Etyka zawodowa pielęgniarki i położnej

mgr Marzanna Pelc

Definicje

Etyka (ethos grec.-stałe miejsce zamieszkania, obyczaj)

jest to filozoficzna i normatywna teoria moralności a dokładniej: moralnej wartości czynu. Nauka o czynie.

Przedmiotem zainteresowań etyka jest nade wszystko czyn (ludzkie działanie, postępowanie) pod kątem jego wartości moralnej. Czy jest on moralnie dobry czy zły.

przedmiot materialny etyki – to czyn, działanie (to czym dana dyscyplina się zajmuje)

przedmiot formalny etyki – to wartość moralna czynu (działania)

Norma moralności – źródło i kryterium moralnej wartości, (powinności) działania

Poszczególne dziedziny naukowe różnią się od siebie przedmiotem formalnym a więc właściwym sobie kątem widzenia nie zaś materialnym tzn, czynem.

Czyn może być przedmiotem badań nie tylko etyka ale i psychologa, prawnika, teologa, socjologa. Każdy z nich będzie się interesował czynem z innego powodu.

W tradycji filozoficznej odróżniamy następujące rodzaje dóbr:

1).użyteczne: wyprodukowane przez człowieka i służące określonym celom np. samochód, meble, pieniądze, narzędzia

2).dobro przyjemne: to dobro które traktujemy jako cel nie zaś jako środek do celu: zachwyt, kontemplacja, zasłuchanie

3). dobro godziwe: to dobro które „godzi się człowiekowi” Tę kategorię odnosimy do ludzkich czynów

Dobro moralne

To dobro któro odnosi się do człowieka, jako człowieka, dobro któro istotny sens człowieczeństwa potwierdza, które pomaga człowiekowi w osiąganiu właściwej mu człowieczej pełni.

Podsumowując:

Etyka traktuje w pierwszym rzędzie o czynie, poprzez czyn zaś jej „przedmiotem materialnym” jest także ludzka postawa, w końcu sam człowiek.

Jest nauką normatywną ponieważ usiłuje sformułować i uzasadnić oceny i normy.

Główne koncepcje etyczne

Etyka indywidualna

człowieka to jego osobiste przeświadczenie o tym, co jest dobre, a co złe i co należy czynić, by postępować w zgodzie z własną moralnością. Warto zaznaczyć, że jednostkowa moralność nie kształtuje się w izolacji – wpływają na nią bowiem w istotny sposób środowisko życia człowieka i jego kultura.

Etyka społeczna

to natomiast pewne warunki funkcjonowania form zbiorowych: grup i instytucji. Ich działanie, ze względu na fakt oddziaływania na wielu ludzi, również powinno moralnie dążyć do realizacji dobra. Etyka społeczna określa działanie takich instytucji jak prawo państwowe, wskazuje, w jakich momentach ich funkcjonowanie będzie sprawiedliwe.

Personalizm

(od łac. persona – osoba) to jeden ze współczesnych nurtów filozoficznych, który koncentruje się na szczególnym znaczeniu osoby ludzkiej, jej pragnień, dążeń i niepodważalnej wartości człowieka. Szczególnie aktywny okazał się dwudziestowieczny personalizm chrześcijański, który ujmował człowieka w perspektywie jego relacji z osobowym Bogiem. Jego przedstawicielami byli m.in.Św. Jan Paweł II, ksiądz Józef Tischner.

Egzystencjalizm

istnieje w wersji teistycznej oraz ateistycznej. W obu przypadkach jego ideą jest przekonanie, że człowiek, jako jedyny z wszystkich bytów ma bezpośredni wpływ na to kim jest i dokonując niezależnych wyborów wyraża swoją wolność. Ludzie są na tę wolność wręcz skazani, jest ona atrybutem człowieczeństwa. Istnienie ludzkie jest zawieszone między przyszłością a przeszłością, dlatego towarzyszy mu poczucie przemijalności, braku, niespełnienia. Powoduje to wewnętrzne rozdarcie i podatność na lęki egzystencjalne, np. przed osamotnieniem.

Etyka niezależna

Etyka niezależna jest to etyka niezależna od religii, światopoglądów i systemów filozoficznych. Powstała ona przede wszystkim ze względu na ludzi, którzy są niewierzący oraz dla tych, którzy odchodzą od religii chrześcijańskiej, która ma od wieków wykształcone normy moralne.

Stawia ona sobie za cel życie w zgodzie z własnym sumieniem oraz z sumieniem społeczności, w której żyjemy TU i TERAZ. Zakłada, że każde społeczeństwo ma swoją odrębność, a jednocześnie jest wewnętrznie jednorodne etycznie. Nie zastanawia się, jak myślano i rozważano dane problemy moralne w ciągu wieków, lub jak się je rozwiązuje w innych społecznościach.

Zasady deontologii

(gr. déon, „to, co niezbędne, właściwe”; „obowiązek” i logos, „mowa”, „słowo”; – nauka o powinnościach i obowiązkach.

Termin ten stosuje się do określenia nauki o powinnościach i obowiązkach wynikających ze statutów i przyjętych zwyczajów w różnych zawodach (kodeksy lekarskie, prawnicze). Reguły deontologiczne formułowane są ze szczególnym uwzględnieniem aspektu moralnego, ale za podstawę mają normy prawne. Nakazy takiego kodeksu mają charakter imperatywu ustalanego przez oficjalne władze (w wypadku zawodów o wysokim stopniu zorganizowania) lub przez obyczaj (kiedy brak oficjalnej kodyfikacji – w przypadku zawodów mniej zorganizowanych)i odnoszą się do rozwiązań w konkretnych sytuacjach danego zawodu.

Deontologia Pielęgniarstwa

Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej

Przyrzeczenie

„ Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł pielęgniarki/położnej i uroczyście przyrzekam:

sprawować profesjonalną opiekę nad życiem i zdrowiem ludzkim według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu, zapobiegać chorobom, współuczestniczyć w procesie terapeutycznym

Nieść pomoc każdemu człowiekowi bez względu na rasę, wyznanie religijne, narodowość, poglądy polityczne,stan majątkowy i inne różnice.

Okazywać pacjentom należny szacunek, nie nadużywać ich zaufania oraz przestrzegać tajemnicy zawodowej

Strzec godności zawodu pielęgniarki/ położnej, a do współpracowników odnosić się z szacunkiem i życzliwością, nie podważać ich zaufania, postępować bezstronnie mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta

Wdrażać do praktyki nowe zdobycze nauk medycznych, społecznych i humanistycznych oraz systematycznie doskonalić swoje umiejętności i wiedzę dla dobra zawodu

rzetelnie wypełniać obowiązki wynikające z pracy w zawodzie

Część ogólna

Zawiera 7 punktów

szczególną uwagę oprócz punktu piątego mówiącego o osobistej odpowiedzialności zwrócić należy uwagę na zapisy pod numerami :

2.„działalność zawodowa pielęgniarki i położnej to świadome i dobrowolne podejmowanie profesjonalnych działań na rzecz pacjentów niezależnie od ich sytuacji zdrowotnej i społecznej”

3.„pielęgniarka i położna swoją postawą osobistą, zawodową i społeczną powinna dbać o prestiż zawodu i podnosić jego znaczenie w społeczeństwie”

Część szczegółowa

5 części:

określa jak pielęgniarka i położna powinna odnosić się do pacjentów, współpracowników oraz jakie ma prawa i obowiązki:

I Pielęgniarka/ położna a pacjent

II Pielęgniarka/ położna a praktyka zawodowa i nauka

III Pielęgniarka/ położna a samorząd pielęgniarek i położnych

IV Pielęgniarka/ położna a współpracownicy

V Pielęgniarka/ położna a zasady postępowania wobec społeczeństwa

VI Przepisy końcowe

IV Pielęgniarka/ położna a
współpracownicy

1. pielęgniarka położna mająca większe doświadczenie zawodowe powinna przekazywać młodszym koleżankom i kolegom swoją wiedzę i umiejętności zawodowe oraz wzorce kultury i poszanowania człowieka.

2.Moralnym obowiązkiem jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, nawyku uczciwości, rzetelności, pracowitości i dokładności.

3.pielęgniarka/ położna nie powinna dyskredytować postępowania innych współpracowników zespołu terapeutycznego, zwłaszcza w obecności osób trzecich.

4.Pielęgniarka/ położna nauczająca zawodu powinna przekazywać słuchaczom także zasady etyki zawodowej, czuwając nad ich adaptacją zawodową.

5.Nieuczciwa konkurencja pomiędzy członkami samorządu jest szczególnie naganna.

7.Pełnieniu obowiązków kierowniczych przez pielęgniarki/ położne powinno towarzyszyć poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy podwładnych.

8.Pielęgniarka/ położna jest współodpowiedzialna za efekty procesu terapeutycznego oraz za podjęte przez siebie działania wynikające z procesu pielęgnowania.

III Pielęgniarka/ położna a samorząd pielęgniarek i położnych

1.Pielęgniarki i położne powinny solidarnie wspierać działalność swego samorządu, którego zadaniem jest zapewnienie im należytej pozycji w społeczeństwie.

2.Pielęgniarka położna jest zobowiązana do przestrzegania uchwał podjętych przez uprawnione organy samorządu zawodowego

3.Stosunki między członkami samorządu powinny opierać się na wzajemnym szacunku, lojalności, koleżeństwie i solidarności zawodowej. Powinni oni dzielić się swoimi doświadczeniami i służyć sobie pomocą .....................

Z kart historii

„Szacunek dla własnego rodowodu zawodowego, wiedza o nim, stanowi o kulturze i jest rękojmią sukcesów w działaniach”…..

Zofia Konderska

Za pierwszą polską, świecką szkołę pielęgniarską uważa się otwartą 5.11.1911 roku w Krakowie dwuletnią Prywatną Szkołę Pielęgniarek Zawodowych Panien Ekonomek pod wezwaniem Św. Wincentego a Paulo. Szkoła działała do 1920 roku i wykształciła 41 pielęgniarek

Pomimo tych wcześniejszych działań za początek nowoczesnego pielęgniarstwa w Polsce przyjmuje się rok 1921, kiedy to przy pomocy Amerykańskiego czerwonego krzyża zostały otwarte dwie szkoły pielęgniarskie tj.: Wyższa Szkoła Pielęgniarek i Higienistek w Poznaniu i Warszawska Szkoła Pielęgniarstwa w Warszawie.

Pierwsze absolwentki ukończyły szkoły w Poznaniu i w Warszawie w 1923 roku. Przy szkołach powstały Stowarzyszenia Absolwentek, które zostały zarejestrowane w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i uzyskały osobowość prawną. Celem działania było: „dalsze podtrzymywanie łączności zawodowej i koleżeńskiej, dążenie do rozszerzenia i wzbogacania wiedzy nabytej w Szkole i doświadczeń wyniesionych z pracy”

3 kwietnia 1925 roku, z inicjatywy pierwszych absolwentek powstaje Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Zawodowych, którego głównym celem było umacnianie pozycji zawodowej pielęgniarek. Dzień powstania Stowarzyszenia przyjmuje się za początek profesjonalizacji pielęgniarstwa w Polsce.

W sierpniu 1925 roku, na kongresie w Helsinkach PSPZ zostało przyjęte do Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN).

Od tej pory polskie pielęgniarki czynnie uczestniczą w zjazdach ICN.

1928 rok - powstaje specjalny komitet do spraw przygotowania ustawy o pielęgniarstwie

21 luty 1935 - pierwsza ustawa o pielęgniarstwie

1957 rok powstaje Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie (PTP),które stało się kontynuatorem działającego w latach 1925 -1929 PSPZ ( wspólną cechą tych instytucji było stałe dążenie do podnoszenia rangi zawodu)

W lutym 1973 roku na V Krajowym Zjeździe Delegatów PTP zostały zatwierdzone Zasady etyki zawodowej opracowane przez PTP na podstawie prac prowadzonych w latach 1963-1973.

Była to pierwsza w Polsce próba ujęcia w sposób metodyczny zasad postępowania pielęgniarki, zgodnych z poczuciem moralnym i celami, jakie społeczeństwo wyznacza pielęgniarstwu.

W 1983 roku PTP opracowało drugi kodeks etyki zawodowej, stanowiący znowelizowaną wersję pierwszego.

1984 rok opublikowano i stały się obowiązujące Zasady Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej

w 1986 roku PTP opracowało „Kodeks Etyki Zawodowej”

Aktualnie obowiązujący
Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej Rzeczypospolitej Polskiej

Został zatwierdzony 9 grudnia 2003 roku na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek i Położnych w Warszawie.

Wnioski:

Pielęgniarki długo i z ogromnym poświęceniem walczyły o zaakceptowanie swojej profesji jako zawodu. Największą sprawą o jaką walczyły od lat była wysoka jakość systemu kształcenia i prawa zawodowego. Angażowały się szczególnie w proces standaryzacji zawodu.

Kodeks Etyki Zawodowej zawierający zasady etyczne jest swoistym przewodnikiem przy podejmowaniu decyzji i działań.

Jest dokumentem który promuje poprawne zachowania i motywuje do pozytywnego myślenia, wskazując jednocześnie podstawowe normy.

Stanowi bazę do formułowania ocen i sądów na temat pracy pielęgniarki i położnej przy czym ocenie podlegają nie tylko umiejętności zawodowe, lecz także predyspozycje psychiczne i fizyczne oraz postawa wobec pacjentów, współpracowników, zwierzchników i podwładnych. Zapisy na które starałam się zwrócić szczególną uwagę, te dotyczące stosunków międzyludzkich (część szczegółowa III i IV) w skrócie można ująć stwierdzeniem:

Zawsze stosunki międzyludzkie powinny opierać się na szacunku i lojalności, a także na gotowości wysłuchania innych argumentów. Trzeba bronić wartości uniwersalnych, nie umniejszając niczyjej godności, zachowując daleko idący obiektywizm.

Dylematy etyczne pielęgniarek

to szczególnie złożone problemy w działalności zawodowej, wymagające właściwego wyboru w świetle uznawanych wartości i powinności moralnych. Musimy wybierać między dwiema wartościami lub normami moralnymi, uznanymi za równie cenne, a których nie można zrealizować jednocześnie, więc często wybór jednej z nich musi dokonać się kosztem drugiej. Powstają w zasadzie na podłożu konfliktów moralnych między powinnościami pielęgniarek, a prawami pacjentów.

Są to między innymi prawa do:

Bycia poinformowanym o procesie leczenia i opieki;

Odmowy poddania się zabiegom diagnostyczno- leczniczym mającym również charakter badań eksperymentalno- naukowych;

Właściwego dla danej sytuacji zdrowotnej procesu leczenia i pielęgnowania.

Zasady etycznego postępowania pielęgniarki

Zasada szacunku dla osoby

Zasada dobroczynności i nie krzywdzenia

Zasada sprawiedliwości

Zasada odpowiedzialności

Zasada poufności

Zasada prawdomówności

 Dla pielęgniarki najwyższą normą moralną i podstawowym kryterium jej działań jest godność osoby ludzkiej i pochodne od niej zasady etyczne, takie jak zagadnienia dobra, sprawiedliwości, wierności podjętym zobowiązaniom. Kryteriami podejmowania etycznych wyborów są również prawa pacjentów, wywodzące się z powyższych norm i zasad, np., prawo do autonomii i prywatności (intymności), bycia poinformowanym, kompetentnej opieki, godnej śmierci.

Rozwój etyki łączy się z dociekaniem i wyjaśnianiem istoty pielęgniarstwa i

pielęgnowania, ze specyficznym charakterem służby zdrowia i życia człowieka. Ideą

przewodnią współczesnych pielęgniarek jest świadomość, że przyszłość pielęgniarstwa, jego

rola społeczna, zdobywanie szerokiej akceptacji dla profesjonalizmu i statusu społecznego

zawodu, mogą być osiągane tylko przez ścisłe integrowanie rozwoju kompetencji

pielęgniarek kształtowanych na osiągnięciach nauki i etyki zawodowej.