ALERGIA POKARMOWA

Zespół objawów klinicznych ( narządowych, układowych ) powstałych w organizmie ludzkim w następstwie spożycia pokarmu (-ów ) lub związków do niego dodanych, będący wynikiem nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej ustroju.

Alergia pokarmowa - to niepożądana reakcja pokarmowa, u podłoża której leżą mechanizmy immunologiczne.

Nietolerancja pokarmowa - to każda niepożądana reakcja na pokarm, w której nie udowodniono udziału układu immunologicznego.

Nadwrażliwość pokarmowa - to termin używany wymiennie z alergią i nietolerancją pokarmową oraz innymi niepożądanymi reakcjami na pokarm, poza sytuacją, gdy ich przyczyny mają podłoże czysto psychologiczne.

Awersja pokarmowa - oznacza wstręt i unikanie pewnych pokarmów z przyczyn czysto psychologicznych.

Objawy alergii pokarmowej

Reakcje skórne :

pokrzywka (obrzęk naczynioruchowy),

atopowe zapalenie skóry,

grudzik uczuleniowy,

inne zmiany z towarzyszącym świądem, suchość skóry

Reakcje z układu oddechowego:

utrzymujący się katar lub stale zatkany nos,

nawracające infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych,

zapalenia uszu,

obrzęk krtani,

duszność,

Objawy żołądkowo-jelitowe:

kolka brzuszna

wymioty i biegunka

brak apetytu

nieprawidłowe stolce (biegunki, zaparcia)

bóle brzucha, nudności

nieprawidłowe przyrosty masy ciała

Reakcje neurologiczne:

ciągłe rozdrażnienie, nadmierna ruchliwość,

zaburzenia snu,

migrena, bóle głowy,

Reakcje uogólnione:

wstrząs anafilaktyczny (zagrożenie życia)

Jakie pokarmy uczulają najczęściej

W Polsce najczęściej uczulają:

- jaja

- mleko

- orzechy

- soja

- ryby

- białka zbóż

- cytrusy

-soja i inne motylkowe (groch, fasola, soczewica, bób);

-orzechy arachidowe;

-psiankowate - pomidor, ziemniak, papryka;

-baldaszkowate - seler, marchew, pietruszka, kminek;

-gorczyczne - kapusta, kalafior, rzodkiewka, chrzan, rzepa;

-niektóre owoce - jabłka, cytrusy, ananasy, banany

mleko krowie

Szczególnie dotkliwie odczuwają skutki tej alergii niemowlęta i dzieci.

Wynika to z faktu, że jest ono najważniejszym i jednocześnie podstawowym składnikiem pokarmowym w tym wieku, a więc tym samym, głównym potencjalnym alergenem, mogącym wywoływać nieprawidłowe reakcje immunologiczne. Ponadto objawy kliniczne po spożyciu mleka krowiego mogą być wynikiem nie tylko alergii na zawarte w nim białko, ale także nietolerancji cukru mlecznego – laktozy.

białko jajka

Białko jaja składa się z około 20 frakcji.

U osób wrażliwych objawy uczulenia, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie, mogą wystąpić po kontakcie już z bardzo niewielką ilością tego białka (spożycie, obecność w powietrzu, np. podczas smażenia).

Ryby

Objawy niepożądane, podobnie jak w przypadku alergii na białka jaja kurzego, mogą pojawić się po spożyciu mięsa lub na drodze inhalacyjnej (smażenie, gotowanie) i są często tak samo burzliwe.

Skorupiaki i mięczaki, pomimo dużej siły alergizującej, nie stanowią u nas większego problemu ze względu na to, że nie są w naszym kraju powszechnie spożywane. Alergie na skorupiaki nie są

powszechne u dzieci, większości cierpią na nie w osoby dorosłe

Reakcje alergiczne na ryby mogą być udziałem zarówno dzieci jak i dorosłych

Popularność alergii na owoce morza jest znacznie większa w tych krajach w których obserwuje się duże spożycie ryb i skorupiaków.

Właściwości alergizujące mogą ponadto wykazać:

mięso wołowe,

cielęce,

kurze

białka zbóż (gluteny)

Alergen ten odpowiada za chorobę trzewną (trwałą nietolerancję glutenu, enteropatię glutenozależną), wymagającą leczenia dietetycznego przez całe życie, przejściową nietolerancję glutenu, wymagającą diety eliminacyjnej przez około 2 lata, i wreszcie alergię na gluten,

Substancje naturalne i syntetyczne dodawane do żywności,

w celu poprawy walorów produktów spożywczych, tj. smaku, zapachu, barwy, konsystencji, trwałości, mogą także być odpowiedzialne za wywoływanie niepożądanych reakcji pokarmowych.

Substancjami tymi są: barwniki, kwas benzoesowy, glutaminian sodu, estry kwasu hydroksybenzoesowego, dwutlenek siarki, siarczany, substancje słodzące, spulchniające.

Wśród wielu stosowanych aktualnie dodatków do żywności, źródłem największych problemów są takie substancje chemiczne jak:

benzoesan sodu

kwas sorbowy,

dwutlenek siarki,

tartrazyna,

glutaminian sodu

oraz azotyny i ich pochodne.

Związki te mogą powodować alergie, w tym

- pokrzywkę,

- obrzęk naczynioruchowy,

- zapalenie błony śluzowej nosa,

- astmę,

- a nawet reakcje anafilaktyczne.

Do niebezpiecznych konserwantów zaliczają się również siarczyny.

W ostatnich latach opisano szereg nagłych zgonów, których przyczynę upatrywano w nadwrażliwości na te związki.

Dwutlenek siarki zawarty w różnorodnych konserwowanych artykułach spożywczych i napojach, również w winie, może wywoływać astmę.

Osoby cierpiące na astmę aspirynową są szczególnie predysponowane do napadu astmy po spożyciu żywności zawierającej nawet małe ilości benzoesanu sodu.

Benzoesan sodu jest najbardziej niebezpiecznym konserwantem zawartym w niektórych sosach, niektórych ketchupach i w serze.

Nie wszystkie sosy i ketchupy zawierają benzoesan, dlatego tak ważne jest sprawdzanie ich składu na etykietach. (Symbol benzoesanu sodu to E211).

Benzoesan sodu może również występować naturalnie w cynamonie, herbacie owocach jagodowych.

Stała ekspozycja na niskie dawki benzoesanu sodu powoduje przewlekłe alergie (u 8,8% osób cierpiących na nieżyt błony śluzowej nosa).

Jest on również znanym czynnikiem wywołującym pokrzywkę u przynajmniej 10% osób podatnych na to schorzenie.

Trzeba pamiętać, że często nie jeden, lecz kilka pokarmów jednocześnie może być odpowiedzialnych za niepożądane objawy kliniczne.

Ciekawym zjawiskiem jest występowanie niepożądanych objawów u osób, które wykazują jednocześnie nadwrażliwość na alergeny pokarmowe, wziewne lub kontaktowe - jest to tzw. reakcja krzyżowa.

Przykłady reakcji krzyżowych:

alergia na pierze i jednocześnie na jaja, drób;

alergia na roztocza i jednocześnie na krewetki;

alergia na trawy oraz chwasty i zarazem na marchew, selera, ziemniaki, jabłka, sezam.

LECZENIE ALERGII POKARMOWEJ

polega na wprowadzeniu diety eliminacyjnej która eliminuje szkodliwy składnik zastępując go pod względem odżywczym przez inny nieszkodliwy.

Jeżeli choroba polega na nadwrażliwości na określony składnik pokarmowy ( bądź grupę pokrewną) to eliminacja jego powinna doprowadzić do ustąpienia objawów bądź ich złagodzenia. Zasadą diety eliminacyjnej jest nie stwarzanie zagrożenia dla rozwoju dziecka, nawet w przypadku wieloletniego stosowania. Czas stosowania diety jest różny określony dla przebiegu choroby oraz czynnika alergizującego.

Istota diety eliminacyjnej:

eliminacja nietolerowanego składnika pokarmowego,

dostarczanie innych składników odpowiednich pod względem jakościowym i ilościowym (białko krowie >białko sojowe),

ominięcie niedoskonałych etapów trawienia i wchłaniania poprzez zastępowanie określonych składników przez takie, które nie wymagają ww. etapów. ( laktoza > glukoza, fruktoza).

Cele diety eliminacyjnej

wyciszenie reakcji immunologicznej w przewodzie pokarmowym,

zmniejszenie przepuszczalności bariery śluzówkowej,

ochrona błony śluzówkowej,

nabywanie tolerancji na szkodliwe obecnie składniki pokarmowe.

Alergie pokarmowe najczęściej zaczynają się u dzieci odstawionych od piersi w 2-3 mies. życia.

Białko mleka krowiego, jakie maluch dostaje w butelce, jest pierwszym poważnym alergenem, z którym styka się jego jeszcze niedojrzały przewód pokarmowy.

Przy uczuleniu na mleko podaje się dziecku specjalne mieszanki bezmleczne, dostępne w aptekach. (Niektóre zrobione są na bazie soi i trzeba uważać, gdyż z czasem może dojść do uczulenia na soję).

Z diety trzeba też wykluczyć wszystkie przetwory mleczne: kefiry, śmietanę, twarożek, masło.

Jeśli występuje uczulenie na jajka, nie można jeść potraw, które je zawierają: omletów, majonezów, kremów, lodów i makaronów.

Co kilka miesięcy, w porozumieniu z lekarzem można sprawdzać, czy malec toleruje już uczulające wcześniej pokarmy.

Uwaga!!!

Czasami objawy alergii na białko mleka pojawiają się u niemowlęcia karmionego tylko piersią. Wtedy to mama musi wykluczyć ze swojej diety mleko, sery, masło, czasem wołowinę i cielęcinę.

U większości dzieci objawy alergii pokarmowej zanikają do 3. roku życia, gdyż ich przewód pokarmowy "dorośleje", u niektórych specjalnej diety trzeba przestrzegać aż do wieku szkolnego, a czasem i dłużej.

Prawda I - rozpoczynając dietę, nie wystarczy poprzestać na wyeliminowaniu szkodliwego składnika.

Zanim zostanie on z diety usunięty trzeba poznać wszystkie dostępne możliwości zastąpienia go innym , podobnie wartościowym.

Eliminowanie bez uzupełnienia to błąd, który nie tylko doprowadza do zubożenia jadłospisu , ale przede wszystkim pozbawia cennych składników potrzebnych do wzrostu i rozwoju, a więc: białka, witamin, mikroelementów itd.

Dieta musi być urozmaicona, w małych ilościach powinny być podawane różnorodne pokarmy.

Dieta jednostajna, ograniczona do np. 10 stałych składników staje się niebezpieczna, gdyż zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych reakcji alergicznych na produkty stałe w większych ilościach podawane choremu. I tak, jeśli wykluczamy gluten i kukurydzę, nie bazujemy wyłącznie na ryżu i ziemniakach. Rozszerzamy dietę wprowadzając: sorgo, jagły, grykę, amarantus, czy tapiokę.

Prawda II – wprowadzenie nowych składników musi odbywać się stopniowo!!

Wszystkie nowe produkty muszą być wprowadzane bardzo ostrożnie, w małych ilościach i dłuższych odstępach czasu.

Najlepiej zaczynać od jednego produktu, obserwując reakcję po podaniu jego małej ilości np. w poniedziałek, przy powtórzeniu posiłku np. w piątek.

Jeżeli jakieś niepokojące objawy wystąpią pomiędzy tymi dawkami lub bezpośrednio po nich to oznacza, że składnik ten jest szkodliwy i trzeba go unikać.

Prawda III – dieta musi być lekkostrawna.

Każdy alergik, zwłaszcza pokarmowy ma w mniejszym lub większym stopniu uszkodzoną śluzówkę układu pokarmowego.

Istnieje więc ryzyko choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy jako konsekwencji wieloletniego uczulenia na kurz i roztocza kurzu domowego, a np. w pyłkowicy często dochodzi do krzyżowego uczulenia pomiędzy pyłkiem roślin (przyczyną pyłkowicy), a składnikiem pokarmowym np. pyłek brzozy i jabłko.

W takich przypadkach wskazane jest zwłaszcza na początku diety podawania żywności gotowanej, rozdrobnionej i lekkostrawnej.

Należy wyeliminować potrawy tłuste, pieczone, smażone np. mięsa, frytki, naleśniki.

Pozwoli to na zmniejszenie wrażliwości układu pokarmowego, jego regenerację i odbudowę.

Nie wolno również podawać wywarów z mięsa; każdego, gdyż są one ciężkostrawne.

Zupy powinny być przygotowywane z wody, jarzyn, oleju tłoczonego na zimno z dodatkiem kasz, płatków i ewentualnym dodatkiem mięsa (gotowanego oddzielnie).

Zupa nie powinna stanowić zbyt obciążającej części posiłku, bo wtedy trudno liczyć na apetyt w dalszej części obiadu czy kolacji.

Najlepsze są zupy lekkie, nie zagęszczone mąką, z małą ilością oleju i dodatków w postaci makaronów i kasz.

Ważne jest również to, że do trawienia każdego nowego produktu układ pokarmowy chorego musi się „przygotować.”

Niekiedy przyczyną wymiotów, biegunki, ból brzucha, niestrawności, nie jest reakcja alergiczna na pożywienie lecz fakt, iż organizm nie jest w stanie go strawić, bo albo podano go jednorazowo zbyt wiele, albo ma on trudności z jego przyswojeniem.

Prawda IV – jak najmniej wędlin!

Aby nie przeciążać uszkodzonego i wrażliwego układu pokarmowego, lepiej zrezygnować z wędlin.

Obecnie każda wędlina zawiera więcej niekorzystnych dla alergików dodatków (soja, kazeina, konserwanty, barwniki, przeciwutleniacze), niż czystego mięsa.

Lepiej i zdrowiej jest podawać mięso gotowane (bez wywaru) z królika, przepiórki, jagnięcia, indyka lub dziczyzny, pieczone w folii aluminiowej lub rękawach foliowych, oczywiście rozdrobnione

Prawda V – nawyki żywieniowe człowiek kształtuje sobie w dzieciństwie

I właśnie dlatego, powinniśmy przyzwyczajać się od dziecka do potraw spełniających wymogi nowoczesnego żywienia zaspakajającego potrzeby odżywcze, estetyczne i konsumenckie.

Jeżeli ciągle coś się je: chrupki, cukierki, owoce lub pije soki, nie chce się jeść posiłków głównych.

Wyrabiając złe nawyki żywieniowe doprowadzamy do rozregulowania procesów trawiennych, niestrawności i otyłości, początków wielu poważnych schorzeń.

Prawda VI – bezpieczeństwo jedzenia

Bardzo często zdarza się, że dziecko aktywnie uczestniczy w zabawie, mając w rączce np. chrupki, cukierki lub ciastka.

Jest to ogromnie niebezpieczne.

Roześmiane, rozgadane, biegające dziecko bardzo łatwo może się jedzeniem zachłysnąć lub zakrztusić.

Dotyczy to głównie dzieci małych i alergików, u których dość często występuje wiotkość krtani, a tym samym mają one większą możliwość zachłyśnięcia się pokarmem.