miernik CDS (Credit Default Swap) - to instrument pochodny, który jest ubezpieczeniem spłaty kredytu (inaczej też zwany ryzykiem kredytowym)
Sposób działania:
Jedna ze stron transakcji w zamian za wynagrodzenie zgadza się na spłatę drugiej stronie transakcji długu, od niej zaciągniętego, jeżeli dłużnik nie będzie w stanie go spłacić.
Cena CDS ustalona jest jako % wartości długu, płatny w skali roku.
Cash flow – przepływ pieniądza
„ + ”oznacza dynamiczny przyrost – wiemy o ile przyrasta, ale nie wiemy dlaczego, do czego przyrasta
Funkcje pieniądza
miernik wartości – na poziomie subiektywnym to środki pieniężne = finanse możemy dokonać wymiany wartości aktywów dzięki/ przy pomocy pieniądza
środek wymiany – umożliwia wymianę towarów i usług
środek płatniczy – nieuregulowane zobowiązania
środek tezauryzacji (przechowywania bogactwa)
międzynarodowy środek płatniczy
Wytłumacz pojęcia:
SDR – Specjalne prawa ciągnienia (ang. Special Drawing Rights) – międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, umowna jednostka monetarna, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, czyli istniejącego wyłącznie w postaci zapisów księgowych na bankowych rachunkach depozytowych. Istnieje do dziś. Jednostkami SDR mogą się posługiwać wyłącznie banki centralne państw oraz niektóre instytucje finansowe w rozrachunkach między nimi.
SDR została utworzona w celu stabilizacji międzynarodowego systemu walutowego przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w 1967 roku, używana jest od 1970. Od roku 1974, SDR jako pierwsza waluta na świecie została zdemonetyzowana (przestała mieć swój parytet w złocie). Jednostki SDR służą głównie do regulowania zobowiązań poszczególnych krajów z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego. Są też wykorzystywane przy porównywaniu kursów walut w rozliczeniach międzynarodowych.
Początkowo wartość jednostki SDR była wyznaczana jako wartość czystego złota (zwana była czasem „papierowym złotem”), od 1974 roku jest wyznaczana na podstawie koszyka walutowego, składającego się obecnie z euro, japońskiego jena, funta szterlinga i dolara amerykańskiego, w proporcjach zależnych od wagi danej waluty w międzynarodowych transakcjach finansowych.
ECU – jednostka rozliczeniowa w Europejskim Systemie Monetarnym używana w latach 1979–1998; pełniła ponadto funkcję składnika rezerw walutowych w krajach Unii Europejskiej. Symbol waluty wg normy ISO 4217 brzmiał: XEU. Określenie ECU było nie tylko skrótem od angielskiego European Currency Unit, ale też nawiązywało do wyrazu écu, oznaczającego starą francuską monetę. W 1981 roku zastąpiła Europejską Jednostkę Rozrachunkową (EUA). 1 stycznia 1999 zastąpiona przez euro w relacji 1 ECU = 1 EUR. Nigdy nie była pieniądzem i nie przyjmowała postaci materialnej. Była konstrukcją prawno-finansową, umożliwiającą rozliczanie się w handlu międzynarodowym.
ECU miała służyć jako:
podstawa funkcjonowania symetrycznego mechanizmu wahań,
instrument spłaty pożyczek między bankami centralnymi w ramach Europejskiego Systemu Walutowego,
środek obrachunkowy i płatniczy w operacjach międzynarodowych,
waluta rezerwowa.
RT – rubel transferowy – nie istnieje- jednostka rozliczeniowa stosowana w latach 1964-1991 do wzajemnych rozrachunków pomiędzy państwami - członkami RWPG.
Clearing wielostronny – rozliczenia wielostronne
Te wszystkie 3 powyższe funkcje pieniądza nie istniały w realu, tylko jako kategorie o charakterze rozliczeniowym.
Formy pieniądza:
Pieniądz papierowy – nie ma związku ze złotem bo oparty na przymusie prawnym, co czyni go obowiązkowym środkiem płatniczym w kraju ← to nie to samo co banknot i pieniądz zdawkowy (monety)
(Wykonany z papieru + bawełnianego odpadu, którego nie wolno wwozić na teren Polski ← dlatego minister Finansów musi prosić o zgodę ministra Ochrony środowiska :)
Pieniądz państwowy (państwo gwarantuje):
- autentyczność znaków pieniężnych
- honorowanie znaków pieniężnych przez uczestników obrotu gospodarczego
- możliwość nabycia przez posiadacza pieniądza papierowego różnych towarów i usług zaspokajających potrzeby ludzkie.
Po denominacji nasze pieniądze drukowano w GB.
Fabrykę uratowały produkcja banderoli na alkohole.
Sprzedaż technologii przez GB była powolna.
Farba zużywana do produkcji banknotów jest niszczona (utylizowana) komisyjnie.
Próby fałszerstwa są surowo karane.
Siła naszego pieniądza opiera się nie na złocie ale na zaufaniu ← gwarancja – duże zaufanie
Przy braku zaufania mogłoby być rozliczenia np. w $
Zabezpieczony towarami i usługami (pieniądz substytucyjny)
Problem: zachowanie zgodności wartości nominalnej pieniądza z wartością substancjonalną (zjawiska inflacyjne).
Pieniądz kredytowy (żyrowy - z włoskiego : giro – krąg)
źródłem jest kredyt bankowy
kredyt zawsze powstaje w systemie bankowym i zawsze pieniądz kredytowy powstaje przez bank (kreacja pieniądza przez system bankowy)
Pożyczka powstaje ze środków będących w obiegu
NBP musi zgrać ilość pieniądza (zabezpieczyć ilość pieniądza przez ilość towarów)
Inflacja - spadek siły nabywczej pieniądza ->spadek wartości pieniądza
Deflacja - wzrost siły nabywczej pieniądza
Inflacja to odwrotność deflacji
Funkcje finansów:
Funkcja dystrybucyjna (rozdzielcza) – realizowana w sposób:
1.1.) ostateczny – towar opuszcza rynek i nie jest przedmiotem dalszych transakcji.
1.2.) transakcyjny – towar pozostaje w obrocie handlowym
1.3.) transferowy – ruch pieniądza bez przepływu rzeczowego np.: stypendium
Współmierność = płynność (finansowa)
Funkcja Stymulacyjna (bodźcowa) – przy pomocy odpowiednich instrumentów można osiągnąć określone cele
Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych
związana z zasobami (pieniądz w bezruchu),
związana ze strumieniami pieniężnymi (pieniądz w ruchu)
zjawiska rynkowe (ekwiwalentne)
zjawiska transferowe
zjawiska kredytowe
zjawiska oszczędnościowe
Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych:
Zjawiska rynkowe (ekwiwalentne) – świadczenie zdrowotne; świadczymy pracę na rzecz pracodawcy i dotyczy zwrotu świadczenia zapłaty, wyjątki : płaca minimalna
transferowe – jednostronne świadczenie – nie tworzymy ekwiwalentności , nie są oparte na zasadach rynkowych np.: renta, stypendium, podatek ← świadczenie zwrotne ale nie wprost
kredytowe – zaangażowanie pieniędzy banku, najpierw wpływ środków pieniężnych, a późnej z sukcesem wypływ
oszczędnościowe – przepływ pieniędzy zatrzymany w czasie
Kategorie finansowe
Istota kategorii finansowych
kategorie przychodowe
kategorie dochodowe
kategorie wydatkowo - kosztowe
kategorie podatkowe
kategorie dłużne
Kategorie Przychodowe
Cena
Funkcje cen :
- przychodowa (dochodowa)
- alokacyjna
- redystrybucyjna
- motywacyjna
- informacyjna (może stanowić granice dla dóbr i usług)
- agregacyjna (kiedy mówimy o zbiorach dóbr i usług)
Przychód
Kategorie Dochodowe
Dochód = Przychód – KUP
- z pracy KUP- koszt uzyskania przychodu
- z kapitału (majątku)
Zysk
- zysk ekonomiczny (P – K+Kalt + ryzyko utraty kapitał)
- zysk księgowy
- zysk z działalności gospodarczej
- zysk kapitałowy itp.
Procent
- odsetki od kapitału
-dyskonto weksli i innych papierów wartościowych
Renta pieniężna
- renta ekonomiczna
- renta kapitałowa (odsetki)
- renta społeczna
Stopa dyskontowa - stopa zrzeczenia się przyszłych środków finansowych na rzecz aktualnie dostępnych środków.
Istnienie stopy dyskontowej wynika ze zmienności wartości pieniądza w czasie i obrazuje stosunek, w jakim przyszły kapitał zrównuje swoją efektywną wartość z kapitałem bieżącym. Informuje, z jakiej części przyszłych środków jesteśmy skłonni zrezygnować, aby zamienić je w środki bieżące. Jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej kapitału, wyrażony w procentach.
Renta ekonomiczna - jest to nadwyżka jaką właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów ponad alternatywny koszt ich zastosowania.
Systematyka:
czysta renta ekonomiczna – występuje, gdy alternatywny koszt zastosowania zasobów jest równy zero
powszechna renta ekonomiczna – występuje gdy alternatywny koszt zastosowania zasobów jest różny od zera.
Kategorie podatkowe
pieniężne
przymusowe
ogólne (powszechne)
nieodpłatne
bezzwrotne
świadczenia – na rzecz państwa lub innych związków publiczno – prawnych
Kategorie wydatkowo – kosztowe
Wydatek
Koszt (alternatywny, stały, zmienny, całkowity, krańcowy)
Amortyzacja (liniowa, przyspieszona).
Kategorie dłużne
Kredyt – funkcje:
emisyjna (emisja pieniądza)
kreacji pieniądza
dochodowa
alokacyjna
kontrolna
Pożyczka pieniężna
Deficyt finansowy
ex ante ; ex post (przeszłe, bieżące)
bilansu płatniczego, budżetowego, ekonomicznego, sektora finansów publicznych
kasowy i memoriałowy
przedsiębiorstwa
Dług finansowy:
publiczny (zbywalny, niezbywalny)
płynny i fundowany
reproduktywny i martwy
rządowy i samorządowy
państwowy
krajowy i zagraniczny
umarzalny (amortyzowany)
wieczny (rentowy)
Gospodarka finansowa – czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędność związanej z „nieruchomieniem” pewnego, większego lub mniejszego zasobu pieniędzy
Czynności w sferze gospodarki finansowej:
poprzedzające ruch pieniądza
związane z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych
polegające na podejmowaniu decyzji w sferze rzeczywistego oraz finansowego zarządzania przedsiębiorstwem
System finansowy – zespół norm prawnych, zasad i szeroko rozumianych instytucji, służących do wykonania funkcji finansów i regulowania przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych
Normy prawne – to główne przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego, wsparte na rygorze wykonawczym i sankcjach.
Zasady – stanowią o sposobie racjonalnego postępowania, nie mającego rygoru wykonawczego
Instytucje – to zarówno podmiotowe jak i przedmiotowe rozwiązania oraz konstrukcje, służące do regulacji zjawisk finansowych
Rozliczenia pieniężne – operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany
gotówkowe – równoczesna wymiana pieniądza na towar i towaru na pieniądz
bezgotówkowe – moment otrzymania zapłaty jest opóźniony w stosunku do wydania /sprzedaży towaru
Czek gotówkowy – zwany zwykłym lub kasowym ; upoważnia posiadacza czeku do podjęcia gotówki po sprawdzeniu przez bank pokrycia na koncie trasanta lub do dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania.
Czek gotówkowy może być przekształcony na rachunkowy (po umieszczeniu na nim „do rozrachunku”)
Polecenie przelewu – przekazanie środków pieniężnych z jednego rachunku bankowego na drugi (niekoniecznie w tym samych banku). Dyspozycja klienta banku, obciążenie jego rachunku określoną kwotą przy jednoczesnym uznaniu tą kwotą innego wskazanego rachunku.
Polecenie zapłaty – po wcześniejszym wyrażeniu zgody dłużnika na tę formę rozliczenia z wierzycielem. Inicjowanie płatności należy do wierzyciela, który zleca swojemu bankowi pobranie określonej kwoty należności z rachunku dłużnika. Bank wierzyciela przesyła polecenie zapłaty do banku dłużnika, ten z kolei obciąża żądaną kwotą wskazany rachunek i przekazuje środki pieniężne do banku wierzyciela w celu zapisania ich na rachunku zleceniodawcy. Jednoczesne zlecenie w odniesieniu do osoby fizycznej nie może przekraczać równowartości 1 000 EURO, a dla podmiotów gospodarczych jest to granica 50 000 EURO.
Czek rozrachunkowy :
stanowi dyspozycję dostawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku
na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.
Bank może potwierdzić również czek niezupełny (np. bez daty)
może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek
uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową następuje po uznaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku
*Trasat - osoba wskazana przez wystawcę weksla, zwanego w takim przypadku trasantem, do zapłaty kwoty wskazanej na wekslu. Weksel jest poleceniem zapłacenia sumy wekslowej na rzecz określonej osoby , skierowanym przez wystawcę weksla do innej osoby (trasata) , która staje się zobowiązana z weksla dopiero po przyjęciu polecenia, czyli po akceptowaniu weksla (akcept).
Akredytywa :
zabezpiecza interesy zarówno dostawcy jak i odbiorcy
dostawcy pozwala natychmiast otrzymać swoją należność
odbiorca może w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków (dostarczenie faktury, dokumentów ubezpieczeniowych)
zostaje otwarta na wniosek dłużnika złożony w oddziale jego banku, wskazujący wierzyciela i oddział jego banku, w którym będą dokonywane wpłaty
wniosek określa jakie dokumenty będzie zobowiązany złożyć dostawca dla uzyskania wpłaty
rozliczenie za pomocą akredytywy polega na wykrywaniu przez oddział banku, właściwy dla wierzyciela określonych wierzytelności z wyodrębnieniem na ten cel środków dłużnika z ustalonych warunków
Rodzaje:
charakter zobowiązania banku importera:
odwołalna
nieodwołalna
gotówkowa
dyskontowa
akceptacyjna
gwarancyjna
ze względu na beneficjenta:
przenośna
nieprzenośna
ze względu na rolę, jaką pełni bank pośredniczący:
potwierdzona
awizowana
negocjacyjna
ze względu na kwestie techniczno – finansowe:
pokryta z dołu
pokryta z góry
rembursowa
Specjalne rodzaje akredytyw:
w formie listu kredytowego
rewolwingowa (odnawialna)
typu: stand – by (zabezpieczająca)
typu: back to back
zaliczkowa (red clause, green clause)
Weksel - jest papierem wartościowym, w którym wystawca bądź wskazana przez niego osoba zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk osoby wymienionej w wekslu określonej kwoty.
Weksel własny – sola weksel:
wystawca weksla zobowiązuje się w nim do zapłaty określonej kwoty,
jeżeli twojej firmie brakuje środków na zapłatę zobowiązań, możesz wystawić wierzycielowi weksel
Weksel transowany (ciągniony):
wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie (transatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta)
kiedy firma jako producent nie jest w stanie zapłacić za dostawę materiałów dopóki odbiorca produktów nie ureguluje wobec ciebie zobowiązań, weksel transowany rozwiązuje ten problem wystawiając go poleca odbiorcy (transatowi) aby bezpośrednio uregulował zobowiązania wobec dostawcy
weksel jest dokumentem w którym wystawca zobowiązuje odbiorcę produktów (transata) do zapłaty określonej sumy twojemu dostawcy, którego nazwisko będzie wyszczególnione na wekslu.
Weksel wg rodzaju remitenta:
na zlecenie – upoważnia do przeniesienia prawa do wierzytelności w drodze indosu. Aby indosować weksel, czyli przekazać swoje prawa na inną osobę, wystarczy napisać na jego odwrocie „Ustępuje na rzecz (imię i nazwisko” ; (indos imienny), „Indosuję” i podpisać się. Każdy dodatkowy podpis na wekslu jest dodatkową gwarancją spłaty długu
imienny – zawiera ściśle określone osoby remitenta
na okaziciela
Inkaso (rozliczenie bezgotówkowe):
polega na złożeniu przez dostawcę w swoim banku polecenia pobrania należności od odbiorcy w zamian za wydanie odbiorcy dokumentów przekazanych przez sprzedającego
najczęściej wykorzystywane jest przy eksporcie
Etapy Inkasa:
Dostawca wysyła towar do odbiorcy
Dostawca składa w swoim banku dyspozycję pobrania należności od odbiorcy oraz składa w banku dokumenty określone w umowie z odbiorcą, upoważniające do odbioru towaru (faktura, dokumenty celne, transportowe, ubezpieczeniowe, weksel)
Bank dostawcy kontaktuje się z bankiem inkasującym (z reguły będącym bankiem odbiorcy) i przekazuje mu dokumenty otrzymane od dostawcy
Bank inkasujący kontaktuje się z odbiorcą żądając wykupienia inkasa
Aby otrzymać dokumenty, odbiorca musi wykonać instrukcje określone w inkasie (z reguły spłacić należność lub zaakceptować czek). Po wykonaniu instrukcji (np. wpłacie należności do banku inkasującego) bank wydaje mu dokumenty otrzymane od banku dostawcy.
Bank inkasujący przekazuje należność do banku dostawcy
Bank dostawcy przekazuje należność dostawcy
Rodzaje inkasa:
Rodzaj dokumentów:
finansowe – przedmiotem inkasa są dokumenty finansowe, np. weksle lub inne podobne instrumenty zabezpieczające należność eksportera. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty jest z reguły akceptacja weksla.
dokumentowe – przedmiotem inkasa są dokumenty handlowe (faktury, dokumenty transportowe, dokumenty stwierdzające tytuł własności, dokumenty ubezpieczeniowe)
Sposób zapłaty:
płatne z góry (a’vista) – w tym przypadku odbiorca, aby otrzymać dokumenty musi opłacić należność
terminowe – w tym przypadku otrzymanie płatności za dokumenty odbywa się w określonym terminie po ich wydaniu. Z reguły aby zabezpieczyć płatność odbiorca musi zaakceptować weksel transowany z określonym terminem płatności
Okresowe rozliczenia saldami:
tylko wówczas, gdy kontrahenci wzajemnie świadczą sobie usługi lub dostawy i występują wobec siebie w podwójnym charakterze: jako dostawca i odbiorca, czyli jako wierzyciel i dłużnik
istota okresowych rozliczeń polega na zaniechaniu realizowania poszczególnych należności o ewidencjowaniu wzajemnych świadczeń
wprowadzenie okresowych rozliczeń saldami wymaga zawarcia umowy przez rozliczające się przedsiębiorstwa, której treść należy podać do wiadomości obsługującym kontrahentów oddziałom banków
Rozliczenia planowe:
mogą być przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym
zamiast indywidualnych faktur dostawca może wystawić jedną zbiorczą fakturę obejmującą dostawy, np. z całego miesiąca
odbiorca porówna fakturę z dokonanymi przelewami a różnice przekaże dostawcy poleceniem przelewu. Jeśli saldo rozliczeń wypadnie na jego korzyść, różnicę potrąci z następnego przelewu
chociaż inicjatywa dokonywania periodycznych przelewów pieniędzy spoczywa w rękach odbiorcy, umowne terminy planowanych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Natomiast odbiorca kontroluje dostawcę, ponieważ może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy
CKG – cykl krążenia gotówki – inaczej cykl konwencji gotówki z ang. CCC
składa się z trzech cykli:
cykl zobowiązań
cykl zapasów – cykl pieniężnych środków obrotowych
cykl należności – czas od zamrożenia do spłaty należności – jak szybko zamienia się na gotówkę (Gg) ← cykl gotówkowy
Instrumenty finansowe:
dowody potwierdzające tytuł własności lub długu (ujęcie węższe)
ogół narzędzi o charakterze pieniężnym, które są wykorzystywane przez różne podmioty do kształtowania różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego (ujęcie szersze)
Systematyka instrumentów finansowych:
Funkcje ekonomiczne:
rozliczeniowe
dłużne
zaspokajające popyt na pieniądz
inwestowania
bodźcowe
ograniczające ryzyko
potwierdzające tytuł własności
Rodzaje rynków finansowych:
pieniężny
kapitałowy
instrumentów pochodnych
walutowy
Instrumenty finansowe rynku pieniężnego:
Bony skarbowe – krótkoterminowe papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa na okres od 1 dnia do 52 tygodni
Determinanty atrakcyjności:
dochodowość
bezpieczeństwo
płynność
Rynek pierwotny bonów skarbowych – oferowanie ich sprzedaży przez MF, działającego w imieniu SP na cotygodniowych przetargach. Rynek ten jest obsługiwany przez NBP
Rynek wtórny – brak ograniczeń co do podmiotów uczestniczących
dowody potwierdzające tytuł własności lub długu (ujęcie węższe)
ogół narzędzi , które są wykorzystywane przez różne podmioty do kształtowania różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego (ujęcie szersze)
Systematyka instrumentów finansowych
Kryterium: funkcje ekonomiczne
instrumenty rozliczeniowe
instrumenty dłużne
instrumenty zaspokajające popyt na pieniądz
instrumenty inwestowania
instrumenty bodźcowe
instrumenty ograniczonego ryzyka
instrumenty potwierdzające … własności np.: akcje
Kryterium : rodzaje rynków finansowych
rynek pierwotny/ pieniężny - krótkoterminowe papiery dłużne
rynek kapitałowy - długookresowe
rynek instrumentów pochodnych
rynek walutowy
tzw. Bony komercyjne ← błąd tłumaczenia – krótkoterminowe papiery dłużne – można je ściągnąć z banku lub rynku
papier wartościowy w którym emitent (bank, przedsiębiorstwo) potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuję do jej zwrotu wraz z należnymi odsetkami w określonym terminie
(nie krócej niż jeden rok)
działają w praktyce
Żeby dokonać emisji bonów należy:
ogłosić tzw. memorando informacyjne
przeprowadzić audyt finansowych
? CZEKAM NA PROPOZYCJE (y)
wypuścić papiery na rynek
Certyfikat depozytowy - dokument w którym potwierdza się zdeponowanie danej sumy pieniędzy według określonej stopy procentowej i na określony czas
Akcept bankowy - zobowiązanie banku wobec dłużnika do zapłacenia określonej kwoty pieniędzy bankowi właściciela
Instrumenty finansowe rynku kapitałowego
Obligacje skarbowe
podstawowy instrument finansowania deficytu budżetowego
mogą występować jako papiery o zmiennym i stałym oprocentowaniu
obligacje te to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów
Skarb Państwa – Emitent obligacji – pożycza od nabywcy obligacji określa sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) w kreślonym czasie wraz z należnymi odsetkami
Klasyfikacja obligacji:
ze względu na emitenta
obligacje SP (Skarbu Państwa)
obligacje JST (municypalne – samorządowe, komunalne – gminy, powiatów)
obligacje przedsiębiorstw niefinansowych
obligacje banków i instytucji finansowych
obligacje fundacji i innych organizacji społecznych mających osobowość prawną
ze względu na nabywców
obligacje oferowane wyłącznie osobom prywatnym
obligacje oferowane wyłącznie osobom prawnym (inwestorom instytucjonalnym)
obligacje dla nabywców krajowych
obligacje dla nabywców zagranicznych
ze względu na przeznaczenie zgromadzonych środków
obligacje o ogólnym przeznaczeniu
obligacje przeznaczone na ściśle określone cele, wynikające z prospektu emisyjnego
ze względu na okres wykupu
obligacje krótkookresowe (okres wykupu krótszy niż 5 lat)
obligacje średniookresowe (okres wykupu pomiędzy 5 – 10 lat)
obligacje długookresowe (okres wykupu 10 lat)
obligacje wieczyste (nigdy nie podlegają wykupowi, ich nabywcy otrzymują jedynie odsetki, zwane rentą wieczystą)
ze względu na sposób oprocentowania
obligacje o stałym oprocentowaniu
obligacje o zmiennym oprocentowaniu (indeksowane)
obligacje zerowe (zerokuponowe)
ze względu na sposób wykupu
obligacje podlegające umorzeniu
obligacje konwercyjne – zmiana/ zamiana → zamieniam obligacje na akcje po okresie gwarancyjnym
obligacje opcyjne – wybór, prawo do zmiany obligacji na akcje ale nie musimy – inwencja należy do posiadacza obligacji;
możemy też sprzedać i wykupić akcje na giełdzie
Premia inflacyjna – ważny element dotyczący inflacji w tworzeniu oprocentowania obligacji
im dłuższy termin – tym większe ryzyko – tym większa premia inflacyjna
Rolowanie – spłacanie zadłużenia zaciągniętym długiem - można środki (które otrzymałoby się z wykupu) zamienić na kolejne obligacje
Obligacje Skarbowe oferowane są w sieci sprzedaży detalicznej dzieli się na dwie grupy:
1) obligacje oszczędnościowe
są oferowane wyłącznie osobom fizycznym. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umowy sprzedaży lub darowizny
2) obligacje rynkowe
są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i sp. z o.o.
Można je sprzedać na rynku regulowanym (na giełdzie), bądź nieuregulowanym.
Obligacje municypalne
są emitowane przez władze lokalne lub przedsiębiorstwa lokalne, działające w sektorze samorządowym
niekiedy gminy, samorządy, posiadaczy obligacji zwalniają z podatków np.: gruntowego, od nieruchomości
List zastawny - instrument dłużny zabezpieczony konsolidowanym zabezpieczeniem kredytów hipotecznych ( jako zastaw) lub zadłużeniem sektora publicznego, do którego w przypadku zaległości emitenta, inwestorzy mają preferencyjne uprawnienia
Akcja to papier wartościowy, który stanowi:
Ułamkową część równomiernie podzielonego kapitału akcyjnego spółki
Określone uprawnienie i jednocześnie obowiązek akcjonariuszy względem przedsiębiorstwa
Dokument wystawiony przez spółkę akcyjną, inkorporujący określone prawa
Dokument legitymujący właściciela jako członka danej spółki
Rodzaje akcji:
Akcje imienne lub na okaziciela, jednak tylko te drugie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego.
Akcje zwykłe i uprzywilejowane. Rodzaj uprzywilejowania może być także różny. Granice uprzywilejowania określa Kodeks spółek handlowych.
Akcje w postaci fizycznej oraz akcje zdematerializowane. Przedmiotem obrotu na giełdzie mogą być tylko akcje nie mające postaci materialnej, a więc istniejące w formie zapisu komputerowego.
Przedmiotem obrotu na giełdzie mogą być tylko akcje (zdematerializowane), nie mające postaci materialnej, a więc istniejące tylko w formie zapisu elektronicznego.
Certyfikaty inwestycyjne
to papier wartościowy na okaziciela emitowany przez fundusze inwestycyjne typu zamkniętego
w przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa, ich odpowiednika w przypadku funduszy otwartych, certyfikat inwestycyjny może być przedmiotem obrotu giełdowego.
Instrumenty finansowe rynku instrumentów pochodnych:
Opcje
Kontrakty terminowe
Swap - umowa pomiędzy dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przepływów pieniężnych. Umowa ta określa jak ma wyglądać rozliczenie oraz kiedy przepływy mają nastąpić. W szczególności może polegać na umowie między dwoma podmiotami, w której płatność o oprocentowaniu zmiennym zamieniana jest na płatność o oprocentowaniu stałym. Pozwala to uzyskać korzyści obu stronom.
Warrant - instrument pochodny, dający posiadaczowi pierwszeństwo subskrybowania ang. Subscription przyszłych emisji akcji, czyli prawo wejścia w posiadanie papierów wartościowych po ustalonej cenie. W zamian za te prawa posiadacz akceptuje niższą stopę zwrotu oraz godzi się na gorsze od posiadaczy zwykłych akcji zabezpieczenia od bankructwa emitenta.
Wszystkie instrumenty wymienione powyżej mają prawa własne!
System bankowy
Dwupoziomowość systemu bankowego:
Bank centralny (funkcje banku emisyjnego, banku państwa i banku banków, prowadzenie polityki pieniężnej państwa)
Banki komercyjne (państwowe i komunalne, prywatne i spółdzielcze)
Funkcje NBP:
Kształtowania i realizacji polityki pieniężnej
Emisyjna
Banku banków
Banku państwa
Centralnej instytucji dewizowej
Organy NBP:
Prezes
Organy zarządcze:
Rada Polityki Pieniężnej
Zarząd Banku
Rodzaje dochodów budżetowych :
Dochody publiczne - świadczenia pieniężne ustanowione przez organ władzy publicznej, pobieranie i gromadzenie przez administrację publiczną na rachunek właściwych budżetów lub publicznych funduszy celowych z których dokonuje się wydatków publicznych
Instrumenty kształtowania polityki pieniężnej w Polsce:
Instrumenty ilościowe (kwantytatywne):
Limit kredytowy (banki, banki i rodzaj działalności, banki i rodzaj kredytu)
Pułap kredytowy (wielkość dopuszczalnego zadłużenia w relacji do finansowanego majątku)
Instrumenty jakościowe (kwalitatywne):
Stopa procentowa od kredytów banku centralnego (cena kredytu)
Obowiązkowe rezerwy
Operacje otwartego rynku
Lokata krótkoterminowa
Pojęcie podatku
Podatek jest świadczeniem pieniężnym, ustanowionym na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwa lub JST), jednostronnie przez ten podmiot ustalonym, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, przymusowym i nieodpłatnym
Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej
Cechy stałe podatku:
Jest pobierany w pieniądzu
Jest świadczeniem ustanowionym jednostronnie: pobierany na podstawie władczej, jednostronnej decyzji podmiotu ustanawiającego podatek, a postępowanie zmierzające do wymiaru podatku podlega przepisom ordynacji podatkowej i KA, a nie kodeksu cywilnego
Jest świadczeniem ogólnym: jego konstrukcja jest taka, że zasady ustalania i poboru odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone w prawie podatkowym
Jest świadczeniem zasadniczym: podstawowym celem podatku jest cel fiskalny
Jest bezzwrotny: pobrany zgodnie z prawem nie podlega zwrotowi
Jest nieodpłatny: podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje żadnego świadczenia zwrotnego
Jest świadczeniem przymusowym: w przypadku, gdy podatek nie jest uiszczany dobrowolnie, można go pobrać w sposób przymusowy, w drodze egzekucji administracyjnej
Cechy zmienne podatku
Podmiot podatku: ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz oraz ten, kto jest zobowiązany do jego zapłacenia.
Podmiot czynny: podmiot, który pobiera podatek lub dla którego podatek jest pobierany.
Podmiot bierny: osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej zobowiązana do uiszczenia podatku.
Podmiot bierny = Podatnik
Podatnik formalny: ten, kto jest formalnie zobowiązany do zapłacenia podatku.
Podatnik rzeczywisty: ten, kto ponosi ekonomiczny ciężar podatku.
Rozszczepienie osoby podatnika formalnego i rzeczywistego następuje w przypadku:
Opodatkowania pośredniego
Przeczuwalności podatków (w przód lub w tył)
Płatnik: oblicza, pobiera podatek od podatnika i wpłaca organowi podatkowemu we właściwym terminie.
Inkasent: pobiera i wpłaca podatek.
Przedmiot podatku: rzecz lub zjawisko, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego.
Podstawa opodatkowania: konkretyzacja przedmiotu opodatkowania. Występuje w postaci liniowej, bądź wartościowej (w wartości rzeczywistej lub szacunkowej).
Stawka podatku: relacja pomiędzy wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania.
Rodzaje stawek podatkowych:
Kwotowe
Procentowe
Ułamkowe (historyczne)
Wielokrotnościowe (historyczne)
Skala podatkowa: zbiór stawek obowiązujących w danym podatku.
Rodzaje skal podatkowych:
Proporcjonalne
Nieproporcjonalne
Progresywna
Globalna (skokowa)
Szczeblowana (ciągła)
Regresywna
Degresywna
Ulgi i zwolnienia podatkowe
System podatkowy: ogół podatków pobieranych w danym państwie
Klasyfikacja podatków
Kryterium - rodzaj podmiotu publicznego, na rzecz którego wpływy z podatków są odprowadzane:
Podatki państwowe
Podatki samorządowe
Kryterium – osoba podatnika:
Podatki pobierane od osób fizycznych
Podatki pobierane od osób prawnych
Podatki pobierane od jednostek nie mających osobowości prawnej
Kryterium – tożsamość osoby podatnika formalnego i rzeczywistego:
Podatki pośrednie
Podatki bezpośrednie
Kryterium – okoliczności wprowadzenia podatków:
Zwyczajne
Niezwyczajne
Kryterium – sposób wprowadzenia podatków:
Obligatoryjne
Fakultatywne
Kryterium – charakter pobieranych podatków:
Rzeczowe
Osobiste
Kryterium – źródło poboru podatków:
Sięgające do dochodu podatnika:
Konsumpcyjne (pobierane w toku wydatkowania dochodów)
Przychodowe (pobierane w toku powstawania dochodów, gdy ich wielkość nie jest jeszcze znana)
Dochodowe (pobierane w toku powstawania dochodów, gdy ich wielkość jest już znana)
Przychodowo-dochodowe (zarazem wstępne i ostateczne)
Sięgające do majątku podatnika:
Od posiadania majątku
Od przyrostu substancji majątkowej
Pojęcie, rodzaje i funkcja ceł.
Cło - stanowi źródło dochodów budżetowych o charakterze przymusowego nieodpłatnego i bezzwrotnego świadczenia pobieranego przez państwo do przywozu, wywozu i przewozu towarów przez obszar kraju
od wywozu i przewozu - nie pobiera się podatków!!!
Wszystkie trzy występuję np.: na Białorusi
Klasyfikacja ceł:
ze względu na cel pobierania
- cła fiskalne (opłaty – wykonywane czynności przez aparat administracyjny)
- cła ochronne (m..prohibicyjne, ekspansywne, wychowawcze) –ochrona producentów albo produktów przed niezdrową konkurencją albo przed wprowadzaniem na rynek produktów mogących spowodować jakiś kłopot
ze względu na sposób podejmowania decyzji o wysokości stawek celnych
- cła autonomiczne – możemy samodzielnie kształtować stawki celne
- cła konwencyjne (umowne)
ze względu na kierunek ruchu towarów w obrocie międzynarodowym
-cła przewozowe - tranzytowe
-cła wywozowe
- cła przywozowe
ze względu na rodzaj taryfy celnej, w której zawarte są stawki celne
- cła maksymalne
- cła minimalne
ze względu na sposób traktowania kraju pod względem celnym
- cła preferencyjne
- cła dyskryminacyjne (restrykcyjne, wyrównawcze, antydumpingowe)
Wydatki budżetowe – są to środki wydawane na zakup / realizację zadań publicznych. Wydatki ponoszone na realizację zadań publicznych, dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub potrzeb indywidualnych w społeczeństwie, tak istotnych, że władza państwowa zdecydowała się je finansować
Wydatki bieżące - krótkookresowe do 1 roku nazywamy bieżące
środki przeznaczone na dotację i subwencję (np.: subwencja oświatowa – środki przeznaczone na oświatę)
środki niezbędne do bieżącego funkcjonowania jednostek budżetowych (jednostki budżetowe nie mają czym zarabiać – a jeśli zarobi to dla budżetu – chyba że mówimy o funduszu motywacyjnym ← wyjątek)
środki służce realizacji innych świadczeń na rzecz osób fizycznych (np.: sędziowie i prokuratorzy w stanie spoczynku – nie mają emerytur – nie płacą zus-u)
Dotacje
dotacje celowe – na konkretny cel
- podmiotowe – dla konkretnego podmiotu
- przedmiotowe
dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych
dotację na pobierane wyposażanie w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw jednostek budżetowych
Subwencje – nie ustalamy celu na jaki jest przeznaczony
Stanowią formę transferu środków z budżetu Państwa, głównie na rzecz JST , na finansowanie ogółu ich zadań własnych bez wskazania celu na jaki są przeznaczone (także na partie polityczne)
JST - jednostki samorządowe – samorząd sam ustala na co ile przeznacza
Rezerwy ogólne i celowe
Rezerwa ogólna wynika z konieczności zapewnienia środków na niemożliwe do przewidzenia sytuacje i nie może przekroczyć 0,2% wydatków budżetowych (np.: klęski żywiołowe – … o niepewności)
Rezerwy celowe wynikają z konieczności zaplanowania wydatków na realnych zadań (- mówimy o ryzyku), których oszacowanie jest trudne. Suma rezerw celowych nie może przekroczyć 5% wydatków budżetowych.
- są to zamrożone środki, które mogłyby pracować
Deficyt budżetowy - to sytuacja w której w określonym czasie wydatki są wyższe od dochodów
Deficyt kasowy - dotyczy wydatków i dochodów okresu
Deficyt memoriałowy - uwzględnia zobowiązania i należności - przechodzą na następny rok fiskalny
Deficyt ekonomiczny - deficyt budżetowy pomniejszony o transfery z sektora budżetowego do sektora prywatnych funduszy emerytalnych
Saldo sektora finansów publicznych - dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, na, podlegające zwrotowi, wydatkami publicznymi ustalone dla okresu rozliczeniowego dla sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych
Dług publiczny - całość zobowiązań rządu w formie obligacji oraz pożyczek zaciąganych na krótsze terminy. Dług publiczny nie obejmuje obligacji znajdujących się w rękach agencji quasi-rządowych, takich jak bank centralny.
Klasyfikacja długu publicznego:
kryterium czasu
- dług publiczny bieżący (płynny) – (fundowany do 1 roku) zobowiązania władz publicznych z zapadalnością przypadającą w danym roku
- dług publiczny fundowany – długoterminowe zobowiązania władz publicznych powstałe na skutek pożyczkowania, finansowanie budowy obiektów użyteczności publicznej
kryterium zabezpieczenia
- dług publiczny produktywny - zadłużenie władz publicznych, które znajduję pełne pokrycie w ich aktywach rzeczowych
- dług publiczny martwy – zadłużenie władz publicznych, któremu nie odpowiadają żadne aktywa rzeczowe
kryterium rodzaju władz publicznych, które zaciągają dług publiczny
- dług rządowy
- dług władz samorządowych
kryterium wpływu długu na gospodarkę, bilans płacowy, koszt obsługi itp.
- dług publiczny krajowy
- dług publiczny zagraniczny – największe zobowiązania w latach 1991-1998 w stosunku do innych krajów (umieszczonych w Klubie Paryskim)
kryterium metody obsługi długu
- dług publiczny … (amortyzowany) – zobowiązania podstawowe oraz odsetki
- dług publiczny użyteczny? (renty) – tylko odsetki
Instrumenty zaciągania długu publicznego
Kredyty w bankach komercyjnych lub instytucjach międzynarodowych
Pożyczki:
- bony skarbowe
- obligacje Skarbu Państwa
Przyczyny powstawania długu publicznego
Deficyt budżetowych
Okres wzmożonych wydatków publicznych z tytułu klęsk żywiołowych, kryzysu ekonomicznego itp.
Realizowanych przez rządzących doktryna ekonomiczna zakłócająca interwencjonizm państwowy
Skłonność polityków sprawujących władzę do unikania cięć w wydatkach i jednoczesnego podnoszenia podatków, co prowadzi w konsekwencji do przerzucenia całego długu powstałego w efekcie takiej polityki na kolejne ekipy rządzące
Wpadnięcie w pułapkę zadłużenia, wtedy gdy bieżąca obsługa długu publicznego nie jest finansowana w pełni dochodami budżetowymi ale wymusza zaciągnięcie nowych pożyczek
Granice długu publicznego
Zgodnie z zapisami w konstytucji (art.216, art.5), dług publiczny nie może przekroczyć 3/5 (60%) wartości rocznego PKB.
Przekroczenie limitu 3/5 powinno powodować poddanie się Rady Ministrów do dymisji i pociągnięcia jej członków do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu
Finanse lokalne
Początek funkcjonowania samorządu w Polsce : 27 maja 1990 rok – wejście w życie ustawy z 8 marca 1990r - na mocy tej ustawy samorządy miały charakter jednostopniowy
1 stycznia 1999r – dalsze działania decentralizacyjne w wyniku których wyodrębnionych zostało:
16 wspólnot regionalnych (samorządy wojewódzkie)
316 powiatów ziemskich
65 miast? na prawach powiatów
2489 wspólnot gminnych
Gmina - podstawowa jednostka samorządu terytorialnego
jest wspólnotą samorządową, którą tworzą mieszkańcy oraz odpowiednie terytorium
wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu na własną odpowiedzialność
ma osobowość prawną, a jej samodzielność podlega ochronie sądowej
może tworzyć jednostki pomocnicze : sołectwa (wieś) oraz dzielnice, osiedla (miasto)
organ stanowiący i kontrolujący to rada gminy
organ wykonawczy – wójt, burmistrz, prezydent gminy realizujący swoje zadania poprzez urząd gminy
Powiat – wykonuje zadania publiczne o wymiarze lokalnym, których adresatem jest mieszkaniec określonej wspólnoty samorządowej i który uzupełnia zadania publiczne gminy
organ stanowiący i kontrolujący – rada powiatu
organ wykonawczy – zarząd powiatu
Województwo samorządowe – oznacza jednostkę samorządu terytorialnego oraz największych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju powołanego w cel wykonawcy administracji publicznej ->organ stanowiący i kontrolujący – sejmik, województwo
Ubezpieczenia społeczne
Systemy emerytalne możemy podzielić na:
Repartycyjne – składki pracownika trafiają do wspólnej puli, z której wypłacane są na bieżące świadczenia dla osób, którym one przysługują w danym momencie. Po przejściu na emeryturę świadczenia są wypłacane ze składek osób płacących je w danym momencie. Po śmierci ubezpieczonego ich wypłacanie jest wstrzymywane, zaś suma składek wpłaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulację w systemie.
Kapitałowe – pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odprowadza składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika
Mieszane – łączą w sobie elementy obydwu (1 i 2)
ZAJWISKA | SYSTEM REPARTYCYJNY | SYSTEM KAPITAŁOWY |
---|---|---|
1) Starzenie się społeczeństwa | Wrażliwy | Odporny |
2) Wzrost bezrobocia | Wrażliwy | Odporny |
3) Spadek produkcji lub poziomu płac | Wrażliwy | Odporny |
4) Kryzy i naciski polityczne | Wrażliwy | Odporny |
5) Kryzysy finansowe | Odporny | Wrażliwy |
6) Utrzymująca się wysoka inflacja | Odporny | Wrażliwy |
Ubezpieczenia społeczne należą w Polsce do ubezpieczeń obowiązkowych .
W 1999r. W Polsce rozpoczęta została reforma systemu ubezpieczeń społecznych polegająca na:
Zreformowaniu ZUS – tworzący I filar
Wprowadzaniu Powszechnych Towarzystw Emerytalnych zarządzających Otwartymi Funduszami Emerytalnymi – II filar
Wprowadzanie III filaru jako dobrowolnych ubezpieczeń i systemów? Emerytalnych.