Prawo cywilne rzeczowe 07.10.2014

Lexis Nexis – Ignatowicz, Stefaniuk

Pojęcie mienia – art. 44 k.c.– mienie to własność i inne prawa majątkowe. Jest to definicja legalna, nazwa zbiorcza bo obejmuje najróżniejsze prawa : własność i inne prawa o charakterze majątkowym. Można się odnieść do mienia jako „całokształt praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi”’

Podstawowy podział :

1. Prawa majątkowe

2. Prawa niemajątkowe

Jest to podział nieostry, typowy interes realizowany przez prawa (interes majątkowy, interes niemajątkowy)

- prawa podmiotowe mieszane : te prawa inkorporują w sobie prawa o charakterze majątkowym oraz niemajątkowym : udział lub akcje w spółkach handlowych ( charakter niemajątkowy) , dywidendy (charakter majątkowy).

Prawa majątkowe :

1. Prawa rzeczowe

2. Wierzytelności

3. Prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym czyli prawa dotyczące utworów, wynalazków itp.

4. Prawa rodzinne o charakterze majątkowym czyli te które wynikają z małżeńskich ustrojow majątkowych

5. Prawa spadkowe

6. Prawa majątkowe o charakterze bezwzględnym które nie dotyczą rzeczy np. prawo do polowania, prawo do wod.

7. Prawa do przedsiębiorstwa (art. 55 .1)

Prawa niemajątkowe :

1. Prawa osobiste

2. Prawa na dobrach niematerialnych o charakterze niemajątkowym np. prawo autora do bycia wskazanym jako autor danego dzieła

3. Niemajątkowe prawa rodzinne (art. 23 kodeksu rodzinnego) prawo do wierności, prawo do wzajemnej pomocy

Przedmioty praw majątkowych :

1. Rzeczy

2. Przedmioty materialne które nie są rzeczami ale mają charakter materialny np. energia

3. Dobra niematerialne np. wynalazki

Cechy praw majątkowych :

Czemu służy dane prawo ?

1. Charakter majątkowy, niezależnie od wartości ekonomicznej : Prawo własności służy zaspokajaniu interesów o charakterze majątkowym (interes majątkowy realizowany przez prawo)

TYLKO PRAWA MAJĄTKOWE WCHODZĄ W SKŁAD MIENIA !

1. Katalog w zasadzie otwarty (wyjątek : prawa rzeczowe, ich katalog jest zamknięty !) jeżeli mówimy iż wierzytelności są prawem majątkowym to nie ma wyliczenia ich.

2. Jeżeli dane prawo ma charakter majątkowy to możemy oczekiwać iż dane prawo jest nie tylko majątkowe lecz także zbywalne(inter vivos- między żywymi) i dziedziczne (mortis causa) WYJĄTKI : UŻYTKOWANIE !

3. Obrót tymi prawami co do zasady jest swobodny

Mienie a majątek :

- mienie – wyłącznie aktywa( prawa o charakterze majątkowym) (art.44)

a.) znaczenie szersze – majątek może obejmować zarówno prawa jak i obowiązki (wtedy nie pokrywa się z mieniem !)

b.) znaczenie węższe - zawsze występuje w powiązaniu z oznaczonym podmiotem, pokrywa się z mieniem !

Istnieje reguła która odróżnia nas od common law : jeden podmiot – jeden majątek (wyjątek : spółka cywilna (pomiędzy wspólnikami tworzy się szczególna więź gdzie dochodzi do wyodrębniania majątku który został wniesiony jako wkłady, prawo rodzinne – w momencie zawarcia małżeństwa tworzą się 3 masy majątkowe : majątek osobisty męża, majątek osobisty żony oraz majątek wspólny po zawarciu małżeństwa, spadek – do chwili przyjecia lub odrzucenia spadku spadek jest odrębną częścią majątkową dopiero po tym fakcie zespala się z majątkami spadkobierców)

Rodzaje mienia :

1. Mienie państwowe (kryterium podstawowe) – zasada podzielności mienia państwowego, zasada wzajemnej nieodpowiedzialności fikusa i państwowych o.pr. za zobowiązania

2. Mienie samorządowe – mienie jednostek samorządu terytorialnego

3. Mienie prywatne – np. mienie osób prawnych, osób fizycznych

2. Prawo rzeczowe – możemy je definiować w rozumieniu podmiotowym i przedmiotowym

a.) Podmiotowe znaczenie – są to prawa o charakterze majątkowym, ale są to prawa o charakterze bezwzględnym (są skuteczne erga omnes tzn. jest skuteczne wobec wszystkich), oraz są to prawa które dotyczą rzeczy.

Niektóre prawa o charakterze względnym mogą uzyskać tzw. Rozszerzoną skuteczność (skuteczność między stronami zostaje rozszerzona) np. prawa obligacyjne

1. Przedmiotowe znaczenie – ?

Prawa rzeczowe możemy podzielić także na :

1.

1. Bezterminowe – np. prawo własności ma charakter bezterminowe; spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

2. Terminowe – np. użytkowanie wieczyste; ustanawiając służebność strony mogą się umówić jaki charakter ma mieć

2.

a.)Niezwiązane –są to praw które mają byt niezależny

b.) Związane – są to prawa które mogą przysługiwać tylko podmiotowi innego prawa (prawo główne i prawo z nim związane – to związanie powoduje iż prawo związane dzieli los prawa głównego (jeżeli prawo główne jest przedmiotem obrotu to prawo związane również np. prawem związanym z prawem użytkowania wieczystego jest własność budynków i urządzeń wzniesionych przez użytkownika wieczystego)

3.

a.) prawa samodzielne

b.) prawa niesamodzielne (akcesoryjne) – prawa akcesoryjne są uzależnione od istnienia innego prawa, nie mogą powstać lub istnieć bez niego np. hipoteka i zastaw które mają charakter akcesoryjny w stosunku do wierzytelności którą zabezpieczają

4.

a.) prawa zbywalne – te które można zbyć, przenieś na inną osobę

b.) prawa niezbywalne – np. prawo użytkowanie

5.

a.) prawa odpłatne - np. użytkowanie wieczyste

b.) prawa nieodpłatne – np. własność

6.

a.) prawa podzielne – mogą należeć do kilku osób w sposób iż każdej z nich przysługuje ułamkowa część prawa w taki sposób iż tą częścią mogą rozporządzać np. użytkowanie własności , służebności

b.) prawa niepodzielne

Prawa rzeczowe podlegają zasadzie zamkniętej listy (numerus clausus) która stanowi iż prawem rzeczowym są tylko te prawa którym ustawodawca nadał taki charakter.

Lista wyżej wymienionych praw :

1. Prawo własności

2. Prawo użytkowania wieczystego

3. Ograniczone prawa rzeczowe : użytkowanie, służebności , spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zastaw (w tym rejestrowy), hipoteka

Pojęcie rzeczy – art. 45 k.c. – rzeczą są wyłącznie przedmioty materialne takie przedmioty które są na tyle wyodrębnione z przyrody, iż mogą stanowić samodzielny przedmiot obrotu

Brak materialności : dobra niematerialne, prawa np. piosenka

Zwierzęta np. pies, kot itd. – nie traktujemy ich jak rzecz lecz możemy odpowiednio (odpowiednie modyfikacje) stosować przepisy o rzeczach.

Brak wyodrębnienia : złoża minerałów, res omnium communes, zwierzęta dzikie żyjące na wolności

Podział rzeczy:

1.Rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. nieruchomość – ponieważ nie ma 2 takich samych nieruchomości) i co do gatunku („gatunek nie ginie”- rzeczy oznaczone co do gatunku zawsze są możliwe do spełnienia)

2. Rzeczy ruchome i nieruchome

W POLSKIM PRAWIE NIE MA UZNANIA RZECZY ZBIOROWYCH ! (NP. BUTY, STADO OWIEC, ENCYKLOPEDIA)

Część składowa i przynależność rzeczy :

1. Część składowa – art.47 k.c. – część składowa jest to taka część która jest połączona z rzeczą w sposób fizyczny które jest dokonywane na stałe a nie dla przemijającego użytku. Części składowe nie mogą być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych ! (np. strony w książce nie mogą mieć kilku właścicieli)

Art.50 k.c. ! – Prawa związane z własnością nieruchomości mają one status części składowej nieruchomości tzn., że prawa te nie mogą być przedmiotem osobnego obrotu w obrębie praw rzeczowych.

1. Przynależność - to zawsze rzecz ruchoma, musi być własnością właściciela rzeczy głównej, związek z rzeczą główną ma charakter funkcjonalny (Nie musi dzielić losu prawnego rzeczy głównej) (art.51 k.c.) np. klucz do zamka, etui na okulary. Przynależność podąża za rzeczą główną ale można postanowić inaczej.

Ruchomość - Wszystko co jest rzeczą ,a nie jest nieruchomością jest rzeczą ruchomą ! (brak definicji ruchomości)

Nieruchomość – art.46 k.c. :

1. Nieruchomości gruntowe – części powierzchni ziemskich stanowiący odrębny przedmiot własności. Musi spełniać 2 kryteria :

1. Kryterium fizyczne

2. Prawne wyodrębnienie

1. Nieruchomości budynkowe- może się pojawić tylko wtedy gdy przepis szczególny pozwala nam na wyodrębnienie tej nieruchomości. (ponieważ budynek jest on częścią składową gruntu – budynek który stoi na gruncie)

2. Nieruchomości lokalowe - może się pojawić tylko wtedy gdy przepis szczególny pozwala nam na wyodrębnienie tej nieruchomości.

Działka – jest to najmniejsza jednostka ewidencyjna w naszym kraju, z działek można ułożyć nieruchomość . Działka ma ściśle określone granice ! ( jedna działka może stanowić nieruchomość, a także nieruchomość może składać się z kilku działek)

Księgi wieczyste (art.1 ustawy o księgach wieczystych)
Jedna księga wieczysta = jedna nieruchomość

Nieruchomość gruntowa w znaczeniu wieczystoksięgowym ( jedna księga wieczysta na pole które zostało podzielone na 3 właścicieli, w tym rozumieniu jest to jedna nieruchomość) – to znaczenie ma prymat.

Nieruchomość gruntowa w znaczeniu prawno-rzeczowym – przynależność gruntowa właścicieli ( jedno pole podzielone na 3 właścicieli, w tym rozumieniu są to 3 nieruchomości)