(MADEJA) DOKTRYNY POLITYCZNO PRAWNE

Doktryny polityczno-prawne Ćwiczenia

-kolokwium opisowe, obecność, aktywność

-kolokwium 21 grudnia 2010 roku.

Ćwiczenia I (5.10.2010 rok, wtorek)

  1. Podstawowe pojęcia: doktryny polityczno-prawne; polityka; władza; wpływ; prawo; prawo natury; prawo pozytywne. 

Doktryny polityczno prawne– sfera ludzkiej aktywności intelektualnej, ludzka refleksja dotycząca prawa i polityki, jest to również dyscyplina naukowa której przedmiotem zainteresowania jest owa aktywność intelektualna.

Aktywność intelektualna jest subiektywnym poglądem kogoś, jakiejś postaci, subiektywnym punktem widzenia, deskryptywny(jak jest?) i normatywny(jak być powinno?) punkt widzenia.

Problemy rozważane przez różnych ludzi wyrastały z konkretnej potrzeby chwili, są one uwikłane w miejscu i czasie. Owi ludzie mówili o tym co widzą i jak to powinno wyglądać pod presję chwili np. zaprowadzenie pokoju po wojnach religijnych. Będziemy się zajmowali poglądami które ukształtowały rzeczywistość a nie tymi które były „prawdziwe”.

Polityka-sposób na zdobycie i utrzymanie władzy lub dyscyplina nauk społecznych która zajmuje się relacjami władzy i wpływu zachodzącymi miedzy wielkimi grupami społecznymi

Władza jest stosunkiem społecznym łączącym dwa podmioty: władnący i podporządkowany, sformalizowany i uregulowany normami stosunek społeczny istniejący pomiędzy dwoma kategoriami podmiotów polegający na zdolności jednego z nich do określania zakresu podmiotowości drugiego.

Pw Pp

Wpływ niesformalizowany stosunek społeczny polegający na oddziaływaniu podmiotu nie posiadającego władzy (P) na podmiot władnący (Pw) za sprawą istnienia szczególnych właściwości podmiotu wpływającego, relacji między podmiotami lub innych okoliczności faktycznych.

P Pw Pp

Prawo-system norm usystematyzowanych które regulują ludzkie zachowanie w danym czasie i danym miejscu.

ĆWICZENIA II(12.10.2010, WTOREK)

  1. Mezopotamia: początki refleksji polityczno-prawnej; teokracja, hierokracja, charyzma, idea monarchii (bale), deifikacja, „kodeksy”, eudajmonizm. 

MYŚL POLITYCZNO PRAWNA ANTYCZNEJ MEZOPOTAMII

Mezopotamia(Międzyrzecze) to kolebka cywilizacji, tam miał miejsce początek pierwszych cywilizacji. Był to obszar specyficzny, była tam żyzna gleba, dobre warunki geograficzne. Tereny międzyrzecza zamieszkiwali Summerowie i Semici. Asyria(północ) i Akad(południe). Kulturowo dla tych ludzi było najważniejsze to co wiązało się z władzą i panowaniem. Te pojęcia tłumaczyły dlaczego ktoś musi panować a ktoś inny musi tej władzy być podporządkowany.

W Mezopotamii po raz pierwszy pojawiły się takie zjawiska jak:

Teokracja – władza Boga, boskie namiestnictwo, wg społeczności właściwym władcą jest Bóg, każda wspólnota mezopotamska miała własnego Boga, ten Bóg był właścicielem świata, ludzie zobowiązani są do pracy na rzecz Boga, Bóg wskazuje swojego namiestnika(króla, En, Ensi, Lugal) który jest jedynym źródłem doczesnych uprawnień, centralna oś politycznie zorganizowanej wspólnoty.

Hierokracja – system polityczny w którym najwyższą władzę społeczną sprawują kapłani, sprawują najwyższe funkcje polityczne np. Watykan. Władca państwa wykonuje funkcje sakralne, jest legitymowany przez Boga, ktoś rządzi ponieważ jest kapłanem.

wg Webera są III podstawy panowania:

Charyzma – właściwość podmiotu która jeśli występuje to wywołuje u ludzi przekonanie że ten który tą właściwość posiada jest predestynowany do władania. Jeśli ktoś był niesamowicie charyzmatyczny mógł rządzić długo lecz gdy stracił charyzmę automatycznie tracił władzę.

BALE – w Mezopotamii monarchię nazywano bale. Panowanie monokratyczne (konstrukcja monarchii) po raz pierwszy pojawiła się w Mezopotamii. Konstrukcja namiestnictwa wymusiła w pewien sposób konstrukcję monarchii. Władca był wybierany przez Boga a jego zadaniem było zapewnienie bezpieczeństwa i dobrego życia swoim poddanym.

Deifikacja – ubóstwianie, uznaje się kogoś za Boga, w Mezopotamii uznawano za Boga osobą która była namiestnikiem, w Mezopotamii istniało bardzo niewiele przypadków deifikacji,

eudajmonizm – koncepcja zakładająca że doczesne szczęście jest najważniejsze, jeśli człowiek będzie szczęśliwy, będzie miał zaspokojone doczesne potrzeby to będzie to dobro. Obowiązkiem panującego było zapewnienie szczęścia doczesnego swoim poddanym. W ramach tego pojęcia funkcjonuje koncepcja tzw. sprawiedliwości społecznej – rolą władzy była troska o sferę materialną poddanych „ażeby nikt wdowy, sieroty i biednego nie krzywdził”, jeżeli władca potrafił zająć się takimi osobami i zaspokoił ich potrzeby to był dobrym władca.

kodeksy – zbiory orzeczeń, rozstrzygnięcia sądów królewskich które w sposób inny niż obowiązujące prawo zwyczajowe regulowało pewne kwestie, pojawiały się w XVIII w.p.n.e, prawodawcą był Bóg, a ludzie mieli stać na straży przestrzegania prawa i egzekwować je np. Kodeks Hammurbiego.

Sumeryjska koncepcja władztwa uniwersalnego oparta na modelu namiestnictwa teokratycznego:

Panteon Sumeryski

Enlil Pan miasta Nibru

 Pozostali Bogowie

Namiestnik Enlila

 Namiestnicy pozostałych Bogów

Namiestnik I

 Namiestnik II

Namiestnik III

ĆWICZENIA III (19.10.2010, wtorek - nieobecna)

  1. Grecja:

a)periodyzacja rozwoju myśli;

b)jońska filozofia przyrody:

- ogólne cechy;

- Heraklit z Efezu (wariabilizm, dialektyka, determinizm);

- pitagorejczycy;

- Demokryt z Abdery (materializm, relacja człowiek – polis, prawo, rządzenie);

Protagoras z Abdery 

ŻYCIE – grecki filozof, zaliczany do sofistów. Większość swojego dorosłego życia spędził najprawdopodobniej jako podróżujący po Grecji nauczyciel filozofii.Ok. 444roku p.n.e. Perykles zaprosił go do wspólnego ustalania konstytucji jednej z nowo założonych kolonii Aten - prawdopodobnie Turioj, cieszył się więc sporym szacunkiem. Za swój ateizm został wydalony z Aten. W swoim dziele O bogach wypowiedział zdanie: O bogach nie mogę wiedzieć ani czy istnieją, ani czy nie istnieją, ani też jaka jest ich istota i jak się pojawiają. Wiele bowiem rzeczy stoi na przeszkodzie, aby można było coś o tym wiedzieć; niemożliwość odpowiedniego doświadczenia zmysłowego i krótkość życia człowieka. Charakterystyczna postawa Protagorasa, z której wynika przekonanie o niemożności poznania natury Bogów, zyskała później nazwę agnostycyzmu. Sformułowanie "niemożliwość odpowiedniego doświadczenia zmysłowego" kieruje naszą uwagę na subiektywizm doznań ludzkich, któremu Protagoras poświęcił wiele uwagi.

IDEE - Hasłem przewodnim Protagorasa było "uczyń słabszy argument silniejszym". W przeciwieństwie do innych filozofów starożytnych Protagoras, nie popisywał się wiedzą encyklopedyczną. Interesował się sztuką, przemówieniami, aby zyskać sympatię ludu w polityce. Protagoras bardziej niż sprawami kosmosu, interesował się zgłębianiem natury człowieka.

Najtrwalej wpisanym w naszą tradycję zdaniem Protagorasa jest słynne: "Człowiek jest miarą wszechrzeczy"; Protagoras był zwolennikiem relatywizmu poznawczego: głosił, iż nasz ogląd rzeczywistości zależy od tego, kim jesteśmy. Przypisuje się mu również przekonanie, iż z relatywizmu poznawczego można korzystać w życiu publicznym, przekonując do rzeczy, które wydają się niegodne lub w które się po prostu nie wierzy - tłumacząc to właśnie względnością wszelkich racji.

Drugą istotną sferę działalności tego filozofa była sztuka poprawnego wysławiania się - orthoepeia. Protagoras, udzielając lekcji młodym Grekom, zwracał ponoć szczególną uwagę na poprawne stosowanie słów i skłaniał ich do bacznego przyglądania się kształtowi wypowiedzi. Przypisywano mu napisanie pierwszego podręcznika gramatyki (pierwsze podręczniki gramatyki powstały w rzeczywistości w starożytnych Indiach).

Sofista jest bohaterem Platońskiego dialogu Protagoras, w którym m.in. opowiada słynny mit mówiący o rozwoju cywilizacji, a także przedstawia interpretację wersetów zaczerpniętych z Symonidesa (339b n.).

Wpływ na filozofię i kulturę - Wpływ Protagorasa wyrażał się w dużym stopniu przez polemikę z jego relatywizmem, np. platońskie poszukiwanie elementu niezmiennego i obiektywnego - "idei". Zamiłowanie do teorii języka zainteresowało Protagorasem wielkich pisarzy: Eurypidesa i Sofoklesa, a jego badania były kontynuowane przez następców. W szerszym kontekście na poglądy sofistów powoływali się w XIX wieku pozytywiści, a w XX - pragmatyści.

SOFISCI - Protagoras z Abdery NURT: subiektywistyczno – relatywistyczny :
„człowiek jest miarą wszechrzeczy” → nic obiektywnie nie istnieje (relatywizm); wszystko zależy od punktu widzenia, nie ma prawdy obiektywnej – wszystko to tylko mniemanie, pełne poznanie jest niemożliwe
„polis jest miarą wszechrzeczy”
umowa społeczna – godzi rolę człowieka i polis (człowiek jest miarą, jako czynny uczestnik polis)
psychologizm – indywidualne emocje, nastawienie jednostki
geneza polis: powstało w wyniku boskiej interwencji. Ludzie są zbyt subiektywistycznie nastawieni, iż sami nie mogli by się porozumieć bez wsparcia z zewnątrz (kto nie mógł się dostosować, tego zabijano).

ĆWICZENIA IV (26.10.2010, WTOREK)

c sofistyka (ogólne cechy) i sofiści (bez nurtu retoryczno-nihilistycznego);

d)Sokrates;

e)Platon: idealizm; polis jako człowiek w dużej skali (sprawiedliwość, inne cnoty, części duszy); modele idealne i ewolucja poglądów Platona; cel polis; „Państwo” (tęsknota za wspólnotami trybalnymi; sofokracja, koncepcja organiczna, edukacja, teoria przewrotów, ewolucja ustrojów); „Prawa”.

Racjonalizacja etyki. Dla greków organizacja polityczna polis musiała opierać się na fundamencie etycznym. Sofia(mądrość) musiała być praktyczna i oparta na etyce, miała służyć realizacji etyki.

Polityka to te postawy które wiążą się z życiem publicznym dla greków. Trzy klasyczne filary starożytne: onkologia(metafizyka) zajmująca się bytem, epistemologia – dział zajmujący się tym jak człowiek uczy się, poznaje, trzeci dział to etyka dotycząca relacji międzyludzkich (z etyki wykształciła się polityka).

Platon –idealizm polityczny

ŻYCIE – uczeń Sokratesa, żył w IV-V w.p.n.e, boleśnie przeżył śmierć Sokratesa, jego matka była siostrą Solona, jego ojciec był ostatnim władcą Attyki, miał błękitną krew, jego koncepcja jest buntem przeciwko rzeczywistości demokratycznej w polis, tworzy własny, wyidealizowany model polis, stosunków społecznych, pewnej wspólnoty społeczno-politycznej, jest bardzo przeciwny demokracji, należy do nurtu idealistycznego, twórca ideologii o świecie idei, zakłada że istnieją pewne archetypy (odbicia), istnieją materialne byty pochodne(bliższe i dalsze od ideału), wraz z oddalaniem się od ideały w bytach pochodnych jest coraz mniej pierwiastka idealnego, są one mniej doskonałe i bardziej podatne na zepsucie, bezruch jest boski, trzeba trwać aby pozostać jak najbliżej boskości, postęp jest skutkiem ścierania się przeciwieństw(ujęcie dialektyczne), uważał że możliwie jest zdobycie całości wiedzy i mądrości (w przeciwieństwie do Sokratesa który twierdził :”Wiem że nic nie wiem”), Platon uważał że posiadł całą wiedzę i mądrość i może rządzić.

Dobro – kategoria formalna która chroni przed zepsuciem

Platon przygląda się sprawiedliwości, sprawiedliwość wiąże się z człowiekiem, przygląda się wspólnocie polis aby badać w szerszej mierze sprawiedliwość, Platon za wzór zorganizowania swojej wspólnoty przyjmuje człowieka(koncepcja organiczna lub organicystyczna) wspólnota powinna działać jak duży organizm człowieka, istnieją określone ograny które powinny pełnić określone funkcje,

Dusza składała się z: rozumu, energii(uczucia) i pożądliwości(instynkty). W idealnej wspólnocie Platońskiej określone grupy społeczne będą pełniły funkcje tych trzech rzeczy z których składa się dusza.

Cnoty wyróżnione przez Platona: cnota sprawiedliwości (wykonywanie swoich obowiązków, a zakres tych obowiązków predysponowany jest naszymi zdolnościami a nie cudzymi poleceniami), cnota umiarkowania, cnota męstwa, cnota mądrości.

Każdy powinien posiadać cnotę sprawiedliwości i umiarkowania, jeśli ktoś posiada cnotę męstwa powinien spełniać funkcję energii, jeśli ktoś posiada cnotę mądrości powinien pełnić funkcję rozumu a jeśli ktoś nie posiada żadnej z tych cnót powinien zajmować funkcję pożądliwości.

Poglądy Platona o polis :

Idealizm zakłada że rzeczywistość nie wyczerpuje się w jednym rodzaju bytu, świat materialny jest światem wtórnym, gdzieś indziej znajduje się świat idei, to co nas otacza jest jedynie marną kopią bytów ze świata idei, świat idei nie jest postrzegalny zmysłami lecz rozumem.

Sofokracja platońska – rządy mądrości których Platon był zwolennikiem, do świata idei można dojść jedynie rozumem, bliskość tego świata pozwala się nie degenerować, rządzić muszą mędrcy którzy posiadają cnotę mądrości i pierwiastek rozumowy z duszy. Sofokracja pozwala zostać możliwie blisko ideału, jednakże mędrcy nie narzucają swojej władzy, oni nie chcą rządzić, każdy ma wykonywać swoje funkcje ponieważ ma takie predyspozycje, punktem wyjścia jest empiryzm i natura człowieka która determinuje czyjeś miejsce we wspólnocie. Mędrcy nie chcą lecz muszą rządzić, rządząc troszczą się o wspólnotę a nie tylko o siebie (nie jest to grupa autokratów).

kolektywizm – u Platona liczy się grupa a nie jednostka, jednostka pełniąc swoje funkcje spełnia jakąś rolę wobec grupy.

„Każdy ruch oddala Nas od ideału, bezruch jest boski”

Rewolucja polityczna – zmiana ustroju która chce wyeliminować Platon, skoro ustrój ma być utrzymany to należy wyeliminować wszelkie zmiany, przyczyną jej jest rozłam w grupie sprawującej władzę, za wszelką cenę chce zapewnić jedność tej grupy, służy temu zorganizowanie życia mędrców, oni wszystko co czynią czynią razem – komunizm koszarowy(kolektywny charakter konsumpcji i codziennego życia), celowi jedności służy również wyeliminowanie pewnych instytucji społecznych: rodziny i własności prywatnej – nie jest celem samym w sobie lecz środkiem prowadzącym do celu, gdyby utrzymać rodzinę mogła by się pojawić sprzeczność między imperatywem lojalności wobec rodziny a imperatywem lojalności wobec grupy, podobnie własność prywatna zagraża jedności grupy bo generuje zazdrość itd.

DRUGI DIALOG - Platon stwierdził że model który stworzył w dialogu „Politea” jest dobry dla bogów a nie dla ludzi. Drugi, inny model idealny Platon przedstawił w dialogu gdzie uważał że człowiek jest zbyt słaby by rządzić, rządzić winno prawo jako element boski, lecz prawo ktoś musi tworzyć, w przeciwieństwie do pierwszego modelu idealnego pojawia się prawo i organy które prawo będą tworzyć i egzekwować, mamy do czynienia z instytucjonalizacją. Najważniejszym organem jest Nocne Zgromadzenie które ma co jakiś czas dokonywać przeglądu ustaw i poprawiać je. Platon zakładał że prawo może w końcu osiągnąć ideał. Członkiem Nocnego Zgromadzenia mają być mędrcy(powtarza się element Sofokracji tym razem zinstytucjonalizowanej). Platon przywraca usunięte wcześniej rodzinę i własność prywatną, wspólnota jest otwarta na cudzoziemców, pojawia się niewolnictwo, prawa majątkowe, dziedziczenie. Zwierzchnictwo prawa jest ścisłą regulacją ludzkich aktywności przez prawo, prawo całkowicie krępuje ludzi mieszkających w polis. Prawo reguluje wszystko, dotyka każdej dziedziny życia. Kluczowy jest nadal kolektywizm lecz pojawia się w formie zinstytucjonalizowanej.

Był utalentowanym socjologiem, wnikliwym obserwatorem otaczającej go rzeczywistości łączy idealizm filozoficzny z obserwacją rzeczywistości i własnymi upodobaniami, powybierał z przeszłych, nieistniejących ustrojów rzeczy które najbardziej mu się podobały, skleił i zmodyfikował i na tym zbudował swoje idee, Platon i jego pisma w przetrwały w przeciwieństwie do innych pism filozofów z tamtych czasów(dziwnym trafem, poginęły, zostały spalone, skradzione). Jego koncepcję wykorzystywali ci którzy chcieli zatrzymać czas , „zatrzymać zmiany”. Jego poglądy to spojrzenie w punktu widzenia osoby rządzącej a nie przeciętnego człowieka

Jego idee wykorzystali : Aureliusz Augustyn, papiestwo(świat idei utożsamiany z Bogiem, król filozof może osiągnąć najwyższą prawdę – tak jak Bóg Chrześcijański).

Platon chciał się przeciwstawić koncepcji osobowego Boga, idealny świat, ale ideał jest bezosobowy, ideały nie są podmiotami, one po prostu są (nie czują, nie myślą, nie chcą). Platon nie lubił rzeczywistości w której żył, wracał często do czasów wcześniejszych, stworzył koncepcję negującą to co go otaczało.

ĆWICZENIA V i VI(9 - 16.11.2010 rok, wtorek)

Arystoteles: realizm; sprawiedliwość; związki etyka – polityka; punkt wyjścia (człowiek, rodzina, niewolnictwo, rozkaz); polis (pojęcie, geneza, cel, ustroje, teoria przewrotów); model polis idealnej; wkład.

Arystoteles – realizm polityczny

ŻYCIE -najwybitniejszy z uczniów Platona -322 p.n.e, nie pochodził z Aten a ze Stagiry (zwany stagirytą), był związany z Macedonią, jego ojciec był lekarzem Filipa Macedońskiego, w przeciwieństwie do Platona lubił rzeczywistość w której przyszło mu żyć, był nauczycielem Aleksandra Wielkiego, oskarżony o kolaborację z wrogiem przez Ateńczyków. Stworzył koncepcję afirmująca rzeczywistość, pogodną, widać w niej zdroworozsądkowy optymizm, chciał zająć się faktami, poznawać świat zmysłami a nie rozumem (empiria), szerzył realizm polityczny.

BYTY - Arystoteles założył że nasz byt jest dwoisty – występuje materia i czynnik kształtujący zwany formą, czysta materia jest czystym chaosem, sama forma jest czymś pustym, dopiero suma, synteza materii i formy to rzecz, obiekt, forma nie jest jednolita, ma różne aspekty, aby zauważyć wieloobiektowość formy należy obserwować świat, formą człowieka jest dusza zaś materią ciało, im bardziej się rozwijamy, im więcej zdolności z siebie wydajemy, tym bardziej jesteśmy bo nasza forma pokazuje coraz więcej obliczy

Związek etyki i polityki – tworzył dzieła o charakterze encyklopedyczny, stworzył mało nowych rzeczy, zebrał i uporządkował mądrość rzeczy, podział na nauka i mniemanie, podział nauk na demonstratywne(nauki przyrodnicze) i spekulatywne(nauki wymagające pomyślunku) które z kolei podzielił na nauki teoretyczne i praktyczne(etyka i polityka). Przedmiotem polityki jest to co piękne i sprawiedliwe, polityka jest nauką praktyczną, jest środkiem osiągania celów. Związki między etyką i polityką są nierozerwalne, polityka jest narzędziem do przejścia od założeń do ich realizacji, etyka jest punktem wyjścia, jest celem działania.

Sprawiedliwość – jest punktem wyjścia u Arystotelesa,

Sprawiedliwość warunkuje trwanie wspólnoty, jest podstawą politycznie zorganizowanej wspólnoty, jest kryterium tego co jest sprawiedliwe co nie, ona pozwala działać wspólnocie, określa relacje obywatela do polis, jest kluczowym pojęciem w ideologii Arystotelesa.

Poglądy społeczne Arystotelesa – człowiek jest zwierzęciem stadnym, człowiek ma naturę rozumną i towarzyską, nie jest samowystarczalny, zawsze żyje w grupie, najmniej liczną grupą jest rodzina, w rodzinie dominującą pozycję zajmuje ojciec, w rodzinie występują różne relacje, każda z tych relacji jest relacją władzy i opiera się na rozkazie oraz hierarchii, wydawanie i podleganie rozkazom jest dobre, konieczne, oczywiste nie jest niczym złym(ojciec nad matką, ojciec nad dziećmi, ojciec nad niewolnikami etc). Władza oparta na przesłankach naturalnych a nie na przesłankach totalitarnych. W polis także istnieje podział na rządzących i rządzonych, rządzący są predestynowani do rządzenia , grupa rządzących często się zmienia, jest rotacja, przy władzy znajdują się rożne grupy które się zmieniają, relacja władzy jest naturalna i dlatego dobra,

Niewolnictwo – Arystoteles jest zwolennikiem niewolnictwa, uważa że istnieją ludzie wolni z natury(Grecy) i niewolni z natury(barbarzyńcy)

Obywatel jest wolnym człowiekiem mającym prawa obywatelskie, może głosować, obywatele musza być ludźmi równymi, wolnymi i posiadającymi prawa polityczne.

Polis jest wspólnotą samowystarczalną, naturalną, doskonałą, wspólnotą osad powstałą ze względu na potrzeby życia i dla popierania najwyższego dobra.

Ustrój jest formą, ludzie są materią, ustrój jako forma porządkuje stosunki międzyludzkie, nie ma ustroju idealnego, każdy musi być dopasowany do konkretnych warunków, do faktów trzeba dopasować ustrój, fakty można by ukazać jako dwa kryteria: jakościowe(jakie kategorie ludzi można znaleźć w polis: bogactwo, wykształcenie, szlachetność-urodzenie, wolność) oraz kryterium ilościowe(jak duża jest polis i jak wielu jest poszczególnych osób) Podstawowym podziałem jest demokracja i arystokracja gdyż podstawowym podziałem wśród ludzi jest podział na biednych i bogatych. Monarchia- dobra- tyrania- zła, arystokracja- dobra oligarchia - zła, politea – dobra ochlokracja (rządy tłumu) – zła.

Źródłem przewrotów jest naruszenie równowagi ustrojowej – kluczowe jest utrzymanie równowagi między kryterium ilościowym i jakościowym, tam gdzie jest dużo bogatych nie można tworzyć demokracji, tak gdzie jest dużo biednych nie można ustanowić oligarchii bo ludzie dążyć będą do bunty, przewrotu, przewrót jest skutkiem popadnięcia w skrajność(doktryna umiaru Arystotelesa, koncepcja środka). Zasadniczą przyczyną przewrotów jest niedostosowanie ustroju do konkretnych stosunków społecznych. Rewolucja pojawia się gdy pojawia się niezadowolona grupa społeczna w polis która nie ma dostępu do władzy. Aby zapobiec trzeba stosować fakty.

Ustrój według Arystotelesa – wielość cech i kombinacji.

Nie ma ustroju idealnego. Jest on formą ,a ludzie są materią.

Arystoteles był empirykiem, więc punktem wyjścia jego rozważań jest fakt. (Należy być świadomym tego faktu.) Punktem wyjścia są stosunki społeczne. Demokracja albo oligarchia. Demokracja występuje tam, gdzie występuje przewaga biednych; oligarchia tam, gdzie jest przewaga bogatych. Demokratyczna równość nie może zaistnieć w przypadku nierówności społecznych.

Wyróżniamy ustroje prawidłowe i zdegenerowane. Są to monarchia, tyrania, oligarchia, arystokracja, demokracja, demagogia. (podane w parach). Przyczyną tego jest nieadekwatność funkcjonującego ustroju względem stosunków społecznych.

Ustrój opiera się na faktach; nie ma idealnych stosunków społecznych. Model społeczeństwa idealnego, doktryna środka, doktryna umiaru (umiar w określeniu danego ustroju społecznego; nie ma więc ani równości, ani idealnej własności jednostki – wszystko jest wyśrodkowane)

Reglamentacja u Arystotelesa też występuje. Powodem nadrzędności społeczeństwa nad jednostką jest fakt, że człowiek to zwierzę, które do przetrwania potrzebuje społeczeństwa. Osiągnięcie szczęścia przez jednostkę jest możliwe po uznaniu przez nią nadrzędności polis. Aby być obywatelem należy być osobą naprawdę wolną; jedynie ten, kto czyni wszystko dla przyjemności, nie przejmując się tym „co włoży do garnka” jest człowiekiem wolnym.

Istnieją trzy stany społeczne:

a) wojownicy – młodzi ludzie;

b) urzędnicy – ludzie w wieku średnim;

c) kapłani – ludzie starsi, którzy dużo wiedzą, ale nic z tego nie wynika.

Polis – wspólnota o charakterze idealnym.

Twórczość Arystotelsa - Arystoteles stworzył model teoretyczny, który był podniesieniem abstraktu do modelu praktycznego; Nie zwracał uwagi na osiągnięcia Aleksandra Macedońskiego, dlatego że ukształtował go dorobek pokoleń poprzednich Greków klasycznych. Jego główną wartością (Arystotelesa) jest uporządkowanie wielowiekowego dorobku Greków. Nadał formę materii greckiej. Jego dzieło „Polityke” obejmuje cały uporządkowany, grecki dorobek. Część dzieł Arystotelesa ocalała dzięki temu, że przepisywali je Muzułmanie.

Skutki jego działalności - Jego dzieła stały się podstawą fundamentu kościoła katolickiego (wcześniej były nią dzieła Platona); uczyniono z niego doktrynera i ideologa pewnego ładu społecznego.

W nauce świeckiej odrzucono Arystotelesa w XVI wieku, gdyż był on przeciw absolutystyczny. (jeśli dobrze usłyszałam użył słowa „kontrabsolutystyczny”)

Absolutyzm – myśli jednostki są myślami władcy (subiektywizujący). W modelu greckim

natomiast nie ma takiej władzy „magicznej”. Jest to model obiektywizująco-przedmiotowy. Istnieją pewne określone formy państwa. Przedmiot władzy (przedmiot/podmiot, na który władza oddziałuje) determinuje osobę, która musi działać i czas działania; z perspektywy tego, na którego ta władza oddziałuje (w modelu absolutystycznym z perspektywy tego, który na nas oddziałuje). W zależności od obszaru działania mamy szczególne ustalenia, kto będzie na nas wpływał i w jakim zakresie. Jest to mądrość praktyczna.

Hellenizm.

g)    hellenizm (ogólnie), stoicyzm.

To kolejny etap myśli greckiej i coś, co należy powiązać z dokonaniami Aleksandra Wielkiego. Nagle pojawiła się zwierzchność macedońska i ludność grecka zauważyła, że mimo tego, że istniało coś ponad polis, to zwykły człowiek nadal żył. Detronizacja polis nie wpłynęła na człowieka, więc uważano, że Arystoteles się pomylił. Wiązało się to z kresem świadomości greckiej. Władza, która przyszła była obca. Sprawy publiczne były związane z dominacją zewnętrznych czynników.

Powstała myśl indywidualistyczna; kryzys świadomości był związany z kryzysem wartości.

Ludzie zaczęli się zajmować swoimi sprawami. Podział na Greków i barbarzyńców stracił na znaczeniu; wszyscy byli Hellenami. Byli braćmi, należeli do jednej grupy. Grecka ekskluzywność zniknęła więc na zawsze.

Kultura hellenistyczna była połączeniem elementów greckich z elementami wschodnimi.

(np. greckiego racjonalizmu z wschodnim mistycyzmem). Koncepcja teokratyczna – rządzący sprawował władzę z woli boga. - wypadkowa kultury greckiej i kultury wschodu. Myśl indywidualistyczna poczucie jedności z państwem słabnie. Czas kosmopolityzmu – ojczyzna tam gdzie dobrze.

Nurty hellenizmu:

A) stoicyzm

B) sceptycyzm

C) epikureizm

Stoicyzm pozwolił przejść od Grecji do Rzymu. Stał się doktryną Rzymu, oficjalną filozofią

rzymską. Hryzyp z Sobii i inni stworzyli koncepcję materialistyczną, monistyczną; a Rzymianie

przejęli od nich to, czego potrzebowali. Nie tracili czasu na rozważania filozoficzne.

Hellenizm , tło to podboje Aleksandra Macedońskiego. W myśl greckiej wysokości powstaje hellena- osoba.

Hellen – osoba która żyje w zgodzie z kulturą helleńska.

Kryzys dawnych wartości, Jak pogodzić fakt panowania Aleksandra nad Polis grecka?

Koncepcja rozwiązanie – czczenie panującego jako Boga , Grecy nie byli w stanie uznać monarchii. Rezerwa wobec angażowania się w działanie polis.”To nie nasze rządzenie”

→ Epikureizm

→ Stoicyzm

→ Sceptycyzm

Stoicyzm - „ niebiańska brama”

  1. średnia stoa- Macedonia

  2. młoda stoa- Rzym

  1. stara stoa – Grecy

Materializm, monizm nie ma idei, materializm energetyczny – materia zwykła i myśląca. Panteizm – boski logos – czynnik kształtujący przenikający wszystko każdy człowiek ma udział w logosie. Ludzie są równi bo maja rozum łączący ich z logosem.

Prawa natury wynikają z logosu. Kosmopolityzm wynika z rozumu, logosu. Czyniąc użytek z rozumu możemy dotrzeć do cnoty. Prawa natury → cnota . Człowiek używający rozumu widzi co naturalne i sztuczne i odrywa się od tego co sztuczne. Na człowieka oddziałuje wiele czynników więc Apatheia – uwolnienie się od trosk na które nie mamy wpływu lub druga możliwość poddać je ( niemożliwa do realizacji)

Nie chciej tego czego nie możesz, wolność jest obowiązkowa. Prawdziwe jest tylko prawo natury. Mędrzec powinien uczestniczyć w życiu publicznym.

Kosmopolityzm łączy ludzi równość wspólność.

Ja → rodzina → osada → (…) → wspólnota bogów i ludzi

Monarcha ma realizować postulaty wspólnoty tylko on panuje nad mozaika ludzi i kultur, ma się oprzeć na ideale rozumu miłości równości i braterstwa.

Rzymianie przejęli stoicyzm - rygoryzm moralny → podporządkowanie się prawu natury. Stoicyzm odzwierciedla zmiany i adoptowany przez Rzymian stoicyzm odrzucał niewolnictwo.

Wieki średnie – rewolucja w XVII w.

Aureliusz Augustyn: teocentryzm; własność, niewolnictwo; respublica (definicja, geneza); władza; relacja władza świecka-Kościół; hierarchia prawa. 

ramy czasowe 476-1453; Średniowiecze jest wypadkową trzech elementów – tradycja rzymska; chrześcijaństwo, kultura germańska; zbyt długi okres aby był wewnętrznie jednolity.

Punktem orientacyjnym jest przełom wieku XI i XII. Do przełomu mieliśmy do czynienia ze wspólnotami które nie były ani w pełni świeckie ani w pełni z kościelne w naszym rozumieniu. wspólnoty te były wpadkową tendencji świecko-kościelnych. Panujący panował z woli Boga był niejako królem-kapłanem. Bierze się to ze Starego Testamentu czyli de facto z Mezopotamii. W tym okresie (do przełomu) biskup może dokonywać sakramentów ale także rzeczy świeckich.

Trudno w tym okresie mówić o państwie w ogóle jest to czas poważnego kryzysu świadomości, ludzie opierali się na konkretach. Rozdrobnienie feudalne wiązało się z tym że władcą jest ten kto może przyjść i ukarać ewentualnie ochronić a nie z tym że brakowało możliwości technicznych czy administracyjnych do rządzenia większym obszarem, dlatego konstrukcja państwa była abstrakcją. Ludzie mieli marne pojęcie o świecie wąskie horyzonty dlatego nie tworzyli wybitnych koncepcji. Europa średniowieczna to Europa germańska, elementy germańskie były elementami demokratycznymi a rzymskie były teokratyczne. Germańskie koncepcje mówiły że władza płynie od dołu tj. ludu

Kościół w średniowieczu i papież

Wspomniany przełom ten to reforma kościoła - Dictatus papae i konkordat wormacki, pojawił się kościół zinstytucjonalizowany z podziałem władz i z instytucja papieża. Kościół bił swoją monetę, miał własne sądy itp czyli miało to państwo wszelkie elementy państwa w oparciu doktrynalnym a nie jak wcześniej np. u Karola Wielkiego prostej koncepcji że władca ma kontakt z Bogiem i może wszystko.

Papież posiadał swoistą osobowość jako głowa kościoła "kościół to mistyczne ciało Chrystusa" odnoszono to do papieża twierdząc że papież to mistyczne ciało kościoła. Przełom ten to pierwsze państwo mające jakiekolwiek zaplecze doktrynalne. Do tego momentu każdy władający posiadał kontakt z Bogiem, od teraz jest pośrednik z Bogiem jakim jest papież, tylko on wyłączenie posiadał kontakt z Bogiem.

Argumentacja że panuje z woli Boga została zmonopolizowana przez papieża. kościół wyniósł sie ponad inne wspólnoty de facto uporządkował te wspólnoty i w jakimś stopniu zhierarchizował bo był nad nimi. Zmonopolizowanie przez papieża tego kontaktu zmusiło władców do wymyślania koncepcji uzasadniających ich panowanie, stąd np. na dworze francuskim wielu jurystów i myślicieli opracowywało kontr teorie. Władcy stali władcami stricte świeckimi ich wspólnoty także. od teraz droga do Boga wiodła tylko przez papieża.

- dwa okresy które się na siebie nakładają

1) od wieku 1100 do 1300 czas dominacji kościoła

2) 1296-1300 zatarg Filipa IV z Bonifacym VIII gdzie kościół nie wytrzymał tej konfrontacji. Filip IV był pierwszym doktrynalnie niezależnym władcą od kościoła.

Uniwersalizm

Uniwersalizm cesarski nie wytrzymał z papieskim. Reforma kościoła wiązała się z próbą emancypacji z uniwersalizmu cesarskiego. Papież z jednej strony był sługą Boga z drugiej strony był najwyższym funkcjonariuszem kościoła. Koncepcja władzy kościoła stała się wzorem którzy potem imitowali inni władcy.

Z tego że istnieje Bóg wynika hierarchia- bo ma on swojego namiestnika a on określa swoich pomocników/wykonawców a z tym łączy się hasło posłuszeństwa. Ważny jest zewnętrzny autorytet pochodzący z woli Boga. Pismo święte nie wiąże dlatego że jest dobre ale dlatego że pochodzi od Boga. (podobnie jak Koran)

- monarchizm- skoro jest jeden wybrany przez Boga to trudno o wykształcenie się innej formy ustrojowej. W PEWNYM przybliżeniu jak w starożytnej Mezopotamii. Prawo było u władzy do XI w. po tym przełomie prawo utożsamiono z Bogiem. Średniowiecze to ścisłe splecenie prawa i religii. Bóg był normą a nie "siwym starszym panem". Jest to wynik reformy kościoła (powiązanie prawa i religii). Religia wieków średnich to zespól przesłanek ilośc tych przesłanek najprościej mówiąc zależała od tego czy się pójdzie od nieba czy czyśćca

Dorobek grecki → przedmiotowo-obiektywizujące ujęcie władzy – z perspektywy obywatela!

Absolutyzm → podmiotowo-subiektywizujące ujęcie władzy → z perspektywy jednostki wykonującej władzę!

Cechy średniowiecza:

INNY PODZIAŁ:

  1. od 476 – XIII wieku – Platon w interpretacji Aureliusza Augustyna (inna grupa)

  2. od XIII wieku do XV wieku – średniowiecze Arystotelesa w interpretacji Tomasz z Akwinu – TOMIZM

→ rzeczywistość tak się zmienia, że augustynizm nie przystaje do niej, zlecono Tomaszowi z Akwinu reinterpretację Arystotelesa w duchu chrześcijańskim TOMIZM (dziś neotomizm) do XVI wieku do absolutyzmu.

ŚWIĘTY AUGUSTYN

Św. Augustyn był Rzymianinem i żył na przełomie IV/V w. Okres do XIII wieku determinowany myślą platońską można określić jako okres upadku kultury, regresu Europy. Barbarzyńcy (barbarus - obcy) nie dorównywali Rzymianom, próbowali przejąć od nich wiele rozwiązań. Był to czas kryzysu świadomości, gdyż większość ludzi, poza wybitnymi jednostkami, nie potrafiła myśleć abstrakcyjnie. Był to również okres, w którym splatają się ze sobą różne kultury: rzymska, chrześcijańska i germańska. Od VIII wieku rozwija się feudalizm (teneo, tenere), władztwo polityczne. Można mówić w tym czasie również o tzw. „królach kapłanach”, którzy mieli tak samo jak kapłani kontakt z Bogiem. Do XII wieku nie możemy mówić o zorganizowanym Kościele i państwie jako takim, a pomiędzy władcą a kapłanem właściwie nie było różnicy. Władca był pomazańcem bożym. Występowały oddolne, ale jakby ochrzczone wspólnoty plemienne. Władza nad wspólnotą pochodzi od Boga, który ma swojego namiestnika w postaci władcy (koncepcja teokratyczna). U podstawy takiej wspólnoty leży rodzina, ponad nią jest władca, który jest pomazańcem bożym i ma bezpośredni kontakt z Bogiem, a na samej górze jest Bóg. W tym czasie dominowało cesarstwo i koncepcja uniwersalistyczna.

Na przełomie XI/XII wieku dokonuje się tzw. wielka reforma Kościoła. Kościół tworzy się jako organizacja, instytucja. Ważne daty związane z tym procesem:

Od XI do XIII wieku można zaobserwować dominację Kościoła. Tylko papież miał kontakt z Bogiem, gdyż był uznawany za następcę/zastępcę nawet samego Chrystusa, a szczególnie św. Piotra i z tego tytułu dzierżył on klucze do nieba. Pomiędzy władcą a Bogiem pojawia się pośrednik, czyli papież.

Kościół od XII wieku uzyskał osobowość prawną, stał się strukturą zinstytucjonalizowaną i zhierarchizowaną z własnym sądownictwem i prawem (kanonicznym) oraz własnymi namiestnikami kanonicznymi. Kościół utożsamiany był z mistycznym ciałem Chrystusa. Uważany był również za persona moralis (osobę moralną), która nie była tylko tworem materialnym. Wspólnoty zyskały stricte świecki charakter, a teokratyzm stał się monopolem papieskim. W XIII wieku rozpoczyna się okres zdeterminowany myślą Arystotelesa. Jego poglądy (ochrona wielości wspólnot, naturalizm, empiryzm, stwierdzenie, że fakty są najważniejsze) uzasadniały istnienie wspólnot. Arystoteles został odrzucony w XVI wieku. Pojawia się model swoistej „monarchii papieskiej”. Papież może działać bezpośrednio, np. może zmieniać prawo ustanowione przez króla.

Bóg

papież

król1 król2 król3 król4

Jan z Salisbury

John of Salisbury. Biskup angielski żyjący w XII wieku. Napisał Policraticus ok. 1152/9 r., w którym opisał zeświecczone wspólnoty. W swoim dziele generalizuje, opisuje rzeczywistość i wyraża pewne poglądy. Porównuje wspólnoty do ludzkiego ciała (ujmuje je całościowo jako byt), w którym:

Następuje pewna reifikacja wspólnoty dzięki Janowi z Salisbury. Wspólnota uzyskuje odzwierciedlenie materialne, pojawiła się w świadomości ludzi jako ciało. Stała się bytem materialnym, jeszcze nie abstrakcyjnym.

Świat Arabski

  1. Arabowie średniowieczni: Mahomet i nowa religia; związki polityka – religia; teokracja; poglądy na temat kalifatu (podział islamu); prawo (szaria i źródła prawa). 

Mahomet i nowa religia- W Arabii najważniejszym miastem była Mekka. Była miastem gdzie istotną rolę odgrywały pieniądze i koneksje. Żył tam człowiek o nazwisku Kutam - później przybrał imię Mahomet ( co oznacza po arab. Czcigodny). Ożenił się z bogatą wdową, dzięki jej bogactwu nie musiał pracować i dlatego miał czas na rozmyślanie. Pewnego dnia udał się na pustynie gdzie miał objawienie. Od tamtej pory Mahomet głośno zaczął potępiać niemoralne życie w Mekce. Jego poglądy nie spodobały się ówczesnym władzą dlatego Mahomet zmuszony był uciec z Mekki i udał się do Medyny w 622r. Tam wytoczył wojnę przeciwko Mekce. Zwycięstwo Mahometa doprowadziło do porządku religijnego.
Mahomet doprowadził do powstania nowej religii a mianowicie

ISLAM która głosi :
- wiara w jednego boga Allaha ( monoteizm)
- utrzymanie kultu świętego kamienia Kaab w Mekce.
Mahomet dążył do powstania wspólnoty ludzi. Popierał ekspansję i wojnę która wynikała z Koranu ( świętej księgi). Walczył ze złem i przeciwnikami Allahah. Mahomet dążył do utrzymania równości społecznej, utrzymał tez własność prywatną

5 filarów islamu:

Dżihad – święta wojna. Wojna jest zjawiskiem, z którego wyrósł islam – była celem i środkiem. Konstrukcja narodu wybranego przez Allaha – Muzułmanie są szczególni, mają misję obrony wiary Koran składa się z 14 sur – ksiąg, które są ułożone od najdłuższej do najkrótszej Allah jest władcą i on sam rozdaje korony. Namiestnikiem Allaha jest kalif – jest on władcą teokratycznym, niczym nieograniczonym. Po śmierci Mahometa miały miejsce spory, kto powinien zostać kalifem. Doszło do rozłamu na trzy grupy religijne: Sunnici – kalif to człowiek wybrany spośród elity. Ma pełnić rolę opiekuna, ma działać, gdy człowiek sam sobie z czymś nie radzi

2) Szyici – kalifem powinien być imam – człowiek święty, który ma kontakt z Mahometem

3) Charidżici – nurt demokratyczny – kalifem ma być ten, kto ma do tego kwalifikacje moralne; hasło równości

Religia miała pełnić funkcję integracyjną. Islam nigdy nie zakładał podbojów w celu nawracania, a jedynie w celu zdobycia władzy na nowych terytoriach

Prawo

Szariat – święte prawo islamu; „Droga wiodąca do wodopoju”

Sunna – opis życia Mahometa

Koran i sunna nie wystarczyły do rządzenia.

Adat – prawo miejscowe

Koran + Sunna + Adat = Szariat

Szariat to zbiór norm, powstały w wyniku praktycznych działań i w celu ich dokonywania.

Kadi – sędzia

Szkoły koraniczne – nie wymagane na kolokwium

Prawo miało integrować, a troska o jego zachowanie/przestrzeganie była jednym z obowiązków kalifa.

Inne źródła prawa:

Kijas - analogia – metoda wnioskowania prawniczego

Fetwy – zbiory wyroków na podstawie Kijas

Filch – doktryna, nauka prawa

VIII/IX w. – Taklid – akceptacja prawa, tego co jest bez zastanawiania się nad tym.

BIZANCJUM

Myśl imperialna Bizancjum: cezaropapizm (isapostolos), teokracja i absolutyzm (basileus autocrator), prawodawstwo (nomos empsychos). 

Bizancjum –synkretyzm, łączy elementy wielu kultur: greckiej, rzymskiej, chrześcijaństwa i elementy kultury bliskiego wschodu, w miejscu dawnego wyboru władcy przez lud pojawia się imperator, ma miejsce wiele rewolucji pałacowych, ustrój jest niestabilny, ponieważ utrzymuje fikcję, brak zasad dziedziczenia, rządzący nie posiadają który wyjaśniał by ich pozycję,

Teokratyzm – władca jako namiestnik Boga, uświęcony, charyzmatyczny, równy apostołom (żaden papież nie był wyższy niż cesarz), cesarz to półbóg, zastępca, następca Jezusa. Władza pochodzi od Boga, potwierdzenie wyboru władcy przez lud – aklamacja

Bóg władca lud

Konstrukcja „is apostolos” – wyklucza spór między władzą świecką a duchową, papież podlega cesarzowi, synteza kościoła i państwa w osobie cesarza, kościół był narzędziem w rekach władcy, funkcjonariusze kościelni byli funkcjonariuszami państwa. CEZAROPAPIZM , pochodzenie władzy od Boga, postawa absolutyzmu, nie można władcy ograniczać gdyż wykonuje on wolę boską

Prawo – silne w Rzymie, doktryna zakłada że panujący ma działać przez praworządność, (obowiązek przestrzegania przez niego prawa co było fikcją). Konstrukcja żywego prawa – imperator stawał się prawem, jego wola staje się prawem, Władca nie podlegał prawu, on nim był, stawał się normą, władca był basileus autocrator samorządy władcy, swobodna interpretacja rzymskiej tradycji pod presją dawnych okoliczności.

Ustawodawstwo Justyniana – Trybonian i jego komisja, wybierają te przepisy które są przydatne, Justynian wybrał i skodyfikował wszystkie przepisy które były mu na rękę, resztę zniszczył. Prawo miało być czynnikiem integrującym, narzędziem politycznym cesarza, jedno prawo miało wiązać wszystkich, tak samo integrować miała religia – jej jedność, władca ustala dogmaty religijne UNIWERSALIZM –wschodnio rzymski , jedność cesarstwa, religii i prawa, tępiono wszystkie odstępstwa np. herezje.

Umocnienie władzy na wschodzie : sojusze, konstrukcja rodziny monarszej : głową był basileus, najbliżej byli bracia itd. , później rodzina basileusa.

XIII. w ponowny rozpad, podbój Konstantynopola przez krzyżowców, presja społeczna.

RENESANS XVI WIEKU

Renesans:

  1. zwierzchnictwo papieża i cesarza stają się jedynie teoretyczne – powstają państwa narodowe (choć takie pojęcie w sferze intelektu jeszcze nie istniało),

  2. Machiavelli i Bodin tworzą pojęcie państwa w sferze intelektu,

  3. Europa nie jest już jedyna, odkrycia geograficzne otwierają ludzkie umysły, pojawiają się nowe kraje

Trzy główne nurty myślowe.

  1. Myśl utopistyczna

nazwa pochodzi od dzieła Tomasz Morusa „Utopia” „utopia” – nigdzie, również F.Bacon, państwo gdzie ludzie byli wolni, równi, nie było obszernej reglamentacji prawnej, centralny podział dóbr, praca wykonywana dla dobra ogółu wspólna własność, zniechęcenie wobec cudzoziemców(psują tradycję i obyczaje), uniwersalizm i unitaryzm, rygorystyczna reglamentacja życia społecznego, podstawy do ustrojów o charakterze totalitarnym (państwa socjalistyczne i komunistyczne)

Kreacja wymarzonego świata idealnego, bez prawników. Obraz rzeczywistości idealnej.

Nie chcieli wprowadzać tego w życie – było to zawoalowana forma krytyki rzeczywistości. Inny punkt widzenia jest taki, że były to zwykłe fantazje, bajki.

  1. Nurt reformacji.

Wywołał lawinę zmian politycznych. Reformacja doprowadziła do tego, że każde z państw miało „szansę na swojego boga” – „cuius regio eius religio”. Nagle zabrakło pośrednika między arystokracją rządzącą, a Bogiem – wcześniej był to kościół. Wzmocniło to państwa, a także pogłębiła podział na państwa, które wcześniej jednoczyła jedna religia.

  1. Nurt realizmu politycznego.

Jean Bodin i Niccolo Machiavelli. Nie krytykują rzeczywistości lecz przypatrują się jej. Tworzą doktrynę dotyczącą aktualnego obrazu rzeczywistości. W tym sensie są przeciwnikami utopistów i idealistów politycznych

Wiek XVIII

K. Monteskiusz: empiryzm, duch praw, prawo, ustrój (zasada i natura), wolność, podział władz. 

Czas reform, np. Rewolucja Francuska, oświecenie, zmiany w kierunku praktyki.

Ludzie zaczynają interesować się polityką, Europa jest myślącą częścią świata, jej sercem zaś Francja. Planowano oprzeć się na konstrukcji prawno naturalnej, chciano implementować a nie tworzyć nowe, racjonalnie interpretować prawa natury.

Prawo natury – porządek ponad pozytywny, niezależny od człowieka, występujący zawsze i wszędzie (obiektywna ocena prawa natury), z niego wynikają naturalne i prawa obowiązki, dogmatyczna ochrona jednostki (subiektywna ocena). Chęć zmian relacji : wojna pokój, suweren poddany – władza publiczna.

Pojawia się zachwyt ustrojem angielskim, w Europie panuje absolutyzm, w Anglii zaś liberalizm i parlament. K. Monteskiusz – chce wprowadzić ustrój angielski w europie.

Cele oświecenia:

Racjonalizm – rozum to podstawa

Świeckość , laicyzacja – ateizm(całkowite usunięcie Boga), deizm (Bóg wprawdzie istnieje ale nie interesuje się żywotem ludzkim)

Elitaryzm – brak demokracji, egalitaryzm, oświecenie mas przez naukę praw oświeconych, istnieje prawo ludów nieoświeconych i oświeconych, ci którzy znają prawo oświecone mają oświecić nieoświeconych

Uniwersalizm – to samo oświecenie w całej Europie

Etapy oświecenia:

1789 – kończy się rewolucja francuska, początek romantyzmu

Pytania oświecenia :

PRAWO NATURY – rozpoczął wiek XIII (Grocjusz, Locke) – łączy się je z rozumem. W XVIII w. prawo natury nabiera charaktery intuicyjnego (coś wrodzonego)

Wolter, Monteskiusz – elitarna interpretacja praw natury, ludzie powinni mieć własność i być wolni, funkcje gwarancyjne dla klas posiadających (mają dużo, nie chcą tego stracić)

Rousseau – egalitarna interpretacja praw natury – plebajska władza jest przeciwna naturze, tworzą ją ludzie i dlatego nie jest ona naturalna, nie jest potrzebą człowieka wolność a równość.

MONTESKIUSZ – arystokrata, pozytywny stosunek do rzeczywistości, EMPIRYZM – bytom trzeba się przyglądać, najpierw występuje fakt a potem refleksja nad nim, na fakty człowiek nie ma wpływu, to co nas otacza nie jest wynikiem woli. Duch Praw – przesłanki faktyczne które trzeba wziąć pod uwagę zawsze gry stosuje się refleksję, model ustrojowy powinien uwzględniać panującą rzeczywistość (empiryzm) np. położenie kraju, klimat, religia, obyczaje, poglądy ludzi, cechy narodowe(to jest duch praw)

Punkt wyjścia – FAKT – obiektywny, działanie faktyczne – gwarantuje skuteczność, adekwatność, racjonalność

Cechy narodowe – XVIII w. , uznaje się istnienie narodów, ludność dzieli się na narody, narodowość, człowiek jest produktem historii, fakty oddziałują na człowieka, człowiek nie kształtuje świata

Niekoniecznie to co dobrze działa we Francji będzie dobrze działało w Anglii i na odwrót, indywidualizacja rozwiązań(cecha narodowościowa), ale istnieje zawsze wspólna cząstka wszystkich narodów.

Koncepcja Monteskiusza – Teologia(konserwatyzm), a prawo naturalne(elementy nowe) – syntezą jest tradycja

Doktryna umiaru

Pogląd(nurt) – liberalizm arystokratyczny – zakłada istnienie elity posiadającej pieniądze i elity „z urodzenia”, Monteskiusz łączy obie grupy w całość.

Liberalizm – wolność, jest kluczowa u Monteskiusza, środkiem zabezpieczenia wolności jest podział władzy

MIKOŁAJ MACHIAVELLI

N. Machiavelli: realizm polityczny (ogólnie i u Machiavellego), przejściowa dyktatura i docelowa republika; naród „wolny” a naród „zepsuty”, polityka a religia i moralność, pojęcie lo stato. 

Realizm polityczny:

  1. trzeba znać historię, aby dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe,

  1. trzeba patrzeć, co się dzieje dookoła.

Niccolò Machiavelli:

  1. virtù – inteligencja, spryt,

  2. fortuna – niezależne od człowieka,

  3. necessitas (konieczność),

  4. okazja;

  1. Wizja polityczna:

  1. Lo stato (państwo) – Machiavelli, de facto, opisał działanie państwa, stworzył konceptualną podstawę nowożytnej polityki:

WOLNOŚĆ – najważniejsza. Wolność to dobro, co pozwala korzystać z wszystkich innych dóbr. Zaprzeczeniem wolności jest arbitralność jednego człowieka. Konsekwencją wolności jest własność – krzyk natury. Wolność chronią ustawy. Wolność polityczna to czynienie tego na co pozwalają ustawy.

Wolność chronią trzy czynniki:

  1. zwyczaje, moralność – element ducha praw, standard myślenia, cechy ducha

  2. podział władz – w każdym państwie jest władza prawodawcza, wykonawcza należąca do narodu i sądownicza należąca do prawa cywilnego. Wszystko byłoby stracone gdyby jeden człowiek sprawował te wszystkie władze. Podziałowi ulegają obszary, przedmioty. Kto inny uchwala, kto inny wykonuje. Dzieli się przedmiot, tworzy się organy, które działają. Nie ma ustroju idealnego, jest system gwarancji.

  1. ciała pośredniczące – u Monteskiusza nie ma suwerena, bo suweren może przekształcić się w despotę. Koncentracja uprawnień dla pewnej grupy społecznej, tzw. ciał pośredniczących. Nakładanie na nie jakieś funkcję, obowiązki, w zamian dając uprawnienia. Stąd uprzywilejowana pozycja szlachty, duchowieństwa i składów praw (parlamenty francuskie – najwyższe sądy). Zadanie by władza nie uległa koncentracji, pośredniczyć między władzą a społeczeństwem. Doktryna umiaru. Forma partii politycznej.

Ćwiczenia VII (23.11.2010 rok, wtorek)

Wiek XVII prawa natury - grocjusz

H. Grocjusz: prawo natury, uprawnienia naturalne i prawo podmiotowe, umowa społeczna, państwo i władza. 

Kryterium i narzędziem ma się stać rozum. Kartezjusz napisał Rozprawę o metodzie : „rozum ma być najwyższym trybunałem”, wiek XVII nazywany jest wiekiem rozumu.

W XVII wieku tworzono koncepcję gdzie starano się uzasadnić rzeczywistość, koncepcje abstrakcyjne, na wskroś teoretyczne. W XVI w. tworzono instrumentarium teoretyczne, szukano faktów, odnoszono się do przeszłości, wiek XVII to czas gdzie koncepcje mają charakter abstrakcyjny, nie szuka się faktów, ale tworzy się wzory które mają uzasadniać to co jest.

Następuje rozwój nauk przyrodniczych, zakładano że rzeczywistość działa w oparciu o pewne reguły, świat jest maszyną, istnieją zasady które opisują jego działanie, nie należy tworzyć reguł, należy je odczytywać ponieważ są one zapisane w naturze. Zasady odnoszą się do praw fizykalnych (Newton) oraz do stosunków społecznych.

Jest to również czas wojen religijnych, rzeczywistość staje się okrutna, nie ma już jedności chrześcijańskiej, pęka klosz jednolitej wiary chrześcijańskiej, która jest płaszczyzną porozumienia(po wystąpieniu Lutra i reformacji), brak jest teraz płaszczyzny porozumienia (Brak jednej wiary, rozłam), dzięki reformacji każdy z władców i każda ze wspólnot mogła mieć swojego Boga „cuius regio eius religio”, każdy władca ma kontakt z własnym bogiem, każdy jest namiestnikiem swojego Boga. Potworności wojen religijnych polegały na tym że każdy chciał bronić swojego boga i w imię tego prowadzili wojny. Pojawia się konieczność znalezienia narzędzia które pomogłoby ludziom zjednoczyć się.

Wiek XVII – dojrzewa europejski indywidualizm, który jawił się już w renesansie, indywidualistyczna świadomość doprowadza do subiektywizmu (mój punkt widzenia określa moją rzeczywistość), indywidualizm znajduje oparcie w doktrynie PRAWA NATURY. Suwerenność, prawo jako rozkaz, monarcha są w opozycji do prawa natury, przeświadczenia że każdy ma prawo do własnych poglądów.

PRAWO NATURY- Ponad pozytywny system norm, który obowiązuje zawsze i wszędzie, jest niezależny od woli ludzi, uniwersalny dla każdego człowieka, uprawnienia prawno naturalne(uprawnienia wynikające z norm nie pochodzących od człowieka) są zsubiektywizowane a prawo natury jest obiektywne.

Umowa – zakłada podmiotowość stron, umowa jest narzędziem który szanując podmiotowość umożliwia realizację partykularnego interesu, umowa umożliwia kooperację z innymi podmiotami. Pojawia się i w stosunkach gospodarczych i w konstytucji. Dzięki umowom ludzie mogli się porozumieć pomimo różnic które występowały pomiędzy nimi.

Szkoła prawa natury – Hugon Grocjusz jest założycielem, wybitny prawnik holenderski, ojciec nowożytnej koncepcji prawa narodów, oraz autor koncepcji praw podmiotowych, racjonalizm, metodologia naturalistyczna, prawo natury – istnieją pewne zasady których trzeba przestrzegać, ich treść wynika z natury świata, z ludzkiej natury, źródłem prawa natury jest natura człowieka nie rozum, najsilniejszym elementem naszej natury jest instynkt stadny, człowiek łaknie być z bliźnimi, z tej natury wynika prawo natury które liczy cztery zasady z zasad prawa natury wynikają trzy uprawnienia naturalne.

LN(IS) PN(4) UN(3)

Cztery zasady prawa natury:

Te zasady są obiektywne, niezmienne, Bóg nawet gdyby chciał nie może tych zasad zmienić. To prawo jest racjonalne i świeckie (wolne od elementów teologicznych). Zasady te są wskazaniami prawego rozumu. One pozwalają nam stwierdzić czy coś zgodne jest z naturą czy nie. Z tych zasad wynikają uprawnienia naturalne przysługujące każdemu człowiekowi. W wiekach średnich prawo każdemu nadawało jakiś status, było obiektywne, później prawo stało się rozkazem suwerena, w XVII w. uprawnienia prawno naturalne określają co jednostka może, a nie co musi, nałożone są na każdego człowieka, każdy wg tych uprawnień jest równy.

Trzy uprawnienia naturalne:

Prawo natury obowiązuje zawsze i wszędzie, jest wpisane w ludzką naturę. Prawo natury u Grocjusza nie ma aspekty politycznego.

Prawo pozytywne - Oprócz prawa natury istniej prawo pozytywne które powinno być sprawiedliwe (sprawiedliwość ma wynikać z natury społeczeństwa). Prawem jest to co służy ogółowi, co wynika z natury wspólnoty. Jest tworzone przez ludzi, kryterium nie jest wola boga, czy monarchy, kryterium jest pewien standard społeczny. Różne grupy społeczne mogą mieć różną sprawiedliwość bo jest różna natura społeczeństwa. W przypadku sprzeczności między prawem natury a prawem pozytywnym górę bierze to pierwsze.

prawo narodów – prawo międzynarodowe, stałym jego fundamentem jest prawo natury, które określa minimalne standardy zachowań międzynarodowych, relacje między państwami są regulowane przez prawa natury, prawo natury wiąże w trakcie konfliktu zbrojnego (nie można krzywdzić tych którzy nie są zaangażowani w działania wojenne), złamanie zasady że „Inter arma silent leges”. Koncepcja wojny formalnej – nie wolno zabijać rannych, biednych, poszkodowanych, generałowie po wojnie dziękują sobie za starcie, doceniają się, Grocjusz chce uzasadnić i uczłowieczyć wojnę, prawo natury reguluje również kontakty gospodarcze między państwami – wolność mórz, wszyscy mają wolność handlu, żeglugi, wolność gospodarczą, należy chronić własność w stosunkach międzynarodowych, ją trzeba chronić zawsze i wszędzie. Współcześnie świat zachody powiela schemat prawa narodów Grocjusza.

Państwo – naturalna i doskonała wspólnota ludzi wolnych (koncepcja Arystotelesa) o ile kieruje się prawem natury. Idealny system komunistyczny wg niego nie jest państwem bo nie ma tam własności prywatnej, stosunku społeczno – gospodarcze są przesądzone, państwo = państwo kapitalistyczne, sfera polityczna nie jest przesądzona , jeśli państwo nie przestrzega prawno naturalnych zasad nie jest państwem.

Ćwiczenia VIII (30.11.2010 rok, wtorek)

Kryterium dla państwa staje się pewien ustrój społeczno-polityczny, ustrój społeczny to prawo natury zaś polityczny to umowa społeczna.

Umowa społeczna – umowa o podporządkowanie, zawierana pomiędzy ludem i władzą, jest to pewien wzór, tak potencjalnie można uzasadnić aktualny stan rzeczy, umowa wymaga podmiotowości(stron kontraktujących), podmioty są równorzędne i posiadają swobodę kontraktowania, treść tej umowy jest określana w wyniku negocjacji, prawo natury wzmacnia umowę społeczną, jest jej punktem wyjścia(bo umów należy dotrzymywać) – nie może być ustroju w którym wszystko było by wolno, nie można znieść odpowiedzialności cywilnej, nie można zabrać własności prywatnej.

Obie strony są związane postanowieniami tej umowy, poza ogólnymi regułami treść może być swobodnie określona przez te strony, umowa może zakładać że ustrojem będzie monarchia, monarchia absolutna(lud przenosi całość władzy na monarchę), demokracja itd. W przypadku demokracji gdy podmiot władzy narusza postanowienia można go usunąć, w przypadku monarchii absolutnej lud nie może nic zrobić(bo w założeniu umowy już pozbył się swojej władzy na rzecz monarchy)

L Pw

Tego kontraktu rozwiązać nie można, jak został raz postanowiony tak musi pozostać, Grocjusz nie analizuje wcześniejszej rzeczywistości, jedynie przedstawia że tak mogłoby być. Przeciętny człowiek posiada to co mu gwarantuje prawo natury, władca nie może mu odebrać własności, w konstrukcji Grocjusza nie jest chroniona sfera polityczna lecz społeczno-ekonomiczna(ochrona wolności, własności, bezpieczeństwo)

Grocjusz zakłada że w każdym państwie istnieje władza najwyższa która tworzy prawo lecz nie jest nim związana (tak jak u Bodina), dodaje że władza jest władzą najwyższą w teorii w praktyce władza jest zawsze podzielona pomiędzy ludzi(nowość).

W przeciwieństwie do Bodina i Machiavelliego Grocjusz patrzy na państwo nie tylko od wewnątrz ale i od zewnątrz(prawo międzynarodowe), niezależnie od porządku wewnętrznego państwo od zewnątrz jest zawsze takie samo, pomiędzy państwami występują relacje, kryterium bycia państwem jest przestrzeganie prawa natury, a nie ustrój polityczny. Z jednej strony jest państwo – ogólny podmiot władzy(niezależnie od ustroju), wewnątrz państwa jest konkretny podmiot władzy najwyższej(monarcha absolutny, arystokracja, lud). Rozróżnienie na podmiot ogólny i podmiot szczególny wewnątrz systemu.

Prawo międzynarodowe - Grojusz chce stworzyć płaszczyznę porozumienia pomiędzy państwami, usuwa trudności które nagromadziły się przez lata, wprowadza hasło równości po miedzy państwami, prawo międzynarodowe oparte na prawie natury reguluje stosunki po miedzy państwami.

Podsumowanie: Grocjusz wiele uczynił: prawo podmiotowe(uprawnienia które przysługują jednostce), prawo narodowe i prawo międzynarodowe, są podstawą wieku XVII i tego co nastąpi potem, wieki nowożytne to ścieranie się dwóch perspektyw: prawa natury i absolutyzmu. Był jednocześnie nowatorski i konserwatywny, chciał uzasadnić istnienie monarchii absolutnej, popierał ja,

TOMASZ HOBBES– XVII w.

T. Hobbes: człowiek, stan natury, umowa społeczna, prawo natury i uprawnienie naturalne, Lewiatan, władza, suweren

I połowa XVII wieku w Anglii, spór między władcą a parlamentem, działalność jednego z najwybitniejszych filozofów – Tomasza Hobbesa – anglik, najwybitniejszy filozof XVII, stworzył system filozoficzny, wewnętrznie spójny opartego na rzetelnej analizie, jest materialistą, zakłada iż wszystko jest materią(nawet ludzkie myśli), jest również ateistą(nie wierzy w żadnego Boga). Jest człowiekiem który wierzy w silną władzę i nie wierzy w rewolucję(która jest zagrożeniem dla silnej władzy).

Hobbes stosuje metodologie nauk przyrodniczych, punktem wyjścia do rozmyślań o państwie i prawie jest określenie człowieka.

Człowiek – zwierze które posiada zmysł mowy i rozum, człowiek nie kieruje się rozumem lecz emocjami, emocje są sparowane: apulsywne i repulsywne (miłość i nienawiść, radość i złość), emocje przechodzą czasem w wartości np. coś jest smaczne, przyciąga mnie, to jest dobre, zakłada że człowiek jest skrajnym subiektywistą(to co lubi jest dobre to czego nie jest złe), człowiek jest również egoistą, kieruje się swoim interesem.

Najsilniejszą emocją jest instynkt samozachowawczy – obawa rychłej śmierci, człowiek boi się umrzeć i w związku z tym narzuca innym swoją dominację, chce panować, rozum to dobry doradca, mówi nam jak mamy osiągnąć to co chcemy, ale nasze chciejstwa pochodzą z emocji.

Stan natury to taki stan gdzie nie ma państwa, ze stanu natury Hobbes wyciągał wnioski i konstrukcje, stan natury opisuje reakcje między ludźmi zanim postało państwo, ludzie kierowali się instynktem samozachowawczym, chcą przeżyć i czynią wszystko aby przy życiu pozostać, instynkt jest punktem wyjścia do przyznania ludziom ‘absolutnej’ wolności(każdy ma prawo uczynić wszystko, ma prawo walczyć o swoje przetrwanie), skoro każdy czyni wszystko by przetrwać to dochodzi do tego że zakresy wolności ludzi nakładają się na siebie – dochodzi to konfliktu, stan natury jest stanem wojny (faktycznej lub wiszącej w powietrzu), Hobbes nie mówi że to jest złe, to jest naturalne, instynkt samozachowawczy a chęć walki o swoje generuje konflikty pojawia się rozum który mówi że jeśli chce się przetrwać nie należy ciągle wchodzić w konflikty, trzeba zapewnić pokój, trzeba się zbliżyć do swoich bliźnich, należy ich postrzegać nie jako wrogów lecz jako partnerów,

ROZUM MÓWI: MUSISZ OGRANICZYĆ SWOJĄ ABSOLUTNĄ WOLNOŚĆ, ABY ZBLIŻYĆ SIĘ DO DRUGIEGO CZŁOWIEKA, ZAKRESY WOLNOŚCI PRZESTAJĄ SIĘ NA SIEBIE NAKŁADAĆ I NIE DOCHODZI DO KONFLIKTU. Samo ograniczenie nie przekreśla egoizmu, trzeba zrobić coś aby po samoograniczeniu pilnować ludzi aby nie zaczęli się rozpychać łokciami, należy powołać suwerena który będzie baczył czy wszyscy przestrzegają reguł.

To jest umowa społeczna : samoograniczenie + autoryzacja(upoważnienie suwerena), jej zawarcie kończy stan natury i jest podstawą państwa, tak tworzy się państwo które obejmuje jednostki i suwerena, powołanie państwa jest warunkiem przetrwania, ludzie są związani umową, kto jej nie przestrzega zostaje ukarany ale suweren nie jest strona umowy ( w przeciwieństwie do koncepcji Grocjusza), jest to umowa unii.

Państwo w teorii Tomasza Hobbesa – państwo powstaje w wyniku umowy społecznej między jednostkami, polega na samoograniczeniu i autoryzacji, powstaje wspólnota która upoważnia suwerena który będzie baczył czy komuś nie chciało się odzyskać dawnej, absolutnej wolności. Nie ma czegoś takiego jak społeczeństwo, są jednostki które dzięki samoograniczeniu zbliżają się, suweren karze naruszycieli porządku, suma jednostek i władcy to LEWIATAN(stwór który składa się z dwóch części, śmiertelny bóg, składa się z ciała i duszy, ciałem są jednostki, duszą jest suweren), ludzie bez suwerena wrócili by do stanu natury, a suweren nie byłby suwerenem bez jednostek.

Suwerenem może być jednostka lub grupa, jest to zewnętrzny autorytet którego brakowało w stanie natury, posłuszeństwo za ochronę, niezależnie od umów zdrowy rozsądek mówi że jeśli władca będzie realizował interesy społeczeństwa to społeczeństwo będzie z nim współpracowało, a jeśli społeczeństwo będzie współpracowało to działania suwerena będą skuteczne, suweren musi być absolutny, musi mieć wielką władzę, ale władza pochodzi od ludzi dlatego władca musi ludzi do siebie przekonać.

Suweren jest tworzony sztucznie – tworzą go ludzie, zostaje upoważniony, posiada kompetencje, jest organem władzy publicznej, posiada szerokie kompetencje ponieważ ma władzę absolutną(kompetencje w zakresie władzy świeckiej i duchownej), stanowi prawo, prowadzi wojny, rozstrzyga spory, jest głową kościoła, ustanawia dogmaty, interpretuje pismo święte, mówi co jest dobre a co złe.

Suweren jest absolutny i nieodpowiedzialny – nie jest stroną umowy, stronami umowy są ludzie, jest nieodpowiedzialny, nie może złamać jej postanowień, jeśli będzie czynił co chce nie uzyska poparcia ludzi i nie będzie suwerenem bo nie będzie mógł rządzić. Ma zapewnić porządek i bezpieczeństwo (powiązanie elementów absolutnych- wielorakie kompetencje i liberalnych – realizacja interesów ludzi).

Z momentem powstania państwa pojawia się suweren, własność prywatna, etyka(wcześniej każdy był sędzią swoich poczynań, teraz pojawia się autorytet który ocenia co jest sprawiedliwe), nierówność oraz prawo(pozytywne jako rozkaz suwerena oraz prawo natury).

Prawo natury u Grocjusza była ludzka natura prawo natury z którego wypływają uprawnienia naturalne, u Hobbesa zaś w stanie natury jest instynkt samozachowawczy który powoduje ludźmi, w stanie natury jest absolutna wolność, która jest niczym innym jak uprawnieniem naturalnym, w wyniku umowy społecznej następuje samoograniczenie absolutnej wolności i w wyniku tego powstaje prawo natury, zakresy wolności ludzi nachodzą się na siebie i powstaje konflikt, jeśli ograniczy się wolność. Treścią prawa natury jest 21 postulatów, ważne jest to aby zapamiętać że prawo natury u Hobbesa jest zaprzeczeniem stanu natury, prawo natury wchodzi między jednostki kiedy zawęża się zakres wolności, są to obowiązki które każdy z nas uznaje ograniczając swoją absolutną wolność, stan natury to stan permanentnej wojny, braku obowiązków, absolutnej wolności i pełnego subiektywizmu, prawo natury jest antytezą, jest

Aboslutyzm jest środkiem wiodącym do liberalizmu

MONTESKIUSZ

Ćwiczenia IX (7.12.2010 rok, wtorek)

John Lock

J. Locke: wolność, prawo natury i uprawnienie naturalne, stan natury, umowa społeczna, relacja państwo – kościół i tolerancja. 

Autor koncepcji preliberalnej, prekursor oświecenia,

Bóg człowiek[rozum]postrzeganie, hierarchiaaktywnośćosoby[wolność]

Łączy wolność z własnością, nie można zobaczyć czy ktoś jest wolny ale można zobaczyć że ktoś jest bogaty, jeśli ktoś jest bogaty to jest wolny bo droga do wolności jest taka jak droga do bogactwa

był świadkiem rewolucji, widział bezkrwawą restaurację Stuartów, czasy się uspokoiły, punktem wyjścia będzie jednostka, nie tylko wszystko z jednostki jest wywodzone, wszystko można do jednostki zredukować, wszystko ma służyć jednostki nawet instytucje państwowe, jej dobro jest celem a wszystko jest środkiem.

Stan natury – był okresem względnej pomyślności, człowiek był wolny, posiadał własność, każdy musiał być strażnikiem tego co posiada, jeśli działa mu się krzywda musiał odpłacać tym którzy porządek naruszali, więc wykształcono instytucje które miały bronić dóbr, wszelkie działanie ma sprawić że będzie lepiej, przejście od stanu natury do państwa (umowa społeczna) ma zdjąć z jednostki przykry obowiązek karania tych którzy nastają na uprawnienia naturalne

Umowa społeczna ma dwa stadia: pierwsze to stworzenie społeczeństwa(ship) drugie to powołanie powiernika(trustee), nie ma powołania suwerena, jest umowa powiernictwa która jest zawierana ze społeczeństwem i polega na przekazaniu kompetencji do karania. Każdy człowiek może baczyć czy powiernik nie nadużywa swoich kompetencji, kontrola powiernika,

Powiernik to rząd, system instytucji które mają karać za naruszanie dóbr, jeśli powiernik jest nieefektywny i nie chce zwrócić swoich funkcji to można wywołać rewolucję, jedna z władz jest usytuowana powyżej dwóch pozostałych. Istnieje władza ustawodawcza, wykonawcza(która wykonuje kompetencje w porządku wewnętrznym) oraz władzę federacyjną (która zajmuje się polityką zagraniczną), nie można łączyć w jednym ręku władzy wykonawczej i ustawodawczej.

Władza najwyższa to władza stanowienia prawa, władze najwyższą wykonuje parlament, ale prawo ma służyć wolności. Jeśli parlament ma być wybierany przez lud to nie jest z wyborów demokratycznych lecz z wyborów w których bierze udział wąska grupa ludzi, działalność parlamentu polega na interpretacji prawa natury a nie na jego tworzeniu, prawu natury trzeba nadać szatę ustawy, pozostałe władze wypływają z władzy ustawodawczej

Ćwiczenia X(14.12.2010 rok, wtorek)

Aurelisz Augustyn

– rzymianin, biskup Bony, zwany św. Augustynem, przeszedł na chrześcijaństwo w wieku 33 lat po dość hulaszczym życiu. Aureliusz poprzez swoją myśl określił następne sześć wieków, jego koncepcja jest podstawą do innych koncepcji, przekazał myśl chrześcijańską podbudowaną platonizmem antycznym następnym pokoleniom.

Manicheizm – koncepcja społeczna wyznawana przez Augustyna, zakłada istnienie dwóch równorzędnych czynników – dobra i zła, oraz ścieranie się dobra(światłości) i zła(ciemności). Manichejczycy odmawiali pracy ponieważ uważali że im mniej kontaktu z materią tym lepiej(materia jest wyrazem zła).

Uważano że dobrzy są chrześcijanami, źli są poganami, im więcej chrześcijan tym lepiej. W czasie życia Augustyna Rzym wyznawał oficjalnie chrześcijaństwo, więc dobrych było więcej niż złych ale zła nie ubywało. Po najeździe barbarzyńców próbuje wyjaśnić że nie jest to wina odejścia od wierzeń pogańskich. Synteza myśli antyku(myśl grecka i rzymska) i myśli chrześcijańskiej. Myśl antyczna – pogańska, racjonalna, chrześcijaństwo – Bóg który jest nieskończony, każe, mistycyzm, irracjonalizm. Jest poddany presji słabości imperium – żyje w czasach upadku. Nawiązywał w szczególności do Platona.

Założenia ontologiczne – teocentryzm – w centrum świata, zainteresowań znajduje się Bóg, Bóg jest źródłem dobra, mądrości oraz bytu. Świat idei u Platona to świat Boga a świat kopii Platońskich to świat ludzki, doczesny.

Epistemologia (sposób poznania) – odrzucił racjonalizm antyczny, jego myśl, założenia są irracjonalne, poznanie nie następuje przez rozum czy doświadczenie lecz przez iluminację, Bóg oświeca człowieka, ktoś oświecony ma prawdę w sobie, w sercu i kieruje się odruchem serca żyjąc. Intuicjonizm – człowiek zachowuje się odruchowo, bo skoro Bóg go oświecił to będzie postępował dobrze, „Kochaj i rób co chcesz” później intuicjonizm J.J. Rousseau

Etyka – wolność formalna jako możliwość wyboru między dobrem a złem, oraz wolność materialna – stan w którym nie można grzeszyć, wolność od grzechu, ostatecznym celem jest zjednoczenie się z Bogiem, zbawienie. Etyka grupowa – społeczność ludzi grzesznych(civitas terrena – communio improborum) i ludzi świętych(civitas dei – communio sanctorum). Element manicheizmu – dwie przeciwstawne wspólnoty. Dobrych jest o wiele mniej niż złych, dobzi to wysepki dobra na morzy zła, element walki. Ludzi są z natury bardziej skłonni do złego, upadli, element grzechu pierworodnego.

Jego pojęcie było pragmatyczne, zakłada pełną równość ludzi i równość płci, każdy posiada przyrodzoną godność która jest wspólnym mianownikiem ludzi, krytyka niewolnictwa, ale fakt że niewolnictwo istnieje, jest karą ludzkości za grzechy, jest to bardzo częste uzasadnienie, często złe zjawiska określa karą za grzechy. Każe traktować dobrze swoich niewolników ponieważ nie da się wyeliminować tej instytucji, podobnie z własnością prywatną, uważa ją za coś złego ale wie że nie można jej wyeliminować. Potępia lichwę i operacje finansowe. Podkreślał że są dobra które mają być środkiem i dobra które mają być celem, własność prywatna ma być środkiem. Podkreślał wartość pracy, także fizycznej.

Założenia polityczno – prawne – respublica – posługuje się tym pojęciem tak jak Cyceron, twierdził że punktem wyjścia jest człowiek o naturze społecznej który tworzy pewne wspólnoty, punktem wyjścia jest małżeństwo, rodzina etc. Ludzie tworzą respublicę tak jak litery tworzą słowa. Źródłem wspólnoty jest jakaś forma umowy społecznej, układ, ale władza pochodzi od Boga i wynika z jego planu. Władca czerpie swoją kompetencję od Boga, realizuje plan boski. Władza może mieć postać władzy ojcowskiej lub tyrańskiej, niezależnie od tego jaką ma postać, każdemu rządzącemu należy się posłuszeństwo, bo każdy rządzący realizuje plan boski. Tyraństwo – tyranem jest ten który lamie prawo boże i zmusza ludzi do tego samego(do grzechu), ten który w jakiś sposób działa, na takiego tyrana nie można podnosić ręki ponieważ należy mu się szacunek i posłuszeństwo. Św. Augustyn uważa że należy nie wykonywać grzesznych poleceń władcy i jego aparatu. Ta władza jest adekwatna do natury ludzkiej.

Respublica – rzecz ludu, lud to wielka gromada zjednoczona zgodną łącznością w umiłowanych przez się rzeczach. Nie ma tutaj węzła prawnego, punktem wyjścia jest Bóg, zakładając że rzymianie nie znali Boga, to nie znali prawdziwej sprawiedliwości, a skoro sprawiedliwość jest podstawą prawa to rzymianie nie znali prawdziwego prawa, więc okazałoby się że Rzym nie był państwem.

Prawo – Lex Aeterna – plan stworzenia, coś adresowanego do ludzi, jest prawem najwyższym, normy tego prawa są adresowane do ludzi, dobry człowiek może kroczyć drogą prawa lex aeterna, tam nie ma kar, jest dobry uczynek, kroczenie tą drogą prowadzi do zbawienia, lex naturalis – to jest moralność, pozwala odróżniać dobro od zła, to co jest zapisane w duszy, jest powszechne wszystkim ludziom, zasadniczym nakazem jest nie szkodzić innym, lex temporalis – prawo doczesne, niedokonałe


Wyszukiwarka