KAREN HORNEY

FREUD

Horney krytykowała Freuda, mimo tego twierdziła, że jej idee mieszczą się w ramach psychologii freudowskiej. Dążyła do wyeliminowania błędów w koncepcjach Freuda i proponowała kobiecą psychologię. Jego koncentrację na popędach przekształciła w koncentrację na kulturze, uważała, że Freud przypisywał zbyt duże znaczenie motywacji seksualnej i konfliktom, a nie zwracał uwagi na relacje międzyludzkie, czynniki kulturowe i społeczne. Szczególnie w przypadku sposobu kształtowania się wzorców kobiecości i męskości, zauważała brak czynników kulturowych. Wg Horney wzorce te nie należą do zachowań wrodzonych, są kulturowo i czasowo zmienne.

Zdecydowanie sprzeciwiła się koncepcji Freuda zgodnie, z którą „zazdrość o członek” jest czynnikiem wpływającym w decydujący sposób na psychikę kobiet, specyficzne postawy i uczucia kobiet oraz ich najgłębsze konflikty wynikają z ich poczucia niższości pod względem genitalnym i ich zazdrości w stosunku do mężczyzn. Karen zauważyła, że kobiety były jedynym z obszarów badawczych, i takie zachowanie występowało sporadycznie u kobiet neurotycznych, czyli osób zaburzonych, nie było nic o kobietach zdrowych. Przeciwstawiła zazdrość o członek zazdrości o macicę - zazdrość o możliwość wydania na świat potomstwa. Twierdziła, że męskie dążenie do sukcesu i rywalizacji jest dla mężczyzn substytutem zdolności do rodzenia, a podstawowe cechy psychiki kobiecej to brak pewności siebie i przywiązywanie nadmiernej wagi do miłości i niewiele ma to wspólnego z anatomią żeńskich narządów płciowych. W kulturze kształtowane są przekonania o roli kobiety poświęcającej się, zależnej od mężczyzny, czarującego, uroczego przedmiotu, słabej i uległej.

• Narcyzm

  • Miłość do samego siebie

    • Wywyższanie, przecenianie siebie wynikające z braku poczucia bezpieczeństwa

• Kompleks Edypa

  • Nie jest konfliktem o charakterze seksualno – agresywnym między dzieckiem a rodzicami, lęk spowodowany zaburzeniami stosunków dziecka z rodzicami: odrzucenie, karanie, nadmierna opiekuńczość

• Agresja

  • Wrodzona

    • Niewrodzona, środek za pomocą, którego ludzie próbują chronić swoje poczucie bezpieczeństwa

• Przymus powtarzania

• Id

• Ego

• Superego

• Lęk

• Masochizm

Akceptowała:

• Determinizm psychiczny

• Motywacja nieświadoma

• Emocjonalne, nieracjonalne motywy

LĘK PODSTAWOWY

Najważniejszym pojęciem w koncepcji Horney jest poczucie lęku podstawowego, który definiuje się, jako uczucie doznawane przez dziecko, iż jest ono osamotnione i bezradne w potencjalnie wrogim świecie.

Dziecko pozbawione poczucia bezpieczeństwa i pełne lęku rozwija strategie za pomocą, których walczy ze swoimi uczuciami izolacji i bezradności w potencjalnie wrogim świecie.
Strategie jakie wypracowuje to:
- wrogość dla tych, którzy ich odrzucili lub źle traktują
- uległość, by odzyskać miłość, którą jak twierdzi utraciło
-wyidealizowany, nierealistyczny obraz samego siebie, jako kompensata poczucia niższości
- kupowanie miłości za pomocą gróźb lub roztkliwianie się nad sobą dla wzbudzania ludzkiego współczucia
- władza nad innymi w ten sposób kompensuje swoje poczucie bezradności znajduje ujście we wrogości
- skłonność do wykorzystywania innych albo rywalizacji, w której najważniejsze jest zwycięstwo
- kierowanie agresji do wewnątrz i pomniejszanie swojej wartości

Każda ze strategii osób neurotycznych może stać się mniej lub bardziej trwałym składnikiem osobowości. Dana strategia może przybrać charakter popędu/potrzeby.

Horney uważała, że dzieci z natury doświadczają lęku, bezradności, poczucia zagrożenia. Brak poczucia bezpieczeństwa może być spowodowany niekorzystnymi warunkami spowodowanymi przez rodziców, takimi jak:

• bezpośrednia lub pośrednia dominacja,

• obojętność,

• niekonsekwentne postępowanie,

• brak poszanowania jego indywidualnych potrzeb,

• brak rzeczywistego pokierowania nim,

• poniżające je postawy,

• okazywanie mu zbyt wiele podziwu lub jego brak,

• brak wiarygodnej serdeczności,

• zmuszanie go do stawania po czyjejś stronie w sporach między rodzicami,

• zbyt wiele lub za mało obowiązków,

• nadmierna opiekuńczość,

• izolowanie od innych dzieci,

• niesprawiedliwość,

• dyskryminacja,

• niedotrzymywanie przyrzeczeń,

• wroga atmosfera

Czynniki te nazywamy złem podstawowym, wszystkie one zaburzają poczucie bezpieczeństwa dziecka w relacjach z rodzicami, co wywołuje lęk podstawowy. Zło podstawowe wywołuje wrogość podstawową. To powoduje wystąpienie u dziecka dylematu lub konfliktu, ponieważ wyrażając tę wrogość ryzykowałoby, że zostanie ukarane i pozbawione miłości rodzicielskiej. Wynikiem dylematu jest poczucie alienacji, czyli odwrócenie się od swojego realnego JA ku jakiejś wyidealizowanej alternatywie. Realne ja staje się nieodpowiednie, bezwartościowe, takie, którego nie można kochać. Ja idealne to szereg surowych oczekiwań wobec siebie (inaczej tyrania powinności). Dążenie do uzyskania poczucia własnej wartości, którego mu brak.

Dzieci radzą sobie ze swą wrogością, która została wywołana przez nieodpowiednie działania rodziców, wypierając ją na trzy sposoby:

- „ muszę wypierać swą wrogość, bo was potrzebuję”
- „ muszę wypierać swą wrogość, bo się was boję”
- „ muszę wypierać swoją wrogość, bo boję się utracić waszą miłość”

Wyparcie zaostrza konflikt i prowadzi do błędnego koła. Lęk wytwarza nadmierną potrzebę uczucia, kiedy nie jest ona zaspokojona dziecko czuje się odrzucone, a wtedy lęk i wrogość się nasilają. Wrogość musi zostać wyparta, lęk wzrasta, a potrzeba wyparcia prowadzi do większej wrogości. Dziecko, a później nękany problemami dorosły, są uwięzieni w kręgu nasilającego się cierpienia i nieproduktywnego zachowania. Według Horney, jeśli nie zaspokoimy potrzeby bezpieczeństwa będąc dziećmi resztę życia spędzimy na jej poszukiwaniu.

Tak więc, przyczyną nerwicy są wewnętrzne konflikty, które są siłą napędowe popędów. Horney twierdziła, że to siła specyficzna dla neurotyków. Mogą one sprawić, że zbudujemy strukturę ochronną, usiłując zapewnić sobie fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Tu pojawiają się dążenia neurotyczne, które są nieświadomymi dążeniami, jakie ludzie rozwijają w sobie próbując na przekór własnym lękom, bezradności, osamotnieniu uporać się z życiem.

POTRZEBY NEUROTYCZNE

Horney przedstawiła listę dziesięciu potrzeb, których się nabywa w wyniku prób znalezienia rozwiązania problemu zaburzonych stosunków z ludźmi. Potrzeby neurotyczne są irracjonalnym(nienormalne, nieracjonalne, niekierujące się rozumem) rozwiązania problemu.

1. Neurotyczna potrzeba miłości i aprobaty – Osoba taka pragnie podobać się wszystkim i spełnia ich oczekiwania, jest niezwykle wrażliwa na wszelkie oznaki odtrącenia.
   Im bardziej pragnie miłości, tym bardziej przyjmuje postawę i stawia warunki, które ją uniemożliwiają:
   - oczekuje miłości bezwarunkowej, ale jej nie odwzajemnia
   - wykorzystuje drugą osobą dla własnych celów, lekceważąc jej potrzeby
   - aby przywiązać do siebie partnera, stosuje manipulację
   - panicznie boi się porzucenia (chorobliwie zazdrosny)
   - im większe ma problemy z sexem tym bardziej o nim myśli
   - często pragnie poniżać albo siebie albo partnera
   - na ogół jest niezadowolony z partnera
   - nie wierzy, że ktoś może ją pokochać
   - autentyczne przejawy miłości odbiera, jako zagrożenie i zniewolenie

2. Neurotyczna potrzeba posiadania „partnera”, który zatroszczy się o nasze życie. Osoba mająca taką potrzebę jest pasożytem. Przypisuje nadmierną wartość miłości i obawia się bardzo, że zostanie porzucona i osamotniona.

3. Neurotyczna potrzeba ograniczenia swoich potrzeb i oczekiwań. Człowiek odczuwający taką potrzebę jest niewymagający, zadowala się małym, woli pozostać na uboczu i nade wszystko ceni skromność.

4. Neurotyczna potrzeba władzy. Potrzeba ta wyraża się w pożądaniu władzy dla niej samej, w zasadniczym braku szacunku dla innych. Neurotyk pragnie władzy, by uwolnić się od poczucia bezradności, przy okazji wyrażając wrogość wobec świata w postaci dominowanie nad innymi. Mając prestiż i wywierając wrażenie na innych, nie czuje się gorszy, a wrogość wyraża, traktując innych, jako gorszych od siebie. Ciągle w myślach porównuje się z innymi, panicznie boi się porażki, w istocie pragnie być najlepszy i wyjątkowy. W miarę walki staje się coraz bardziej wrogi, panicznie boi się przeciwnika, więc pragnie go zniszczyć za wszelką cenę.

5. Neurotyczna potrzeba wykorzystania otoczenia w każdy możliwy sposób.(innych)

6. Neurotyczna potrzeba prestiżu i uznania społecznego. O samoocenie osoby z taką potrzebą decyduje to, jak duże uznanie okazują jej inni.

7. Neurotyczna potrzeba bycia podziwianym. Jednostka odczuwająca taką potrzebę ma wyolbrzymiony obraz własnej osoby i pragnie być podziwiana za to, co sobie przypisuje, a nie za to, czym naprawdę jest.

8. Neurotyczna chęć osiągnięcia sukcesu w życiu. Człowiek mający taką ambicję chce być rzeczywiście najlepszy i dąży do coraz większych osiągnięć w wyniku podstawowego braku poczucia bezpieczeństwa.

9. Neurotyczna potrzeba samowystarczalności i niezależności. Rozczarowawszy się w swych próbach nawiązania ciepłych, satysfakcjonujących stosunków z ludźmi, jednostka odsuwa się od innych i nie chce wiązać się z nikim ani z niczym. Staje się „samotnikiem”.

10. Neurotyczna potrzeba doskonałości i odporności na wszelkie ataki. Obawiając się popełnienia błędów i spotkania się z krytyką, osoba odczuwająca taką potrzebę stara się być niedostępna i nieomylna. Nieustannie poszukuje w sobie skaz, aby można je było zamaskować, zanim staną się widoczne dla innych.

Potrzeby te stanowią źródło wewnętrznych konfliktów. Im więcej neurotyk otrzymuje tym więcej chce. Dążenie do perfekcji jest przegraną sprawą. Wszystkie te potrzeby są nierealistyczne.

3 ROZWIĄZANIA(Horney dzieli te potrzeby na 3 kategorie)

1. Dążenie ku ludziom(uległość) (rozwiązanie polegające na samo zaprzeczaniu).
   „Jeśli mnie kochasz, nie skrzywdzisz.”
   Zabieganie o akceptację, niższość wobec innych, przekładanie potrzeb innych ponad własne, potrzeba bycia potrzebnym, przy swojej nieograniczonej potrzebie miłości staje się nadmiernie altruistyczna.
   Potrzeby:
   - miłości
   - akceptacji
   - zależności
   - uległości

2. Odsuwanie się od ludzi (wycofanie)(rozwiązanie polegające na rezygnacji)
   „Jeśli się wycofam, nic mi nie może sprawić przykrości.”
   Odsuwanie się od innych ludzi, tworzenie neurotycznego dystansu. Ludzie tacy często spoglądają na siebie i innych z dystansem, aby uchronić się od zaangażowania emocjonalnego.
   - niezależności
   - izolacji
   - samowystarczalności
   - doskonałości

3. Występowanie przeciw ludziom (agresja)(rozwiązanie ekspansywne)
   „Jeśli będę miał władzę, nikt nie może mnie skrzywdzić.”
   Nieustanna walka z innymi, niezależnie od okoliczności postrzegani są, jako wrogowie. Brak potrzeby związku i bliskości. Całość funkcjonowania osoby służy zaprzeczeniu, jakoby potrzebowała ona innych ludzi i staraniu się, aby na zewnątrz wydać się twardym.

   - władzy

   - dominacji
   - uznania
   - rywalizacji

Struktury tych potrzeb są:

- kompulsywne – zaspokojenie ich jest przymusem

- nienasycone – niemożliwe jest ich zaspokojenie, gdyż u ich podstaw leży niezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa.

- sztywne – reakcja, która zaspokaja tę potrzebę jest taka sama

- wewnętrznie sprzeczne – istnieje konflikt między potrzebami dominującymi a tymi wypartymi

- zaburzona jest ich hierarchia – z uwagi na to, że wyparte popędy są niezaspokojone – nasilają się

Istnienie tych odmiennych orientacji stanowi, wg Horney, podłoże wewnętrznego konfliktu.
Każdy ma konflikty, lecz u niektórych ludzi, głównie z powodu ich wczesnego doświadczenia odrzucenia, zaniedbywania, nadmiernej opiekuńczości i innych rodzajów niefortunnych oddziaływań rodzicielskich, występują one w ostrzejszej postaci. Osoba normalna może zintegrować te trzy orientacje, ponieważ nie wykluczają się one wzajemnie, osoba neurotyczna ze względu na cechujący ją silniejszy lęk podstawowy musi stosować rozwiązania irracjonalne i sztuczne. Świadomie uznaje tylko jedną z tych tendencji, resztę wypiera lub neguje.

Rozwiązanie: zapewnienie dziecku poczucie bezpieczeństwa, zaufania, miłości, szacunku, tolerancji, serdeczności.

EKSTERNALIZACJA

Neurotyk może mieć skłonność do doświadczania wewnętrznych procesów tak jakby były na zewnątrz danej osoby i zrzucanie odpowiedzialności za trudności na czynniki zewnętrzne. – nie chce wykorzystywać innych, to inni chcą wykorzystywać mnie

Konflikt wynika z warunków społecznych. Przykre doświadczenia dziecięce.

Nerwice leczy się psychoterapią polegającą na analizowaniu urazów z dzieciństwa i przeżywaniu związanych z nimi emocji. Lub leki psychotropowe (psychiatria).