12. Globalne zmiany klimatu

KLIMAT W PRZESZŁOŚCI

  Przed miliardami lat, temperatura wynosiła 60, 70 stopni Celsjusza. Powierzchnia ziemi była wolna od lodu, ale czasem też pokrywał znaczne obszary globu - okresy takie nazywamy epokami lodowcowymi.

Pierwsze ocieplenie

- syberyjska tajga - 300km dalej na północ niż obecnie

- ocean był o kilka stopni cieplejszy niż dziś, a więc silniej parował.

- Sahara - powstały liczne słodkowodne jeziora.

Po pięciu tysiącach lat- ochłodzenie

- Sahara pustynniała, ludzie przenieśli się do oaz i nad brzegi rzek.

- Skandynawia znów stała się mroźną krainą, a lodowce górskie znacznie się powiększyły.

Następne ocieplenie- 500 lat p.n.e.

- rozkwit cywilizacja antyczna - grecka i rzymska.

Drugie ocieplenie, z lat 800-1200

- kolonizacja - od amerykańskiego Labradoru po stepy zachodniej Rosji.

- rozkwit państw, zakładanie winnic, powstanie Hanzy(organizacja kupiecka)

Przełom XIII i XIV - odczuwalne ochłodzenie

- Grenlandia zaczęła się wyludniać,

- upadek rolnictwa w Europie

- surowe zimy- Morze Bałtyckie zamarzało

- ‘’Czarna śmierć" - epidemia dżumy z XIV wieku zabiła 1/3 ówczesnych Europejczyków)

Termometrów zaczęto używać dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, tak, więc od tego czasu można powiedzieć coś pewnego o panującym wówczas klimacie.

XIX w.- ocieplenie klimatu

- rozwój cywilizacji (rozwój kolei, inżynierii, kolonializmu europejskiego, eksplozja demograficzna, przemysł)

-jako pierwsze zostało wywołane przez człowieka.

EFEKT CIEPLARNIANY

- Gazy cieplarniane to dwutlenek węgla i para wodna, - decydują o tym ile energii słonecznej odpłynie z powrotem w przestrzeń, a ile pozostanie na Ziemi i ogrzeje jej atmosferę i powierzchnię.

- dwutlenek węgla wydzielają wszystkie organizmy zwierzęce, para wodna tworzy się podczas parowania zbiorników wodnych, metan to gaz rozkładowy - tworzy się na bagnach i tam, gdzie gniją resztki organiczne, podtlenki azotu powstają w podobnych warunkach

- ilość produkowanych przez samą przyrodę gazów cieplarnianych jest na tyle mała i jednocześnie na tyle duża, aby utrzymać obecną równowagę termiczną atmosfery. Efekt "samoogrzewania" się atmosfery nazywamy efektem szklarni lub cieplarnianym. Obecnie dwutlenek węgla to 0,03% składu atmosfery ziemskiej, jednak wzrost tej do np. 0,06%, miałby katastrofalne skutki dla klimatu Ziemi.

-obserwuje się podwyższanie średniej temperatury powierzchni Ziemi. Aby zatrzymać ten proces, należałoby ograniczyć emisję CO2 do atmosfery np. alternatywne źródła energii, oszczędność, zalesienie wcześniej ogołoconych z drzew obszarów

DZIURA OZONOWA

   - Na wysokości 20-35 km nad powierzchnią Ziemi rozciąga się strefa ozonu. Ozon przy bezpośrednim działaniu jest szkodliwy dla organizmów żywych. Mimo to stanowi on element, bez którego życie, nie mogłoby istnieć. Gaz ten ma zdolność pochłaniania ultrafioletu.

-    Freony- związki chlorowco- i fluorowcopochodne węglowodorów ( produkcja aerozoli, maszyny chłodnicze) dostają się w wyższe partie atmosfery. pod wpływem silnego promieniowania ultrafioletowego, te rozkładają się na pierwiastki składowe - węgiel, chlor i fluor. Chlor redukuje ozon do "zwykłego" tlenu.

- zmniejszenie się ilości planktonu w oceanach przyniesie ze sobą katastrofalne skutki dla całego życia ziemskiego.

EL NINO

- jest okresowym zaburzeniem termiki atmosfery w rejonach równikowych Pacyfiku. U wschodnich wybrzeży Australii i Indonezji tworzy się ogromna "plama" ciepłego oceanu. Ciepła woda morska ogrzewa przylegające powietrze, które unosi się do góry tworząc w tym rejonie niż. W ciepłym powietrzu powstają chmury a z nich opady - w Indonezji i północnej Australii mamy ulewne deszcze a w Indiach monsun. Jednak z czasami obieg powietrza ulega odwróceniu. Prowadzi do powstawania ogromnych chmur i opadów na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej, Środkowej i w Kalifornii.

- ilości opadów powodują, że pustynie w Chile zakwitają, lawiny błota zalewają wsie. W Australii i w Indonezji występują susze, lasy równikowe płoną, a w Melbourne występują burze pyłowe.

- El Nino trwa od 12 do 18 miesięcy, następnie wschodnie pasaty przywracają sytuację nad okołorównikowym Pacyfikiem do normy. Przypuszcza się z dużą dozą prawdopodobieństwa, że El Nino z roku 1997 był pośrednią przyczyną katastrofalnych w skutkach powodzi w Europie Środkowej w tym w Polsce.

KLIMAT W PRZYSZŁOŚCI   

- od początku epoki przemysłowej średnia temperatura na Ziemi podniosła się o co najmniej 0,5 stopnia.

- ocieplenie może też przynieść intensyfikację zjawisk ekstremalnych takich jak tornada czy huragany.

-podnoszący się poziom mórz, związany jest z topnieniem polarnych lodowców.

- im większa jest powierzchnia czap lodowych na biegunach, tym więcej promieniowania słonecznego odbijają.

- rozpuszczalność gazów w wodzie maleje wraz ze wzrostem jej temperatury i wydzielanie rozpuszczonego w wodzie dwutlenku węgla spowoduje wzmożenie efektu cieplarnianego i jeszcze większe ogrzanie wody w oceanach,

 -ocieplenie może przynieść korzyść w postaci zagospodarowania rolniczego prawie bezludnych terenów tajgi

- podniesienie się poziomu wód- migracja ludzi na tereny wyżej położone, woda zalałaby miasta. Koszty takich zmian mogłyby się okazać zbyt wysokie dla gospodarki światowej. 

 - w Polsce w okresie letnim rzeki będą częściowo wysychać, a niewielkie zbiorniki wodne typu jeziora - eutrofizować, czyli "kwitnąć". Wyższe temperatury mogą sprowadzić do Polski choroby np. malaria. W lasach nastąpi wzrost populacji szkodników i przerzedzenie drzewostanu. Zmiany cyklu wegetacyjnego mogą uniemożliwić prowadzenie upraw gatunków ozimych. Najbardziej dotkliwe mogą się okazać ekstremalne zjawiska pogodowe, które będą występować z większym niż dotychczas nasileniem.