UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
Kierunek: Zarządzanie
Specjalność: Zarządzanie Inwestycjami i Nieruchomościami
Grupa: I
Rola i znaczenie przedsiębiorcy we współczesnej gospodarce rynkowej
Praca wykonana w Katedrze Organizacji i Zarządzania
pod kierunkiem dr. Marian Olińskiego
Olsztyn 2012
Rola i znaczenie przedsiębiorcy we współczesnej gospodarce rynkowej odgrywają istotną rolę na wiele aspektów współczesnej gospodarki narodowej. Nie każdy może zdawać sobie z tego sprawę, że sam w sobie jest przedsiębiorcą. Dokonując zarządzania własnymi zasobami gospodarstwa domowego bądź firmy staje się idealnym obrazem człowieka przedsiębiorczego. Definiując podmioty literatury możemy niemalże z każdego wywnioskować, iż przedsiębiorcą może być osoba fizyczna lub osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która prowadząc działalność zarobkową, uczestniczy w działalności gospodarczej. Oczywiście zgadzam się z tą definicją jak najbardziej, ponieważ każdy z nas dąży do tego, by osiągnąć zysk oraz, aby był on jak największy, by zaspokoić nasze potrzeby.
Według J. Schumpetera, za przedsiębiorcę uważa się osobę, która tworzy przedsiębiorstwo, wprowadza postęp techniczny, wprowadza nowe wyroby i zdobywa kolejne rynki zbytu, przy czym podejmuje decyzje organizacyjne służące połączeniu produktów. Wprowadzenie innowacyjności w przedsiębiorstwie wpływa w znacznym stopniu na gospodarkę rynkową, bowiem tworzy zespół zjawisk, procesów ekonomicznych oraz postęp technologiczny. Uwadze nie może jednak umknąć, iż prekursorem pojęcia przedsiębiorca był Richard Cantillon, który podkreślił, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą powinna cechować się umiejętnością przewidywani sytuacji panującej na rynku –„to ryzyko czyni
z gospodarującego przedsiębiorcę”. Istotna również jest definicja J. Saya, bowiem uważał on, iż przedsiębiorca to osoba, która tworzy przedsiębiorstwo lub obejmuje nad nim kontrolę, dostrzega sprzyjające interesom okazje i wykorzystuje jak najlepiej, przy czym jest siłą motoryczną ekonomicznych zmian i postępu (Lichtarski 1997). Moim zdaniem wszystkie definicje są zgodne, jednak, by można było kogoś nazwać przedsiębiorcą, trzeba było by złączyć wszystkie trzy pojęcia w całość. Dlatego uważam, że przedsiębiorca to osoba, która jednocześnie tworzy przedsiębiorstwo, kontroluję je, wprowadza innowacje oraz podejmuje ryzyko mające na celu zwiększenie zysku przedsiębiorstwa.
We współczesnej gospodarce rynkowej możemy zaobserwować rosnący udział nowo założonych przedsiębiorstw oraz firm jedno bądź kilku osobowych. Na taką sytuację mają wpływ dofinansowania płynące z Unii Europejskiej oraz z Urzędu Pracy, które wspomagają stworzenie własnego biznesu. Akcje nawołujące do otwierania firm maja na celu spełnienie marzeń wielu osób, które nie posiadają znaczącej ilości gotówki na otwarcie takiego przedsięwzięcia, ale są przedsiębiorcze i potrafią ułożyć biznes plan tak, by otworzyć działalność i prosperować po kilkanaście lat na rynku.
Dzięki projektom unijnym, dobremu pomysłowi na biznes oraz darzeniu do celu, wielu młodych ludzi decyduje się na otwarcie własnego biznesu. Przez co gospodarka rynkowa w ciągu ostatnich kilku lat bardzo się rozwinęła. Z jednej strony jest to bardzo dobry sposób, by zrealizować swoje plany bez ponoszenia znacznych kosztów związanych
z otworzeniem działalności, jednakże ma to również złe strony, ponieważ w taki sposób wiele osób chce również zarobić na takich okazjach otwierając działalność i zamykając ją po roku czasu, by nie zwracać dofinansowania. We współczesnej gospodarce rynkowej przedsiębiorstwo może być własnością pojedynczego przedsiębiorcy, albo przyjąć formę spółki. Wobec tego możemy rozróżnić kryterium podziału na małe, średnie i duże przedsiębiorstwa. Najczęstszym miernikiem, według którego używa się tejże klasyfikacji jest liczba zatrudnionych. Jednakże istotnym jest również wielkość produkcji, obrotu oraz wysokość osiągniętego zysku. W okresie przekształceń w polskiej gospodarce właściwego znaczenia nabrały małe podmioty gospodarcze, ze względu na korzyści wynikające z ich funkcjonowania w gospodarce narodowej. A prościej mówiąc małe przedsiębiorstwa umożliwiają uzyskanie równowagi rynkowej oraz stają się czynnikiem utrzymywania cen wyrobów na odpowiednio niskim poziomie, co wiaże się również z poprawą korzyści na zagranicznych rykach (Dębski 1997).
Wiemy już kim jest przedsiębiorca oraz co robi, jednak należy teraz dowiedzieć się jaką rolę i znaczenie pełni w gospodarce rynkowej. Według najnowszych danych pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego 98,3% przedsiębiorstw w Polsce to małe
i średnie przedsiębiorstwa oraz mikroprzedsiębiorstwa. To właśnie one wytwarzają około 46% wartości dodanej brutto w sektorze przedsiębiorstw wg wielkości przedsiębiorstw, czyli produktu krajowego brutto. Zatrudniają przy tym 68% mieszkańców Polski. Tym samym są bardzo ważnymi osobami w życiu każdego z nas, ponieważ dają nam pracę. Rola przedsiębiorcy zatem jest bardzo istotna w zwalczaniu bezrobocia. Dlatego, wsparcie ze strony urzędów pracy jest czasami tak wielkie. Rejon województwa Warmińsko – Mazurskiego ma największy wskaźnik bezrobocia sięgający niemalże 21,1%, gdzie
w województwie Wielkopolskim wynosi 9,8%. Nasuwa się tu również pytanie: Co powoduje tak zróżnicowany stopień bezrobocia? Czy to wina władz, czy dojścia do przejścia granicznego? A może jednak chęci do pracy i jej poszukiwań? Otóż nie do końca to prawda, moim zdaniem rejon Warmińsko – Mazurski jest rejonem rolniczym, dlatego też większość osób woli założyć przedsiębiorstwo, bądź firmę o statusie działalności pozarolniczej
i prowadzić gospodarstwo samemu wraz z rodziną. A jak wynika z sondaży, ludzie nie chcą pracować fizycznie, preferują bardziej siedzenie za biurkiem w ciepłym gabinecie. Dostępność do naszych Wschodnich przyjaciół –Rosjan, ma również duże znaczenie, ponieważ od 27 lipca, od kiedy to przez granice można przejeżdżać swobodnie większość ludzi jeździ tam w celach zarobkowych. Trochę benzyny dozwolona norma wyrobów tytoniowych i alkoholowych skłania większość ludzi do wniosku: „Po co pracować codziennie, skoro za jeden kurs mam tyle samo jakbym pracował normalnie cały tydzień”. Niestety wydaje mi się, że ta sytuacja się szybko nie ulegnie zmianie (http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,12614638,Bezrobocie_wzroslo_do_12_5_proc__Najgorzej_w_warminsko_mazurskim.html, 07.12.2012 r.).
Należało by również wyjaśnić czym jest przedsiębiorstwo i gospodarka rynkowa. Otóż, przedsiębiorstwo to niezależna jednostka gospodarcza, wyodrębniona pod względem ekonomicznym, techniczno-organizacyjnym i prawnym utworzona w celu trwałego zarobkowego zaspokajania potrzeb osób trzecich na rynku. Kierownictwo tej jednostki podejmuje decyzję samodzielnie i na własne ryzyko. Jest ono podstawowym ogniwem życia gospodarczego i bez względu na formę własności i strukturę organizacji, charakteryzuje się: jasno postawionym celem działalności, odrębnością ekonomiczną (przedsiębiorstwo dysponuje wydzielonym majątkiem),odrębnością prawną, odrębnością organizacyjną oraz wyodrębnieniem obszaru, na którym jest zlokalizowane (Godziszewski 2011). Gospodarka rynkowa to rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez podmioty gospodarcze kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Podstawą podejmowania tych decyzji są informacje płynące z rynku, m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, kursy walutowe oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do kształtowania się wyżej wymienionych
w przyszłości (Pająk 2009).
Wysoka niepewność działania małych firm (przedsiębiorstw należących do sektora MŚP) w burzliwym otoczeniu powoduje, że są one określane jako podmioty
o "podwyższonym stopniu ryzyka" i obarczone w znacznie większym stopniu możliwością niepowodzenia lub upadku. Trudne do określenia, a czasem wręcz niemożliwe do przewidzenia otoczenie, powoduje, że decyzje dotyczące przedsięwzięć innowacyjnych należą do bardzo ważnych oraz trudnych i nieodłącznie związanych z ryzykiem. Od trafności tych decyzji zależy możliwość generowania zysku oraz przewaga konkurencyjna przedsiębiorstwa na rynku. Świadomość istnienia ryzyka pozwala w pewnym stopniu na uniknięcie jego negatywnych skutków. Przedsiębiorczość jest jednak pojęciem znacznie wykraczającym poza indywidualną skłonność do podejmowania działalności. Postawa przedsiębiorcza to również kreatywność, innowacyjność, czasem skłonność do ryzyka, ale również odpowiedzialność za innych pracowników, czy myślenie w kategoriach długofalowych.
Z roku na rok ilość otwierania przedsiębiorstw w Polsce ciągle wzrasta. Według danych GUS, spośród 4,1 mln firm zarejestrowanych w rejestrze REGON, w Polsce funkcjonuje około 1,67 mln przedsiębiorstw aktywnych (1,53 mln według Eurostat). Daje to Polsce pod tym względem pozycję szóstej gospodarki w UE (jeszcze w 2000 r. pod względem liczby firm znajdowaliśmy się na piątym miejscu przed Wielką Brytanią), w której łączna liczba firm wynosi prawie 21 mln. Według danych Eurostatu najliczniejsze pod względem liczby przedsiębiorstw są Włochy, których liczba firm (3,92 mln) była ponad dwa
i pół raza większa niż w Polsce. Zbliżone do naszego kraju liczebności przedsiębiorstw występują w Niemczech (1,8 mln) i Wielkiej Brytanii (1,7 mln).6 Znacznie mniejszą liczbą firm cechują się gospodarki naszego regionu – największe pod tym względem Rumunia
i Czechy (odpowiednio 216 tys. i 214 tys. firm) są siedmiokrotnie mniejsze. Wyniki
w każdym zbiorze statystycznym różnią się od siebie i nie warto ufać im całkowicie, ponieważ mogą mylnie obrazować tą sytuację. Niekiedy też ludzie starają się ukryć prowadzenie działalności bądź nie wykazywać rzeczywistego przychodu, po to by nie płacić zbyt dużych podatków. Dynamikę wartości dodanej brutto na jedną firmę w Polsce w latach 2004-2011 obrazuje załącznik 1.
Jednakże nie ulega zmianie, iż sektor MŚP odgrywa dużą rolę pod względem zmiany polskiego prawa. Przedsiębiorcy walczą o zmiany w prawie podatkowym, głównie
o zmniejszenie podatku odprowadzanego do Urzędu Skarbowego. Obniżenie wysokości podatku od osób fizycznych i prawnych pozwoli na swobodniejsze działalnie każdego przedsiębiorcy oraz na rozwój w innowacyjność przedsiębiorstw. Jednakże ważnym punktem tej „wojny” jest również zachowanie jasności i czytelności danych przepisów dla wszystkich przedsiębiorców. Polskie prawo posiada niestety wiele luk prawnych. Przepisy są często niejasne z uwagi na notoryczne zmiany w aktach prawnych. Ustawy określające zasady prowadzenia własnej firmy wyznaczają również normy prawa karnego. Normy są nierzadko rozproszone, tzn. że są zawarte w wielu ustawach. Skutkuje to tym, że podejmowanie działań gospodarczych obliguje przedsiębiorców do szczegółowej analizy licznych aktów prawnych (Duczkowska - Piasecka 2012). Rola, jaką odgrywa sektor MŚP jest w szczególności ważna dla młodych przedsiębiorców, którym trudno jest być na bieżąco ze wszystkimi ustawami, ponieważ polskie prawo w dalszym ciągu dostosowuje się do norm Unii Europejskiej. Definicja MŚP-(sektor małych i średnich przedsiębiorstw) weszła w życie 1 stycznia 2005 r., na mocy rozporządzenia Komisji zmienionego przez rozporządzenie. W dniu 6 sierpnia 2008 roku zostało wydane rozporządzenie uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu, które stosuje się w przypadku udzielania MŚP pomocy publicznej. Definicja MŚP ma zastosowanie do wszystkich polityk, programów i działań, jakie Komisja Europejska realizuje wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Zgodnie z art. 1 załącznika I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) wyodrębnia się następujące kategorie przedsiębiorstw:
średnie przedsiębiorstwo - zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza
43 milionów euro;małe przedsiębiorstwo - zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza
10 milionów euro;mikroprzedsiębiorstwo - zatrudnia mniej niż 10 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 2 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów euro (Pająk 2009) .
Czynnikiem, który powinien podnosić aspiracje każdego przedsiębiorstwa jest również inwestycja w innowacyjność. Jednakże w sektorze MŚP na polskim rynku bardzo mały procent przedsiębiorców porywa się na taki pomysł. Informacje oparte na danych statystycznych mówią same za siebie. Polska pod względem wdrążenia innowacji produkcyjno przemysłowych znajduje się na jednym z ostatnich miejsc wśród krajów Unii Europejskiej z wynikiem 24% w latach 2006-2010. Niżej znajdowały się jedynie Rumunia (22%) i Węgry (20%). Jak można było się domyślić pierwsze miejsce zajęły Niemcy
z wynikiem 70%. Jeżeli chodzi o innowacje organizacyjno marketingowe to sytuacja wygląda jeszcze gorzej. Według badań robionych przez Eurostat Polska znajduje się na przedostatnim miejscu z wynikiem 20% wyprzedzając jedynie Łotwę (15%), na pierwszym miejscu znów Niemcy - 73% (dane z GUS i Eurostat).
W Polsce przedsiębiorstwa ze względu na formy własności firm dzieli się na sektor publiczny i prywatny. Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla państwa i obywateli. Jego działalność ma zastosowanie na poziomie państwowym, regionalnym oraz lokalnym. Aktywność sektora publicznego opiera się przede wszystkim na zapewnieniu obywatelom opieki socjalnej, gwarantowaniu bezpieczeństwa narodowego i planowaniu zagospodarowania przestrzeni. Do sektora publicznego zalicza się wszystkie jednostki organizacyjne, w których własność Skarbu Państwa lub samorządu ma udział większy niż 50% (Brussa, Tarnawa 2011). Sektor prywatny jest pojęciem określającym część gospodarki narodowej, która nie jest finansowana ani kapitałem państwowym ani samorządowym. Innymi słowy są to przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze, które należą do rąk prywatnych. Wyróżnia się tu własność prywatną osób fizycznych, czyli własność rzemieślników, prywatnych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej; własność prywatną osób prawnych, czyli własność spółdzielni, spółek posiadających osobowość prawną i organizacji społecznych oraz własność zagraniczną, czyli własność osób fizycznych i prawnych mających siedzibę poza granicami Polski (Kleer 2005).
Najważniejszym faktem we współczesnej gospodarce rynkowej jest swoboda działania. Polska jest państwem demokratycznym, gdzie głową państwa jest prezydent, a podział władzy dzieli się na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jednym zdaniem mówiąc panuje ład demokratyczny, a państwo jest państwem prawa i dobrobytu. W Polsce istnieją różne formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw, które można podzielić na:
przedsiębiorstwa państwowe,
spółdzielcze,
przedsiębiorstwa indywidualne,
spółki, a w tym:
- cywilną,
- prawa handlowego,
* osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna),
* kapitałowe (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna).
Część z tych przedsiębiorstw posiada osobowość prawną, a część nie. Spółki posiadające osobowość prawną mogą samodzielnie wchodzić w porozumienie z innymi podmiotami, zawierać z nimi umowy oraz zaciągnąć kredyt. Za zobowiązania właściciela odpowiadają jedynie do wysokości swych udziałów. Osobowość prawną posiadają spółki kapitałowe oraz spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe. Spółki osobowe, cywilne oraz przedsiębiorstwa indywidualne nie mają osobowości prawnej. Oznacza to, że nie mogą samodzielnie wchodzić w porozumienia z innymi podmiotami, zawierać z nimi umów oraz zaciągać kredytów. Czynią to jedynie ich właściciele w swoim własnym imieniu jako osoby fizyczne. Za zobowiązania przedsiębiorstw odpowiadają właściciele swoim własnym majątkiem (Kaczmarek 2007).
Niestety niezadowalającym faktem jest, iż w kraju nie mamy dotychczas społecznej gospodarki rynkowej, chociaż taki ustrój postanowiła polska konstytucja z 1997 r. (Każdy obywatel dostał jej egzemplarz od prezydenta Kwaśniewskiego). Jej wdrożenie stanowi nadal ważne i pilne zadanie ustrojowe. Po wojnie przyjęto model trzeciej drogi między kapitalizmem a komunizmem, który został wypracowany i zrealizowany w Niemieckiej Republice Federalnej przez Alfreda Müller–Armacka i kanclerza Ludwiga Erharda, jako model „społecznej gospodarki rynkowej.” Przedsiębiorstwo w tej koncepcji jest traktowane jako wspólnota pracujących; pracownicy uczestniczą w zarządzaniu (związki zawodowe, rady zakładowe i rady nadzorcze) oraz w zyskach. Każdy posiada wolność wypowiedzi
i odpowiedzialności w życiu gospodarczym, wspierając drobną i średnią przedsiębiorczość oraz stawiając tamę monopolizacji. Obowiązuje solidaryzm, dobrowolne układy zbiorowe oraz ustawowe płace minimalne, co zapewnia w znacznym stopniu równowagę i pokój społeczny. Nasza trzecia droga, to praktyczna realizacja społecznej gospodarki rynkowej, postanowionej wyraźnie w naszej Konstytucji już w 1997 r. (Sachs 2006).
Poprzez przedsiębiorców MŚP funkcjonujących w gospodarce rynkowej, możemy dokonać wyboru najodpowiedniejszych dóbr i usług po odpowiednich dla nas cenach.
|
|---|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Literatura
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik 1
Dynamika wartości dodanej brutto na jedną firmę w Polsce w latach 2004-2011
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Załącznik 2
Struktura wytwarzania wartości dodanej brutto w sektorze przedsiębiorstw wg wielkości przedsiębiorstw w Polsce w 2011r
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS
Wyszukiwarka