Uprawa roślin łąk i pastwisk
04.10.2011r.
7 wykładów i test, później następna część materiału i również test.
1.Wzrost liczby ludności na świecie wg danych szacunkowych- 1960r – 3 021 mln, 2000r – 6 071 mln (podwojenie liczebności ludzi na świecie).%
2.Zboża zajmują ok. 70% wszystkich gruntów rolnych. Wcześniej było to ok. 52-59% (czasy studenckie pana profesora;)) W całym świecie najważniejszym zbożem jest PSZENICA ( pszenica zwyczajna, pszenica twarda, pszenica angielska/pękata)
3.Najważniejszym czynnikiem jest dobra gleba- czyli taka z której rolnik uzyskuje najwyższy plon. Gleby najlepsze to gleby kompleksu pszennego (z względu na największe wymagania glebowe pszenicy).
4. Skład chemiczny gleby: mikro i makroelementy, w 1 cm3 gleby 4-5mln organizmów, mineralne składniki stanowią ok. 50% (próchnica 3%), woda 30%, powietrze 20%. (Ilościowy udział składników gleb mineralnych).
5. O plonach decyduje woda- jest drugim najważniejszym czynnikiem. Żeby wyprodukować 1kg biomasy pszenica musi pobrać 500l wody.
6.Kolejnym ważnym czynnikiem jest temperatura- przy niskich temperaturach rośliny słabo rosną, w temp. Poniżej 0 nie rosną wcale. Próg temperatury dla roślin wynosi 4 stopnie, ale każda roślina ma inne wymagania temperaturowe. Są też rośliny ozime (zasiane we wrześniu lub wcześniej i rosną do zimy) i jare. Są też rośliny mrozoodporne (np. żyto -30 stopni). Rzepak przemarza przy -15 stopniach Celsjusza.
7.O wysokości plonu decydują również nawozy, odmiana rośliny, ochrona przed szkodnikami, następstwo roślin (zmianowanie/płodozmian). Monokultura to uprawianie rok w rok jednego gatunku roślin (przykładem monokultury może być kukurydza.
8. Produkcja globalna pszenicy to 650mln ton, na 2 miejscu kukurydza, na 3 miejscu ryż. Pszenica jest zbożem uniwersalnym.
Mamy formę ozimą i jarą pszenicy.
a) Ozima- optymalny termin wysiewu to 20-30 września, opóźnienie terminu powoduje obniżenie plonu. Pszenica wykazuje tzw. Reakcję fotoperiodyczna (reakcja na długość dnia i nocy), krzewistość to jedna z faz rozwoju, jeżeli będzie dobre krzewienie to będzie wyższy plon. 600-800 kłosów na m2. Jeżeli późno zasiejemy to pszenica nie zdąży się rozkrzewić- rozkrzewi się słabo lub wcale. O plonie decyduje też liczba ziaren w kłosie.
b) Jara- wysiewana na wiosnę i zbierana w sierpniu.
9. Odmiany pszenicy: o dużych i małych wymaganiach. O dużych wymaganiach: GAMA, WENEDA
10.Wszystkie rośliny okopowe: buraki, ziemniaki, rzepy są bdb. Przedplonami dla pszenicy. Rośliny motylkowate również, ponieważ wzbogacają glebę w azot (bakterie azotowe żyjące w symbiozie z korzeniami roślin motylkowatych) i mają gruby korzeń palowy
11. Zboża są złymi przedplonami:
- pogarszają strukturę gleby (jest ubita, niestrukturalna)
- towarzyszy im zachwaszczenie (chwasty stanowią konkurencję dla zboża)
- choroby tzw. Kocuszkowe,
- szkodniki.
12.Pszenica stosunkowo dobrze rośnie po owsie, bo owies nie przenosi chorób kożuszkowych.
13.Pszenica ozima, Przedplon zbożowy najlepiej dobrać odmianę tolerancyjną, a nie wrażliwą.
14.Normy wysiewu pszenicy ozimej ziarn /m2: 400-500 Elena, tercja, emika, panda, olcha, Olma,
450-550
550-600
15. Czym gorsze gleby tym trzeba wysiać więcej żeby zyskać zawalający plon. Po dobrych przedplonach wysiewamy mniej.
16. Termin siewu: za każdy opóźniony dzień powinniśmy zwiększyć normę wysiewu o 1 %.
7.10.2011r. ćwiczenia
1.Uprawa roli- oddziaływuje głównie na poziom próchniczy gleby, a zwłaszcza na jej wierzchnią warstwę, nazywaną rolą. Jej głębokość wynosi zwykle 30-35cm. Warstwa orna to część roli na którą oddziaływuje pług. Pod nią znajduje się warstwa podorna, na którą mogą oddziałowywać pogłębiacze.
2.Zadania uprawy roli:
-nadanie roli struktury gruzełkowatej
-poprawienie właściwości wodnych, powietrznych i cieplnych roli
-uaktywnienie procesów biologicznych w glebie
-nadanie roli cech sprawności i kultury (sprawność, to taki stan roli który zapewnia roślinom najlepsze możliwe warunki życia. Gleby, które łatwo uzyskują sprawność i długo ją zachowują, noszą nazwę gleb kulturalnych)
- zwalczanie chwastów, szkodników i chorób
-przykrycie darni, nawozów organicznych oraz mieszanie z rolą nawozów mineralnych
-przygotowanie roli pod zasiew
-zadania specjalne np. melioracja uprawowa gleb piaszczystych
System uprawy w Polsce nosi nazwę systemu uprawy płużnej. Uprawka to każda pojedyncza czynność wykonywana jakimkolwiek narzędziem np. orka, bronowanie itd.
3.Uprawki- to pojedyncze zabiegi uprawowe:
-zabiegi odwracające- polegające na odwróceniu skiby (orka) lub kęsa (gryzowanie) (jedyny zabieg polegający na odwracaniu gleby)
-zabiegi spulchniające i wyrównujące powierzchniowe warstwy roli- wykonywanie za pomocą włók, bron i kultywatorów.
-zabiegi ugniatające i kruszące bryły, wykonywane za pomocą różnego rodzaju wałów
-zabiegi pielęgnacyjne w łanie wykonywane jako spulchniające
4. Zdjęcia- pług, kultywator ciągnikowym kultywator wąsko zębowy, brona chwastownik, włókna metalowe z nastawnymi beleczkami, walce gładkie lub z zębami.
5.Orka- wykonuje się ją pługiem, a jej zadaniem jest odcięcie, odwrócenie, wymieszanie i pokruszenie skiby. Orki różnią się głębokością:
-płytkie (do 12cm)
-średnie (12-20cm)
-głębokie (powyżej 20cm)
Orki dzielimy również ze względu Na zadania do spełnienia:
-zasadnicze (podorywka, orka siewna, orka przedzimowa)
-uzupełniające (orka wiosenna, orka przyorywująca obornik)
-specjalne (orki melioracyjne i wielowarstwowe)
Podorywka- płytka orka (8-10), wykonana po zborze plonów, której zadaniem jest przykrycie ścierni lub darni, poprawienie stosunków wilgotnościowych w glebie, zwalczanie chwastów.
Plon główny i śródplon.
Orka siewna: orka średnia wykonywana przed siewem której zadaniem jest pokruszenie skiby oraz możliwie najlepsze wymieszanie warstwy ornej.
Orka przedzimowa: (ziębla) orka głęboka wykonana przed zimą o skibach wysztorcowanych dla lepszego chłonięcia wody. Przy tej orce spulchnienie warstwy podornej pogłębiaczem.
Orkę wiosenną: wykonujemy tylko wyjątkowo tylko na bardzo ciężkich glebach, na których zastosowanie innych narzędzi nie jest w stanie jej doprawić.
UWAGA: wykonywanie orki zawsze na tę samą głębokość prowadzi do powstania tzw. Podeszwy płużnej (zbita, nieprzepuszczalna warstwa), która jest przyczyną znacznego pogorszenia plonów.
Najlepsze efekty orki uzyskuje się przy użyciu pługa obracalnego, który zapewnia uzyskanie jednakowej głębokości orki oraz wyrównanie pola.
6. Zmianowanie i płodozmian
Racjonalna gospodarka polowa opiera się z góry na zaplanowanym zmianowaniu. Stąd też niektóre czynności uprawowe wykonuje się nie pod każdą roślinę, lecz np. tylko raz w rotacji (przyoranie obornika)
-Zmianowanie- następstwo określonej liczby roślin lub grup roślin, dostosowane do warunków naturalnych gospodarstwa, inaczej następstwo roślin przyrodniczo i gospodarczo uzasadnione (dotyczy jednego konkretnego pola)
-płodozmian- jest pojęciem szerszym, jest to zmianowanie zaplanowane z góry na szereg lat i pól w konkretnym gospodarstwie.
-rotacja- to liczba lat potrzebna do tego, aby wszystkie rośliny przeszły zgodnie z następstwem przez jedno i to samo pole
-przedplon- jest to roślina uprawiana w roku poprzednim
-przedprzedplon – jest to roślina uprawiana 2 lata wcześniej
-roślina zastępcza- jest to roślina uprawiana w roku następnym
Stanowisko: pojęcie często stosowane, charakteryzuje się nie tylko przedplon, ale także przeprzedplon oraz niektóre elementy siedliska i agrotechniki
Ognisko zmianowania: obejmuje przeprzedplon, przedplon i jego roślinę następczą.
Czas zmianowania: jest to cześć zmianowania rozpoczynająca się dobrym przedplonem, a kończąca się na roślinie poprzedzającej następny dobry przedplon.
7.Międzyplon- wysiew rośliny po zbiorze plonu głównego z przeznaczeniem na zieloną masę
Rodzaje międzyplonów
-wsiewki poplonowe (śródplon)- wysiewane wiosną w roślinę uprawną w plonie głównym, a użytkowane jesienią
-międzyplon ścierniskowy- wysiewany w lecie po sprzęcie plony głównego, a użytkowaniu jesienią
-międzyplon ozimy0 siany w końcu lata po sprzęcie plonu głównego, a użytkowany wiosną roku następnego.
Monokultura0 uprawa jednego gatunku roślin na tym samym polu przez kilka lat
Następstwo roślin- uprawa na jednym polu w okresie kilku lat różnych lubv jednakowych gat. Roślin, przy czym ich kolejność nie musi być uzasadniona przyrodniczo.
Struktura zasiewów- udział poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawowych (podawany w ha lub %) w stosunku do całej powierzchni ornej.
8. Choroby płodozmianowe (zmęczenie gleby)
- wyziemniaczywienie (mątwik ziemniaczany)
-wykoniczynienie, wyłubinienie (bakteriofagu atakujące i niszczące bakterie brodawkowe)
-wylnienie gleby (fuzarioza lnu, szara pleśń antraknoza lnu i inne)
- wyburczenie gleby (mątwik burakowy)
- Choroby zgorzelowe (podsuszkowe)
9. Płodozmiany polowe:
-zbożowe
-okopowe
-okopowo-przemysłowe
-zbożowo-okopowe
-wszechstronne
10. Przykłady zmianowań:
Np. gleby ciężkie
1. buraki cukrowe ++
2.Jęczmien jary
3.peluszka/bobik
4.Pszenica ozima /poplon ścierniskowy
11. Elementy zmianowania- czyli grupy roślin o podobnych wymaganiach co do agrotechniki i stanowiska, oraz o podobnej wartości przedplonowej:
a) okopowe
b) zbożowe ozime
c) zbożowe jare
d) strączkowe
e) motylkowe wieloletnie i ich mieszanki z trawami
f) jednoroczne pastewne
g) przemysłowe
h) poplony
i) plony wtórne
Podstawą tego podziału jest rolniczy punkt widzenia, gdyż rośliny należące do określonego elementu zmianowania mogą należeć do różnych rodzin botanicznych.
Łączą je:
-podobne wymagania co do przedplonu
-specyfika uprawy
-sposób nawożenia
-wpływ na zachwaszczanie
-wymagania wodne
-jakość resztek pożniwnych
-wartość pozostawionego stanowiska dla rośliny następczej
12. okopowe: duże wymagania agrotechniczne. Odchwaszczają i wzbogacają glebę. Nie pozostawiają resztek pożniwnych.
Przemysłowe- grypa niejednolita, należą do niej rośliny oleiste, włókniste i specjalne. Mają duże wymagania przedplonowe i agrotechniczne.
Strączkowe
Itd.
13. Czynniki zmianowania:
Przyrodnicze:
-gleba
-klimat
-rzeźba terenu
-zapotrzebowanie na wodę
-wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe
-resztki pożniwne
-system korzeniowy oraz zdolność roślin do zacieniania i zadarniania gleby
-wpływ zmianowania na strukturę gleby
-użyteczność techniczna ziemiopłodu
-długość okresu wegetacji
-wpływ zmianowania na zachwaszczenie, zmęczenie gleby
______________________________________________________________________________________________________________________________
11.10.2011r. Wykład 2
1.Przed siewem nawozimy ZAWSZE pszenicę fosforem i potasem, bez względu na to jaki był przedplon. Dawka zależna od zasobności gleby i przewidywanego plonu. Z 1t ziarna pszenica pobiera N- 23-35kg, P205- 10-11kg, K20 20-24 kg. Najlepiej zrobić to przed wykonaniem orki siewnej.
2.Przed siewem: stosowanie azotu tylko po kiepskim przedplonie.
3. Optymalny termin siewu pszenicy ozimej:
- w Małopolsce 20-30 września, do 5 października później obniżenie plonu
-Śląsk 25września-10 października, max 25 października
-mazowieckie 20-30 września, 5 października max
4. Ilość wysiewu zależy od (sztuka/jednostka powierzchni):
-na m2: 400-650 ziarniaków
-na hektar- 4,5,6 mln
5.Normy wysiewu pszenicy ozimej ziarn/ m2
400-500: Elena, tercja, emika, panda, olcha,, Olma
450-550: Kamila, rosa, Roma, wilga, aleta
550-600 – Maltanka,
Kłos- 600-800m2
CZYNNIKI:
1.ODMIANA DECYDUJE O ILOŚCI WYSIEWU !!!
2.Na glebach dobrych i bdb. Są niższe. Na słabszych glebach wysiewamy więcej
3.Przedplon- po bdb lub dobrych przedplonach wysiewamy mniej, po słabych przedplonach trzeba wysiać więcej
4.Termin siewu: jeżeli opóźniamy termin siewu to wysiewamy więcej ( o 1% za każdy opóźniony dzień).
5. Można zwiększyć normę wysiewu przy suszy, nadmiarze wody itp.
6. Jeżeli jest starannie przygotowane pole to nie trzeba wykonywać bronowania posiewnego. Jeżeli jednak trzeba to wykonuje się bronowanie skośne między wysianymi ziarnami. Standardowa szerokość międzyrzędzia? to 12,5 cm, na głębokość 3-4 cm czasem 5. Na glebach wilgotnych sieje się nieco płycej. Na glebach lżejszych, przesuszonych do 6 cm . Żadne zboże nie powinno być siane głębiej!
7.Pielęgnacja polega na niszczeniu chwastów, zwalczaniu chorób, szkodników, zapobieganiu wylęgania?:
*niszczenie chwastów: mechaniczne (bronowanie) wykonywane dopiero wiosną, suszenie gleby
Chemiczne- herbicydy. Stosuje się je już na jesieni lub dopiero wiosną. Jesienne stosowanie herbicydów jest bardziej racjonalne, bo wtedy chwasty są młodsze. Młodsze chwasty lepiej się zwalcza.
Rolnik powinien umieć rozpoznać chwasty:
Jedne chwasty są bardziej szkodliwe, a inne mniej. Przy miotle zbożowej nie opłaca się stosować HERBICYDÓW. Jeżeli na m2 są 2 OSTROŻENIE ŁĄKOWE to powinniśmy zastosować herb.. O skuteczności herbicydów decyduje prawidłowy dobór i wielkość dawki- dawki powinny być większe na glebach ciężkich.
-termin i technika stosowania- działanie jest skuteczniejsze gdy chwasty znajdują się we wcześniejszych fazach rozwoju
-układ warunków pogodowych- temperatura 8-20 C. Okres potrzebny do wniknięcia tkanek roślin 4-6h. Najlepiej odczekać 1,2,3 dni i wtedy mamy pewność, że te środki będą skutecznie działać.
*walka z chorobami:
-przed siewem- ziarno przed siewem powinno być zaprawione (zaprawy to środki chem. Które zapobiegają chorobom podczas kiełkowania). Zaprawiając ziarno trzeba DOKŁADNIE wymieszać zaprawę z ziarnem. Choroby: GŁOWNIA< ŚNIEĆ< PLEŚŃ<
-środki do zwalczania chorób to FUNGICYDY, bo są to choroby głównie GRZYBOWE- mączniak prawdziwy, łamliwość źdźbła, rdza…
*walka ze szkodnikami: środki zwane INSEKTYCYDAMI. W przypadku pszenicy znacznie częściej stosujemy środki przeciwko chorobom, a szkodniki nie zawsze występują.
8.Zabiegi przed wysiewem ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDSIEWNYCH, po wysiewie PIELĘGNACJA !
9. Nawożenie azotem (j.w)- dolna granica to ok. 50kg, górna 150kg. Kiedy dajemy więcej nawozu a kiedy mniej? Kiedy uprawiamy po bdb. Przedplonie np. po roślinach motylkowych to dajemy go mniej. Najwięcej dajemy po słabych przedplonach, dawkę podajemy JEDNORAZOWO na wiosnę, jest zwana dawką regeneracyjną wpływa na liczbę kłosów na jednostkę powierzchni.
Wyższe dawki dajemy w podziale na 2-3 części. 2 część podajemy w fazie strzelania źdźbła- wpływa na liczbę ZIARN w kłosie. Ostatnia dawka powinna być podana 10-7 dni przed kłoszeniem. Często zwana jest dawką KWALIFIKACYJNĄ. Decyduje o ilości białka i ilości glutenu (większa wartość wypiekowa).
10. Wyleganie (przewracanie się)- jest groźne, powoduje obniżenie plonu, powoduje pogorszenie wartości technologicznej, utrudnia zbiór (kombajn nie jest w stanie zebrać zboża).
Od czego zależą straty:
-od stopnia wylegania
-czas wylegania (im wyleganie jest wcześniejsze, tym straty są większe- fazą graniczną jest kłoszenie. Jeżeli zboże najpierw wylegnie a potem jest kłoszenie to straty są bardzo duże)
W jaki sposób zapobiegamy WYLEGANIU?
-stosowanie odmian odpornych na wyleganie : jawa, elena, kobra, tercja, jubilatka, Olma, rosa, Begra, sakwa
-stosowanie prawidłowej agrotechniki:
*racjonalne nawożenie N:P:K = 1:0,8:1,2
*optymalna ilość wysiewu (przy gęstym siewie wzrasta ryzyko wylegania, rolnik może zastosować wtedy antywylegacze- środki chem. Które skrócają długość źdźbła i usztywniają je: BERCEMA CCC, RETACEL, CYCOCEL są różne antywylegacze do RÓŻNYCH ZBÓŻ)
*racjonalna pielęgnacja
11. Pszenica dojrzewa w miarę równocześnie, zbieramy ją zależnie od metody:
-metoda tradycyjna- kosimy i wiążemy snopy (wcześnie, pod koniec dojrzewania ziarna)
-kombajn: kosimy później, czekamy gdy ziarno osiągnie pełną dojrzałość
Przy suchym roku ziarno może mieć 12-13% roku.
Aby ziarno się dobrze przechowywało nie powinno mieć więcej niż 14-15% wody. Powyżej tej granicy ziarno się źle przechowuje. Jeżeli mamy duże gospodarstwo i wilgotne ziarno to używamy suszarni do suszenia zboża. Jeżeli ziarno jest przeznaczone do SIEWU nie stosujemy suszenia GORĄCYM POWIETRZEM, bo straci zdolność do kiełkowania.
ŻYTO OZIME- ziarno jakościowo gorsze, zawiera mniej białka niż pszenica, zawiera substancje ANTYŻYWIENIOWE (które mogą szkodzić zwierzętom- biegunki, kolki a nawet zejścia). Dlatego żyto nie może stanowić jedynej paszy treściwej. Spośród wszystkich zbóż MA NAJMNIEJSZE WYMAGANIA GLEBOWE dlatego może być uprawiany na słabych glebach. Jest MROZOODPORNY, wytrzymuje mrozy rzędu -30 C, a z okrywą śnieżną nawet więcej.
Jego wadą jest DŁUGA SŁOMA- wzrasta ryzyko wylegania, jej długość sięga nawet do 1,5m.
1. Agrotechnika- żyto w skali światowej nie jest ważnym zbożem. W Polsce i krajach sąsiednich najwięcej się uprawia żyta.
-Żyto nie wymaga tak dobrych przedplonów jak pszenica
-jest mniej atakowane przez choroby
-nie wymaga tak obfitego nawożenia P I K, N tylko w wyjątkowych wypadkach
-żyto jest bardziej wrażliwe na NIE ODLEŻENIE GLEBY
-termin siewu żyta ozimego- optymalny termin to od 15-25 września ( rejon Polski południowej), dopuszczalne opóźnienie do 10. X. Wykazuje mniejszą reakcję fotoperiodyczną niż pszenica.
ŻYTO JEST ZBOŻEM SILNIE SIĘ KRZEWIĄCYM.
Normy wysiewu: dańkowskie złote, tempo, turbo, motto
300-350 ziarniaków m2
350-400
430-460
Przy 550 kłosach na m2 zaczyna być problem- zbyt duże zagęszczenie.
Głębokość siewu podobna jak przy pszenicy. Nie należy go siać zbyt płytko.
ŻYTA NIE BRONUJEMY NA WIOSNĘ. Nie wykonuje się pielęgnacji mechanicznej, bo żyto rozwinęło się znacznie silniej jesienią. Należy stosować herbicydy do żyta. Jest jeden wypadek gdy bronuje się żyto na wiosnę : PLEŚŃ ŚNIEGOWA.
Nawożenie azotem- należy stosować je wcześniej niż nawożenie pszenicy, bo zaczyna szybciej od niej wegetować.
Jeżeli wystąpią choroby/szkodniki to należy je zwalczać.
Dojrzewa wcześniej niż pszenica. Żyto jeżeli nie zostanie zebrane to może POROSNĄĆ- skiełkować.
______________________________________________________________________________________________________________________________
Ćwiczenia 14.10.2011r.
1. Rośliny okopowe bulwowe: ziemniak i topinambur.
2.Uprawa na nawozach organicznych- głównie oborniku- dzięki czemu zajmują ważną rolę w zmianowaniu
-plon użytkowy główny znajdujący się pod ziemią, co wymaga określonej technologii zbioru
-rzadka obsada roślin, co przy szerokich międzyrzędziach umożliwia pielęgnację mechaniczną
-wysoki plon świeżej i mała zawartość suchej masy, co wymaga zagospodarowania plonu na bieżąco po zbiorach lub odpowiedniego ich przechowywania
3. Gatunek: Ziemniak ) Solanum tuberosum
Rodzina botaniczna: Psiankowate (Solanaceae), do rodziny należy też pomidor i papryka
Ziemniak jest jedną z najważniejszych roślin uprawnych. W Polsce Ziemniaki uprawia się na powierzchni ok. 800 tys ha (10 % całej powierzchni uprawnej). Statystyczny Polak zjada 130kg ziemniaków rocznie.
Historia: Ziemniaki pochodzą z Ameryki Południowej (Chile). W Europie znane są od 1570r). Popularność zdobyły jako roślina ozdobna. Do Polski zostały sprowadzone przez króla Jana III Sobieskiego ok. 1670r. do uprawy w ogrodach królewskich w Wilanowie.
Zastosowanie kulinarne: początkowo znane były jako luksusowe danie na magnackich stołach, potem zostały spopularyzowane i rozpowszechnione.
Przemysłowe wykorzystanie ziemniaka: produkcja Skrobii, frytek, mąki, chipsów
Cechy odmian ziemniaka ważne dla konsumentów.
Smak: oficjalnie nazywany smakowitością.Komisja fachowców określa w skali 1-9. Nota maksymalna to 9. Dobre odmiany jadalne uzyskują noty ok. 7 punktów.
Zabarwienie: Różne kolory skórki oraz miąższu. Odmiana blue Kongo.
4. Deformacja bulw ziemniaka:
-dzieciuchowatość (wytwarzanie wtórnych bulw)
-paciorkowatość (występowanie na jednym wspólnym łańcuszku paciorków)
-przerastanie wyrastających bulw
-zniekształcenie bulwy
Części ziemniaka: część pępkowa (stolon- miejsce połączenia bulwy z pędem, po odpadnięciu tworzy część pępkową)
Oczka u ziemniaka- składa się z tzw. brewki (charakterystyczne zgłębienie) znajdują się tu pączki główne i zapasowe, z tego bierze się później cała roślina- wyrasta kiełek
Kiełki bezświetlne- bezwartościowe
Kiełki świetlne- z nich wyrasta cała roślina. Część nasadowa (gruszkowata, siedzi bezpośrednio na ziemniaku), część korzeniowa, część wierzchołkowa?
Skład chemiczny bulwy ziemniaka:
80% woda, 11-22% skrobi, 2% białka, 0,7 % błonnika, 0,5% cukrów, witamina C, witaminy B, makro i mikroelementy. Białko o bdb. Składzie, najecenniejsze wśród wszystkich roślin okopowych. Ziemniaki są lekkostrawne. Gotowane są wysoko oceniane przez dietetyków. Działają zasadotwórczo na organizm- w przeciwieństwie do produktów zbożowych. Porcja obiadowa ziemniaków (30dag) zaspokaja 40% dziennego zapotrzebowania człowieka na Wit.C.
Ziemniaki są bogate w potas; zawierają także łatwo przyswajalny magnez, dzięki czemu działają antystresowo.
Budowa anatomiczna ziemniaka: w środku uwodniony, gwiaździsty rdzeń
Zabarwienie skórki i miąższu jak i kiełków oraz kwiatów jest STAŁĄ CECHĄ ODMIANOWĄ.
Wielkość i kształt ziemniaków oraz wielkość krzewów to cechy na które mamy wpływ- zależą od nawożenia itd.
Faza spoczynku- rozpoczyna się z chwilą odłączenia bulwy od stolonu, a kończy się z chwilą kiłkowania
-początek tego okresu to dojrzewanie bulw; w tym czasie wyparowuje nadmiar wilgoci, warstwa korowa ulega zgrubieniu, zachodzi gojenie się skaleczeń mechanicznych (duża wilgotność powietrza i podwyższona temp. 16-18 C)
Okres spoczynku można podzielić na:
-spoczynek rzeczywisty- w zależności od odmiany trwa 2-5 miesięcy, jest on najgłębszy podczas zbioru i osłabia się podczas przechowywania
-spoczynek wymuszony- zależy od warunków przechowywania: temperatury, wilgotności, światła i składu powietrza. Średnia temp przechowywania to 6-8 stopni C.
Faza kiełkowania: za poczatek kiełkowania uważa się moment sadzenia, z biologicznego punktu widzenia zaczyna się ono najczęściej przed sadzeniem kiedy bulwy kończą okres spoczynku. (w temp ok. 8stopni C rozpoczyna się kiełkowanie.
Kiełki świetlne
Kiełki etiolowane
Pobudzanie: 2-3 tyg przed sadzeniem podnosimy temp z.4-6 stopni do 12-15 stopni C, bez dodatkowego oświetlenia (zabieg krótki). Kiełek 3-5mm.
Podkiełkowywanie 3-5 tyg przed sadzeniem 10-15stopni C, wilgotność względna powietrza 70-80%, 10-12godzin światło naturalne lub sztuczne. Ułożone w ażurowych skrzynkach. Kiełek do 1 cm.
Oba te zabiegi powodują, że wcześniej uzyskujemy plony. Im wcześniejszy zbiór tym wyższa cena. Podwyższają tez zdrowotność bulw- zwiększa się odporność starcza.
-skrócenie okresu od posadzenia do wschodów o ok. 2 tygodnie
-przyspieszenie tempa gromadzenia plonu
-wzrost udziału w plonie bulw dużych o średnicy powyżej 5cm
-przyśpieszenie nabywania odporności na choroby wirusowe i możliwość ‘ucieczki’ przed zaraza
-polepszenie jakości bulw poprzez większe gromadzenie suchej masy i skrobi, a mniejsze cukrów redukujących.
Po fazie kiełkowania jest faza systemu wzrostu systemu korzeniowego.
Z nasady, czyli dolnej części kiełka na której znajdują się wzgórki korzeniowe, wyrastają korzenie przybyszowe.
System korzeniowy typu wiązkowego rozwija się z podstawy kiełka. Korzenie do głębokości ok. 30 cm rosną prawie poziomo, zmieniając następnie kierunek na pionowy.
Faza wschodów i rozwoju części nadziemnej: zachodzi ona po wykształceniu korzeni zaopatrujących kiełkującą bulwę w wodę i składniki pokarmowe. Faza ta ujawnia się rozwojem łodyg i liści z szyjki i części wierzchołkowej kiełków. Z kątów liści części podziemnej łodygi tworzą się stolony, czyli części podziemne.
Stolon- jest pędem podziemnym wyrastającym z pączka kątowego dolnej części łodygi. Na stolonach znajdują się łuskowate liście, w których kątach występują pąki mogące rozwijać się w stolony 2 rzędu. Długość i liczba stolonów stanowią cechę odmianową, zależną również od zabiegów agrotechnicznych. Po pewnym okresie rozwoju wzrost stolonów na długość zostaje zahamowany, a jego mięsista część wierzchołkowa zaczyna grubieć tworząc bulwę.
Faza zawiązywania bulw- trwa około 2-3 tygodni. Rozpoczyna się w czasie zawiązywania pąków kwiatowych, około 6-11 dni przed kwitnieniem. Na końcach stolonów których długość powinna być możliwie wyrownana powstają zgrubienia, z których tworzą się bulwy. Oczka na ziemniaku ułożone są skrętolegle, tak samo jak liście na łodydze (lewoskrętnie). To świadczy o ŁODYGOWYM POCHODZENIU ZIEMNIAKA.
Bulwa- jest mięsistym pędem, a o jego łodygowym pochodzeniu świadczy spiralne rozmieszczenie oczek, tak jak rozmieszczenie liści na łodydze, oraz budowa oczka, w którym tzw. breka jest blizną po odpadniętym łuskowatym liściu podziemnej części łodygi. Na osi podłużnej bulwy wyróżnia się część wierzchołkową o większej liczbie oczek oraz część pępkową łączącą się ze stolonem.
Faza kwitnienia- część nadziemna w tej fazie jest całkowicie rozwinięta. W okresie tym rośliny mają bardzo duże zaopatrzenie na wodę i składniki pokarmowe.
-solamina w pomidorkach/jagodach czyli owocach ziemniaka jest trująca
Faza nagromadzenia plonu i dojrzewania:
Po przekwitnięciu roślin zaczyna się stopniowe obumieranie naci i zwiększanie masy bulw.
Typy gniazd kłębów ziemniaczanych.
TOPINAMBUR- słonecznik bulwiasty, rodzina jak u słonecznika, kwiatostan ten sam, łodyga w środku też mięsista, kwiaty podobne tylko mniejsze.
Zastosowanie: Można go jeść na surowo, można go jeść po ugotowaniu, można robić z niego wszystko to, co z ziemniaków. Słodszy od ziemniaka. Ma właściwości odchudzające
Skład chemiczny:
-woda 73-81%
Białko- 0,8-3,3 %
Tłuszcz 0,1-0,3 %
Celuloza i hemiceluloza 0,8- 1,5%
Itd.
Ma tak jak ziemniak stolony. Nie ma warstwy ulegającej skorkowaceniu, ma tylko cienką skórkę.
Łodygi i liście:
-surowiec na kiszonki
-zielona karma dla przeżuwaczy
-liściarki dla zwierzyny łownej
-liście do produkcji koncentratów paszowych dla zwierząt jednożołądkowych
-łodygi- do produkcji brykietów opałowych, opakowań ekologicznych oraz podłoże do produkcji grzybów jadalnych :D
1.Pszenżyto jest zbożem wytworzonym przez ludzi, w naturze nigdy wcześniej nie występowało. Pszenica tetraploidalna x Żyto Diploidalne.
W 1984/1985r uprawiano już 20tys ha.
2.Pszenżyto nie jest zbożem towarowym- ma cenę zbliżoną do żyta. Rolnikom opłaca się ześrutować je i wykorzystać na paszę.
3. Ma wiele cech wspólnych. W ziarnie pszenżyta nie ma substancji antyżywieniowych, zawiera dużo białka, może być uprawiany na glebach słabych w przeciwieństwie do pszenicy. Jego ziarno przeznacza się na paszę. Ma mniejsze wymagania odnośnie przedplonu, bardziej odporny na choroby.
Wady: bardzo słaba zimotrwałość- szybciej przemarza, chociaż teraz wyhodowane są odmiany które łatwiej zimują. Jego negatywną cechą jest DŁUGA słoma (najdłuższa ze wszystkich zbóż) co powoduje że najłatwiej wylega. Wyhodowany odmiany karłowe lub półkarłowe ( o krótszej słomie). Po życie odziedziczyło zdolność do porastania. Duży dorodny kłos- ma dużo większe plewy i plewki (jak namoknie większe prawdopodobieństwo wylegania.
4.Uprawa pszenżyta zbliżona do uprawy pszenicy i żyta z których powstała. Ma mniejsze wymagania co do przedplonu niż pszenica, ale większe niż żyto. Nie wymaga aż tak dobrych przedplonów, jest mniej atakowane przez choroby w stosunku do pszenicy.
5. Termin siewu- bezpośrednio po życie (żyto, pszenżyto, pszenica- taka kolejność). W Małopolsce koło 15-25 X. Wykazuje reakcje fotoperiodyczną, więc każdy dzień opóźnienia siewu =mniejszy plon. Nawożenie umiarkowane.
6.Ilość wysiewu pszenżyta jest zbliżona do norm (400-500 do 600 ziarn na m2) wysiewu pszenicy. Ziarno powinno być zaprawione, szerokość międzyrzędzi standardowa do 12,5cm czasem do 15 cm.
7.Zabiegi pielęgnacyjne- należy je bronować i stosować odpowiednie herbicydy.
8. Uprawiane jest na niewielką skalę
9. JĘCZMIEŃ OZIMY- obok pszenicy najstarsze zboże świata. Ozime uprawiane na mniejszą skalę niż odmiana jara. Jęczmien ozimy wymaga bardzo wcześni ego siewu i łatwo przemarza (-12 do -15 stopni). Ma niski współczynnik transpiracji. Bardzo oszczędnie gospodaruje wodą (300-350). Wymagania glebowe ŚREDNIE natomiast poziom rolnictwa jest dośc istotny. Nie poleca się go uprawiac w gospodarstwach … i na kwaśnych glebach. Brak magnezu w glebie powoduje, że jęczmień gorzej zimuje. Uprawia się go na paszę i w celach konsumpcyjnych a także do produkcji piwa. Różnica między jęczmieniem na paszę- powinno zawierać jak najwięcej białka. Jęczmień przeznaczony na produkcję piwa- zawartość białka musi być niska. (trzeba ograniczyć nawożenie azotem i nie siać go po przedplonie z roślin motylkowych). Ma niską słomę, ale elastyczną i podatną na wyleganie.
Termin siewu jęczmienia ozimego jest bardzo wczesny. W Małopolsce optymalny termin do 15.IX. Ze względu na niską mrozoodporność nie zaleca się go uprawiać na północym-wschodzie Polski. Ziarno jęczmienia jest OPLEWIONE które są zrośnięte. Są także odmiany nagie.
Ilość wysiewu- jęczmień silnie się krzewi, dlatego normy wysiewu nie są wysokie- 300-350-400 ziarn na m2. Na glebach bdb. Wysiewamy mniej. Ziarno zaprawione, głębokość standardowa.
Na dobrej glebie wystarczy 120 roślin na m2, na słabszej 150 roślin. Jeżeli jęczmień źle przezimował rolnik może zaorać pole. Pod jęczmień stosuje się FOSFOR I POTAS, wyjątkowo AZOT jeżeli źle przezimuje. Przy uprawie jęczmienia browarnego dajemy b. mało azotu.
Żniwa rozpoczynamy już w lipcu, w pierwszej kolejności kosząc jęczmień ozimy.
ZBOŻA JARE:
Pszenica jara, jęczmień jary, owies jary, żyto jare ( rzadko).
Wszystkie zboża jare jeżeli mają swoje odpowiedniki ozime plonują gorzej niż zboża ozime. Głównym powodem jest WODA, zboża ozime korzystają z wody na jesieni, w zimie i na wiosnę przy roztopach. Uprawiamy je ponieważ późno uprawiamy przedplon (np. buraki) w obrębie odmian zbóż jarych jest wiele odmian doskonałych do wykorzystania technologicznego- np. w piekarniach.
Przygotowanie pod zasiew:
ZAWSZE OSTATNIĄ CZYNNOŚCIĄ PRZY SIEWIE ZBÓŻ JARYCH JEST ORKA ZIMOWA( ZIEMNA) KTÓRA JEDNOCZEŚNIE JEST ORKĄ SIEWNĄ (nie może być bronowana). Są tylko szczególne przypadki gdy wykonuje się orkę na wiosnę.
Pszenica jara- wysokie wymagania glebowe, silnie reaguje na przedplon, wysoki współczynnik transpiracji (niedobrze), pszenica jara pośród wszystkich zbóż jest najbardziej wrażliwa na suszę wiosenną.
Nawożenie: podobne wymagania, fosfor i potas przed orką, azot (w granicach 50-130kgN/ha dzielimy: połowę przed siewem i drugą dawkę podczas fazy strzelania źdźbła (dawka uzupełniająca), dawka kwalifikacyjna przed kłoszeniem (podnosi wartość technologiczną ziarna)
NAJWAŻNIEJSZE NAWOŻENIE U ZBÓŻ JARYCH PRZED SIEWEM !
Siew pszenicy jarej powinien być jak najwcześniejszy (do końca marca lub do 5-10kwietnia, w górach nieco później)- normy wysiewu zbliżone do pszenicy jarej 400-500-600 ziaren/m2 (4mln, 5mln, 6ml/ha).
Ochrona pszenicy- b. ważnym zabiegiem jest BRONOWANIE, wykonujemy je PO SIEWIE a przed WSCHODAMI. (TYLKO U ZBÓŻ JARYCH) W czasie wschodu nie można bronować. W fazie krzewienia można PONOWNIE bronować. Czasem można 3 raz bronować na początku fazy strzelania źdźbła (większe zniszczenie chwastów).
Pszenica jara jest podatna na choroby- stosujemy herbicydy, fungicydy.
JĘCZMIEŃ JARY- uprawiany jest na szerszą skalę niż forma ozima. Mogą być formy pastewne lub browarne. Wymagania glebowe: ma mniejsze wymagania glebowe niż pszenica, współczynnik transpiracji też niższy (ok. 350)> Bardzo korzystna cecha- jest najbardziej TOLERANCYJNY NA OPÓŹNIENIE TERMINU SIEWU.
ORKA ZIMOWA równocześnie siewna. Normy wysiewu: jęczmień jary bdb. Się krzewi więc normy wysiewu są niskie: poniżej 300 ziarniaków na m2 (ok. 280 ziarn m2)
Jęczmień jest mniej podatny na choroby niż pszenica, ale jest na 2 miejscu po pszenicy. Jęczmień jary ma stosunkowo krótki okres wegetacji, dojrzewa wcześnie.
OWIES JARY- u nas forma TYLKO jara. Kwiatostanem jest wiecha, oplewione, plewki stanowią ok. 25-30% ziarniaka. Ziarno owsa to znakomita pasza dla koni. Owies ma pewne pozytywne cechy jako artykuł spożywczy: PŁATKI OWSIANE.
Wymagania glebowe: niewielkie, może być uprawiany na słabych glebach, nie mogą być to gleby SUCHE bo ma wysoki współczynnik transpiracji przez cały okres (dlatego uprawia się go w górach). Nie wymaga obfitego nawożenia, nie jest atakowany przez choroby podsuszkowe (siej owies w błoto, a będzie jak złoto ;) )
Owies słabo się krzewi, więc jego normy wysiewu są wysokie (ziarna muszą być zaprawione ( 500-6,5 sztuk na m2). Dojrzewa nierównomiernie, co jest problemem przy koszeniu kombajnem. Lepiej zebrać tradycyjnie i poczekać aż zboże samo doschnie. Żeby ziarno się dobrze przechowywało nie powinno zawierać więcej niż 14-15 % wody
Ćwiczenia 21.10.2011r
25 listopada kolokwium
Film ziemniak- uprawki ziemniaka
1.Uprawa nie częściej niż co 4 lata.
Podorywka- odchwaszczenie i poprawa struktury gleby, powtarzamy kilka razy
Jesień- nawozy fosforowe i potasowe, dawka zależna od kierunku nawożenia i gatunku ziemniaka, oraz od przewidzianego poziomu azotu.
Jesienią także obornik i przykryć głęboką orką przedzimową
2. Kultywatorowanie
Wrzesień-październik wywozimy obornik, przeorujemy na średnią głębokość 12-15cm.
Istotny skład chemiczny, morfologia, kwiatostan, owoc, podział okopowych
Listopad nawozy fosforowe i potasowe mieszamy z glebą orką przedzimową
3. Wysokie plony po poplonach ścierniskowych
Zabiegi po ścięciu poplonu: nawozy potasowe i fosforowe lub talerzowanie pola
Poplony wczesne: orka średnia, a przed zimą orka głęboka
Poplony późne: obornik i orka głęboka
Wiosną pierwsze prace uprawkowe
-na glebach lżejszych: bronowanie- broną lekką, nawozy azotowe mieszamy z glebą kultywatorem z broną lub…
można już sadzić
-na glebach cięższych: gruntujemy, orka na średnią głębokość, używamy nawozów azotowych, bronujemy i sadzimy
Dajemy więcej azotu jeżeli ziemniaki są przeznaczone na paszę.
4. Ziemniaki- przygotowanie do sadzenia
Worki z ziemniakami okrywamy słomą aby szybciej wzeszły (od centrali nasiennej), trzeba robić wymiary sadzeniaków bo się wyrabiają?
Pobudzenie sadzeniaków- skrzynki przykryte folią.
Podkiełkowywanie.
Gęstość sadzenia zależy od wielkości sadzeniaków.
Sadzawki 4 rzędowe (duże gospodarstwa), 2 rzędowe (Małe gospodarstwa)
Pielęgnacja:
Metoda mechaniczna- najczęściej mechaniczna i chemiczna
Spulchnianie gleby- zwalczanie chwastów, ważne w okresie 1, zabiegi obsypnikiem
-obsypnik w agregacie z broną, chwastownikiem lub lekką broną posiewną lub łańcuchem przed wschodami 3-4 razy
-obsypnik ze zgrzebłami (sprężynującymi)
W czasie wschodów nie robi się żadnych prac.
2-3 używamy obsypnika od wschodu ziemniaków do zwarcia międzyrzędzi należy dobrze ustawić narzędzie ma obsypywać ale nie rujnować roślin.
Po skorupieniu gleby również używamy obsypnika.
Przy silnych chwastach- opielacz lub obsypnik z…
Ostatnie obsypywanie tuż przed zwarciem międzyrzędzi.
Metoda mechaniczno-chemiczna
Do wschodu te same prace co w metodzie mechanicznej, tuż przed wschodami obsypnik, później chemia i herbicydy.
ROŚLINY OKOPOWE KORZENIOWE:
-pastewne: burak cukrowy, cykoria
-przemysłowe
Owoce buraka- kłębek, wielo lub jednokiełkowe lub kuleczki z otoczką z fungicydów
Marzchewka: owoc rozłupka, rozpad na dwie niełupki
Nasiona: słonecznik, cykoria- niełupki
-Rzepak
-Brukiew
Są to rośliny dwuletnie
1. rok korzeń i rozeta liściowa
2 rok nasiona
Pośpiechowatość: wydają nasiona w 1 roku, jest to złe zjawisko- korzenie szybciej i mocniej zdrewniałe
Upraciuchy: nie dają nasion po tych 2 latach
Zbieramy je i przechowujemy korzenie, a potem wysadzamy wysadki
Burak (Beta Vulgaris)
4 typy dwuletnie
-burak boćwina
-burak ćwikłowy
-burak pastewny
-burak cukrowy
Rozeta jest paszą dla bydła opasowego, nie dla krów bo pogarsza smak mleka. Dużo więcej białka w rozecie może być wtedy stosowana jako nawóz na pole- nawet do 100kg azotu na h.
Skład
Sucha masa 25
Sacharoza 17,5
Oligosacharydy 0,05
Monosacharydy 0,02-2
Wielocukry 4,90
Lipidy 0,1-0,2
Wit C 2
Związki azotowe 1,10
Kwasy organiczne 0,50
Składniki mineralne 0,4-0,6
Składniki mineralne związane z miąższem 0,1-0,2
Wit B; ślady
Saponiny 0,03 ( w zewnętrznej części, funkcja ochronna przed drobnoustrojami)
Najwięcej H2O czerwiec, lipiec, sierpień gdyż mniej będzie sacharozy
Właściwa obsada 80-100 roślin/ha
Termin siewu:
Długość okresu wegetatywnego:
Burak cukrowy- korzeń spichrzowy jednolity, kształt … ., zabarwienie: kremowo-biały korzeń, liście okółkowe
Kwiatostan: zespół 5-6nasiennych torebek, daje to kłębki
B. cukrowy siewka, kwiatostan kłosokształtny
Burak pastewny
Kształt wrzecionowaty, walcowaty
Zabarwienie: różne
Pastewne rosną nad powierzchnią gleby, zabarwienie kremowe, żółte, brak jednolitego zabarwienia
Deformacja korzeni:
-selerowatość
-glastowatość
-dziuple ( puste przestrzenie wypełnione powietrzem)
Budowa pierwotna buraka: skórka, kora pierwotna, walec osiowy
Budowa wtórna korzenia:
Burak cukrowy- zagęszczenie pierścieni większe niż u buraka pastewnego (6-7). W okolicach pierścienia i wiązek przewodzących magazynowane są cukry.
Tkanka miękiszowa u buraka cukrowego mała (jest twardszy) u buraka pastewnego jest duża (jest miększy)
Niejednakowo rozmieszczony cukier- najmniej głowa i ogon, najwięcej w górnej części (centrum buraka), korzenia właściwego
Korzeń główny- b. mocno rozbudowany, nawet do ponad 1 m
Siewka rozpoznawanie:
burak cukrowy- ciemniejsze zabarwienie górą, dół jasniejsze
burak pastewny: górą jaśniejsze zabarwienie kolanka podliścieniowego siewki, dół ciemniejszy
Fazy rozwojowe:
-do 4 liści budowa pierwotna
-od 6 liści budowa wtórna
Rozeta nad powierzchnią gleby, korzeń pod powierzchnią gleby.
Najbardziej intensywny wzrost czerwiec- sierpień (złe deficyty H2o)
Stosunek korzeni do liści
u buraka cukrowego 1;1
u buraka pastewnego 1;0,3
W 1 roku:
-faza kiełkowania i początkowego wzrostu
-faza formowania rozety i korzenia
f.2, f,16, f.6 liści
- faza korzenia dojrzałego
II rok
-formowanie pędu kwiatowego
-faza kwitnienia
-faza dojrzewania
I faza kiełkowanie ok. 6 tygodni
II. faza dwóch liści- pojawienie się liścieni na powierzchni, budowa pierwotna
III. Faza 6 liści- budowa wtórna, b. cierpi z braku tlenu- spulchnianie międzyrzędzi
IV. Faza 16 liści- budowa wtórna, intensywne gromadzenie cukru
V. Faza korzeni zapasonośnych (korzenia dojrzałego)- gromadzenie cukru, przyrost buraka na wielkość, tkanka miękiszowa między pierścieniami
Zebranie na materiał na nasiona lub spozycie
Typy buraków pastewnych:
-typ plenny (pastewny) odmiany o dużych korzeniach nad powierzchnią gleby, sucha masa 8-13%
-typ normalny pastewno-cukrowy sucha masa 13-17%
-typ wysokiej zawartości suchej masy (cukrowo-pastewny sucha masa ponad 17%, niższe plony, korzeń, liście 50-80% masy korzeni
Korzenie
-walcowate i owalne, płytkie rozmieszczenie ¼ pod powierzchnią gleby, mało suchej masy
-stożkowato-owalne ¾ -1/2 korzenia w glebie, dużo suchej masy
-palowe, połowa zagłębiona w glebę, mniejszy plon korzeni o wyższej suchej masie i większy plon liści
Wykład 25.10.2011r.
1.Kukurydza- należy do rodziny traw. W sprzyjających warunkach uzyskuje 4-5m (w Polsce nie uprawiamy takich odmian). Pochodzi z Ameryki Środkowej, uprawiana od co najmniej 4,5tys lat ( w grobowcach znajdowano kolby kukurydzy). Kukurydza była bóstwem dla Indian. Kukurydza nie potrafi sama się rozsiewać.
Kukurydzę uprawia się z przeznaczeniem na ziarno. Produkcja światowa jest b. duża (nr 1 pszenica (650mln ton), nr 2 kukurydza, nr 3 ryż).
Jej ziarno może stanowić pokarm dla ludzi, zwierząt, może służyć do produkcji alkoholu. Istnieje wiele podgatunków kukurydzy (np. cukrowa, Everte)
W ziarnie kukurydzy jest dużo węglowodanów i bardzo mało białkaa (7-9%). Nie jest też białkiem dobrym jakościowo. Jest też rośliną najbardziej wydajną (na równi z burakami pastewnymi). W całości zieloną masę przeznacza się na paszę dla zwierząt. Znakomicie się zakisza przez małą ilość białka. Najcenniejszą częścią kukurydzy jest ziarno kolby. Kukurydza jest rośliną ciepłolubną i nie zawsze dojrzewa równo. Wymyślono więc sposób użytkowania CCM- zbiera się same kolby o dużej zawartości wody, pozbawia się liści okrywowych i miksuje się (ziarno i rdzen musi być tak rozdrobnione aby przeszło przez sito o średnicy oczek 2mm). Kisi się lub konserwuje kwasem propionowym, można też włożyć do worka i szczelnie zawiązać.
Kukurydza potrzebuje dużo ciepła przez cały okres wegetacji (od końca kwietnia aż do zbioru-końca września, października). Zaczyna kiełkować dopiero w temp 6stopni C lub więcej. Nie w każdym roku i w każdym rejonie kukurydza dobrze dojrzewa. Ma różny okres wegetacji (zależny od podgatunku).
FAO- wskaźnik ten mówi o długości okresu wegetacji (najkrótszy FAO=110, najdłuższy FAO= 900)
Uprawiane w Polsce uprawy:
FAO do 190 to są odmiany bardzo wczesne i wczesne
FAO do 200-240 są to odmiany średnio-wczesne
FAO 250-290 to odmiany średnio-późne
FAO 300-350 to odmiany późne (uprawiane wyłącznie na zieloną masę )
Wskaźnik FAO- pierwsza cyfra mówi o klasie wczesności, druga o grupie w klasie, trzecia o barwie ziarna …
U nas dominują odmiany o ziarnie pomarańczowym
Wymagania wodne: kukurydza bardzo oszczędnie gospodaruje wodą (180-250 wskaźnik transpiracji).
Wymagania glebowe: średnie wymagania glebowe, może być uprawiana na większości gleb, nie powinno się jej uprawiać na glebach b.lekkich piaszczystych lub b.ciężkich podmokłych które wolno się nagrzewają
Agrotechnika:
Odmiany uprawiane aktualnie: głównie mieszańcowe (najczęściej mieszańce heterozyjne- w pierwszym pokoleniu po skrzyżowaniu rośliny dają wysoki plon). Dlatego co roku najlepiej kupować ziarno, bo gdy użyjemy własnego uzyskanego ziarna to plon będzie niższy. Mamy ponad 100 odmian zarejestrowanych w Polsce.
Przedplon: w małym stopniu reaguje na przedplon, dobrze rośnie po praktycznie każdym przedplonie.
Jest jedną z nielicznych roślin która może być uprawiana w monokulturze (nawet do 10-15 lat w stanach, w Polsce nie zaleca się monokultur ze względu na zachwaszczenie)
Mechaniczna uprawa- zależy co było przeplonem, jednak niezależnie od tego niezbędna ORKA ZIEMNA (zimowa która jest jednocześnie orką siewną) na jesień.
Na wiosnę: bronowanie, wyrównanie pola, nawozy, agregat
Kiedy siejemy kukurydzę?
Kukurydzę siejemy w ostatniej dekadzie kwietnia lub nawet do 5 maja. Gleba musi nagrzać się co najmniej do 6-8 stopni C.
Zanim ją zasiejemy musimy ją nawozić. Potrzebuje dużo składników pokarmowych (wysokie wymagania pokarmowe, znacznie większe niż pszenica, żyto i inne zboża). Rolnicy nazywają ją rośliną żarłoczną. Stosujemy nawozy organiczne jak obornik (TYLKO JESIENIĄ) lub gnojowica (bez ściółki, chów rusztowy)
Zalecane dawki gnojowicy pod kukurydzę m3/ha
termin stosowania X-XI gleba lekka 80, średnia 75, ciężka 70
XII-I lekka 75, 70, 65
II-IV 60, 60,60
Gnojowica (8-10% s.m) zawiera
N-0,36%
Trzeba uzupełnić ją nawozami FOSFOROWYMI.
Dawki Fosforu i Potasu pod kukurydzę uprawianą na ziarno i susz
P205 wysoka zasobność gleby 15-160, średnia 160-170, niska 170-180
K2) 140-160, 160-180, 180-200 kg/ha
N- ziarno 120-160
Kiszonka: 120-160 gleby lżejsze, 140-180 gleby zwięzłe
Kukurydze sieje się siewnikiem punktowym, w szerokie międzyrzędzia (70 cm lub czasem więcej), na głębokość 5-6 cm. W przypadku przesuszonych gleb do 8 cm.
Ziarno przed siewem powinno być ZAPRAWIONE (zaprawy grzybobójcze, owadobójcze I ODSTRASZAJĄCE PTAKI tzw. REPELENTY). Repelenty stosuje się też czasem przed zbożem (gdy np. uprawiamy kukurydzę koło lasu)
Ilość wysiewu tysiąc roślin/ha
Odmiana
Wczesne 90-100 (ziarno, susz, ccm)
Średnio wczesne 80-90
Śr. późne 70-80
Późne brak
Kiszonka
Plon główny:
wczesne: 120-130
śr wczes: 110-120
śr późne: 100-110
późne:90-100
Plon wtóry:
110-120
100-110
90-100
W celu otrzymania zamierzonej obsady należy zwiększyć wysiew o 15%
Najgroźniejsze chwasty. Po siewie a przed wschodami bronujemy- niszczymy chwasty. później opielamy międzyrzędzia (nie puszczać narzędzi zbyt blisko międzyrzędzi, bo uszkodzimy korzenie )
Szkodnik z bałkanów który pojawił się kilka lat temu na południu Polski.
OMACNICA PROSOWIANKA- w ostatnich latach najgroźniejszy szkodnik kukurydzy w Polsce.
Zwalczanie: metoda agrotechniczna i metoda chemiczna
Zbiór kukurydzy:
Kukurydzę na ziarno możemy zbierać w fazie dojrzałości pełnej, u nasady ziarniaka pojawia się wtedy czarna plamka. Kukurydza w czasie zbioru zawiera ok. 38 procent wody. Są specjalne kombajny do zbioru kukurydzy lub specjalne przystawki do kombajnu (pikery).
Zbiór kukurydzy na zieloną masę: kosimy i rozdrabniamy, zaleca się zbierać kukurydzę dość późno i nie obsiewać zbyt gęsto.
Rośliny okopowe:
dzielimy je na 2 grupy:
bulwiaste: ziemniak i topinambur
okopowe-korzeniowe: buraki cukrowe, pastewne, marchew…
Bulwa to zmodyfikowany pęd, u okopowych zmodyfikowane korzenie spichrzowe.
Ziemniaki pochodzą z Ameryki (przywiózł je Krzysztof Kolumb), zostały przywiezione do Europy jako roślina ozdobna. Owocem ziemniaka jest JAGODA. Ziemniak jest bardzo blisko spokrewniony z pomidorem (roślina psiankowate).
Bulwa ziemniaczana zawiera 75% wody, dużo skrobi, b. mało białka. Są paszą energetyczną. Uprawiamy aktualnie mniej ziemniaków niż przed wojną, dawniej były podstawową paszą dla tuczników (posiadały wtedy dużo słoniny, aktualnie konsumenci preferują chude mięso). Rolnicy nie kupują kwalifikowanych ziemniaków, a ziemniaki się wyradzają (obniżenie potencjału), choroby wirusowe powodują, że ziemniaki gorzej plonują
Ćwiczenia
Klasa jednoliściennych- Monocotyledoneae
Rodzina- trawy
Rodzaje:
-żyto
-pszenica
-pszenżyto
-jęczmień
-owies
2.Podrodzina- prosowe
Rodzaje: kukurydza
-proso
-sorgo
-włośnica
Klasa dwuliścienne:
-Rodzina rdestowatych
Rodzaj: gryka
Skład chemiczny ziarna zbóż:
Najwięcej suchej masy >84
Woda max. 15,2 %
Węglowodany >35
Amaranhtus- sucha masa 90,1, woda 9,9 %, 58,5 % węglowodanów, białko surowe 16,7, tłuszcz surowy 6,9, włókno surowe 4,7, popiół 3,3
Wysoka zawartość białka, nie zawiera glutenu, zawiera NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), duża zawartość włókna surowego.
Owies, jęczmień- gatunki które są oplewione, ale mogą być i nagie
Ziarna nagie: żyto (lekko zielone ziarniaki, mocno wydłużone) i pszenżyto.
Pszenica- oplewiona, baryłkowate, grubsze ziarniaki.
Owies- w dotyku gładkie, posiada trzoneczek
Proso- kasza jaglana
Kuskus- pszenica
3.Schemat budowy rośliny zbożowej:
-kłos
-dokłosie
-kolanko
-blaszka liściowa
System korzeniowy typu wiązkowego. W większości nie mają zbyt głębokiego systemu korzeniowego (wyjątek- kukurydza)
Źdżbła, węzły i międzywęzły. Liści od 6-8 (wyjątek- kukurydza). Najczęściej kwiatostan KŁOS (żyto, pszenżyto, jęczmień, pszenica) lub WIECHA (owies).
Ostatni liść na roślinie to liść FLAGOWY, spod niego wyrasta kwiatostan
Kwiatostan osadzony na dokłosiu. Środek łodygi jest przeważnie pusty, tylko u kukurydzy występuje tkanka miękiszowa
Kukurydza- rozdzielnopłciowa roślina jednopienna. Kwiatostan męski i żeński (kolba w kątach liści.)
W liściach zbóż możemy wyróżnić następujące elementy:
-pochwa liściowa (obejmująca międzywięźle)
-blaszka liściowa
Znajdują się tu języczki (zabezpiecza roślinę przed drobnoustrojami) i uszka zwane także ostrogami
4.Budowa ziarniaka:
Strona brzuszna i grzbietowa
Po stronie brzusznej bruzda dzieląca ziarniak na dwie części. W tej bruździe u owsa można zobaczyć zredukowaną nasadkę kłosową.
Można też wyróżnić stronę wierzchołkową (z bródką) i nasadową (na częśći tzw, grzbietowej jest zarodek
Zarodek i kiełek. Ogólnie budowa ziarniaka.
5. Budowa kłosa. Na każdym pięterku siedzi sobie kłosek w osadce kłosowej Tylko plewka dolna jest PLEWKĄ OŚCISTĄ. W zależności od gatunku różna ilość kwiatków. Każdy kwiatek jest oplewiony 2 plewkami (u form oplewionych).
6. Fazy rozwoju zbóż:
1.Kiełkowanie
2.Wschody
3.Krzewienie
4.Strzelanie w źdźbłow
5.Kłoszenie i kwitnienie
6. Kształtowanie i dojrzewanie ziarna
Dojrzałość: mleczna, woskowa, pełna i martwa
Długość okresu wegetacji zbóż;
ozimych- 285-320 dni
jarych- 80-145 dni
Rozwój generatywny uwarunkowany jest przez światło i temperaturę:
-fotoperiodyzm (rośliny dnia długiego z wyjątkiem prosa i kukurydzy)
-jarowizacja (zboża jare 5-10 stopni C ok. 10-14 dni, zboża ozime 1-5 stopni C ok. 20-60 dni.
7. Kiełkowanie:
Pod wpływem pobranej przez ziarniak wody następuje uaktywnienie komórek tarczki od strony bielma. Komórki tarczki wrastają w głąb bielma i wydzielają enzymy powodujące hydrolizę materiałów zapasowych, które służą do odżywania i rozwoju pobudzonego do życia zarodka.
W etapie morfologicznego różnicowania odbywa się podział komórek merystema tycznych zarodka, najpierw korzonka zarodkowego, a nieco później epiko tylu. Po ukazaniu się głównego korzenia zarodkowego z podstawy łodyżki wyrasta para korzonków bocznych, a później ewentualnie następnych.
Liczba korzeni zarodkowych jest cechą gatunkową.
8.Wschody- za początek wschodów uważa się ukazanie pochewek kiełkowych nad powierzchnią gleby (spilkowanie). Zabarwienie pochewek kiełkowych jest cechą rozpoznawczą poszczególnych gatunków, a nawet odmian.
żyto- fioletowo-brunatne
pszenica- bladozielone
pszenżyto- z odcieniem brunatnym
jęczmień- błękitno zielone
owies-jasnozielone
proso i kukurydza- zielone
Po wydostaniu się na powierzchnię gleby pochewka kiełkowa przestaje rosnąć/
Faza krzewienia- rozpoczyna się z chwilą pojawienia się trzeciego liścia właściwego zbóż. W tym czasie siewki wykształcają w pachwinach liście właściwe, a czasem pochewki kiełkowe, pączki kątowe z których rozwija się pedy nadziemne. Proces wytwarzania pędów bocznych kątach.
Owies skręca się w lewo jako jedyny.
Obecność języczków i uszek.
Jęczmień ma bardzo duże, obejmujące łodygę i zachodzące na siebie USZKA.
U owsa jest języczek ALE NIE WYSTĘPUJĄ USZKA.
U pszenicy występują niewielkie uszka i języczki.
U żyta- uszka bardzo szybko zasychają, są w postaci brunatnych wypustek.
Faza strzelania źdźbła- polega na wydłużaniu pędu i wzroście liści źdźbłowych. W praktyce rolniczej za początek fazy strzelania źdźbła uznaje się wytworzenie pierwszego węzła (kolanka) na pędzie głównym na wysokości 1-2 cm nad powierzchnią gleby. Faza strzelania kończy się z chwilą wysuwania kwiatostanu z pochwy liścia flagowego.
Faza strzelania w źdźbło nazywana jest okresem krytycznym. Charakteryzuje się największym przyrostem zielonej masy i korzeni, z czym wiąże się intensywne pobieranie wody i składników pokarmowych.
Kłoszenie- wyrzucanie wiech
Kwitnienie- oznaką kwitnienia jest najczęściej rozchylanie się plewek i wysuwanie pylników. Jednak niektóre gatunki kwitną przy zamkniętych plewkach. Żyto i kukurydza są obcopylne, a kwitnienie odbywa się przy otwartych plewkach, natomiast owies, jęczmień, pszenica, pszenżyto i proso są samopylne i mogą kwitnąć przy zamkniętych plewkach.
Faza dojrzewania- Faza mleczna, woskowa, pełna i martwa.
Plemię: kukurydzowatych
rodzaj: kukurydza
gatunek kukurydza uprawna
Kukurydza uprawna odznacza się dużą zmiennością form. Podstawą podziału gatunku zea Mays na podgatunki są cechy budowy wewnętrznej ziarniaka.
Wyodrębnia się 8 podgatunków.
2.Skład chemiczny kukurydzy:
ziarno:Białko 8-16%, tłuszcz surowy 6-7 %, popiół surowy 1,2-1,4, włókno surowe 1,6-2,5%,
Kukurydza- przetwarzana na piwo, papier, płyty izolacyjne, produkcja skrobi, wykorzystanie kulinarne, zielonka, susz słoma
Napoje: WHISKY
Kulinarne: płatki śniadaniowe, ciastka
budowa anatomiczna i morfologiczną ziarniaka kukurydzy, uprawa, jak siejemy, budowa kwiatostanu
Kukurydza zwyczajna- długość okresu wegetacji różni się od końskiego zębu (podgatunek), ziarniaki są bardziej okrągłe
Kukurydza – duże ilości amino dekstryn
Papier kredowy głównie uzyskiwany z kukurydzy
znamiona słupka kukurydzy- wykorzystywane w farmaceutyce
Ziarniak kukurydzy wytwarza JEDEN korzonek zarodkowy, który istnieje przez cały okres życia rośliny. W fazie krzewienia pojawiają się korzenie przybyszowe. Kukurydza jest gatunkiem który słabo się krzewi. Najsilniej rozwinięty korzeń wśród wszystkich roślin zbożowa tych. (wiązkowy)
Łodyga składa się z węzłów i międzywęźli. Jest rośliną rozdzielnopłciową dwudzielną. Kwiatostanem męskim jest wiecha wyrastająca na szczycie rośliny.
Wysokość rośliny 2-3 metry. Z międzywęźli wyrastają korzenie podporowe, które utrzymują roślinę w pionie.
Ilość międzywęźli może dochodzić do 17, u niektórych form może być nawet ponad 20.
;/
Długość dojrzałej kolby od 8-40cm.
8.11.2011
Polscy rolnicy nie kupują nowych wykwalifikowanych sadzeniaków. Stare sadzeniaki są mniej odporne na choroby wirusowe. W zależności od części kraju wyradzanie jest wolniejsze lub szybsze. Brak znajomości odmian ziemniaków. Są wśród nich takie które mają większe lub mniejsze wymagania glebowe. Słabe gleby były nazywane żytnio-ziemniaczanymi. Najlepiej uprawiać ziemniaki na nawozach mineralnych 40-50 kg fosforu (przed sadzeniem), natomiast potasu 160-200kg. Im odmiana ma dłuższy okres wegetacji tym wymaga mniejszego nawożenia. technika nawożenia azotem- przed sadzeniem miesza się z glebą.
Obornik najlepiej przeorać jesienią. Przeoranie obornika wiosną nie jest racjonalne.
Ziemniaki powinny być zdrowe, posortowane na duże, średnie małe. Zwłaszcza jeśli sadzimy sadzarką. Sadzeniaków nie można kroić bo przenosi się choroby wirusowe.
Ziemniaki należy podkiełkować lub pobudzić. Kiełki 0,5-1cm- plon będzie wyższy, wegetacja krótsza. Do podkiełkowanych ziemniaków nie uzywamy zwykłej sadzarki.
Pobudzenie to umieszczenie bulw w świetle i odpowiednio wyższej temperaturze, przy odpowiedniej temp. Można je sadzić zwykłą sadzarką.
Zawsze ostatnią czynnością na jesień jest orka ziemna. Przed sadzeniem należy glebę spulchnić, najlepiej kultywatorem o sztywnych zębach +wał strunowy. Górna warstwa gleby ma być rozdrobniona, zagęszczona. W warstwie do 10-15cm nie powinno być dużych brył które uszkadzają bulwę. Bo później zbierzemy je kombajnem do ziemniaków.
Termin sadzenia- sadzimy w połowie kwietnia/pod koniec kwietnia. Ziemniaki sadzone w szerokie międzyrzędzia- 62-70cm, w wielkich gospodarstwach nawet szerze.
Najważniejsza jest OBSADA. NA HEKTAR OD 45-75 a nawet 80 tysięcy sztuk na HEKTAR. Zależy to od wielkości sadzeniaków.
Ziemniaki sadzimy na głębokość:
sadzarka od dna bruzdy do szczytu… powinna wynosić ok. 10-12 cm po posadzeniu.
Nie należy sadzić za płytko ani za głęboko. Za głęboko- podczas zbioru lemiesz kopaczki trzeba puścić niżej żeby nie zniszczyć ziemniaków.
Płytko- gleba rozmyje się i rozsypie na boki. Bulwy będą widoczne i zazielenią się. Nie nadają się do przetwórstwa i spożycia wtedy.
Przy dużym upale przegrzanie bulw- przyrost plonu będzie mniejszy.
Pielęgnować możemy dopiero te rosliny które są posadzone lub posiane. Przed posianiem/posadzeniem ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDSIEWNYCH.
Chwasty, choroby i szkodniki są groźne. Chwasty mogą spowodować obniżenie plonu nawet o połowę.
1.Metoda mechaniczna: po posadzeniu 7-10 dni BRONA CHWASTOWNIK i ponowne obsypywanie. Jak ziemniaki powschodzą obracamy BRONĘ CHWASTOWNIK DŁUGIMI KOLCAMI DO DOŁU. Poźniej tylko obsypywanie. Ostatnie obsypywanie przed zwarciem . Od dna bruzdy do szczytu 20-22-24cm
Na glebach zwięzłych więcej.
2. Pielęgnacja chemiczna- stosowanie herbicydów przed wschodami. Po wschodach dalej herbicydy te same lub inne. Przed zwarciem rzędów należy obsypać.
3.Metoda mechaniczno-chemiczna- przed wschodami mechaniczna metoda, po wschodach chemiczna.
Przy sadzeniakach- nie używamy pielęgnacji mechanicznej (bo przenoszą się tak choroby mechaniczne).
Szkodniki: stonka ziemniaczana, zjada blaszkę liściową. stosujemy odpowiednie insektycydy. Zwalczamy larwy. Dorosłe owady ciężko się zwalcza
Mszyce- nakłuwają liście, zwiększają podatność na choroby wirusowe. Szczególnie niebezpieczne na plantacjach ziemniaków przeznaczonych na sadzeniaki. Max 7-10 dni po wschodach oprysk profilaktyczny żeby zwalczać mszyce. Drugi oprysk 2-3 tyg po pierwszym. Czyli orientacyjnie 3 dekada czerwca. 3 oprysk w okresie głównego nasilenia rozwoju mszyc. Zazwyczaj w 2 dekadzie lipca.
Walka z chorobami.
Zaraza ziemniaczana- występuje praktycznie co roku. Rok ciepły i wilgotny- silny rozwój chorób. Stosujemy FUNGICYDY.
Przed zbiorem ziemniaków należy przygotować plantację do zbiorów- likwidujemy pędy.
Reglone- do pryskania wszystkich zielonych części roślin, po ok. 2 tyg od tego dokonujemy zbioru.
Podczas zbioru nie może być zimno- czym niższa temp. tym wyższe uszkodzenia mechaniczne.
Zbiór przy temp gleby i powietrza 10 stopni i więcej. Po zbiorze powinny odparować, wyschnąć, być lekko schłodzone i dopiero wsadzone do piwnicy.
Uprawa na sadzeniaki
Na oddzielnym polu lub wydzielonej części pola. Nie można stosować obfitego nawożenia azotem max 70 kg. Ziemniaki powinny być zdrowe, kwalifikowane. Na sadzeniaki powinno się sadzić drobne ziemniaki w większej ilości. Nie wolno stosowac po wschodach pielęgnacji mechanicznej. Przed zbiorem niszczymy łęty . Warto podkiełkować sadzeniaki.
Topinambur- słonecznik bulwiasty.
Bulwy tworzą się na długich stolonach. Zwykle 80-90 % zebranych bulw. Reszta pozostaje w glebie co jest kłopotliwe bo zawierają inulinę która później przekształca się w RYBULOZĘ.. 1,5 słodsza od sacharozy. To powoduje że nie przemarzają w zimie.
Wykład 15
Rzepak ozimy- najważniejsza roślina oleista- ok.,95%
Rzodkiew oleista- w Polsce roślina pastewna.
Kwas erukowy- szkodliwy, występujący w olejach.
Śruta rzepakowa wykorzystywana jest na paszę- zawiera olej i białko (nawet ponad 25%), jest bdb. i tanią paszą. W nasionach siarki występują związki które powodują, że pasza ma niższą wartość- nie można jest skarmiać w dużej ilości bo działa szkodliwie.
Odmiany 00 – nie ma tych związków, 0- nie ma kwasu erukowego, 000- brak celulozy
Raz na kilka lat rzepak przemarza- wtedy kiedy nie ma okrywy śnieżnej, często północno-zachodnia część Polski
Rzepak ma wysokie wymagania glebowe, powinien być uprawiany na dobrych i bdb glebach, powinien być zasiany do 25 sierpnia, w niektórych rejonach na początku sierpnia (do 10). Rzepak uprawiamy po roślinach wcześnie wschodzących (jęczmień jary, pszenica jara). Gleba przed siewem powinna się odleżeć, często stosuje się wał który powoduje osiadanie gleby. Potas i niewielka dawka azotu (zbyt obfite nawożenie jest przyczyną złego zimowania). Powierzchnia powinna być starannie wyrównana, wysiewamy nieduże ilości (w czasie zbioru 50-60roślin m2 na glebach bdb wystarczy nawet 40, przy słabych glebach 70). Normy wysiewu w kg, w wąskich rzędach po 15-18 cm wysiewamy od 6-8kg/m2, w mniejszych jeszcze mniej. Gdy zbyt duży zasiew rośliny są CIENKIE I WYSOKIE i gorzej zimują. Opóźniony termin siewu powoduje gorsze zimowanie. Do tego czasu rzepak powinien wykształcic rozete z 6-8 liśćmi. Na wiosnę rzepak wymaga intensywnego nawożenia i pielęgnacji. Niebezpieczne są zwłaszcza szkodniki. Rzepak można na wiosnę bronować i stosować herbicydy. Już nawet w jesieni można je stosować. Im chwasty młodsze tym łatwiej się je usuwa.
Rzepak nie dojrzewa równomiernie, czasem stosuje się zbiór w 2 częsciach. Rzepak uprawia się na zasadzie kontraktacji (podpisanie umowy z jakims zakładem który rzepak odbierze).
ROŚLINY MOTYLKOWATE
Są to rośliny które współżyją z bakteriami z grupy Rhizobium które wiążą azot z powietrza. Są świetnymi przedplonami- wzbogacają glebę w azot, mają silny korzeń palowy- są strukturotwórcze i odporne na choroby. Cechuje je to, że zawierają dużo białka w nasionach i częściach wegetatywnych. Nasiona są przeznaczane na paszę treściwą, a zielonka na paszę objętościową. Dzielą się na rośliny Strączkowe- grubonasienne bobik, groch, soja i motylkowate drobnonasienne- wieloletnie i wielokośne (od wiosny do jesieni kosimy a one odrastają, wyjątek koniczyna perska która u nas nie przezimuje)- koniczyna, lucerna- po zasiewie są uprawiane przez kilka lat.
Motylkowate grubonasienne
Bobik- roślina pastwena, w innych rejonach spożywany przez ludzi. Wysokie wymagania glebowe, wymagają gleb w odczynie zbliżonym do zasadowego. Nie ma wysokich wymagan co do temperatury, potrzebuje bardzo dużo wody. Uprawia się go po zwłokach,..? Nawozimy obficie fosforem i potasem (60-80-100, potasu więcej). Dajemy obfitą startową dawkę azotu, młode rośliny potrzebują jej (30kg azotu przedsiewnie.) Wymaga bardzo wczesnego siewu- potrzebuje b. dużo wody podczas kiełkowania. Siejemy głęboko. Orka zimowa jest jednocześnie orką siewną. Siejemy na głębokość od 8-10cm. Bobik podczas kiełkowania pobiera więcej wody niż sam waży (nawet do 150%). Bobik dojrzewa nierównomiernie, część strąków jest dojrzała, a inna nie. Desykacja lub koszenie i podsuszanie. Wiele lat temu wyhodowano odmiany samokończące dojrzewanie, które gorzej plonują niż odmiany zwykłe. Odmiany zwykłe wysiewamy 50-60roślin na m2, sztucznie wyhodowane 60-70 nasion/m2. Rośliny strączkowe atakowane są przez szkodniki- stosujemy insektycydy. Plony bobiku w Polsce to ok. 28-25 kwintali.
Groch siewny- ten który jemy i peluszka-groch polny przeznaczany na paszę objętościową.
Groch ma nieco mniejsze wymagania glebowe i klimatyczne. Siejemy płycej. Przedplon taki sam jak u bobiku. Jest rośliną płożącą, dlatego czasem uprawiany jest z roślinami zbożowymi. Są też odmiany karłowe i półkarłowe, o sztywnej łodydze. Wysiewamy 90-85 sztuk na m2. Odmiany karłowe nieco gorzej plonują więcej, więc wysiewamy więcej. Nie stosuje się startowej dawki azotu, wysiewamy płycej. Po siewie a przed wschodami BRONOWANIE, później Herbicydy i insektycydy. Rośliny podporowe- najczęściej owies, bo późno dojrzewa. Oprócz fosforu i potasu stosujemy azot, bo owies potrzebuje. Mieszamy nasiona owsa z grochem, obniżamy normę wysiewu owsa o ok. 30-40% i dodajemy nasion grochu tak aby na m2 było ok. 30 roślin, wysiewamy na głębokość 4-5cm. Jest problem ze stosowaniem środków chemicznych, jedynie BASAGRAM I ARETIT do odchwaszczania mieszanki grochu z owsem.
Soja- jest rośliną ciepłolubną, wysiewamy pod koniec kwietnia. W skali świata jedna z najcenniejszych roślin- ma dużo białka i tłuszczu. Głownym producentem soi są USA I CHINY. Tłoczy się olej a śrutę przeznacza na paszę. Roślina światłolubna, łatwo się zachwaszcza, na m2 powinno być 80-100 roślin. Pielęgnacja mechaniczna międzyrzędzi- siać szeroko 40-50-60cm. Początkowy rozwój soi jest powolny, a chwastów szybki. Startowa dawka azotu do 30kg. Korzystnie jest zaszczepić bakteriami nasiona- polega na dostarczeniu do gleby bakterii, szczepionkę rozpuszcza się w wodzie i skrapia się nasiona. Później te bakterie żyją w symbiozie z rośliną po wytworzeniu korzeni. Różne szczepy bakterii współżyją z różnymi rodzajami roślin. Plony nie są duże. Z soi robi się kotlety, sosy
Rośliny motylkowate drobnonasienne- ważne dla przeżuwaczy
W naszych warunkach rośliny motylkowate drobnonasienne najlepiej plonują, gdy rok jest wilgotny. Jeżeli rok jest suchy, to zawartość białka w nasionach wzrasta. Nasion się nie skarmia. Są to rośliny wieloletnie, koniczyna bywa uprawiana 2-3 lata, a lucerna dłużej nawet do 7 lat. Długość uprawy zależy od sposobu zbierania. Dłużej przy zbieraniu tradycyjnym- kosa, kosiarka konna.
Normy wysiewu lucerny 10-15 do 20kg na hektar. Mogą być uprawiane w czystym siewie lub w mieszance z trawami. Mieszanka z trawami jest często bardziej racjonalna. Rośliny motylkowate służa do bezpośredniego skarmiania lub suszenia. BARDZO ŹLE SIĘ ZAKISZAJĄ, NIE PRZEZNACZA SIĘ ICH NA KISZONKĘ!! Są 2 terminy siewu- wczesnowiosenny i letni. U nas częściej wczesnowiosenny- dużo wody. Kosimy rośliny kilka razy w ciągu roku, na określonej wysokości. Gdy zbyt nisko- uszkodzimy szyjki korzeniowe?. Kosimy na wysokości 5-6 cm od powierzchni gleby. Nie wyżej niż niżej.
W 1 roku rośliny te wolno rosną, dlatego czasem stosuje się wsiewki. Wsiewa się je w rośliny ochronne np. jęczmień lub owies. najpierw wysiewamy owies i jęczmień zmniejszając normę wysiewu o 30-40%, zboże siejemy siewnikiem rzędowym, lucerne lub koniczynę przyrządem szczoteczkowym który wysieje dokładnie (nie możemy wymieszać nasion owsa z koniczyną). Zboża siejemy na 3-4-5cm, motylkowe na 2cm. Wcześniej powschodzą zboża, dopiero za jakiś czas rośliny motylkowe. Zacienią siewki . Dopiero po skoszeniu owsa zaczną odrastać rośliny motylkowate. Ściernianke użytkujemy w jesieni. Koniczyna czerwona- na jesień przepaść ją bydłę. Jeżeli wsiewką jest lucerna to ją kosimy, a nie przepasamy bydłem.