Nauczanie(OKOŃ) : Planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów. Jedną z ważnych cech nauczania stanowi obieg informacji między nauczycielem i innymi źródłami a uczniem, umożliwiający opanowanie wiedzy naukowej czy to przez przyswojenie w postaci gotowej czy poprzez samodzielne rozwiązywanie zagadnień. Nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się. Tak więc nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem.

• Nauczanie całościowe, nauczanie globalne.

• Nauczanie elementarne – nauczanie początkowe, kształcenie wczesnoszkolne, dawniej nauczanie dla szerokich mas, z reguły dla dzieci robotników i chłopów, trwające 3-4 lata i dające im skromne wiadomości wraz z umiejętnością czytania, pisania i rachowania. W miarę demokratyzacji nauczanie elementarne rozrastało się jakościowo , dzisiaj stanowi pierwszy stopień szkoły obowiązkowej. Nazywane jest częściej nauczaniem początkowym, którego zadaniem jest przygotowanie do pracy w klasach wyższych szkoły ogólnokształcącej oraz zapewnienie możliwie wszechstronnego rozwoju.

• Nauczanie łączne, kierunek dydaktyczny traktujący treści i metody pracy w klasach początkowych jako określone całości tematyczne , które obejmują różne treści, zgodne z tym, jak występują one w życiu, a nie jako odrębne przedmioty nauczania.

• Nauczanie podające- sposób nauczania, który polega na dostarczaniu uczniom przez źródła drukowane gotowej wiedzy do zapamiętania oraz na przyswajaniu jej przez uczniów.

• Nauczanie programowane, sposób nauczania i uczenia się, za którego twórcę uważany jest B.F Skinner, który w 1954 ogłosił pierwszy artykuł na temat nauczania programowego .

• Nauczanie przedmiotowe , podział treści kształcenia na odrębne przedmioty nauczania, zwykle powierzane nauczycielom specjalistom.

Według J. Półturzyckiego nauczanie jest to zespół czynności nauczyciela kierującego uczeniem się ucznia. Z uwagi na konieczność współpracy nauczyciela i uczniów, kluczowym jest tutaj ustalenie rodzaju relacji między tymi podstawowymi ogniwami procesu kształcenia, jaka zagwarantuje największą skuteczność a zarazem pociągnie za sobą wykorzystanie odpowiednich metod, strategii i zasad nauczania.

UCZENIE SIĘ (Okoń) : Proces w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest jedną z podstawowych form działalności ludzi- obok pracy, zabawy i działalności społeczno kulturalnej. Uczenie się i nauczanie stanowią złożony układ czynności nauczyciela i ucznia, który ulega przekształceniom zależnie od celów i zadań dydaktycznych oraz warunków w których odbywa się nauczanie.

Uczenie się całościowe – pamięciowe opanowywanie całości danego materiału np. utworu literackiego, przez jego wielokrotne powtarzanie.

Uczenie się częściami- pamięciowe opanowywanie kolejnych fragmentów danego materiału jednego po drugim np. roli w sztuce teatralnej lub zwrotek wiersza.

Uczenie się mimowolne- niezamierzone uczenie się zachodzące wtedy, gdy jednostka nastawiona jest na pracę czy na zabawę lub na inne zadania, lecz niejako mimochodem dokonuje obserwacji, poznaje coś i zapamiętuje.

Uczenie się przez naśladowanie

SAMOKSZTAŁCENIE: (OKOŃ) samouctwo, osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treści, warunki i środki ustala sam podmiot. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego.

Za J. Półturzyckim można przytoczyć pełną definicję procesu samokształcenia: „Samokształcenie zatem należy rozumieć jako proces uczenia się prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest to proces samodzielnie prowadzonego uczenia się, którego cele, treść, formy, źródła i metody dobiera i ustala osoba ucząca się”.

W przedstawionej definicji należy zwrócić uwagę przede wszystkim na świadomość dotyczącą uczenia się, na poczucie tego, że uczymy się dla siebie samych. Jednakże w dalszej części trzeba podkreślić, że osoba podejmująca osobistą odpowiedzialność za wszystkie wymienione elementy dydaktyczne to osoba posiadająca umiejętność samokształcenia w tak wysokim stopniu, że wie co, jak i gdzie zdobyć i jakie czynności przeprowadzić, by osiągnąć postawione cele. Jest to umiejętność o wysokim stopniu zaawansowania, do której zdobycia należy dążyć. Według J. Półturzyckiego proces samokształcenia jest jednym z rodzajów aktywności ludzkiej kierowanej przez samokształcącego, zaś warunkiem uprawiania tego procesu jest jasna świadomość celów, jakie jednostka chce osiągnąć. Autor stwierdza, że wdrażanie do samokształcenia składa się z paru koncentrycznie rozwijających się zakresów. U jego podstaw leży przede wszystkim:

• przygotowanie do organizowania pracy samodzielnej,

• wdrażanie do rozumienia prawidłowości procesu uczenia się i samokształcenia, do rozumienia metod nauczania i świadomego korzystania z nich, co stanowi podstawę samodzielnego uczenia się.

Opanowanie techniki uczenia się stanowi początek wdrożenia do samokształcenia. Składa się na nią:

• świadome i samodzielne planowanie i organizowanie swej pracy oraz zdobywanie umiejętności potrzebnych do realizacji procesu kształcenia, takich jak:

- umiejętność obserwacji,

- korzystania z wykładu,

- prowadzenia dyskusji,

- rozumienia wypowiedzi innych,

- korzystania z podręczników i komentarzy.

Ważna jest również- zdaniem J. Półturzyckiego - umiejętność celowego i świadomego doboru lektury, wykorzystywania innych źródeł wiedzy, w tym pracy, tekstów źródłowych, encyklopedii i słowników.

Możliwości korzystania z różnych źródeł wiedzy w samokształceniu w dużym stopniu zależą od dostępności do nich oraz od opanowania i doskonalenia metod i technik samokształcenia odpowiadających specyfice poszczególnych źródeł wiedzy. Trzeba zatem nie tylko wiedzieć, z czego się uczyć, jak czytać i zapamiętywać, w jaki sposób słuchać, rozumieć to, co się czyta lub czego się słucha, czyli trzeba opanować metody i techniki skutecznego samokształcenia