IMMUNOLOGIA W ZAKAŻENIACH PASOŻYTNICZYCH

Antygen- substancja pobudzająca do odpowiedzi immunologicznej.
Epitopa, determinanta antygenowa- miejsce wiązania antygenu z przeciwciałem; antygen z wieloma epitopami to antygen poliwalentny.

Odporność immunologiczna- zdolność do rozpoznawania i niszczenia ciał obcych dla organizmu. Układ odpornościowy zajmuje się rozpoznawaniem obcych elementów, a także określaniem czy komórki własne znajdują się w odpowiednich lokalizacjach.

Miejscowe mechanizmy odpornościowe:
- integralność skóry i błon śluzowych
- lizozym (rozkłada błonę komórkową bakterii G+) w ślinie, łzach, pocie i innych wydzielinach
- pH soku żołądkowego
- pasaż jelitowy
- przepływ moczu.

Układowe mechanizmy odpornościowe:
- gorączka
- produkcja interferonów I (alfa i beta) i II (gamma)- odpowiedzialne za blokadę podziałów i namnażania się wirusów
- fagocytoza (komórki tuczne, makrofagi, granulocyty)
- układ dopełniacza- służy głównie do niszczenia obcych bądź zainfekowany komórek; uruchamiany przez kompleks antygen-przeciwciało w wyniku ogólnego rozwoju infekcji wirusowej)
- białka ostrej fazy (głównie CRP)
- peptydy antybakteryjne i antywirusowe.

Komórki biorące udział w odpowiedzi immunologicznej:
- limfocyty B (rozpoznają antygeny, mogą się transformować w produkujące przeciwciała plazmocyty)
- limfocyty Th, Ts, Tc i NK (składniki odpowiedzi komórkowej); limfocyty T stanowią około 70% ogólnej liczby limfocytów
- neutrofile, monocyty i makrofagi- zdolność do fagocytozy i wytwarzania cytokin
- mastocyty, bazofile- zabijają ciała obce, mogą wywołać reakcję anafilaktyczną
- eozynofile- fagocytują pasożyty, hamują reakcje anafilaktyczną
- komórki dendrytyczne- przechowują i prezentują antygen
- erytrocyty- przenoszą kompleksy immunologiczne
- trombocyty- biorą udział w reakcjach zapalnych.

Fazy odpowiedzi immunologicznej:

Kontakt antygenu z komórkami fagocytującymiprezentacja antygenu w obecności antygenów zgodności tkankowej (konieczne do lokalizacji antygenu)pobudzenie limfocytów Thstymulacja limfocytów Tc do produkcji cytokin oraz limfocytów B do różnicowaniawytworzenie plazmocytów i komórek pamięciprodukcja przeciwciał

Przeciwciała- posiadają dwa miejsca wiązania antygenu; podzielone są na klasy (G, A, M, E, D); najpierw tworzone są przeciwciała IgM, potem IgA; IgM są ewolucyjnie najstarsze i największe (10 ramion) , są też mało swoiste w przeciwieństwie do IgG; w odpowiedzi wtórnej najpierw pojawiają się IgG, ewentualnie mała ilość IgM.

Cytokiny:
- aktywatory zapalenia (TNF, IL1, IL6, IL8; INF alfa i beta)
- aktywują limfocyty i pobudzają ich różnicowanie (IL2, IL4, TGF)
- regulują odporność komórkową (IFN gamma, IL10, IL5, IL12, MIF, LTC)

TNF, IL6, IL1- białka ostrej fazy
IL5- pobudzenie eozynofili w inwazjach pasożytniczych

W trakcie zarażenia pokonywane są bariery: etiologiczna (pasożyt musi znaleźć się w odpowiednim środowisku) i metaboliczno-immunologiczna.

Warunki odpowiedzi immunologicznej:
- miejsce wniknięcia pasożyta; jego lokalizacja decyduje o rodzaju odpowiedzi
- w trakcie wędrówki pasożyty mogą zmieniać stadium i skład antygenowy
- w wypadku pasożytów krwi przeważa odpowiedź humoralna, w przypadku inwazji tkanek- komórkowa.

Odpowiedź na inwazję:
- granulocyty i makrofagi- produkcja leukotrienów
- komórki tuczne- heparyna, cytokiny, TNF, proteazy
- limfocyty- cytokiny
- plazmocyty- przeciwciała
- eozynofile i mastocyty- IgE.

Odpowiedź swoista:
- następstwo kontaktu z antygenem
- specyficzna w stosunku do antygenu
- posiada pamięć komórkową
- możliwość rozróżniania własnych komórek
- rozwija się powoli
- do jej rozpoczęcia potrzebna jest odpowiedź nieswoista.

Odpowiedź miejscowa, nieswoista:
- szybka, w momencie kontaktu z antygenem
- selektywna, celem ataku nie są własne cząsteczki
- niezależna od swoistej
- jej mediatory pobudzają odpowiedź swoistą.

Reakcje nadwrażliwości:
- typ 1- odczyny zapalne powodują gorączkę, pokrzywkę, obrzęk
- typ 2- uszkodzenia tkanek przez przeciwciała skierowane na pasożyta zaabsorbowanego na tkankach żywiciela
- typ 3- kompleksy immunologiczne aktywujące dopełniacz
- typ 4- reakcja cytotoksyczna; wywoływana przez Tc, hamowana przez Ts.

Unikanie układu immunologicznego przez pasożyta:
- obrona przed fagocytozą
- unieczynnienie działania dopełniacza
- ucieczka do komórek żywiciela (Toxoplasma sp.)
- interakcja z cząsteczkami MHC
- zmienność antygenowa (Trypanosoma sp., Schistosoma sp., Ascaris sp.)
- ingerencja w fazy odpowiedzi immunologicznej
- hamowanie apoptozy.

Strategie adaptacyjne:
a)”dyskrecja”:
- słaba immunogenność (nicienie)
- immunosupresja (Plasmodium sp.)
- mimikra antygenowa (mutacje; naturalna selekcja; transpozony pasożyta „pożyczają” geny żywiciela i adsorbują jego antygeny)- u Schistosoma haematobium (antygeny erytrocytów), Trypanosoma sp.
b)kryjówka:
- ucieczka do OUN, gałki ocznej
- wnikanie do wnętrza komórek (Plasmodium sp., Toxoplasma sp.)
- kryjówka w cystach
c)konfrontacja:
- zmienność antygenowa- polega na kolejnej ekspresji różnych genów w trakcie inwazji (Trypanosoma sp.- to samo stadium posiada różne glikoproteiny; Leishmania sp. wymienia cząsteczki pokrewne
- aktywność cytolityczna, rozkład przeciwciał i inaktywacja dopełniacza- Entamoeba histolytica
- duża płodność.

Adaptacje żywiciela:
- kosz adaptacji może być wyższy niż cena unikania zarażenia
- oczyszczanie z pasożytów zewnętrznych
- rozpoznanie pasożyta przez żywiciela jest poinwazyjne
- optymalizacja wyglądu i zachowania
- u ludzi- diagnostyka i edukacja.