UKŁAD PŁCIOWY ŻEŃSKI

JAJNIK leży wewnątrzotrzewnowo

Powierzchnia jajnika - nabłonek jednowarstwowy sześcienny (rzadziej walcowaty), który wraz z wiekiem w płaski. Powierzchnia nabłonka pokryta jest mikrokosmkami/rzęskami z pęcherzykami pinocytarnymi. Nie jest on płciowy...

Pod sobą występują: błona podstawna, torebka jajnika (tkanka włóknista zbita, brak naczyń = błoną białawą jajnika)

a) ZRĄB JAJNIKA

► z tkanki łącznej wiotkiej – fibroblasty(z kory – układ spiralny), substancja międzykomórkowa = włókna kolagenowe(ilość wzrasta z wiekiem), retikulinowe+naczynia krwionośne. Gromadzenie się tłuszczy = luteinizacja – w ciąży.

Funkcje

• wytwarzanie podpory pęcherzyków jajnikowych i ciałek żółtych

• budowa osłonki zewnętrznej i wewnętrznej pęcherzyka jajnikowego wzrastającego

• produkcja i wydzielanie estrogenów i androgenów

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

Liczba 400tys-1mln. Po urodzeniu degenerują, a podczas dojrzewania jest ich 250 tys.

• pęcherzyki pierwotne – położone obwodowo błoną białawą

► w środku pęcherzyka jest owocyt I rzędu - diplotenie profazy mejozy I

► otoczony 1 warstwą k.pęcherzykowych (połączone z owocytem a ze sobą desmosomami)

► Leżą na błonie podstawnej otaczającej pęcherzyk od strony zrębu jajnika.

► urodzenia-pokwitania jajnik ma pęcherzyki pierwotne, 6-7 lat pod wpływem FSH i LH pęcherzyki okres wzrostu, którego nie kończą i ulegają zanikowi(źródło estrogenu)

► pod wpływem FSH i LH pęcherzyki pełny rozwój(kom. jajowa)

PĘCHERZYKI WZRASTAJĄCE (400)

► przejście pęcherzyków pierwotnych wzrastające polega na równoczesnych zmianach:

- komórki płciowej, komórek pęcherzykowych i zrębu jajnika

► Zmiany komórki płciowej:

- owocyt I zahamowany w diktiotenie zwiększa d-2x oraz V-2-3x.

- rozbudowuje się aparat Golgiego, mitochondriów i rybosomów, krople tłuszczu, a maleje ilość błon pierścieniowych, na obwodzie są ziarna korowe

- powierzchnia pofałduje się, tworzą się wypustki kontaktujące się z k. pęcherzykowymi

- owocyt I tworzy osłonkę przejrzystą - oddziela k.jajową od k. pęcherzykowych, składa się z ZP1, ZP2 i ZP3 - pełnia funkcję receptorów(ZP2 i ZP3)

► Zmiany komórek pęcherzykowych:

- k.pęcherzykowe ulegają mitozie → w.ziarnista+wypustki(łączą się z błoną owocytu-nexus)

- rozrost(VEGF) i różnicowanie(GDF-9) w.ziarnistej i estrogeny i progesteron

- zwiększa się ilość k.pęcherzykowych(w.ziarnistej) i tworzą się ciałka Call-Exnera, które się powiększają się i zlewają w 1 jamę pęcherzyka → pęcherzyk dojrzewający

- zepchnięcie owocytu I do biegunu → wzgórek jajonośny

- środek pęcherzyka zajmuje jama wypełniona płynem(skład podobny do chłonki+ z kw.hialuronowego, OMI, hormonów płciowych)

►Funkcje k.pęcherzykowych warstwy ziarnistej:

● otaczanie i ochrona owocytu

● wytwarzanie bł.podstawnej i osłonki przejrzystej

● transport do k.płciowych substancji i VEGF

● wytwarzanie czynnika hamującego dojrzewanie owocytów (OMI)

● produkcja składników płynu pęcherzykowego

►Zmiany zrębu jajnika prowadzą do powstania osłonki pęcherzyka składającej się

● w.wewnętrznej osłonki pęcherzyka – leży bliżej bł.podstawnej, sieć naczyń, komórki produkują estrogeny (m.in. estradiol, estron, estriol)

●w.zewnętrznej– zbudowana z wł.kolagenowych i retikulinowych, otacza pęcherzyk wzrastający

Pęcherzyk dojrzały

→ pęcherzyk Graafa tworzy uwypuklenie na powierzchni jajnika

→ część centralną zajmuje jama pęcherzyka wypełniona płynem pęcherzykowym

→ k.jajowa, która przed jajeczkowaniem jest owocytem II rzędu znajduje się w wzgórku jajonośnym, otoczona przez osłonkę przejrzystą i k.pęcherzykowe → wieniec promienisty

►Ściana składa się z:

● komórki pęcherzykowe tworzących warstwę ziarnistą

● błony podstawnej

● warstwy wewnętrznej i zewnętrznej osłonki pęcherzyka

► Przed jajeczkowaniem, pod wpływem LH następuje:

● rozluźnienie w.ziarnistej (utrata połączeń międzykomórkowe między sobą i z owocytem II)

● przekształcenie się k.pęcherzykowych na podobieństwo k.luteinowych ciałka żółtego

● utrata ciągłości błony podstawnej→przenikanie płynu tkankowego do jamy pęcherzyka

● przerost komórek warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka

● wzrost przepuszczalności naczyń warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka

● zmniejszenie grubości warstwy zrębu jajnika

► pęcherzyk jajnikowy dojrzały pęka, a owocyt II rzędu wydostaje się na zewnątrz (owulacja)

Owogeneza

→ powstawanie komórek jajowych (mitoza+mejoza+różnicowanie)

→ rozpoczyna się w okresie embrionalnym w zawiązkach jajników – są tu owogonie → owocyty I rzędu - trwa to do 6 miesiąca rozwoju płodowego

→ owocyty I rzędu (są w profazie mejozy I) i jest crossing-over, diplotenie podział zahamowany(diktioten) pod wpływem działania OMI, trwa od płodu do przekwitania

→ dokończenie mejozy I i mejoza II zachodzą podczas dojrzewania pęcherzyków jajnikowych oraz po zapłodnieniu komórki jajowej

→ Przed p.wzrastającego→ p. dojrzały, owocyt I w diktiotenie kończy mejozę I → powstaje owocyt II i ciałko kierunkowe I (23chrom. haploid)

→ owocyt II wchodzi w mejozę II i zostaje zahamowany w metafazie(drugie zahamowanie), i jest gotów do zapłodnienia

→ po jajeczkowaniu i zapłodnieniu owocyt II kończy mejozę II → powstaje ciałko kierunkowe II i zapłodniona k.jajowa

Ciałko żółte

→ przez LH pozostałość po pęcherzyku jajnikowym przekształca się w ciałko żółte

●ciałko żółte miesiączkowe – gdy k.jajowa nie zapłodniona, funkcje hormonalne przez 14 dni i zanika

●ciałko żółte ciążowe – powstaje po zapłodnieniu i zagnieżdżeniu, funkcje hormonalne przez 3-6 miesięcy i ulega inwolucji

► Etapy rozwoju:

● rozrost i przekrwienie – tuż po jajeczkowaniu, proliferacja k.pęcherzykowych i przekrwienia, ściana fałduje się i zapada; k.pęcherzykowe, błona podstawna i k.warstwy wew. wpuklają się do wnętrza, warstwa zewnętrzna tworzy torebkę ciałka żółtego

● wnikania naczyń – naczynia włosowate wnikają do ciałka, między k.pęcherzykowe, krew tworzy skrzep = ciałkio krwotoczne

● przekształceń – komórki pęcherzykowe → k.luteinowe właściwe

– komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka → paraluteinowe

● dojrzałości – ciałko żółte wykształcone, synteza i wydzielaniu hormonów

● inwolucji – k.luteinowe właściwe i paraluteinowe ulegają zanikowi, naczynia zarastają, jest więcej wł.kolagenowych, → ciałka włóknistego, → ciałko białawe

→ Różnica między c.ż.miesiączkowym, a ciążowym jest czas trwania etapu dojrzałości.

→ c.ż.ciążowe, produkują relaksynę (przeciwne do oksytocyny) - hamuje skurcze mięśni macicy, zmianę chrząstkozrostu spojenia łonowego we włóknozrost

Komórki luteinowe właściwe: w części środkowej, większe, zawiera luteinę(żółty kolor), fosfolipidy i cholesterol produkują i wydzielanie progesteronu, relaksyny, oksytocyny i neurofizyny

Komórki paraluteinowe: na obwodzie mało, mniejsze, produkują estrogeny.

Funkcja ciałka żółtego:

→ synteza i uwalnianie progesteronu, który odpowiada po zapłodnieniu za:

• gotowość macicy do zagnieżdżenia zarodka

• odpowiedni stan macicy w ciąży

• wydzielanie mleka przez gruczoł mlekowy

Atrezja pęcherzyków

► zanikanie ma miejsce na każdym etapie rozwoju pęcherzyka

► dotyczy 99% pęcherzyków i występuje przed i w okresie płodowym

► 1 z pęcherzyków jajeczkuje, a pozostałe ulegają atrezji

► atrezja polega pełnej resorpcji, a miejsce po nich jest wypełniane tkanką łączną zrębu (większe rozpadają się)

→ jama pęcherzyka zapada się i wnika tk.łączna zrębu - fibroblasty, makrofagi, naczynia

→ k.warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka ulegają przerostowi - zapadnięcie się

→ następnie jest degeneracja i są zastępowane przez tkankę łączną

Gruczoł śródmiąższowy jajnika

► produkcja i wydzielanie estrogenów

► komórki gruczołu śródmiąższowego jajnika: zajmują <1% Vjajnika, sieć naczyń

► najsilniej rozwinięty w dojrzewaniu, w dojrzałości płciowej wydziela estrogenów

Rdzeń jajnika

► część naczyniowa - zrąb z tk.łącznej wiotkiej

► przez wnękę wnikają naczynia kręte, nerwy, n.limfat.

► n.jednowarstwowy sześcienny - sieć jajnika(≈sieć jądra)

► brak pęcherzyków jajnikowych, obecne ciałka białawe

► komórki wnękowe zawierają krystaloidy Reinkego, produkują i wydzielają androgeny

Cykl jajnikowy(≈28 dni)

Cykl jajnikowy składa się z dwóch faz:

• folikularna

→ zaczyna się wzrastaniem 10-20 pęcherzyków pierwotnych(FSH)

→ ↘FSH we krwi, uwalniają się estrogeny → jeden z pęcherzyków ma dalszy rozwój, pozostałe ulegają atrezji.

→ ↑↑ estrogeny pod koniec fazy F (+↔+) - ↗LH, i FSH - w 14 dniu cyklu jest jajeczkowanie

• lutealna

→ rozpoczyna się po owulacji

→ pod wpływem LH powstaje ciałko żółte

→ ciałko żółte wydziela progesteron i estrogen-↗progesteronu(szczyt 22 dzień–↘LH i FSH)

→ brak zapłodnienia k.jajowej zanik ciałka żółtego i ↘progesteronu i estrogenów - powoduje ↗ gonadoliberyny - ↗ FSH - rozpoczęcie kolejnego cyklu

→ przy zapłodnieniu, ciałko żółte nie zanika i produkuje progesteron i estrogeny(przez hCG) Od 3 miesiąca ciąży rozpoczyna się zanik ciałka żółtego, a jego funkcje ma łożysko

Jajowód

► długość 10-15cm, cztery części:

• lejek – posiada strzępki

• bańka – najszersza i najdłuższa, ma najcieńszą ścianę, najczęstsze miejsce zapłodnienia komórki jajowej

• cieśń – krótka i wąska, gruba ściana

• część maciczna(śródścienna)

Ściana jajowodu ma budowę warstwową i składa się z:

• błony śluzowej: nabłonek jednowarstwowy walcowaty

► komórki urzęsione(50%) – pokryte rzęskami poruszającymi się w kierunku macicy, w zależności od faz cyklu h i n rzęsek - w fazie F (estrogen) wydłużają się, ilość wzrasta, w L(odwrotnie bo progesteron)

► komórki wydzielnicze – w cieśni i części macicznej, pokryte mikrokosmkami, wysokość komórek, ilość ziaren - zależy od faz cyklu - najintensywniejsze tuż przed jajeczkowaniem i w fazie lutealnej, produkują płyn jajowodowy

► komórki klinowate(1%) – podlegają zmianom w zależności od faz cyklu, brak ziaren wydzielniczych, są nieaktywną formą komórek wydzielniczych

► Lim śródnabłonkowe –LiTc i NK, są między nabłonkiem, stanowią niezróżnicowane komórki zapasowe zdolne do przekształcania się w komórki urzęsione lub wydzielnicze.

→ wytwarza fałdy, najliczniejsze występują w bańce jajowodu, dalej zanikają

→ buduje ją tk. łączna wiotka - włókna kolagenowe

• błony mięśniowej

► najgrubsza warstwa w pobliżu macicy, idąc do jajnika coraz cieńsza

► składa się z dwóch warstw:

• warstwa wewnętrzna – układ okrężny i spiralny

• warstwa zewnętrzna – układ podłużny

• trzecia warstwa – podłużny ** blisko macicy

→ mięśnie gładkie jajowodu kurcząc się wywołują ruchy perystaltyczne jajowodu.

→ w fazie F - wzrost aktywności skurczowej, szczyt w owulacji i zmniejsza się w fazie L

• błony surowiczej - otrzewna (tk.łączna wiotka) - nabłonek jednowarst. płaski. Część to przydanka

Funkcje jajowodu:

• udział w wychwytywaniu komórki jajowej

• wspomaga ruch plemników

• tworzy środowisko do kapacytacji plemników

• najczęstsze miejsce zapłodnienia (bańka)

• wytwarza płyn jajowodowy, środowisko dla plemników i komórki jajowej

• transport zarodka do macicy

• usuwanie niewykorzystanych komórek płciowych żeńskich i męskich

Macica

► Anatomicznie macica dzieli się na:

• trzon – jamy macicy, dno macicy

• cieśń – kanał łączący jamę macicy z przewodem szyjki

• szyjka – składa się z odcinka dolnego i częśći pochwowej i części nadpochwowej, przewód szyjki

►Schemat budowy ściany macicy, zaczynając od wewnątrz to:

Błona śluzowa:

→ nabłonek jednowarstwowy walcowaty: komórki nieurzęsione gruczołowe i urzęsione. Pomiędzy występują Lim i NK.

→ gruczoły maciczne - proste cewkowe, komórki wyścielające cewki nieurzęsione>urzęsione. → wydzielina jest śluzowa – udział w kapacytacji plemników

→ Błona śluzowa właściwa macicy zbudowana z tk.łącznej siatecz./galaret.niedojrz?

Są tu komórki gwiaździste, tuczne, makrofagi i neutrofine i Lim.

→ składa się z dwóch części:

■ czynnej – gruba warstwa wierzchnia, złuszcza się w cyklu, zawiera górne i środkowe odcinki gruczołów macicznych

■ podstawnej – cienka warstwa leżąca, nie złuszcza się, zawiera dna gruczołów macicznych

Błona mięśniowa macicy

• kom. mięśniowe gładkie + tk. łącznej wiotkiej.

• Długość kom. mięśniowych różni się (największa w okresie wydzielania; w ciąży miocyty przerośnięte)

• warstwa podśluzowa (wewnętrzna) –kom. mięś. gł. mają układ podłużny,

• warstwa naczyniowa (środkowa) – jest najgrubsza, miocyty mają układ okrężny i skośny

• warstwa nadnaczyniowa (zewnętrzna) – jest cienka, leży pod błoną surowiczą, kom.mięśniowe gł. o układzie podłużnym i częściowo okrężnym.

• Na skurcz: hormony (oksytocyna i PGE₂ i PGF₂) oraz ukł. nerwowy

Błona surowicza macicy

• na przedniej i tylnej pow. to typowa blaszka otrzewnej, która tworzy wiązadło szerokie.

• z tk. łącznej wiotkiej pokrytej nabłonkiem surowiczym 1-warstwowym płaskim (mezotelium).

Szyjka macicy

• nabłonek jednowarstwowy walcowaty z kom. wydzielniczymi oraz nabł. wielowarstwowy płaski.

• pod nabłonkiem bł. śluzowa właściwa szyjki - z tk. łącznej zawierającej liczne włókna kolagenowe i gęsto ułożone fibroblasty

• Komórki nabłonka walcowatego wpuklają się do błony śluzowej właściwej i wytwarzają gruczoły szyjki macicy produkujące śluz. Ilość i jakość ulega zmianie:

  • 1. w okresie wzrostu, pod wpływem działania estrogenów śluz jest rzadki, rozwodniony i ma odczyn zasadowy, co ułatwia ruch plemników.

  • 2. W okresie jajeczkowania, gdy poziom estrogenów osiąga swój szczyt wydzielanie śluzu jest najintensywniejsze, jest on najbardziej rozwodniony i ma dużą lepkość oraz elastyczność

  • 3. Po owulacji, w okresie wydzielania sekrecja śluzu maleje, staje się on gęsty i wykazuje kwaśne pH, co hamuje przenikanie plemników.

• bł. śluzowa szyjki macicy nie ulega złuszczaniu!!!! ( brak tętnic spiralnych).

• Podczas porodu, pod wpływem relaksyny wydzielanej przez ciałko żółte ciążowe, ulega ona zwiotczeniu.

Cykl menstruacyjny

- cykliczne zmiany błony śluzowej macicy co ok. 28 dni

- zależny od zmian hormonalnych towarzyszących cyklowi jajnikowemu. Też zmiany: nabłonka jajowodu; nabłonka pochwy; subst. międzykom. tk. łącznej w całym organizmie.

Cykl menstruacyjny:

1. Okres złuszczania(menstruacyjny);

• 3-5 dni

• gdy komórka jajowa nie zostanie zapłodniona

• rozszerzenie tętnic spiralnych błony śluzowej-> powoduje duży napływ krwi do naczyń leżących powyżej nich oraz pękanie ich ścian-> odrywanie i złuszczanie się fragmentów części czynnej błony śluzowej macicy.

• Na początku następuje gwałtowny spadek poziomu estrogenów i progesteronu, a brak tych hormonów jest odpowiedzialny za złuszczanie się błony śluzowej macicy.

2. Okres wzrostu (proliferacyjny) ( przy wzroście poziomu estrogenów)

• po zakończeniu miesiączki

• 10-12 dni

• całkowita odbudowa części czynnej błony śluzowej macicy i pokrywającego ją nabłonka.

• Źródłem regeneracji są kom. nabłonka gruczołowego znajdujące się w dnach gruczołów cewkowych oraz kom. tk. łącznej.

• Pod koniec okresu wzrostu błona śluzowa składa się już z dwóch części (o grubości ok. 2 mm), wzrasta w niej ilość naczyń krwionośnych, a gruczoły zaczynają produkować wydzielinę.

3.Okres wydzielania(sekrecyjny)

• Ok. 13 dni

• pogrubienie błony śluzowej do ok. 5-6 mm.

• część czynna błony śluzowej:

• częścią zbitą (fibroblasty gromadzą w cytoplazmie ziarna glikogenu oraz kropelki tłuszczu. Zmienione w ten sposób komórki nazywamy komórkami doczesnowymi.

• część gąbczasta( zmniejsza się ilość tk. łącznej, a zwiększa liczba gruczołów i naczyń krwionośnych)

• zmniejsza się aktywność mitotyczna kom. tk. łącznej, a dochodzi do powstawania nowych naczyń krw.

• Pod koniec -> obkurczanie się tętnic spiralnych -> niedokrwienie cz. czynnej błony śluzowej -> zmniejszenie grubości błony śluzowej i ograniczenie wydzielania śluzu przez gruczoły maciczne.

• Regulowany: progesteron

Pochwa

• łączy szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy

• Ściany pochwy (duża rozciągliwość):

1. błona śluzowa

- składa się z nabłonka, błony podstawnej i błony śluzowej właściwej

-> nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący ; 3 warstwy:

• warstwa podstawna –warstwa głęboka (rozrodcza) + warstwa zewnętrzna (przypodstawna)

• warstwa pośrednia

• warstwa powierzchniowa (jądro pyknotyczne )

- zmienia się wraz z wiekiem kobiety oraz w przebiegu cyklu menstruacyjnego:
W okresie rozrodczym:

1. w okresie wzrostu –odbudowywany nabłonek składa się z warstwy podstawnej i pośredniej, wraz ze wzrostem poziomu estrogenów dochodzi do pobudzenia podziałów mitotycznych, zwiększenia grubości i odbudowy warstwy powierzchniowej nabłonka, a także zwiększonego wydzielania glikogenu do światła pochwy

2. w okresie wydzielania – w wyniku spadku poziomu estrogenów, któremu towarzyszy wzrost poziomu progesteronu nabłonek staje się cieńszy, komórki warstwy powierzchniowej złuszczają się, zmniejsza się liczba komórek z kwasochłonną cytoplazmą i pyknotycznym jądrem, pomiędzy komórki nabłonka wnikają leukocyty, a powierzchnię zewnętrzną nabłonka tworzą komórki warstwy pośredniej;

3. w czasie ciąży- nabłonek jest cienki, jego powierzchnia jest utworzone przez komórki warstwy pośredniej,

Indeksy:

• indeks dojrzewania komórek – określa % stosunek występowania w wymazie pochwowym komórek warstwy przypodstawnej do pośredniej i powierzchniowej;

• indeks eozynofilii - określa jaki procent złuszczonych komórek stanowią komórki z kwasochłonną cytoplazmą;

• indeks kariopyknozy – jest to % zawartość komórek warstwy powierzchniowej zawierających pyknotyczne jądro;

• indeks zwijania się komórek – określa proporcję komórek ze zwijającymi się brzegami cytoplazmy do komórek nie wykazujących tej cechy;

• indeks skupiania się komórek – określa stosunek komórek leżących w grupach (za grupę uznaje się ścisłe ułożenie przynajmniej 4 komórek) do komórek rozproszonych lub leżących w mniejszych skupieniach;

• indeks komórek łódkowatych – jest to % zawartość komórek łódkowatych w wymazie (jest największa w ciąży i w fazie lutealnej cyklu jajnikowego).

błona śluzowa właściwa pochwy

• pod nabłonkiem

• z tk. łącznej posiadającej dwie warstwy:

1.pod nabłonkiem występuje tk. łączna zbita z dużą ilością włókien sprężystych, która może wnikać do nabłonka wytwarzając brodawki.

2. głębiej jest zbudowana z warstwy tk. łącznej wiotkiej zawierającej wynaczynione limfocyty i granulocyty oraz liczne naczynia krw. W tej części błony śluzowej można także znaleźć pojedyncze grudki chłonne wchodzące w skład MALT

• marszczki pochwowe to fałdy poprzeczne błony śluzowej (Zawierają one żyły okrężne o skomplikowanym przebiegu, które nadają marszczkom charakter tkanki wzwodowej. Krew płynąca w tych naczyniach wytwarza przesięk zwilżający ściany pochwy)

błona śluzowa tworzy także błonę dziewiczą (poprzeczny fałd ograniczający ujście zewnętrzne pochwy)

2. błona mięśniowa

- kom. mięśniowe gładkie (głównie)

- * tylko w okolicy ujścia zewnętrznego mięśnie poprzecz. prążk. szkieletowe tworzące zwieracz ułożony okrężnie.

3. błona zewnętrzna = przydanka pochwy

- łączy ją z innymi narządami

- zbudowana z tk. łącznej wiotkiej(włókna sprężyste i pojedyncze kom. mięśniowe gładkie)

- jedynie tylna ściana pochwy w swej górnej części pokryta jest błoną surowiczą (otrzewną)!

Przedsionek pochwy

● łechtaczką, warg sromowych mniejszych, wędzidełkiem warg., cewka

● na błonie śluzowej przedsionka jest nabłonek wielowarstwowy płaski.

● gr. przedsionkowe małe - cewkowe, wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym wielorzędowym (produkują śluz).

● gruczoły przedsionkowe duże (Bartholina) - cewkowo-pęcherzykowe. cz. wydzielnicze - wysłane nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym (prod. śluz), a wyprowadzające nabłonkiem przejściowym.

Łechtaczka

● zbudowana z 2 ciał jamistych otoczonych torebką i oddzielonych przegrodą środkową

● łechtaczka jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim bez włosów, gruczołów, z zakończeniami nerwowymi czuciowymi

Wargi sromowe mniejsze

● to parzyste fałdy skórne

● ich skóra pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, brak włosów i tk.tłuszczowej, ma unaczyniona i włókien sprężystych, obecne gruczoły łojowe

Wargi sromowe większe

● składają się z 2 fałdów skórnych - nabłonkiem wielowarstwowym płaskim→naskórek.

● na zewnątrz - włosy, gruczoły łojowe i potowe.

● w wewnątrz ma mało + komórki tłuszczowe melanocyty + m.gładkie