Charakterystyka i problemy osób niepełnosprawnych ruchowo

Niepełnosprawność- to wszelkie ograniczenie lub wynikający z uszkodzenia brak zdolności wykonywania czynności w sposób lub w zakresie uważanym za normalny dla człowieka (WHO).

Niepełnosprawność ruchowa jest rodzajem niepełnosprawności który obejmuje uszkodzenia narządów ruchu. Nazywana jest inaczej:

• niepełnosprawnością fizyczną niepełnosprawnością motoryczną.

• Klasyfikacja uszkodzeń aparatu ruchowego wg I. Kaiser- Grodeckiej:

• Dysfunkcje pochodzenia mózgowego (np. dziecięce porażenie mózgowe, porażenia spastyczne i wiotkie oraz niedowłady, zespoły ruchów mimowolnych, zaburzenia koordynacji ruchowej).

• Dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego (np. choroba Heinego-Medina, rozszczep kręgosłupa i rdzenia, postępujący zanik mięśni).

• Dysfunkcje układu kostno-stawowego (np. zwichnięcie stawu biodrowego, nieprawidłowości w obrębie stóp lub kolan, schorzenia reumatyczne).

• Braki kończyn (wrodzone lub będące skutkiem amputacji).

• Najczęstsze problemy osób niepełnosprawnych ruchowo

• Przekonanie, że obniżona sprawność stanowi przeszkodę w realizowaniu celów.

• Nieumiejętność realistycznej oceny własnych możliwości i ograniczeń (przyczyna niepowodzeń, poczucia frustracji, funkcjonowania poniżej swoich możliwości).

• Trudność ustalenia równowagi między autonomią a konieczną zależnością od innych.

• Sytuacje trudne w życiu człowieka niepełnosprawnego ruchowo

• trudności fizyczne: wynikają z niedostosowania świata zewnętrznego do warunków fizycznych osoby niepełnosprawnej ruchowo (np. brak wind, podjazdów itp.)

• trudności psychologiczne: wynikają z konieczności zmiany swoich oczekiwań i dążeń oraz niższej samooceny

• trudności społeczne: wynikają z negatywnych doświadczeń w kontaktach z otoczeniem (wyśmiewanie, odrzucenie, izolacja itp.)

• Niepełnosprawność ruchowa może stanowić czynnik utrudniający prawidłowe zaspokajanie potrzeb jednostki.

• Z tego powodu osoby z niepełnosprawnością ruchową częściej niż ich zdrowi rówieśnicy narażone są na frustracje i negatywne przeżycia emocjonalne.

• Potrzeby człowieka według Maslowa:

1) Potrzeby fizjologiczne (zaspakajanie głodu, snu, pragnienia, aktywności, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualnych).

2) Potrzeby bezpieczeństwa (zależności, opieki, oparcia, wolności od lęku, niepokoju, chaosu oraz potrzeba ładu i porządku).

3) Potrzeba przynależności i miłości (występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia i obcości).

4) Potrzeby uznania i prestiżu:

• Pragnienie potęgi, wyczynu oraz wolności,

• Potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy i dominacji.

5) Potrzeba samoaktualizacji (dążenie człowieka do rozwoju swoich potencjalnych możliwości).

Wszystkie wymienione potrzeby występują z różnym nasileniem u wszystkich ludzi, w tym także i u dzieci niepełnosprawnych.

Najczęściej źródłem frustracji osób niepełnosprawnych ruchowo w zależności od okresu życia jest:

1. w okresie dzieciństwa- niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa i miłości,

2. w okresie dorastania- niezaspokojenie potrzeby samorealizacji związanej z tworzeniem planów dotyczących przyszłości,

3. u osób dorosłych- niezaspokojenie potrzeb wynikających z odgrywanych ról społecznych.

• ZASPAKAJANIE POTZREB A NIEPAŁNOSPRAWNOŚĆ

• Potrzeby fizjologiczne

Większość dzieci niepełnosprawnych ruchowo cechuje:

• Przeważnie zupełnie obce bogate doświadczenia ruchowe, pełne radosnych i przyjemnych przeżyć;

• W niektórych przypadkach całe życie spędzone w łóżku bądź wózku inwalidzkim, co powoduje, że mają one ograniczony kontakt ze światem, a tym samym mniejsze możliwości poznawcze.

• Zmniejszona wydolność wysiłkowa.

• W przypadku dziecka niepełnosprawnego należy zwrócić szczególną uwagę na jego zmęczenie i zapewnić mu racjonalny wypoczynek.

• Jeżeli dziecko jest niewypoczęte i niewyspane, jeżeli jest zmęczone i znużone, występuje u niego brak zainteresowania jakimkolwiek tematem, trudno jest mu się skoncentrować i podjąć jakąkolwiek dłużej trwającą pracę.

• Podstawowymi czynnikami niezbędnymi do fizycznego życia człowieka jest spożywanie pokarmów i umiejętność oddychania.

• Należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby całodobowe posiłki dla dzieci niepełnosprawnych były tak przygotowywane i w takiej ilości, aby dziecko, wstając od stołu czuło się najedzone. Dosyć ważne jest to w zakładach leczniczo – wychowawczych, bowiem tam dzieci mają mniejsze szanse na zjedzenie czegoś między posiłkami, a jeśli dziecko jest głodne, to wówczas ma mniejszą wydolność wysiłkową, trudności w przyswajaniu programu nauczania, jest ospałe, czasem boli go głowa i ma złe samopoczucie oraz niechęć do wykonywania jakichkolwiek czynności.

Dzieci niepełnosprawne powinny również jak najwięcej czasu spędzać na świeżym powietrzu. Całodzienny pobyt w pomieszczeniu zmniejsza znacznie ich odporność fizyczną i psychiczną. W związku z tym należałoby organizować im spacery i zabawy na zewnątrz. Dzieci, które nie mogą opuszczać łóżek, powinny być werandowane niezależnie od pory roku.

• Potrzeba bezpieczeństwa

Dzieci niepełnosprawne, zdając sobie sprawę ze swojego wyglądu i swoich możliwości, mają bardzo rozwiniętą potrzebę bezpieczeństwa:

• W swojej podświadomości dążą do tego, aby traktowano ich normalnie, na równi ze zdrowymi dziećmi;

• Są bardziej wrażliwe na opinie i sądy innych ludzi o sobie;

• W większości przypadków mają poczucie niepełnowartościowości;

• Nieobce jest im poczucie wstydu i upokorzenia spowodowane własnym wyglądem,

• Najlepiej czują się w grupie innych chorych dzieci;

• Są bardzo podejrzliwe, sądzą, że większość ludzi jest nastawiona do nich wrogo, szczególnie są wrażliwe na „zranienie” ze strony innych;

• Unikają lub przerywają czynności, których nie mogą dobrze wykonać;

• Ciągle czują się czymś zagrożone;

• Bardzo często przeżywają lęk przed zabiegiem operacyjnym, obawiając się jego rezultatu (im starsze dziecko tym większa obawa).

• Potrzeba przynależności i miłości

• Dziecku niepełnosprawnemu bardzo potrzebne jest uczucie miłości, aby nie doprowadzić do deformacji jego osobowości, przejawiającej się w różnego rodzaju kompleksach. Sympatia i miłość innych osób do dziecka chorego dają mu pełnię szczęścia. Czuje się ono wówczas potrzebne, chciane, nieodtrącone mimo swego kalectwa, które niejednokrotnie znacznie je oszpeca, a tym samym warunkuje w pewnym sensie nieprzyjemne przeżycie silnego, głębokiego niezadowolenia z samego siebie.

• Potrzeba prestiżu i uznania

• U dziecka niepełnosprawnego najbardziej rozwinięta jest potrzeba uznania ze strony innych ludzi. W miarę swoich możliwości będzie ono robiło wszystko, aby w oczach innych zasłużyć sobie na uznanie. Pozytywna opinia innych ludzi o dziecku jest nieodzownym warunkiem poczucia własnej wartości i stanowi ona dla niego podstawę równowagi psychicznej.

• Jeżeli dziecko jest zaakceptowane i wysoko cenione od najwcześniejszych lat życia, dąży do pełnego wyzwolenia swoich uczuć, sympatii, złości i strachu bez obawy, że zostanie upokorzone i utraci swą godność i zaufanie.

• Potrzeba samoaktualizacji

• Jako dążenie do rozwoju potencjalnych możliwości w celu utrzymania spokoju i równowagi, przejawia się u dziecka niepełnosprawnego tym, iż robi ono wszystko, aby dobrze się uczyć, być zdyscyplinowanym, grzecznym, aby otoczenie było z niego zadowolone. Stara się wykorzystać wszystkie swoje możliwości intelektualne, co może też być przejawem kompensacyjnym jego braków fizycznych.

• Najczęstsze problemy występujące u dzieci z zespołem mózgowego porażenia dziecięcego (MPD)

• Problemy i objawy czynnościowe

U dzieci z MPD siadanie, stawanie, chodzenie, używanie rąk czy też mowy jest opóźnione. Rozwój poszczególnych wzorców zakłóca choroba.

Pierwsze łatwo zauważalne objawy powstają już między 3 a 5 miesiącem życia:

• dziecko nie potrafi unosić głowy, pełzać, raczkować ani siadać;

• kiedy powinno już wstawać, czyni to niepewnie ze skręconymi do wewnątrz udami i zgiętymi podeszwowo stopami, opierając się tylko na palcach;

• ma problemy z koordynacją wzrokowo – ruchową;

• nie potrafi sięgać po zabawki na skutek niedowładu w kończynach górnych.

• Trudności i problemy w ocenie poziomu rozwoju intelektualnego

Problemem, który ma znaczący wpływ na ocenę poziomu rozwoju intelektualnego u dzieci z MPD, są nie tylko w różnym stopniu wyrażone niedowłady, lecz także inne zaburzenia występujące w tym zespole, jak np.:

• Zaburzenia wzroku (zaburzenia refrakcji, ubytki w polu widzenia, ośrodkowe zaburzenia analizy i syntezy bodźców wzrokowych, zez, oczopląs, zanik nerwu wzrokowego, zaćma, małoocze );

• Zaburzony machanizm sensomotoryczny;

• Zaburzenia spostrzegania zmysłowo – ruchowego, wywołujące u dziecka nieprawidłową rejestrację bodźców;

• Zaburzenia orientacji przestrzennej;

• Zaburzenia słuchu (szczególnie w postaci pozapiramidowej);

• Zaburzenia mowy (m.in. zaburzenia artykulacji oraz koordynacji czynności mm. oddechowych, utrudniające mówienie);

• Zaburzenia koncentracji uwagi i zachowania, wynikające z wrażliwości układu nerwowego, dużej męczliwości psychicznej oraz zaburzeń w postrzeganiu.

• Problemy tkwiące w sferze osobowościowej i społecznej

Z powodu ograniczeń ruchowych dzieci z MPD zwykle stale przebywają w tym samym otoczeniu, a konieczność korzystania z pomocy innych osób może powodować:

• Zbytnie koncentrowanie się na sobie;

• Rezygnację, uległość;

• Pozorne uznanie kalectwa z podświadomym niezaakceptowaniem siebie;

• Poczucie niepewności, zagrożenia;

• Niepokój prowadzący do dezintegracji osobowości;

• Dość częste reagowanie złością i agresją na niepowodzenia;

• W wyniku dostrzegania różnic miedzy sobą a pełnosprawnymi rówieśnikami, stwarza się w nich poczucie inności i bycia kimś gorszym.

• Problem akceptacji/braku akceptacji dziecka z MPD

• Nadmierna miłość i opieka rodzicielska

Niekorzystna

Ogranicza sposobność do wypracowania nowych sprawności i umiejętności

• Postawa odrzucenia

Bardzo niekorzystna

Prowadzi do rezygnacji z usprawniania dziecka i udziału w procesie rehabilitacji

• Psychologiczne konsekwencje MPD (T. WITKOWSKI):

• Niezaspokojenie potrzeby akceptacji, niezależności, uznania, przynależności do grupy społecznej;

• Uzależnianie się od osób z rodziny;

• Trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami oraz osiąganiu dojrzałości społecznej i zaradności życiowej.

• Rdzeniowy zanik mięśni
  (SMA)

Rdzeniowy zanik mięśni jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie, przekazywanym w sposób autosomalny recesywny.

Wyróżnia się trzy postacie kliniczne tego zaniku:

• wczesnodziecięcą (Werdniga-Hoffmanna),

• późnodziecięcą,

• pseudodystroficzną (łagodną:Kugelberga-Welandera).

• Charakterystyczne cechy osób z SMA

• Postępujące, symetryczne osłabienie mięśni, bardziej nasilone dosiebnie.

• Kończyny dolne są bardziej zajęte niż kończyny górne.

• Zaoszczędzenie mięśni przepony oraz mięśni zewnętrznych gałki ocznej.

• Wiotkie napięcie mięśniowe.

• Osłabienie lub brak odruchów głębokich.

• Prawidłowy rozwój umysłowy.

• Czucie jest zachowane.