Temat: Prawne formy działania

1. Pojęcie prawnych form i metod działania administracji.

2. Klasyfikacja prawnych form działania.

3. Wybrane metody działania.

Ad 1

Prawna forma działania administracji publicznej to określony typ konkretnej czynności wykorzystywany przez organ administracji publicznej do załatwienia sprawy z zakresu administracji publicznej.

Metoda działania to styl rozwiązywania spraw lub inaczej polityka stosowania prawnych form działania

Prawne formy działania są :

- wprost określone przepisami prawa,

- określone są celami jakie ma osiągnąć organ administracji publicznej,

Wybór prawnej formy działania może nastąpić w trzech sytuacjach:

- Prawo wprost wskazuje konkretną formę i nie pozostawia organowi możliwości wyboru innej formy niż wskazana

-prawo wprost wskazuje prawne formy działania ale organ administracji publicznej dokonuje alternatywnego wyboru prawnej formy działania,

- prawo ogólnie określa zadania organu i pozostawia organowi wybór prawnej formy działania spośród form niezakazanych prawem,

Ad2

Ze względu na usytuowanie adresata prawnej formy działania i organu wyróżniamy:

- formy zewnętrzne i stosowane w stosunku do adresata niepodporządkowanego organowi administracji publicznej

- formy wewnętrzne i stosowane w odniesieniu do pracowników podległych organowi administracji publicznej albo podległych jednostek organizacyjnych.

Ze względu na możliwość stosowania środków przymusu państwowego, prawne formy dzielimy na :

- formy władcze takie formy gdzie organ administracji publicznej jednostronnie mocą swoich kompetencji rozstrzyga o pozycji prawnej drugiego podmiotu, który musi się podporządkować woli organu mającego uprawnienia do stosowania środków przymusu państwowego w postaci odpowiedzialności karnej, dyscyplinarnej i administracyjnej,

- formy nie władcze to taka forma w której pozycja organu administracji publicznej i drugiego podmiotu są równe lub organ nie posiada pozycji zdecydowanie nadrzędnej.

Ze względu na skutki prawne formy działania dzielimy na:

-czynności prawne bezpośrednio zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych,

-inne działania- mogą choć nie muszą wywołać skutków prawnych,

Podział form prawnych według :

• Starościaka

- wydawanie aktów normatywnych

- wydawanie aktów administracyjnych

- zawieranie umów

- zawieranie porozumień administracyjnych

-prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej

- wykonywanie czynności materialno-technicznych

• Bocia

- akty administracyjne

- akty normatywne

- działania faktyczne

- umowy

Wydawanie aktów normatywnych

Akt normatywny jest to władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej. Jest wydany w oparciu o różne podstawy prawne i zawierający w swej treści normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.

Cechy aktu normatywnego.

- jest władczą formą gdyż rozstrzyga o sytuacji prawnej innego podmiotu jest formą władczą, należy do organu administracji publicznej.

- wydawany jest w oparciu o przepisy prawa powszechnie obowiązującego lub w oparciu o ogólne normy kompetencyjne

-tryb wydawania aktów normatywnych określa zasady techniki legislacyjnej,

- akt normatywny skierowany jest do generalnie oznaczonego adresata i dotyczy wielu adresatów

-akt normatywny abstrakcyjnie określa sytuacje prawna adresata poprzez nałożenie na niego określonych obowiązków, zobowiązuje go do określonego zachowania, zaniechania lub znoszenia.

- akty normatywne normują sytuacje powtarzalne i nie konsumują się w wyniku określonych czynności

- akty normatywne podlegają kontroli Trybunału Konstytucyjnego lub Sądów Administracyjnych

Np. rozporządzenie

Akty administracyjne

Akty administracyjne to oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze jednostronne oświadczenia woli organu administracji publicznej określające sytuacje prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie.

Według Bocia akt administracyjny to sformalizowany objaw woli organu administracji publicznej podjęty na podstawie przepisów prawa i w granicach przyznawanych organowi kompetencji skierowany do zindywidualizowanego adresata w konkretnej sprawie wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego a niekiedy w sferze innych działów prawa.

Cechy aktu administracyjnego

- wydawany jest przez organy administracji publicznej

- jest władczym oświadczeniem woli co oznacza że wyraża on zamiar stwierdzenia lub zniesienia określonego stanu prawnego,

- jest aktem jednostronnym gdyż organ administracji publicznej kształtuje sytuacje prawną adresata,

- jest oparty na przepisach materialnego prawa administracyjnego i podejmowane w oparciu o procedurę administracyjną jest podwójnie konkretny tj. konkretny jest zarówno adresat jak i jego sytuacja prawna.

Adresatem aktu administracyjnego może być:

-osoba fizyczna np. Jan Kowalski

- osoba prawna np. spółka cywilna z siedzibą Y

- lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej np. organizacja społeczna z siedzibą w X

Konkretna sytuacja prawna to ustanowienie dla adresata uprawnień lub obowiązków, odmowa przyznania obowiązków lub uprawnień, cofniecie uprawnień lub obowiązków, stwierdzenie uprawnień lub obowiązków.

Akt administracyjny jest zabezpieczony przymusem państwowym w postaci kary administracyjnej lub egzekucji. Akt administracyjny podlega kontroli Sądów Administracyjnych.

Rodzaje aktów administracyjnych

• Ze względu na sposób ukształtowania stosunków administracyjno- prawnych

- akty konstytutywne- samodzielnie tworzą, zmieniają, uchylają stosunki prawne przy czym zmiana sytuacji prawnej następuje z mocy aktu administracyjnego, akty te obowiązują z chwilą jej doręczenia lub ustnego ogłoszenia np. decyzja o przyznaniu stypendium

- akty deklaratoryjne- potwierdzają istnienie uprawnień lub obowiązków wynikających z mocy prawa, adresat może powoływać się na jego treść z chwila ogłoszenia ale skutki prawne następują od momentu w którym dany stan zaistniał, działają wstecz np. zaliczenie wysługi lat.

• Ze względu na stosunek organu do adresata wyróżniamy:

-akty wewnętrzne,

-akty zewnętrzne

• Ze względu na sposób wyrażenia woli adresata:

- Akty wydawane za zgodą adresata lub zgodnie z jego wolą np. wniosek o przyznanie stypendium.

-akty wydawane bez zgody adresata np. wydalenie z uczelni.

• Ze uwagi na sferę wywołania skutków prawnych wyróżniamy:

- akty wywołujące skutki prawne w sferze prawa administracyjnego np. decyzja w sprawie zmiany nazwiska

-akty wywołujące skutki w sferze prawa cywilnego np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, decyzja o przyznaniu lokalu.

• Ze względu na zakres regulacji prawnej warunku podjęcia aktu

-akty związane- organ nie ma swobody w kształtowaniu treści np. decyzja o obligatoryjnym zwolnieniu policjanta ze służby,

-akty podjęte w granicach swobodnego uznania administracyjnego- podejmowane są w granicach samodzielności prawnej organu, może ale nie musi np. fakultatywne zwolnienie policjanta ze służby.

Formy aktów administracyjnych:

-Decyzja-( charakter zewnętrzny) jest aktem wydanym w postępowaniu administracyjnym, najczęściej treścią decyzji jest przyznanie lub odmowa uprawnień jednostce, jest to jednostronne ustalenie organu administracji wiążące dla jednostki.

Aby decyzja była wiążąca musi zawierać:

-Oznaczenie organu

-Data wydania decyzji

-Oznaczenie stron

-Powołanie podstawy prawnej

-Osnowa- rozstrzygnięcie istoty sprawy

-Uzasadnienie prawne i faktyczne

-Pouczenie o możliwości odwołania

-Podpis osoby która w imieniu organu lub z upoważnienia organu wydała decyzje

Decyzje o szczególnych nazwach:

*zezwolenie

*koncesja

* licencja

- polecenie służbowe (charakter wewnętrzny) wydawana na podstawie ogólnego upoważnienia, sankcją za niewykonanie polecenia służbowego może być odpowiedzialność dyscyplinarna.

- umowa cywilno- prawna ( umowa na remont, sprzedaż, kupno budynku)

Forma umowy stanowiona jest w administracji z reguły do wykonywania kompetencji związanych z dysponowaniem mieniem

Cechy charakterystyczne umowy:

- umowa występuje w sferze zewnętrznej administracji

- podobnie jak akt administracyjny umowa może legitymować się odpowiednia podstawą prawną, mieści się w granicach kompetencji organu i regulować sprawy z zakresu administracji publicznej.

- konkretyzacja normy ustawowej dopuszczającej zawarcie umowy dokonywana jest z pominięciem lub znacznym ograniczeniem jednostronności działania.

- podmiot zawierający umowę działa w ramach znacznie szerszej samodzielności prawnej

- zawieranie umów związane jest niejednokrotnie z działaniem w formie aktu administracyjnego, dopuszczalność zawarcia umowy może być warunkowana istnieniem aktu administracyjnego, którego postanowienia rozwija umowa,

-kontrahentami umowy są osoby fizyczne, prawne lub inne podmioty administracji

- umowa jako prawna forma działania występuje tam gdzie administracja zbywa lub nabywa określone składniki umowy

- umowa należy generalnie do władczych form działania administracyjnego, gdyż zabezpieczona jest przymusem państwowym, spory związane z umowami podlegają do rozpatrzenia przez Sądy Powszechne.

Porozumienie administracyjne

- jest to nie władcza forma administracji o charakterze zewnętrznym i wielostronnym,

-porozumienia administracyjne mogą dotyczyć

• współdziałania między organami

• współdziałania z innymi podmiotami

• zlecenia wykonania zadań z zakresu administracji publicznej

- porozumienie administracyjne dotyczy wyłącznie zadań z zakresu administracji publicznej,

- podmiotami uczestniczącymi w zawarciu porozumienia jest zawsze organ administracji publicznej oraz inny podmiot którym może być również podmiot administracji publicznej,

- warunkiem zawarcia porozumienia administracyjnego jest zdolność administracyjna do nawiązywania i kształtowania stosunków prawny, porozumienie to zawierane jest między podmiotami wzajemnie niepodporządkowanymi

- zawierane jest w oparciu o podstawy prawne lub w oparciu o ogólne normy kompetencyjne

- cechą charakterystyczną porozumień jest krzyżowanie i nakładanie się kompetencji, interesów oraz celów

Porozumienie administracyjne dochodzi do skutku poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli stron, porozumienie traci swoją moc w przypadku osiągnięcia celu przewidzianego w sposób określony w samym porozumieniu lub na skutek rozstrzygnięć nadzorczych.

Metody działania

- metoda przekonywania- metoda nie władcza polega na stosowaniu wszelkiego rodzaju środków oddziaływania, przy czym niepodporządkowanie się nie jest zabezpieczone przymusem państwowym są to:

• akcje propagandowe

• apele do społeczeństwa

• prelekcje

- metoda przymusu- jest stosowana gdy uprzednio stosowane środki okazały się nieskuteczne, stosowana jest przede wszystkim do zabezpieczenia wykonania określonych obowiązków w postaci kary nakładanej przez organ administracji np. kara za wycięcie drzewa bez zezwolenia. Działanie tą metodą musi być wyraźnie dozwolone przepisami prawa. Ustawa musi określać kategorię środków tryb i sposób postępowania.

- metoda oddziaływania ekonomicznego polega na wykorzystaniu praw ekonomii i gospodarki poprzez tworzenie dogodnych lub niedogodnych warunków ekonomicznych związanych z funkcjonowaniem administracji w celu doprowadzenia do określonego zachowania się, przykładowe oddziaływania to podatki, ulgi podatkowe, cła.

-metoda działalności pośredniej- polega na stosowaniu działalności ludzi poprzez odpowiednie usytuowanie pozycji prawnej rzeczy sprowadza się do wykorzystania urządzeń w celu wpływania na zachowania obywateli i przez to kształtowanie stosunków społecznych, przejawia się w równym odstępie

-metoda prewencji administracyjnej- polega na przeciwstawieniu się niekorzystnym zmianom w kierowaniu rozwojem społecznym i likwidacji skutków powstałych w wyniku działań niepożądanych można wyróżnić dwie kategorie działań prewencyjnych:

• wprowadzenie ustawowego warunku uprzedniego

• administrowanie świadczące związane z opieką społeczną np. zapewnienie warunków do podejmowania określonych działalności

Czynności materialno- techniczne

Są to takie działania, które oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują określone skutki prawne. Czynności te wywołują określone skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracji publicznej lub uprawnionych przedstawicieli tych organów, technika wykonywania tych czynności nie musi być normowana przepisami prawa, ale prawo musi wyraźnie upoważniać do ich wykonania. Gdy dokonanie takich czynności wiążę się z przymusowym wykonaniem czynności przez obywateli lub kontrolą tych obowiązków przepisy prawa muszą być zawarte w aktach rangi ustawowej. Podmioty w stosunku do których wykonywane są czynności materialno techniczne muszą się im podporządkować. Występują zarówno w sferze zewnętrznej jak i wewnętrznej administracji. Podlegają kontroli sądów administracyjnych, które badają czy organ administracji właściwie ustalił stan faktyczny, czy powołał właściwą podstawę prawną oraz czy dokonał prawidłowego rozstrzygnięcia. Nie są bezpośrednio nastawione na wywołanie skutków prawnych, mogą jednak pośrednio wpłynąć na sytuację prawną podmiotu przykładem tych czynności jest używanie przyrządów kontrolno pomiarowych, spisanie protokołu.

Temat 6: Podział terytorialny dla celów administracji publicznej.

Podział terytorialny to względnie trwałe rozczłonowanie terytorium państwa, dokonywane za pomocą norm prawnych, w celu określenia terytorialnych podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także innych jednostek, którym zlecono wykonywanie funkcji publicznych.

Podział terytorialny dotyczy terytorium (czy przestrzeni) państwa

W skład terytorium wchodzą: ląd wraz z wodami wewnętrznymi, przestrzeń pod powierzchnią ziemi wraz z bogactwami naturalnymi obszar nad lądem i przylegający do lądu pas wód morskich.

Podział terytorium spełnia funkcję usługową wobec administracji.

Klasyfikacja podziału terytorialnego

1. zasadniczy podział terytorialny

2. pomocniczy podział terytorialny

3. specjalny podział terytorialny

Art. 152 Konstytucji RP

Gmina jest najmniejszą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego państwa. Herb gminy, nazwy ulic i placów reguluje rada gminy w trybie uchwały.

Powiat- obejmuje zawsze obszar gmin graniczących ze sobą, albo obszar miasta (powiaty miejskie) na prawach powiatu. Miasta na prawach powiatu rozwiązanie ustrojowe dla dużych miast ( więcej niż 100 tyś mieszkańców.

Województwo

Art. 152 ust 1 konstytucji RP

Województwo jest największą jednostką zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej, a więc dla podszyb samorządu regionalnego oraz dla wykonywania administracji rządowej.

Podział pomocniczy.

Jest tworzony dla organów o pomocniczym charakterze w stosunku do podstawowych organów administracji publicznej. Pełni rolę uzupełniającą w stosunku do podziału zasadniczego. Obecnie jest możliwe tworzenie jednostek pomocniczych tylko w gminach i miastach na prawach powiatu, w drodze uchwały.

Podziały terytorialne specjalne

Tworzone są dla potrzeb administracji niezespolonej a także dla innych podmiotów np. organów wymiaru sprawiedliwości i samorządów zawodowych.

Ustawa o województwie i administracji rządowej w województwie dotyczy tworzenia organów administracji niezespolonej.

-Sądy powszechne- struktura trójszczeblowa odrębna od podziału zasadniczego: sądy rejonowe, okręgowe, apelacyjne

-prokuratura- trójszczeblowa struktura, jednak różniąca się od rejonów sądowych

-trójszczeblowa administracja wojskowa

- sądy wojskowe- struktura dwuszczeblowa: dwa sądy okręgowe i 10 wojskowych sądów garnizonowych

- urzędy miar- dwuszczeblowa struktura okręgi(9) i obwody (62)

-Straż graniczna- struktura jednoszczeblowa- oddziały (12)

Inne podziały ze względu na podmioty: administracja lasów, górnictwa, dróg wodnych.

Temat 7: Podmioty realizujące zadania administracji publicznej.

Podmioty publiczne realizujące zadania administracji publicznej tworzą aparat administracyjny.

Pojęcie aparatu administracyjnego nie jest pojęciem prawnym.

W jego skład wchodzą organy administracji publicznej, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne oraz instytucje publiczne.

Pojęcie systemu administracji publicznej jest szerszym od określenia aparatu administracyjnego.

W skład wchodzą oprócz podmiotów zaliczanych do aparatu administracyjnego także podmioty niepubliczne w zakresie w jakim wykonują funkcje w administracji publicznej ( pojęcie funkcjonalne)

Pojęcie celu zadania w doktrynie prawa administracyjnego nie jest jednoznacznie określone (cel, zadanie, właściwość, kompetencja i funkcja)

W prakseologii „zadania” określa się jako stan rzeczy, który ma być osiągnięty utrzymany „cel” oznacza dążenie do osiągnięcia stanu rzeczy. Termin „Właściwość” z reguły odnosi się do miejsca (właściwość miejscowa) oraz do przedmiotu działania (właściwość rzeczowa).

Do ustalenia organu właściwego należy ustalić wszystkie rodzaje właściwości.

Organ zobowiązany jest z urzędu przestrzegać swoich właściwości

Pojęcie kompetencji jest sporne w doktrynie.

Pojęcie kompetencji oznacz zespół praw i obowiązków organów administracji publicznej z jednoczesnym wskazaniem prawnych form działania organu.

Pojęcie organu administracji, elementy:

1. Wyodrębnienie administracyjne

2. Sposób działania

3. Upoważnienie do stosowania środków władczych

4. Działanie w interesie publicznym

5. Działanie w zakresie przyznanej przez prawo kompetencji

Definicja, elementy:

1. Człowiek lub grupa ludzi

2. Znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego

3. Powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkiem właściwymi temu prawu

4. W granicach przyznawanych przez prawo kompetencji

Pojęcie urzędu jest pojęciem wieloznacznym, występuje zarówno w przepisach prawa jaki i w rozumieniu potocznym.

Termin urząd może być użyty dla oznaczania stanowiska będącego jednocześnie organem administracji.

W takim ujęciu można mówić o wyspecjalizowanym biurze, pewnym zespole pracowników, aparacie pomocniczym danego organu.

Kryteria podziału organów np. centralne i terenowe, jednoosobowe i kolegialne, o kompetencji ogólnej i o kompetencji specjalnej, stanowiące, opiniodawczo- doradcze i kontrolne.

Zakład publiczny, zakład administracyjny realizuje zadania administracji publicznej w sferze ochrony zdrowia, pomocy społecznej, oświaty, kultury.

Zakłady publiczne różnią się od przedsiębiorstw, korporacji prawa publicznego i fundacji. Nie są powoływane do prowadzenia działalności gospodarczej natomiast świadczą usługi o szczególnym charakterze społecznym, nie mają one członków, nie stanowią związku osób ale mają użytkowników.

Zakład publiczny, cechy:

1. Wyodrębnienie organizacyjne i powołanie organów zarządzających zakładem

2. Wyposażenie w materialne środki działania

3. Cel główny jakim jest świadczenie usług o szczególnym znaczeniu społecznym

4. Swoisty stosunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników

5. Z reguły są jednostkami budżetowymi lub zakładami budżetowymi a także jednostkami posiadającymi osobowość prawną

Zakłady publiczne mogą być tworzone w drodze ustawy (uczelnie państwowe) i w drodze aktów organów administracji rządowej i samorządowej, a także przez stowarzyszenia, kościoły, fundacje osoby prawne oraz osoby fizyczne.

Ustrój zakładów określa statut uchwalany przez organy zakładu albo nadawany przez podmiot tworzący.

Stosunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników ma charakter administracyjno- prawny (nawiązuje się on z mocy prawa np. szkoła podstawowa, z mocy decyzji administracyjnej- umieszczenie w domu pomocy społecznej, z mocy orzeczenia sądu- zakład karny)

Władztwo zakładowe stanowi podstawę do wydawania aktów generalnych np., regulaminów i indywidualnych np. poleceń.

Agencja. Pojęcie to używane było na gruncie prawa cywilnego ( umowa agencyjna) na gruncie prawa administracyjnego pojęcie to nie jest jednoznaczne.

Agencje rządowe- instytucje utworzone na podstawie ustawy lub założone przez naczelny organ administracji państwowej w formie organu centralnego, państwowej jednostki organizacyjnej, lub spółki akcyjnej w celu wykonywania zadań państwa ( gospodarczych lub typowych administracyjnych).

Instytucje. Pojęciem tym posługują się m.in. Ustawa Prawo bankowe, Ustawa Prawo Ochrony Środowiska.

Przedsiębiorstwa. Posiadały różny status prawny, realizowały zadania- zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług (historyczne PKP). Obecnie przedmioty takie jak PKP zostały przekształcone w spółki akcyjne.

Fundacje ( bak legalnej definicji) są to jednostki organizacyjne wyposażone w osobowość prawną utworzone z inicjatywy osób fizycznych bądź prawnych.

Nadzór nad fundacjami sprawuje sąd, właściwy minister oraz starosta.

Organizacje społeczne.

Rodzaje organizacji społecznych:

1. Stowarzyszenia i organizacje podobne

2. Partie polityczne

3. Związki zawodowe

4. Społeczno- zawodowe organizacje rolników

5. Samorządy

6. Związki wyznańowe