminowych papierów wartościowych. Rynek pieniężny nie jest rynkiem jednolitym, ponieważ tworzą go różne produkty. Można zatem mówić o rynku depozytów bankowych, na którym banki lokują i przyjmują pieniądze oraz o rynku krótkoterminowych papierów wartościowych .
W warunkach polskiego rynku pieniężnego podstawowa część pieniądza gromadzona jest w bankach, stanowi zatem lokaty imienne nie podlegające obrotowi. Powszechnie stosowane na rynkach pieniężnych innych krajów certyfikaty depozytowe w Polsce dopiero się pojawiają.
Uwzględniając wielkość obrotów, to podstawę rynku pieniężnego tworzą przede wszystkim bony skarbowe emitowane przez Ministra Finansów, a następnie lokaty pieniężne na rynku międzybankowym, rynek weksli handlowych i czeków oraz rozwijający się rynek bonów depozytowych emitowanych przez banki.
Biorąc pod uwagę wielkość obrotu i rozwój nowych produktów najważniejszym podmiotem rynku pieniężnego są banki, ponieważ:
v Dominują w obrocie bonami skarbowymi
v Tworzą międzybankowy rynek depozytów pieniężnych
v Dyskontują weksle
v Prowadzą obrót czekowy
v Sprzedają certyfikaty depozytowe
Poza bankami dużą rolę na rynku pieniężnym odgrywa Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Konieczność finansowania deficytu budżetowego oraz obsługa szybko rosnącego długu publicznego zmusza Ministra Finansów do zadłużania się przez emisję bonów skarbowych i obligacji skarbowych.
Istotną rolę na rynku pieniężnym spełnia Narodowy Bank Polski. Jest on odpowiedzialny za politykę pieniężną państwa, wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę kredytu. Cele te osiąga za pomocą instrumentów, do których należą: kredyt redyskontowy, lombardowy oraz operacje otwartego rynku. Udzielając kredytów, NBP ustala własne stopy procentowe, które wpływają na kształtowanie się ceny pieniądza na rynku.
Przedsiębiorstwa w zbyt małym jeszcze stopniu finansują swoją działalność poprzez operacje na rynku pieniężnym, tylko nieliczne z nich uczestniczą w obrocie skarbowym papierami wartościowymi. Przedsiębiorstwa natomiast biorą udział w obrocie czekowym oraz wykorzystują możliwości związane z obrotem wekslowym.
Ludność w zasadzie nie uczestniczy w obrotach na rynku pieniężnym, ponieważ oszczędności gromadzi głównie na imiennych rachunkach bankowych.
Instrumenty rynku pieniężnego
Instrumenty rynku pieniężnego są zróżnicowane, można je dzielić wg różnych kryteriów np. udziału w obrocie, rodzaju i podobieństwa. Do instrumentów rynku pieniężnego można zaliczyć:
v Weksle
v Czeki
v Bony skarbowe
v Bony pieniężne NBP
v Certyfikaty (bony) depozytowe
Bony skarbowe
Zasady i tryb emisji bonów skarbowych reguluje ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014 z późn. zm.) oraz akty wykonawcze Ministra Finansów.
Zgodnie z ustawą wydatki budżetu państwa które nie znajdują pokrycia w jego dochodach, pochodzących przede wszystkim z podatków, opłat, ceł i innych wpływów, muszą być pokryte z innych źródeł. Deficyt budżetowy państwa, spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań, udzielanie przez Skarb Państwa pożyczek oraz inne operacje, mogą być finansowane między innymi przez emisję skarbowych papierów wartościowych. Dopuszczalny limit zadłużenia z tytułu emisji skarbowych papierów wartościowych określa corocznie Sejm w ustawie budżetowej (państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 produktu krajowego brutto).
Bony skarbowe nazywane inaczej wekslami skarbowymi to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Ministra Finansów w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych państwa. Należą do instrumentów bieżącego zaspokojenia popytu państwa na pieniądz.
Cechą charakterystyczną bonów skarbowych jest to, że nie ma określonej jednorazowej wartości emisji, zależy ona od potrzeb finansowych państwa.
Bony skarbowe, jako że są papierami wartościowymi krótkoterminowymi, mają określony termin zapadalności w tygodniach.
Weksle skarbowe emitowane są na okresy:
v 4 tygodni
v 8 tygodni
v 13 tygodni
v 26 tygodni
v 39 tygodni
v 52 tygodni
ustawa umożliwia również emisję weksli skarbowych również w terminie wykupu 1 dzień, 2 dni, 14 dni z tym, że nabywcą tych bonów może być tyko Narodowy Bank Polski.
Bony skarbowe oferowane są nabywcom w trzech nominałach: 10 tys. zł, 100 tys. zł oraz 1 mln. zł. Cenę nominalną bonów ustala się na podstawie przetargów, które odbywają się w pierwszy dzień tygodnia. Cena nominalna pomniejszana jest o oprocentowanie ustalone przez nabywców. Cena ta musi być zaakceptowana przez Ministra Finansów. Agentem emisji przy sprzedaży bonów skarbowych jest Narodowy Bank Polski.
Sprzedaż bonów skarbowych realizowana jest z dyskontem (zakup po cenie niższej od nominalnej wartości bonu) i właśnie ta stopa dyskonta stanowi przedmiot przetargu pomiędzy potencjalnymi nabywcami. Nabywcy w zgłaszanych ofertach deklarują cenę w złotych za każde 100 zł. wartości nominalnej bonów. W ramach oferowanej na przetargu puli bonów sprzedawane są one tym oferentom, którzy zaproponują najniższą stopę dyskonta, czyli najwyższą cenę. Informacja o wynikach aukcji drukowana jest w następnym dniu w gazecie „Rzeczpospolita”. W drugim dniu po aukcji, autorzy przyjętych ofert zgłaszają się do oddziałów okręgowych NBP, aby dokonać zapłaty i otrzymać bony.
W przypadku zakupu bonów skarbowych oferent kieruje się dwoma stopami, które pozwolą mu dokonać wybory konkretnej emisji bonów oraz dadzą możliwość porównania opłacalności i inwestowania w bony, w porównaniu z innymi miejscami inwestowania. Tymi stopami są: stopa dyskonta i stopa przychodu.
Stopa dyskonta jest miarą pieniądza, określającą opłacalność konkretnej inwestycji i wyznaczana jest przez oferenta. Nie jest to miara uniwersalna, ponieważ emitent nie zawsze przyjmuje ofertę złożoną przez oferenta. Natomiast stopa przychodu określa średni zysk uzyskany z bonów skarbowych. Dla obliczenia stopy przychodu duże znaczenie ma okres, na jaki dokonuje się inwestycji. Generalnie obowiązuje prawidłowość: im dłuższy okres lokaty pieniężnej w bony, tym wyższy musi być zysk. Zarówno stopa dyskonta i stopa przychodu są wielkościami służącymi do porównania alternatywnych możliwości inwestowania.
Bony skarbowe podlegają wykupowi według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki bon skarbowy został sprzedany. Bon skarbowy wygasa, jeżeli nie zostanie przedstawiony do wykupu w ciągu roku od daty wykupu.
Podstawową zaletą bonów skarbowych jest to, że należą do tzw. inwestycji pewnych, gdyż nie istnieje w tym przypadku niebezpieczeństwo niewypłacalności ich emitenta. Zasadą jest, że „państwo nie może zbankrutować” i za wykup papierów wartościowych Skarb Państwa odpowiada całym swoim majątkiem.
Bony skarbowe służą często jako zabezpieczenie roszczeń wynikających z różnych transakcji dokonywanych na rynku finansowym i kapitałowym (np. zabezpieczenie przy udzielaniu kredytu lombardowego). Papiery te postrzegane są jako atrakcyjna lokata kapitału, dlatego też cieszą się zainteresowaniem określonej grupy inwestorów profesjonalnych, np. funduszy emerytalnych, zobligowanych z mocy prawa do lokowania części aktywów w papierach skarbowych, funduszy inwestycyjnych otwartych i zamkniętych.
W celu ograniczenia nadmiernej spekulacji, która jest niekorzystna dla Skarbu Państwa, przyjęto określone zasady w obrocie bonami skarbowymi:
v Jeden inwestor może złożyć maksymalnie 5 ofert na bon o danym terminie wykupu,
v Nałożono rygory odnośnie zakupu bonu po przetargu: jeśli inwestor nie zapłaci do drugiego dnia za bon po przetargu traci 1/3dyskonta, jeśli nie zapłaci do trzeciego dnia traci 2/3 dyskonta, jeśli nie zapłaci po trzecim dniu, to uznaje się, że zrezygnował z zakupu i jest odsunięty od udziału w przetargach na okres 1 roku,
v Bon nie ulega umorzeniu w razie jego utraty.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy jest elementem rynku finansowego. Na rynku tym podejmowane są decyzje finansowe uczestników rynku, do których należą przedsiębiorstwa, instytucje finansowe oraz osoby fizyczne. Zadaniem rynku kapitałowego jest przekształcenie wolnych środków pieniężnych w inwestycje. Rynek kapitałowy aktywnie uczestniczy w finansowaniu prywatnych i państwowych potrzeb inwestycyjnych.
Rynek kapitałowy składa się z:
v Rynku papierów wartościowych,
v Rynku hipotecznego (hipoteka na grunty i budynki),
v Rynku długoterminowych pożyczek bankowych.
Uczestnicy rynku kapitałowego
Podstawowymi elementami rynku kapitałowego są uczestnicy rynku tzn. oferenci wolnych kapitałów (inwestorzy), oraz poszukujący tych kapitałów. Uczestników rynku kapitałowego najogólniej można podzielić na dwie grupy:
Uczestników (inwestorów) profesjonalnych nazywanych również instytucjonalnymi, wśród których największe znaczenie mają:
a) banki:
- centralny, wykonujący swoje ustawowe zadania np. oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, interwencje na rynkach walutowych,
- komercyjne, które szukają dla siebie możliwości dobrych inwestycji np. środki uzyskane z rynku kapitałowego przeznaczają na zwiększenie wykonywanych przez siebie operacji aktywnych (zwiększenie akcji kredytowej)
b) Inne instytucje
Które posiadają „wolne” środki finansowe, które wykorzystują w celu osiągnięcia coraz większych zysków:
- firmy ubezpieczeniowe
- fundusze emerytalne
- fundusze inwestycyjne (instytucje zbiorowego inwestowania)
- fundusze venture capital (fundusze wysokiego ryzyka)
Instytucje zbiorowego inwestowania można podzielić na dwa rodzaje:
v Fundusze otwarte
v Fundusze zamknięte
Fundusz otwarty (fundusz powierniczy) jest instytucją emitującą jednostki uczestnictwa, które może nabyć każdy uczestnik. Jednostki uczestnictwa są emitowane w miarę wzrostu popytu. W przypadku otwartego funduszu nie ma ograniczenia liczby uczestników. Uczestnikami funduszy powierniczych otwartych są inwestorzy posiadający niewielki kapitał oraz niewielką znajomość rynków. Zamiast zarządzać bezpośrednio papierami wartościowymi, inwestor zwraca się do wybranego funduszu powierniczego który kupuje dla swoich członków papiery wartościowe. Każdy klient posiada część zarządzanego wspólnie pakietu papierów wartościowych.
Fundusz zamknięty działa jak spółka akcyjna lokująca pieniądze na rynku i zarządzająca nimi. Uczestnik funduszu posiada jego certyfikaty inwestycyjne, dające podobne prawa majątkowe jak akcje zwykłe. Pewną odmianą funduszu zamkniętego w Polsce są Narodowe Fundusze Inwestycyjne.
Różnice pomiędzy funduszami otwartymi i funduszami zamkniętymi
Forma Fundusz zamknięty Fundusz otwarty
Jednostki uczestnictwa · Emituje certyfikaty inwestycyjne· Fundusz nie może nabyć własnych certyfikatów · Emituje jednostki uczestnictwa· Fundusz może umorzyć jednostki uczestnictwa
Uczestnicy Posiadacze certyfikatów, których jest ograniczona liczba Nieograniczona liczba uczestników, którzy nie są akcjonariuszami
Wycena jednostki uczestnictwa Cena certyfikatów ustalona na giełdzie Dokonywana codziennie przez fundusz
Przystąpienie Zakup certyfikatu w ofercie publicznej lub na giełdzie Zakup jednostek uczestnictwa w biurze maklerskim
Uczestników (inwestorów) nieprofesjonalnych do których zaliczane są osoby fizyczne.
Inwestorów można również podzielić, biorąc pod uwagę sposób zachowania się ich na rynku (tzw. filozofię inwestycyjną) i tak można wyłonić dwie zasadnicze kategorie:
Inwestorzy bierni, którzy nabywają papiery wartościowe, traktując je jako lokatę długoterminową, przynoszącą korzyści w postaci dywidendy lub odsetek.
Inwestorzy czynni, poszukujący zarobku głównie dzięki częstej wymianie posiadanych walorów na podstawie tendencji zmian ich kursów. Ta grupa inwestorów decyduje o dynamice rynku i skali dokonywanych zmian.
Instrumenty rynku kapitałowego
Do instrumentów rynku kapitałowego należą papiery wartościowe o charakterze: wierzycielskim (np. obligację), własnościowym (akcje), praw pochodnych (kontrakty terminowe).
Papiery wartościowe jako dokumenty potwierdzające istnienie określonego prawa majątkowego, można podzielić ze względu na różne kryteria. Do najważniejszych z nich należą:
1) otrzymywany dochód
· papiery wartościowe dywidendowe – np. akcje
· papiery wartościowe procentowe – np. obligacje
· dowodowe – np. bilety, cegiełki
2) przenoszenie tytułu własności:
· na okaziciela – zmiana właściciela na zasadzie wręczenia papieru wartościowego np. akcje
· na zlecenie – zmiana właściciela następuje poprzez indos np. weksel
· papiery wartościowe imienne – własność przenoszona poprzez pisemne zrzeczenie się uprawnień z dokumentu na rzecz danej osoby tzw. cesja wierzytelności
3) rodzaj uosabianego prawa majątkowego:
· prawa wierzytelności pieniężnych np. obligacje, weksle, czeki
· prawa współwłasności majątkowej np. akcje.
Papiery wartościowe, będące przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym mogą być nabywane na rynku publicznym i niepublicznym.
Rynek niepubliczny to rynek pozagiełdowy, np. międzybankowy.
Rynek publiczny to rynek, który musi spełniać określone warunki, tzn. na rynku tym proponuje się do nabycia lub nabywane są papiery wartościowe, przy wykorzystaniu środków masowego przekazu, a propozycje składane są bezimiennie lub imiennie do ponad 300 osób.
Ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi z dnia 28 sierpnia 1997 r. dopuszcza możliwość niezachowania powyższych warunków w następujących sytuacjach:
v Proponowanie papierów wartościowych w wyniku postępowania upadłościowego i egzekucyjnego,
v Proponowanie nabycia własnych akcji przez spółkę w celu ich umorzenia,
v Proponowanie nabycia akcji nie dopuszczonych do obrotu publicznego dotychczasowym akcjonariuszom z tytułu prawa poboru,
v Udostępnienie nabycia akcji Jednoosobowych Spółek Skarbu Państwa pracownikom tych spółek.
Podmiot, który chce wprowadzić papiery wartościowe do publicznego obrotu musi mieć na to zgodę Komisji Papierów wartościowych i Giełd (KWPiG). Obowiązek ten nie dotyczy papierów wartościowych emitowanych przez Narodowy Bank Polski i Skarb Państwa..
Rynek publiczny dzieli się na:
v Rynek pierwotny
v Rynek wtórny
Rynek pierwotny to rynek, na którym emitent oferuje inwestorom swoje papiery wartościowe. Publiczną sprzedaż może prowadzić sam emitent, lub może korzystać z pośrednictwa usługowego np. biura maklerskiego.
Rynek wtórny nazywany jest publicznym obrotem wtórnym. Sprzedaż walorów i ich kupno następuje pomiędzy inwestorami rynku. Na rynku wtórnym emitent już nie występuje. Wtórny obrót papierami wartościowymi odbywa się na rynku regulowanym – giełdzie papierów wartościowych.
Giełda papierów wartościowych to zespół osób, urządzeń i środków technicznych, zorganizowany w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert kupna i sprzedaży walorów wszyscy uczestnicy rynku papierów wartościowych mają jednakowy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie, przy zachowaniu jednakowych warunków zbywania i nabywania praw.
Giełda papierów wartościowych funkcjonuje w Polsce od 16 kwietnia 1991 roku na mocy ustawy z 22 marca 1991 roku „Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi”.
Przy tworzeniu polskiego publicznego rynku papierów wartościowych przyjęto zasadę dematerializacji obrotu. Oznacza ona, że papiery wartościowe nie istnieją fizycznie w postaci in natura. Właściciel dostaje jedynie świadectwa depozytowe lub wyciąg z rachunku, potwierdzające posiadanie papieru wartościowego (waloru). Sam papier wartościowy istnieje w postaci zapisu komputerowego w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Obrót walorami odbywa się poprzez ich przelew z jednego konta na drugie. Zasada ta znacznie ułatwia obrót papierami wartościowymi i sprawia, że nie ma problemów z ich przechowywaniem i transportem.
Transakcje na giełdzie zawierane są za pośrednictwem maklerów zatrudnionych w biurach maklerskich. Biuro maklerskie działa we własnym imieniu. Oznacza to, że bierze na siebie odpowiedzialność za realizację prawidłowo wypełnionego zlecenia kupna lub sprzedaży papierów wartościowych. W stosunku do swojego klienta odpowiada również za błędy popełnione przez inne podmioty rynku papierów wartościowych.
Pod koniec 2000 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie wdrożono nowy system informatyczny WARSET. Wprowadzeniu nowego systemu towarzyszyła nie tylko zmiana komputerów i oprogramowania, lecz zmiana systemu przeprowadzania notowań i przebiegu sesji giełdowej. Efektem wprowadzenia nowego systemu było podzielenie notowań na giełdzie spółek na trzy grupy, przy czym każda z tych grup ma odmienny system notowań.
Podstawowe grupy notowań spółek na GPW.
1. EKSTRAKLASA – NC (notowania ciągłe)
największe spółki akcyjne
papiery NFI
wszystkie spółki zakwalifikowane przez GPW do segmentu innowacyjnych technologii (SiTech)
obligacje
certyfikaty inwestycyjne
instrumenty pochodne (kontrakty terminowe, warranty)
2. grupa 2F (dwukrotny fixing)
w grupie tej znajdują się akcje spółek z rynku równoległego. System notowań oparty jest na dwóch fixingach – o godzinie 1115 i 1500.
3. grupa 1F (jeden fixing)
w tej grupie znajdują się akcje spółek o najniższym
Krzysztof Jajuga
Strona 1/4
Jednym z najważniejszych wydarzeń w gospodarce światowej, jakie miały miejsce w ciągu ostatnich kilkunastu lat, jest dynamiczny rozwój rynku finansowego. Rynek finansowy jest to rynek, na którym dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi. Obok rynku dóbr i usług oraz rynku pracy, rynek finansowy jest trzecim najważniejszym segmentem gospodarki rynkowej.
Instrument finansowy jest to kontrakt zawarty między dwoma stronami, regulujący zależność finansową między tymi stronami. Podstawowymi rodzajami instrumentów finansowych są:
instrumenty dłużne, w których jedna strona pożycza drugiej stronie kapitał, a po pewnym okresie następuje zwrot tego kapitału;
instrumenty udziałowe, w których jedna strona sprzedaje drugiej stronie prawo własności podmiotu gospodarczego (spółki), a druga strona płaci za to prawo, udostępniając kapitał;
instrumenty pochodne, w których określone są przyszłe płatności, jakie wystąpią między dwoma stronami kontraktu.
Są dwa podstawowe cele stosowania instrumentów finansowych:
transfer kapitału;
transfer ryzyka.
Instrumenty finansowe, za pomocą których dokonuje się transferu kapitału, są to instrumenty dłużne i instrumenty udziałowe. Są to kontrakty, w których jedna strona, dysponująca nadwyżką kapitału, przekazuje go drugiej stronie, zgłaszającej popyt na kapitał. W odniesieniu do wielu instrumentów stosowane jest określenie: „emisja instrumentu finansowego”, co oznacza, że strona zgłaszająca popyt na kapitał emituje instrument finansowy i sprzedaje go stronie dysponującej nadwyżką kapitału.
W przypadku instrumentu dłużnego transferowany kapitał ma charakter długu. Strona pozyskująca kapitał, zwana tutaj umownie pożyczkobiorcą, otrzymuje kapitał od strony udostępniającej kapitał, zwanej tutaj umownie pożyczkodawcą, za co płaci cenę tego kapitału. Cena ta jest zależna od stopy procentowej. Łatwo zauważyć, że dla pożyczkodawcy zakup instrumentu dłużnego to działalność inwestycyjna.
Istnieje wiele rodzajów instrumentów dłużnych. Najbardziej popularne to:
kredyt bankowy (bank udostępnia kapitał kredytobiorcy);
depozyt bankowy (depozytariusz udostępnia kapitał bankowi);
obligacja (nabywca obligacji, zwany obligatariuszem, udostępnia kapitał emitentowi obligacji);
bon skarbowy (nabywca bonu skarbowego udostępnia kapitał Skarbowi Państwa).
W przypadku instrumentu udziałowego strona pozyskująca kapitał sprzedaje udział stronie udostępniającej kapitał. Z udziałem tym wiąże się prawo współwłasności podmiotu gospodarczego, będącego spółką, często jest to spółka akcyjna. Najpopularniejszym instrumentem udziałowym jest akcja, oznaczająca prawo współwłasności spółki akcyjnej. Zauważmy, że nabycie akcji jest to działalność inwestycyjna.
Trzecia grupa instrumentów finansowych, instrumenty pochodne, jest to najmłodsza i najbardziej zaawansowana grupa instrumentów finansowych. Ich głównym celem jest transfer ryzyka. Zastosowanie instrumentów pochodnych polega na tym, że jedna lub obie strony kontraktu przekazują ryzyko drugiej stronie kontraktu. Chodzi tu przede wszystkim o ryzyko rynkowe, czyli ryzyko wynikające ze zmian cen na rynkach, przede wszystkim rynkach finansowych. Rodzajami ryzyka rynkowego są: ryzyko kursu walutowego, ryzyko stopy procentowej, ryzyko cen akcji i ryzyko cen towarów (sprzedawanych na giełdach towarowych).
Instrument pochodny jest to taki instrument finansowy, którego wartość zależy od wartości innego instrumentu, zwanego instrumentem podstawowym. Prowadzi to do prostej idei zabezpieczania się przed ryzykiem rynkowym za pomocą instrumentów pochodnych. Idea ta może być opisana następująco:
Ryzyko rynkowe objawia się poprzez zmienność wartości instrumentu podstawowego.
Zmienność wartości instrumentu podstawowego oznacza zmienność wartości instrumentu pochodnego.
Konstruuje się instrument pochodny w taki sposób, aby niekorzystnym zmianom wartości instrumentu podstawowego towarzyszyły korzystne zmiany wartości instrumentu pochodnego.
W ten sposób straty z tytułu ryzyka rynkowego instrumentu podstawowego są rekompensowane dochodami z tytułu instrumentu pochodnego.
Istnieje bardzo wiele różnych rodzajów instrumentów pochodnych. Podstawowymi instrumentami pochodnymi są:
opcja (kupna lub sprzedaży);
kontrakt terminowy (typu futures lub forward).
Opcja kupna (inaczej: opcja call) jest to prawo do kupna pewnej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie w określonym terminie. Opcja sprzedaży (inaczej: opcja put) jest to prawo do sprzedaży pewnej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie w określonym terminie.
Zakup opcji kupna zabezpiecza przed wzrostem ceny instrumentu podstawowego, gdyż opcja gwarantuje cenę kupna instrumentu podstawowego. Zakup opcji sprzedaży zabezpiecza przed spadkiem ceny instrumentu podstawowego, gdyż opcja gwarantuje cenę sprzedaży instrumentu podstawowego.
Kontrakt terminowy jest to zobowiązanie dwóch stron do przeprowadzenia w określonym terminie w przyszłości transakcji kupna-sprzedaży pewnej ilości instrumentu podstawowego po ustalonej cenie. Strony zawierające kontrakt terminowy zabezpieczają się przed zmianami ceny instrumentu podstawowego (jedna strona przed spadkiem ceny, druga strona przed wzrostem ceny), gdyż poprzez zawarcie kontraktu terminowego cena w przyszłej transakcji jest ustalona.
Na zakończenie tego syntetycznego przedstawienia instrumentów finansowych należy dodać, iż obecnie pojawia się coraz więcej instrumentów hybrydowych. Są to instrumenty łączące cechy co najmniej dwóch grup instrumentów finansowych. Najczęściej spotykane są instrumenty hybrydowe, które są instrumentami dłużnymi, ale jednocześnie zawierają „wbudowane” instrumenty pochodne. Do takich instrumentów hybrydowych zalicza się na przykład coraz częściej spotykane na polskim rynku i oferowane gospodarstwom domowym strukturyzowane depozyty bankowe (zwane też certyfikatami inwestycyjnymi). Są to depozyty bankowe, w których dochód składa się z dwóch części: gwarantowanego dochodu, określonego poprzez ustaloną stopę procentową, oraz opcjonalnego dochodu, który zależy od kształtowania się pewnego indeksu. Indeks ten spełnia taką samą rolę jak instrument podstawowy w przypadku instrumentu pochodnego. W przypadku strukturyzowanych depozytów takimi indeksami są na przykład: kursy walut, ceny towarów giełdowych, indeksy giełd akcji.
Warto podkreślić, że instrumenty pochodne stanowią najbardziej dynamicznie rozwijającą się grupę instrumentów finansowych. Uważa się je nawet za „siłę napędową” rozwoju światowego rynku finansowego. Warto też dodać, że do skutecznego stosowania tych instrumentów niezbędna jest zaawansowana wiedza w zakresie teorii rynku finansowego.
Teoria rynku finansowego jest najbardziej zaawansowanym obszarem współczesnych finansów. Finanse rozumiane są jako ogół zjawisk związanych z działalnością człowieka, w której to działalności występuje przepływ pieniądza. W zakres finansów wchodzi zarówno samo zjawisko przepływu pieniądza, jak również wszystko to, co jest z tym związane, na przykład analiza wartości tego przepływu, podejmowanie decyzji przez podmiot dokonujący ten przepływ, itp.
Dyscyplina wiedzy określana nazwą „finanse” obejmuje dyscypliny szczegółowe. Podstawowym kryterium wyodrębnienia dyscyplin szczegółowych jest kryterium podmiotu. Ze względu na to kryterium należy wyróżnić:
finanse publiczne;
finanse przedsiębiorstw;
bankowość;
ubezpieczenia;
finanse osobiste.
Podział ten odzwierciedla podstawowe podmioty występujące w gospodarce, którymi to podmiotami są: sektor publiczny, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe oraz gospodarstwa domowe.
Finanse publiczne zajmują się zjawiskami pieniężnymi związanymi z działalnością państwa, w szczególności rządu i samorządów terytorialnych. W tym ujęciu w zakres finansów publicznych wchodzą tzw. finanse samorządowe (zwane czasem też finansami lokalnymi).
Finanse przedsiębiorstw, zwane również finansami spółek lub finansami firm, zajmują się zjawiskami pieniężnymi związanymi z działalnością przedsiębiorstw. Jest to klasyczna i bardzo ważna dziedzina, przy czym ma ona swoją specyfikę zależną od wielkości rozpatrywanego przedsiębiorstwa. Z punktu widzenia nauki najlepiej rozwinięte są finanse przedsiębiorstw odnoszące się do większych podmiotów gospodarczych. Ostatnio coraz więcej uwagi poświęca się również małym i średnim przedsiębiorstwom.
Bankowość zajmuje się zjawiskami pieniężnymi związanymi z działalnością banku, będącego podstawową i najbardziej tradycyjną instytucją finansową. W wielu krajach istnieją regulacje prawne, zastrzegające nazwę „bank” do określonych podmiotów, które mogą prowadzić działalnością typową dla banku. W szczególności, takiego rodzaju typową działalnością jest przyjmowanie depozytów i udzielanie kredytów.
Ubezpieczenia zajmują się bardzo szczególnymi zjawiskami pieniężnymi, związanymi z działalnością instytucji ubezpieczeniowych (inaczej: zakładów ubezpieczeń). Te zjawiska pieniężne odzwierciedlają transfer ryzyka od podmiotu ubezpieczającego do instytucji ubezpieczeniowej.
Finanse osobiste zajmują się zjawiskami pieniężnymi związanymi z działalnością pojedynczego człowieka lub gospodarstwa domowego – w tej drugiej sytuacji czasem stosowany jest termin „finanse gospodarstw domowych”. Jest to stosunkowo młody dział finansów, w Polsce zaczyna on zyskiwać na znaczeniu.
Tutaj należy zwrócić uwagę, że teoria rynku finansowego jest bardzo istotna dla wyróżnionych powyżej dyscyplin szczegółowych. Jest tak, gdyż w rozwiniętych krajach działalność związana z finansami prowadzona przez cztery podstawowe rodzaje podmiotów – podmioty sektora publicznego, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe i gospodarstwa domowe – jest w dużym stopniu zależna od rynku finansowego. W związku z tym stosowane narzędzia teoretyczne to te, które zostały wypracowane na gruncie teorii rynku finansowego. Należy tu jeszcze dodać, iż wiedza wypracowana w teorii rynku finansowego jest to z jednej strony zaawansowana teoria, z drugiej strony „wyprzedza” ona narzędzia stosowane w innych dyscyplinach szczegółowych, które adaptują wiele metod wypracowanych dla rynku finansowego.
Jak już wskazywaliśmy, analiza rynków finansowych jest najbardziej zaawansowanym obszarem badań teoretycznych w finansach. Z drugiej strony, jest to również obszar, który znajduje największe zastosowanie w praktyce. Dotyczy to wszystkich podmiotów funkcjonujących w gospodarce, a zatem przedsiębiorstw, instytucji finansowych, podmiotów sektora publicznego i gospodarstw domowych.
Wyróżniamy trzy podstawowe obszary badawcze w analizie rynków finansowych – jak zobaczymy, wszystkie trzy obszary mają bezpośrednie zastosowanie w praktyce. Są one następujące:
Wycena instrumentów finansowych.
Analiza cen i stóp zwrotu instrumentów finansowych.
Analiza ryzyka.
Obecnie przedstawimy w syntetyczny sposób te trzy obszary.
Jest to określenie tzw. sprawiedliwej (fundamentalnej) wartości (ceny) instrumentu finansowego, w taki sposób, że po tej cenie powinien dokonywać się obrót, w którym uczestniczą racjonalne i dobrze poinformowane podmioty na rynku finansowym znajdującym się w równowadze.
Wycena instrumentów finansowych odgrywa istotną rolę w praktyce. Jeśli cena instrumentu finansowego na rynku jest niższa niż wartość sprawiedliwa, określona w procesie wyceny, wtedy należy kupić dany instrument. Jeśli cena instrumentu finansowego na rynku jest wyższa niż wartość sprawiedliwa, określona w procesie wyceny, wtedy należy sprzedać dany instrument. Widać zatem, że wycena spełnia istotną rolę w procesie podejmowania decyzji przez inwestora na rynku finansowym.
Szczególnie widać to na rynku akcji, gdzie wycena stanowi końcowy etap tzw. analizy fundamentalnej. Analiza fundamentalna jest to obszar wiedzy w teorii rynków finansowych, który zajmuje się badaniem kondycji finansowej spółek oraz wyceną akcji spółek, z wykorzystaniem informacji dotyczących spółki oraz jej szeroko rozumianego otoczenia (gospodarki). Jak sama nazwa wskazuje, analiza fundamentalna opiera się o „fundamenty”, czyli ekonomiczne podstawy działania spółki.
W analizie fundamentalnej wyróżnia się pięć podstawowych etapów, którymi są:
analiza makroekonomiczna;
analiza sektorowa;
analiza sytuacyjna spółki;
analiza finansowa spółki;
wycena akcji spółki.
Analiza makroekonomiczna polega na ogólnej ocenie atrakcyjności inwestowania na danym rynku finansowym (przede wszystkim na rynku akcji). Atrakcyjność ta zależy od sytuacji gospodarczej, prowadzonej polityki gospodarczej i od ryzyka inwestycyjnego w danym kraju.
Analiza sektorowa polega na ocenie atrakcyjności inwestycyjnej spółek (przynajmniej większości) należących do danego sektora. Pod uwagę bierze się przede wszystkim efektywność i poziom ryzyka danego sektora.
Analiza sytuacyjna spółki dotyczy już konkretnej rozważanej spółki, przy czym pod uwagę bierze się tu przede wszystkim kryteria niezwiązane bezpośrednio z finansami spółki, na przykład jakość kadry zarządzającej, strategie spółki, sytuacje spółki na tle konkurencji, itp.
Analiza finansowa spółki również dotyczy konkretnej rozważanej spółki, z tym, że pod uwagę bierze się tu kondycję finansową, analizowaną między innymi na podstawie sprawozdania finansowego tej spółki.
Końcowym etapem analizy fundamentalnej jest wycena akcji.
Istnieje kilka podejść w wycenie instrumentów finansowych. Spośród nich dwa są szczególnie preferowane przez teoretyków:
Wycena dochodowa – według tego podejścia o wartości instrumentu finansowego decydują dochody z tytułu jego posiadania, ściślej: instrument wart jest tyle, ile są DZIŚ warte OCZEKIWANE dochody z tytułu posiadania instrumentu w okresie jego posiadania.
Wycena arbitrażowa – według tego podejścia instrument wart jest taką sumę, która uniemożliwia arbitraż z zastosowaniem tego instrumentu, przy czym przez arbitraż rozumie się strategię inwestycyjną bez ponoszenia nakładu i bez ponoszenia ryzyka, a przynoszącą dodatni efekt pieniężny. Innymi słowy wycena arbitrażowa wychodzi z założenia, że „na rynku finansowym nic nie jest za darmo”.
W tej grupie metod przedmiotem zainteresowania są szeregi czasowe cen lub stóp zwrotu instrumentów finansowych – są to dane pochodzące z konkretnych rynków, w tym giełd (na przykład giełd akcji). W tym zakresie teoria wykształciła, a praktyka stosuje dwie grupy metod analizy:
proste metody, zaliczane do tzw. analizy technicznej;
zaawansowane metody, mające u podstaw bardziej rozwinięte narzędzia matematyczne.
Analiza techniczna jest dość popularna wśród inwestorów, przede wszystkim wśród inwestorów indywidualnych działających na wschodzących rynkach. Zwolennicy analizy technicznej wychodzą z założenia, że o cenie decyduje popyt i podaż, a inwestor poprzez umiejętne dokonywanie transakcji kupna i sprzedaży może osiągnąć ponadprzeciętny dochód, który wynika z różnicy cen akcji w różnych okresach. Przy tym w tych dokonywanych transakcjach nie ma znaczenia, czy spółka emitująca dane akcje jest dobra, czy rokuje dobre perspektywy rozwoju, czy też ma słabszą kondycję finansową.
Analiza techniczna jest stosowana raczej przy krótkoterminowym podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, czyli wtedy, gdy horyzont danej decyzji jest co najwyżej kilkumiesięczny, a częściej znacznie krótszy.
Analiza techniczna wykorzystuje dwa rodzaje narzędzi:
formacje techniczne (określane na podstawie wykresów kursów akcji w przeszłości);
wskaźniki techniczne.
Zwolennicy analizy technicznej uważają, że na wykresach kursów akcji w przeszłości można zidentyfikować pewne graficzne „wzorce”, według których kształtowały się kursy akcji w przeszłości. Formacje techniczne są to właśnie takie „wzorce”. Zwolennicy analizy technicznej twierdzą, że te formacje mają tendencje do powtarzania się, przeto identyfikacja właściwej formacji w trakcie jej trwania umożliwia określenie kierunku zmian kursu akcji w najbliższej przyszłości.
Wskaźniki techniczne, mające z reguły prostą konstrukcję w sposób syntetyczny charakteryzują stan rynku akcji. Dzięki temu możliwa jest diagnoza rynku akcji oraz prognoza najbliższych zachowań tego rynku. W konstrukcji wskaźników wykorzystywane są kursy akcji oraz informacje o obrotach akcjami.
W grupie metod analizy cen i stóp zwrotu instrumentów finansowych znajdują się też bardziej zaawansowane modele matematyczne, z których większość zaliczana jest do ekonometrii finansowej. Metody te stosowane są przede wszystkim przez instytucje finansowe, zaś wymagają bardziej zaawansowanej wiedzy i stosowania specjalistycznego oprogramowania. Wyróżnia się tu dwie grupy modeli. Pierwsza z nich służy do analizy samych cen lub stóp zwrotu, zaś druga do analizy zmienności tych cen. Ten drugi typ analizy ma szczególne znaczenie przy podejmowaniu decyzji dotyczących zarządzania ryzykiem rynkowym w instytucjach finansowych.
Ryzyko jest, obok dochodu, podstawową charakterystyką każdej inwestycji. Ze względu na rosnące ryzyko na rynkach finansowych, problematyka analizy ryzyka zyskała w ostatnich latach na znaczeniu. Spowodowały to również tzw. katastrofy finansowe, czyli przypadki upadków dużych instytucji finansowych i przedsiębiorstw lub kryzysy finansowe w niektórych krajach.
Analiza ryzyka polega zazwyczaj na konstrukcji modelu pomiaru ryzyka instrumentu lub instytucji w celu podjęcia decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem. Wynika z tego, że analiza ryzyka dotyczy nie tylko pojedynczego instrumentu finansowego, lecz również podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa, instytucji finansowej).
W najbardziej ogólnym ujęciu ryzyko oznacza możliwość uzyskania wyników niezgodnych z oczekiwaniami. W szczególności może być to zrealizowanie stopy zwrotu z inwestycji, która to stopa zwrotu różni się od oczekiwanej stopy zwrotu, określonej przez inwestora w momencie podejmowania decyzji.
Tak rozumiane ryzyko ma dwie strony:
negatywną – ryzyko rozumiane jako zagrożenie, oznacza możliwość uzyskania stopy zwrotu niższej od oczekiwanej stopy zwrotu;
pozytywną – ryzyko rozumiane jako szansa, oznacza możliwość uzyskania stopy zwrotu wyższej od oczekiwanej stopy zwrotu;
Istnieje kilka podstawowych rodzajów ryzyka rozpatrywanych w finansach. W ostatnim okresie najczęściej wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje:
ryzyko rynkowe – ryzyko spowodowane zmianami cen na rynkach, zwłaszcza na rynkach finansowych;
ryzyko kredytowe – ryzyko spowodowane niedotrzymaniem warunków kontraktów przez drugą stronę;
ryzyko operacyjne – ryzyko wynikające z błędów w funkcjonowaniu wewnętrznych systemów instytucji, w tym błędów popełnionych przez ludzi, jak również z nieoczekiwanych wydarzeń o charakterze zewnętrznym.
Analiza ryzyka wymaga stosowania dość zaawansowanych narzędzi. Na przykład w odniesieniu do wymienionych trzech rodzajów ryzyka stosowane są dwa podstawowe narzędzia:
Rozkład statystyczny stopy zwrotu lub ceny
W tym przypadku średnia (wartość oczekiwana) określona na podstawie rozkładu informuje o oczekiwanym dochodzie, zaś miary zmienności – na przykład odchylenie standardowe – służą do pomiaru ryzyka inwestycji.
Funkcja zależności od czynników ryzyka
W tym przypadku konstruowana jest funkcja, w której zmienną zależną jest cena lub stopa zwrotu, zaś zmiennymi niezależnymi czynniki ryzyka, czyli zmienne wpływające na cenę lub stopę zwrotu.
Wynika z tego, że rozkład statystyczny stopy zwrotu wskazuje na efekt działania ryzyka, zaś funkcja zależności od czynników ryzyka pozwala na identyfikację wpływu „przyczyn” ryzyka.
Podstawowe narzędzie, które pozwala na skuteczne zmniejszanie ryzyka inwestycji to tzw. teoria portfela, która wskazuje, iż tworzenie portfela inwestycji pozwala na zmniejszenie ryzyka przy zachowaniu tego samego dochodu.
Przedstawione powyżej trzy obszary badawcze są określane jako klasyczne w analizie rynków finansowych. Niemniej jednak są jeszcze inne obszary badawcze, które w ostatnim okresie zyskują na znaczeniu, zarówno w teorii, jak i praktyce. Przedstawimy tu dwa takie obszary.
Finanse behawioralne zajmują się modelami zachowań podmiotów działających przede wszystkim na rynku finansowym. W pewnym sensie ta dyscyplina może być potraktowana jako uzupełnienie klasycznego ujęcia, wychodzącego z założenia o racjonalnym postępowaniu podmiotu. W rzeczywistości zachowania podmiotów mogą odbiegać od racjonalności i tym właśnie zajmują się finanse behawioralne.
Na rynku finansowym zdarzają się okresy, kiedy inwestorzy, zazwyczaj kierujący się racjonalnymi zasadami, nagle zaczynają zachowywać się zupełnie inaczej, wbrew tym zasadom. Postępują wtedy tak, jak postępuje ogół inwestorów, choćby nawet było to w jawnej sprzeczności z racjonalnością. Tego typu zachowania nazywa się zazwyczaj zachowaniami „stadnymi” i występują one najczęściej w dwóch okresach – ilustrujemy to na przykładzie rynku akcji:
euforii na rynku akcji, gdy obserwuje się „masowe kupowanie” akcji większości spółek, również tych, które znajdują się w złej kondycji finansowej;
paniki na rynku akcji, gdy obserwuje się „masowe sprzedawanie” akcji większości spółek, również tych, które znajdują się w dobrej kondycji finansowej.
Te fakty spowodowały, że wzrosło zainteresowanie metodami analiz zachowań inwestorów, mającymi podstawy psychologiczne. Tego typu analiza nosi nazwę analizy behawioralnej lub analizy psychologicznej. Są co najmniej dwie korzyści płynące ze znajomości narzędzi zaliczanych do tej grupy:
po pierwsze, można uniknąć podstawowych błędów w podejmowaniu decyzji, wynikających z „odejścia” od racjonalności i kierowania się jedynie emocjami;
po drugie, można zidentyfikować elementy zachowań stadnych, co pozwoli na nie uleganie nastrojom rynku.
Nieruchomości też mogą być traktowane jako dyscyplina szczegółowa finansów. Zgodnie z tendencjami światowymi inwestycje w nieruchomości jest to podobny rodzaj, jak inwestycje przeprowadzane na rynku finansowym. Można zatem w odniesieniu do nich stosować klasyczne narzędzia stosowane w finansach – oczywiście po dokonaniu niezbędnych adaptacji.
Historia badań naukowych nad rynkami finansowymi liczy ponad 100 lat. Kalendarium najważniejszych faktów w historii badań naukowych w finansach jest następujące:
1900 – Louis Bachelier – koncepcja zastosowania podejścia stochastycznego (mającego u podstaw zaawansowaną matematykę) w modelowaniu cen na rynkach finansowych;
1900 – Charles Dow – analiza techniczna;
1934 – Benjamin Graham, David Dodd – podstawy analizy fundamentalnej (analiza spółki na podstawie sprawozdań finansowych);
1938 – John Burr Williams – pierwsze zastosowanie metody dochodowej (tzw. metody zdyskontowanych przepływów pieniężnych) w wycenie akcji;
1952 – Harry Markowitz – teoria portfela;
1958 – Franco Modigliani, Merton Miller – teoria struktury kapitału i jej zastosowanie w wycenie przedsiębiorstwa;
1958 – James Tobin – rozszerzenie teorii portfela poprzez podanie twierdzenia o separacji;
1963-1965 – William Sharpe, John Lintner – koncepcja modelu rynku kapitałowego Capital Asset Pricing Model;
1973 – Fischer Black, Myron Scholes, Robert Merton – teoria wyceny opcji;
1979 – Daniel Kahneman, Amos Tversky – teoria perspektywy – pierwsza koncepcja finansów behawioralnych;
1982 – Robert Engle – model ARCH – pierwszy model w dziedzinie ekonometrii finansowej.
Warto dodać, że teoria rynku finansowego jest oceniana przez środowisko naukowe ekonomistów jako bardzo ważny dział zawierający wiele cennych osiągnięć. Zostało to potwierdzone przyznaniem Nagrody im. Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych za szczegółowe osiągnięcia w teorii rynku finansowego. Oto szczegółowa lista laureatów, lat i osiągnięć:
1981 – James Tobin – za analizę rynków finansowych i ich związków z decyzjami w zakresie wydatków, z bezrobociem, produkcją i cenami;
1985 – Franco Modigliani – za pionierską analizę oszczędności i rynków finansowych;
1990 – Harry Markowitz, Merton Miller, William Sharpe – za pionierskie prace w dziedzinie ekonomii finansowej;
1997 – Robert Merton, Myron Scholes – za nową metodę wyceny instrumentów pochodnych;
2002 – Daniel Kahneman – za integrację koncepcji z badań psychologicznych z nauką ekonomii, zwłaszcza w zakresie podejmowania decyzji w warunkach niepewności;
2003 – Robert Engle – za metody analizy ekonomicznych szeregów czasowych charakteryzujących się zmiennością zależną od czasu (ARCH).
Na zakończenie tej części warto jeszcze wskazać na najważniejsze współczesne tendencje rozwoju rynków finansowych, zwłaszcza te, w których występuje powiązanie teorii z praktyką. Do tych tendencji należy zaliczyć:
rozwój technologiczny, wynikający z postępów w zakresie sprzętu komputerowego, oprogramowania i baz danych finansowych;
możliwość bardzo szybkiego zastosowania skomplikowanych metod, na przykład metod matematycznych;
wzrost poziomu edukacji ekonomicznej i finansowej, podwyższanie standardów edukacyjnych i częste zmiany programów nauczania w zakresie finansów;
szybka weryfikacja metod wywodzących się z zaawansowanej teorii finansów pod kątem ich praktycznej przydatności;
stymulowanie powstawania nowych metod przez potrzeby praktyczne;
rozwijanie teorii w centrach finansowych, gdyż instytucje finansowe przeznaczają znaczne środki na badania naukowe i koncentrują wokół siebie teoretyków finansów;
rosnąca interdyscyplinarność analiz rynków finansowych, przede wszystkim z udziałem elementów psychologicznych, ale również socjologicznych i neurofizjologicznych.
Przedstawione powyżej obszary badań rynków finansowych są związane z karierami zawodowymi, jakie stwarzają rynki finansowe. Należy wyraźnie podkreślić, że w krajach rozwiniętych zawody związane z rynkami finansowymi zaliczane są do tych, które przynoszą zdecydowanie najwyższe dochody. Wynika to w dużym stopniu z faktu, iż kariera zawodowa na rynkach finansowych wiąże się z koniecznością posiadania zaawansowanej wiedzy i umiejętności, zaś w krajach rozwiniętych zawody wymagające dużej wiedzy są bardzo dobrze wynagradzane. Przedstawimy teraz dwa takie zawody, które z jednej strony wymagają dużej wiedzy i umiejętności, z drugiej strony są znakomicie wynagradzane.
Analityk finansowy
Jest to najbardziej prestiżowy zawód związany z rynkami finansowymi. Osoba wykształcona w tym zawodzie posiada umiejętność analizy rynków i inwestycji finansowych oraz zarządzania portfelem inwestycji. Znajduje bez problemu zatrudnienie w: banku, towarzystwie ubezpieczeniowym, spółce zarządzającej aktywami, funduszu inwestycyjnym, funduszu emerytalnym, przedsiębiorstwie (jako dyrektor finansowy), instytucji doradczej (doradca osobisty).
Analitycy finansowi powinni być posiadaczami licencji Chartered Financial Analyst (CFA). Jest to rozpoznawany na całym świecie certyfikat, którego posiadacze są poszukiwani na rynku finansowym, a których dochody roczne wyrażone w dolarach amerykańskich nierzadko przekraczają 1 milion. W Polsce istnieje również licencja doradcy inwestycyjnego, w pewnym sensie odpowiednika analityka finansowego.
Zarządzający ryzykiem
Jest to obecnie bardzo poszukiwany specjalista, ze względu na rosnące ryzyko. Osoba wykształcona w tym zawodzie posiada umiejętność analizy i zarządzania różnymi rodzajami ryzyka w różnych podmiotach gospodarczych. Znajduje bez problemu zatrudnienie w: banku, towarzystwie ubezpieczeniowym, przedsiębiorstwie. Zarządzający ryzykiem powinni być posiadaczami licencji Professional Risk Manager (PRM). Jest to rozpoznawany na całym świecie certyfikat.
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu jest nowoczesnym ośrodkiem badawczym i edukacyjnym w zakresie finansów, a w szczególności rynków finansowych. Ośrodek ten od kilkunastu lat rozwija się na Wydziale Zarządzania i Informatyki, od 1999 roku formalnie w Instytucie Zarządzania Finansami. Instytut ten obejmuje 5 katedr:
Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem;
Katedra Ubezpieczeń;
Katedra Bankowości;
Katedra Finansów Przedsiębiorstwa i Zarządzania Wartością;
Katedra Finansów Publicznych i Międzynarodowych.
Oferta edukacyjna w zakresie finansów na Wydziale Zarządzania i Informatyki obejmuje przede wszystkim następujące programy.
Na kierunku finanse i bankowość na studiach dziennych oferuje się studentom do wyboru następujące specjalności: bankowość i ubezpieczenia, finanse europejskie publiczne i przedsiębiorstw, finanse małych i średnich przedsiębiorstw, nieruchomości, rachunkowość i auditing, usługi finansowe na jednolitym rynku UE, zarządzanie finansami, zarządzanie ryzykiem.
Spośród tych specjalności kilka jest nieodłącznie związanych z analizą rynków finansowych.
Bankowość i ubezpieczenia jest specjalnością, której program wyposaża przyszłych absolwentów w wiedzę z zagadnień funkcjonowania systemu bankowego, zarządzania ryzykiem bankowym, usług bankowych i systemów informatycznych w bankowości. Ponadto w dziedzinie ubezpieczeń kształci się przyszłych specjalistów w zakresie ubezpieczeń zarówno majątkowych, jak i na życie, szczególnie w zakresie różnych metod zarządzania ryzykiem ubezpieczeniowym, prawa ubezpieczeniowego, badania rynku ubezpieczeniowego i jego usług. Zdobyta wiedza może być podstawą uzyskania licencji brokera ubezpieczeniowego. Ponadto uzyskana wiedza jest pomocna w staraniu się o licencję doradcy inwestycyjnego i maklera, jak również o najbardziej prestiżową licencję w dziedzinie finansów: analityka finansowego (Chartered Financial Analyst – CFA), uznawaną na całym świecie.
Nieruchomości to specjalność, w ramach której studenci uzyskują wiedzę niezbędną do obsługi szeroko rozumianych uczestników rynku nieruchomości, zwłaszcza w zakresie: analiz i prognoz dotyczących rynku nieruchomości, oceny opłacalności inwestycji w nieruchomości, doradztwa przy zakupie, sprzedaży oraz wycenie nieruchomości, zarządzania i administrowania nieruchomościami. Absolwenci tej specjalności znajdą zatrudnienie w następujących instytucjach: firmy deweloperskie, inwestorzy prywatni i instytucjonalni, banki i instytucje finansujące rynek nieruchomości, kancelarie rzeczoznawców majątkowych, instytucje zarządzające nieruchomościami, urzędy rządowe i samorządowe gospodarujące nieruchomościami. Zgodnie z prawem absolwenci tej specjalności mogą się ubiegać, bez konieczności odbywania dodatkowych studiów i kursów, o nadanie uprawnień zawodowych w zakresie wyceny nieruchomości, pośrednictwa w obrocie nieruchomościami i zarządu nieruchomościami. Warto dodać, iż jest to jedyna specjalność w Polsce, w której problematyka nieruchomości jest rozważana z punktu widzenia ekonomiczno-finansowego.
Zarządzanie finansami jest szeroką specjalnością obejmującą problemy związane z zarządzaniem finansami, a mianowicie badanie i analizę rynków kapitałowych, inwestycje kapitałowe, badanie i ocenę ryzyka finansowego, podejmowanie decyzji w warunkach niepewności. Absolwenci są przede wszystkim menedżerami i doradcami finansowymi. Zdobyta przez nich wiedza umożliwia im uzyskanie licencji maklera giełdowego lub doradcy finansowego. Zasób wiedzy umożliwia staranie się o prestiżową, uznawaną na całym świecie licencję w dziedzinie finansów: analityka finansowego (Chartered Financial Analyst – CFA).
Zarządzanie ryzykiem jest jedną z najnowszych i najbardziej dynamicznie rozwijających się specjalności na studiach w krajach rozwiniętych. Ze względu na nieustanny wzrost ryzyka w gospodarce i konieczność podejmowania efektywnych decyzji ograniczających to ryzyko absolwenci tej specjalności są poszukiwani na rynkach pracy i zatrudniani zarówno w przedsiębiorstwach, jak i instytucjach finansowych: bankach, towarzystwach ubezpieczeniowych, funduszach emerytalnych czy funduszach inwestycyjnych. Program realizowany w ramach specjalności jest zaprojektowany na podstawie rozwiązań stosowanych w krajach rozwiniętych i oferuje większość zagadnień niezbędnych do uzyskania uznanego na świecie standardu Professional Risk Manager.
Jest to unikalny w skali kraju program przeznaczony przede wszystkim dla kierunku „Finanse i Bankowość”. Obejmuje on 6 semestrów zajęć i przeznaczony jest dla studentów polskich i zagranicznych, którzy skończyli cztery semestry studiów i zaliczyli następujące przedmioty:
Makroekonomia, Mikroekonomia, Matematyka, Statystyka, Informatyka, Prawo, Zarządzanie, Finanse publiczne. Student ma około 12-15 godzin zajęć w tygodniu.
W ramach programu są przedmioty obowiązkowe i przedmioty do wyboru. Przedmioty obowiązkowe są to przedmioty wchodzące w skład kanonu wiedzy na kierunku „Finanse i Bankowość”. Oprócz tego są pewne przedmioty do wyboru (niektóre bardziej zaawansowane). W ramach tych przedmiotów do wyboru są przedmioty zawierające materiał niezbędny do uzyskania prestiżowych licencji zawodowych o zasięgu światowym. W tej chwili są to standardy w zakresie analityka finansowego oraz specjalisty w zakresie zarządzania ryzykiem:
Chartered Financial Analyst (CFA), Certified International Investment Analyst (CIIA), Professional Risk Manager (PRM), Financial Risk Manager (FRM).
W najbliższej przyszłości program ten zostanie przekształcony w studia 2-letnie, dla osób posiadających tytuł zawodowy licencjata (Bachelor).
Program studium obejmuje łącznie ok. 200 godzin w ciągu 2 semestrów i zawiera całość materiału wymaganego na egzaminie dla kandydatów na doradców inwestycyjnych oraz dużą część materiału wymaganego na egzaminie dla kandydatów na analityka finansowego CFA (Chartered Financial Analyst). Studium kończy się napisaniem pracy dyplomowej.
W programie studium są następujące przedmioty: Prawo, Metody ilościowe, Ekonomia (Makroekonomia, Mikroekonomia), Finanse przedsiębiorstw, Rachunkowość finansowa, Analiza instrumentów finansowych, Analiza i zarządzanie portfelem, Etyka.
Program studium obejmuje łącznie ok. 200 godzin w ciągu 2 semestrów i adresowane jest do osób zainteresowanych problematyką zarządzania ryzykiem, które chcą zdobyć lub poszerzyć wiedzę dotycząca procesu zarządzania ryzykiem zarówno w instytucjach finansowych jak i w przedsiębiorstwach. W ramach studium przedstawione są istniejące metody i najnowsze tendencje w obszarze zarządzania ryzykiem. Studium kończy się napisaniem pracy dyplomowej.
W programie studium są następujące przedmioty: Metody ilościowe, Rynek finansowy, Ubezpieczenia gospodarcze, Teoria ryzyka, Analiza instrumentów finansowych i ryzyka, Proces zarządzania ryzykiem, Zarządzanie ryzykiem w banku, Zarządzanie ryzykiem w zakładzie ubezpieczeń, Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, Rachunkowość instrumentów finansowych, Zarządzanie ryzykiem operacyjnym.
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
(Przekierowano z Koszty transakcyjne)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Grupa kosztów | Wyszczególnienie |
---|---|
Koszty transakcyjne ex-ante, występujące lub przewidywane podczas przygotowania umowy | koszty koordynacji dotyczące przede wszystkim: ustalania cen oraz wzajemnych zobowiązań i uprawnień, informowania o obecności partnerów na rynku oraz o ofertach, miejsca wymiany, zawarcia transakcji, powtórnych negocjacji przed ponownym zawarciem kontraktu na kolejny okres koszty motywacji, wynikające przede wszystkim z niekompletności i asymetrii informacji (zróżnicowania dostępu do informacji pomiędzy stronami kontraktu): poszukiwanie rozpoznawanie i ocena dostępnych ofert |
Koszty transakcyjne ex-post, występujące podczas realizacji warunków umowy | koszty motywacji, związane zwłaszcza z niedoskonałością kontraktów skutkującą zazwyczaj utratą określonych korzyści i potrzebą dodatkowych negocjacji, a spowodowaną: brakiem uwzględnienia niektórych sytuacji i ich zmian w przyszłości, utrudnieniami w pomiarze wyników transakcji, utrudnieniami we wprowadzaniu zmian zasad współpracy, brakiem możliwości wycofania się jednej ze stron przed upływem terminu związania kontraktem koszty monitorowania realizacji i egzekucji postanowień kontraktów dotyczące zazwyczaj rozbieżności pomiędzy ulegającymi zmianom potrzebami stron, a treścią kontraktów: rozstrzyganie sporów, rekompensowanie wyrządzonych szkód |
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Spis treści[ukryj] |
---|