Wybrane problemy z psychologii rozwojowej i wychowawczej (W)
Temat: Klucz do uczenia się - moduły i budowa programu.
Podstawowe wiadomości dotyczące koncepcji Wygotskiego.
Koncepcja Wygotskiego, nazwana kulturowo-historyczną, jest oparta przede wszystkim na tym, że każde dziecko musi zdobyć podstawowe umiejętności poznawcze, aby mogło samodzielnie rozwiązywać napotkane problemy. Według Wygotskiego to dzięki uczeniu się dziecko się rozwija, a uwaga skupiana jest na tym, kim dziecko może się stać, nie na tym, kim jest. Dziecko powinno uczyć się dzięki udostępnianym kulturowym narzędziom myślenia i tworzenia. Miał on na myśli przede wszystkim symbole, znaki, plany, teksty, mapy i oczywiście język. W swoich książkach podkreślał, że wzajemne powiązanie myśli i języka prowadzi do wytworzenia monologu zewnętrznego oraz wewnętrznego, których efektem jest proces spójnego rozwoju dziecka.
| WYGOTSKI – teoria w pigułce: |
|---|
Praca grupowa, komunikacja Nauczyciel jest widoczny Rozwija myślenie symboliczne Niepewność w wykonywanych zadaniach ze względu na wielość możliwych odpowiedzi Atmosfera niekomfortowa ze względu na wielość problemów do rozwiązania Przed dzieckiem są stawiane wyzwania Narzędzia kulturowe Skoncentrowanie na nauczaniu Niepewność rozwiązań Odpowiedzi wieloznaczne |
Tabela nr 1. Podsumowanie najważniejszych cech koncepcji Lwa Wygotskiego.
Program „Klucz do uczenia się” zakłada, że przedszkole powinno być dostosowane do potrzeb dzieci w taki sposób, aby rozwijać przede wszystkim ich wyobraźnię, inteligencję i zdolność logicznego myślenia. Realizowanie wymienionych komponentów powinno odbywać się głównie przez: inscenizacje, odgrywanie ról, umiejętności konstrukcyjne, klasyfikowanie i systematyzowanie informacji, czy eksperymentowanie. Program „Klucz do uczenia się” składa się z 12 modułów, z których każdy doskonali jeden fundamentalny aspekt rozwoju umiejętności dziecka:
Matematyka sensoryczna umożliwia małym dzieciom rozwinięcie umiejętności analizowania świata, postrzegania wyglądu przedmiotów (kolor, kształt i rozmiar). Jest to program stanowiący wstęp do programu matematycznego. Celem modułu matematyki sensorycznej jest coś znacznie ważniejszego, niż nauczenie małych dzieci przypisywania przedmiotom cech. Praktyczne czynności zachęcają dzieci do analizowania tego, jakie znaczenie ma powiedzenie, że coś jest czerwone lub że jakiś przedmiot jest trójkątny, a jeden jest większy od drugiego. Zadania skupiają się na tym, jak możemy rozróżnić kolory lub kształty, skąd wiemy, że jedna rzecz jest większa od innej, ale mniejsza od jeszcze innej. Nazywanie cech sensorycznych przedmiotów to ostateczny krok, łączący proces badania i przyswajania sobie koncepcji postrzegania. Program zakłada uczenie się rozumowe na podstawowym poziomie. Odbywa się to w drodze starannie zorganizowanych i uporządkowanych codziennych czynności – gier, opowiadania bajek, rysowania, budowania, odgrywania scenek, itp. Ważną cechą tych zadań jest systematyczne wykorzystywanie procedur mających pomóc dzieciom w rozwijaniu rozumienia poruszanych zagadnień. Na przykład, dzieci uczą się o kolorach, ukrywając mysz przed niebezpiecznym kotem lub o kształtach, mogąc karmić ciasteczkiem w kształcie figury geometrycznej tylko określoną osobę z Figurowej Rodziny.
Matematyka wprowadza pojęcia matematyczne i uczy konkretnych matematycznych umiejętności. Dzieci zdobywają informacje o mierzonych przedmiotach i o używanych systemach miar. Poznają też różnicę między systemami miar stosowanymi przy mierzeniu przedmiotów różnych pod względem jakościowym i ilościowym. Program ten przedstawia pojęcie matematyki i język matematyczny oraz rozwija fundamentalne rozumienie związków matematycznych. Dzieci odkrywają pojęcie liczby; uczą się myślenia o związkach pomiędzy tym, co zostało zmierzone i jednostką miary, niezbędną do mierzenia. Głównym zadaniem jest pomoc dzieciom w przyswojeniu pojęcia ilości względnej i wielkości względnej (długość, ciężar, pojemność). Naszym celem jest rozwinięcie umiejętności uogólniania oraz widzenia związków poprzez użycie mediatorów wizualnych. Co najbardziej wyróżnia program matematyka, to użycie modeli wizualnych, pozwalających dzieciom widzieć „na pierwszy rzut oka” najbardziej podstawowe, ale również najbardziej fundamentalne związki matematyczne: „więcej niż”, „mniej niż”, „tyle samo?”
Logika pomaga dzieciom określić i porównać różne cechy przedmiotów i odszukać związki pomiędzy grupami (lub klasami) przedmiotów, dzięki stosowaniu sekwencji, uogólnieniom i klasyfikowaniu. Wykorzystanie obręczy grupujących, drzew klasyfikacyjnych i diagramów Venna, jak również figur zastępczych, dostarcza modeli wizualnych pojęcia logicznego. Procesy myślowe, wymagane do logicznego myślenia, są istotne, jednak dzieci nie rozwiną ich spontanicznie. Dorośli nie mają problemów z klasyfikowaniem, układaniem przedmiotów zgodnie z wielkością podaną, jako cechą charakterystyczną oraz w rozumieniu znaczenia sekwencji. Na przykład, jeśli doświadczenie, czy też wcześniejsza wiedza mówi nam, że pociąg porusza się wolniej niż samolot, ale szybciej niż samochód, możemy wyciągnąć wniosek, że samolot porusza się szybciej niż pociąg i samochód. Dzieci nie wiedzą, że główny zbiór musi być większy niż podzbiór w nim zawarty. Tak więc, mogą być w stanie powiedzieć nam, że tulipany, róże i goździki są kwiatami i że osy, pszczoły i motyle są owadami. Ale dajmy im grupę zawierającą wiele tulipanów i kilka róż - prawdopodobnie nie będą w stanie odpowiedzieć na pytanie: „Czy jest tu więcej kwiatków, czy więcej tulipanów?”. Zobaczą mnóstwo tulipanów i powiedzą: „Jest więcej tulipanów”. Program Logika pozwala małym dzieciom zrozumieć wizualnie pojęcia logiczne, następnie wykorzystać te pojęcia w celu rozwiązywania problemów.
Konstrukcje rozwija u dzieci umiejętność planowania, opowiadania o opracowanym planie, umiejętność analizowania struktury przedmiotów (budynków, mostów, płotów itp.) i analizowania zależności między poszczególnymi elementami struktur. Głównym narzędziem jest narysowany plan, który spełnia rolę obrazowego modelu przygotowywanej konstrukcji. Dzięki zastosowaniu tego modelu dzieci uczą się umiejętności patrzenia na przedmioty pod różnymi kątami i planują, w jaki sposób ustawić konstrukcję, zanim rozpoczną jej budowę. Moduł konstrukcje rozwija u dzieci umiejętność planowania, artykułowania swoich planów, analizowania struktury obiektów (np. budynków, mostów, ogrodzeń, itp.) oraz analizowania relacji pomiędzy różnymi częściami obiektów. W tym celu dzieci uczą się, jak korzystać z ważnego narzędzia mentalnego, schematu (narysowany plan lub konstrukcja), funkcjonujący jako wizualny model obiektu, który dzieci mają zbudować same przy pomocy zestawu modularnych klocków do budowania. Poprzez wykorzystanie wielu schematów w różnorodnych zadaniach dzieci uczą się, jak patrzeć na przedmioty z różnych perspektyw i myśleć starannie o tym, co muszą zrobić, żeby zbudować daną konstrukcję, zanim przystąpią do jej budowy. Moduł konstrukcje ma na celu wspieranie zachowań, w ramach, których realizuje się wyznaczone cele i pomaga dzieciom w panowaniu nad swoją impulsywnością. Oferuje usystematyzowane czynności, które, przy wykorzystaniu klocków, pomagają małym dzieciom rozwijać kluczowe umiejętności poznawcze. Zadania takie obejmują stosowanie symbolicznych reprezentacji, na przykład zastąpienie obiektów dwuwymiarowych na rysunku obiektami trójwymiarowymi, a następnie wykorzystywanie układu tych obiektów, jako modelu wizualnego – planu – do skonstruowania określonej budowli. Są to zadania, które wymagają połączenia analizy logicznej i symbolizacji. Dla przykładu, dzieci mogą analizować plan pod kątem zidentyfikowania potrzebnych im klocków oraz tego, jak te klocki mają być ułożone, aby stworzyć daną konstrukcję trójwymiarową. Mogą też tworzyć własne modele, konstrukcji trójwymiarowe, które potem mogą być budowane przez inne dzieci. Dalsze zadania mają na celu rozwój umiejętności analizy logicznej i działań twórczych. Na przykład, dzieci znajdują własne rozwiązania problemów, takich jak budowa drogi, która będzie wystarczająco szeroka dla dwóch pojazdów lub mostu na tyle wysokiego, by mógł pod nim przepłynąć statek. Dzieci muszą zrozumieć relacje pomiędzy projektem obiektu, który mają stworzyć, a jego funkcją. Zaplanować i zbudować obiekt, który będzie działał. Określać kryteria dla oceny tego, czy ukończony projekt jest prawidłowy, a następnie sprawdzić swoją własną pracę oraz prace innych dzieci przy zastosowaniu tych samych kryteriów. Kluczową zaletą programu jest możliwość rozwijania koncepcji matematycznych i językowych, ponieważ program wymaga zastosowania bogatego słownictwa matematycznego w praktycznym, wizualnym kontekście. Mówiąc o swojej pracy dzieci stykają się z matematycznym słownictwem, które obejmuje nazwy klocków (brył) oraz dwuwymiarowych figur, którym one odpowiadają na planach. Dzieci poznają słowa takie jak: „krawędź”, „bok”, „róg”, „płaszczyzna”, „płaski”, „prosty”, „zakrzywiony”, „plan”, „widok z przodu”, „podobny”, „różny”; z nazwami czynności, jak: „równoważyć”, „budować”, „łączyć”, „scalać”, „rozbierać”, „układać na sobie”, „zwiększać”, „zmniejszać” oraz z przysłówkami i wyrażeniami przysłówkowymi, jak: „na górze”, „na lewo”, „na prawo”, „obok”, „pod”, „ponad”, „za”, „przed”, itp. Dzieci uzyskują również praktyczne zrozumienie fizycznych właściwości kształtów, co pomaga położyć podwaliny pod umiejętność dokonywania pomiarów. Praca, którą dzieci mają wykonać podczas sesji, może być wzmacniana, jeżeli otrzymują informacje i opowiadania związane z różnymi rodzajami konstrukcji, jakie mają wybudować, można je też zaprowadzić, na przykład, na most lub na plac budowy. Dzieci mogą odnieść dodatkową korzyść, jeżeli otrzymują dostęp do klocków do budowania podczas swobodnej zabawy oraz jeżeli zachęca się je do planowania i kształtowania swoich wizji.
Program badawczy rozwija umiejętność analizowania zmian i procesu przejścia z jednego stanu do innego. Wprowadza dzieciom także określenia jak miękki/twardy, stały/płynny, tonąć/unosić się na powierzchni i pokazuje, jak przebiegają zmiany, jakie warunki są niezbędne, by mogły zajść omawiane procesy, a także umożliwia przewidywanie efektów różnych działań. Wprowadza i pomaga małym dzieciom zrozumieć fundamentalne koncepcje, dotyczących siebie samych oraz świata przyrody i materii. Wprowadza pojęcie przeciwieństw oraz różnych cech materii, na przykład, faktury materiałów (twardy/miękki), stanów materii (płynny/stały), cech powietrza (jest wszędzie, jest niewidoczne, ruchy powietrza wywołują wiatr, utrzymuje latające samoloty i ptaki, wywiera ciśnienie), gęstości (czy przedmiot zatonie, czy będzie pływał). Zachęca dzieci do dokładnej analizy codziennych przedmiotów z pomocą mikroskopu. Moduł pomaga dzieciom rozwinąć umiejętność analizowania zmian lub przechodzenia z jednego stanu w drugi. Badają one nieodwracalne transformacje. Obejmuje to wprowadzenie dzieci do procesu wzrostu i dojrzewania, na którym obecny stan dziecka, rośliny czy zwierzęcia ujawnia swoją przeszłość i/lub przyszłość oraz do cykliczności pór roku. Wprowadza również teorię transformacji przedmiotów przy pomocy ludzkich umiejętności. A także koncepcji dotyczących przedmiotów niszczących się oraz skutków tego zjawiska. Niektórych rzeczy nie można przywrócić do ich oryginalnego stanu i ma to poważne konsekwencje na przykład straty ekologiczne. Kluczową cechą tego modułu jest danie małym dzieciom możliwości uczestniczenia w prostych eksperymentach. Mogą one obserwować zachodzące transformacje, przyglądać się im dokładnie, rozmawiać o tym, co zobaczyły oraz myśleć o warunkach, które są konieczne, aby eksperyment zakończył się sukcesem. Dzieci mają szansę przewidywania tego, co się wydarzy i sprawdzania, czy ich wyobrażenia pokrywają się z rzeczywistymi wynikami. Najbardziej niezwykłą cechą tego programu jest innowacyjne wykorzystanie zabaw i opowiadań do badania zjawisk naturalnych. Zostały opracowane i zaplanowane, tak, aby przyciągnąć i skupić uwagę dzieci a także, by wspierać je w aktywnym budowaniu wiedzy i zrozumieniu koncepcji i idei. Podobnie jak we wszystkich pozostałych programach Klucza do uczenia się, możliwości rozwijania najważniejszych umiejętności myślenia są wbudowane w każdą zaplanowaną czynność. Takie zadania mogą wymagać: symbolizacji na przykład figury zastępcze, stylizowane rysunki lub gesty ciała do oznaczania stanów materii; modelowania na przykład wykorzystania kolejnych gestów do oznaczenia sekwencji czasowej w procesie przemiany pary najpierw w wodę, a następnie w lód; analizy logicznej na przykład zachęcenia do przewidywania, co się wydarzy następnie w eksperymencie i sprawdzania, co się faktycznie wydarzy; kreatywnej twórczości na przykład możliwość rozwiązania dylematu, przed jakim staje postać i wyjaśnienie, dlaczego twoje rozwiązanie jest dobre podczas dyskusji o bajce.
Program wizualno – przestrzenny rozwija umiejętność rozumienia map, przestrzennego postrzegania przedmiotów, wykorzystania symboli w celu przedstawienia tego, co dziecko widzi i tego, co widzą inne osoby. Program ten pomaga dziecku w rozwijaniu umiejętności postrzegania struktury przedmiotów i wizualizowania połączeń istniejących pomiędzy nimi. Jest to wstęp do zrozumienia map i wizualizowania przedmiotów w przestrzeni. Korzystają one z symboli do budowania modeli wizualnych (map, schematów i planów), które reprezentują to, co widzą oraz służą do przekazywania swojej wiedzy innym. Zaczynają korzystać z modeli wizualnych do rozwijania kluczowej umiejętności myślenia o tym, co potrafią zobaczyć inni. Wielu dorosłych, ma problem w odczytywaniu mapy, która ma ich doprowadzić do miejsca przeznaczenia. Gdy nasza umiejętność orientowania się w przestrzeni jest niewystarczająco rozwinięta, trudno jest nam „odczytywać” i tworzyć mapy, schematy i plany. Jednak konsekwencje takiego braku umiejętności są znacznie szersze. Dzieci, które mają problemy z wizualizacją, często mają trudności w uczeniu się geografii, rysunku technicznego, nauk ścisłych i matematyki. Rozwinięte umiejętności wizualno-przestrzenne pomagają nam poczuć się pewnie w naszym środowisku i wspomagają praktyczne rozwiązywanie problemów. Ponadto, wraz z rozwojem świadomości wzrokowo-przestrzennej uczymy się widzieć, jak wyglądają rzeczy z pespektywy innych osób oraz rozumieć, że może się to różnić od naszego postrzegania. Ma to głębokie konsekwencje dla rozwoju percepcji, ale także rozwoju społecznego i emocjonalnego. Moduł wizualno-przestrzenny skupia się na pomocy dzieciom w rozwijaniu orientacji przestrzennej. Nabyciu słownictwa potrzebnego do zrozumienia i opisywania lokalizacji w przestrzeni „przed”/„za”, „z lewej strony”/„z prawej strony”. Dzieci otrzymują możliwość odczytywania i tworzenia planów różnych przestrzeni na przykład części pokoju, całego pomieszczenia, domu, szkoły, placu zabaw czy sąsiedztwa. Wykorzystują w tym celu figury zastępcze, a następnie typowe symbole do tworzenia map, schematów i planów. Dowiadują się, że modele wizualne mogą pełnić rolę nośnika szczegółowych informacji. Uczą się zaznaczania swojej pozycji na takich właśnie modelach wizualnych. Zaczynają rozumieć, że to, co widzą, zależy od miejsca, w którym się znajdują oraz kierunku, w którym patrzą. Uczą się, że ta sama zasada ma zastosowanie dla tego, co widzą inne osoby. Podobnie jak wszystkie inne moduły "Klucza do uczenia się", program wizualno-przestrzenny w sposób zamierzony i systematyczny pomaga dzieciom opanować kluczowe procesy poznawcze. W całym programie kładzie się nacisk na możliwość szerokiego używania figur zastępczych oraz symboli, do oznaczania tego, co widzimy. Dzieci mają również możliwość badania, w jaki sposób możemy zestawiać takie figury zastępcze, znaki i symbole, aby zapisywać rzeczywiste relacje przestrzenne w formie map i planów. Takie nastawienie uczyniło z programu wizualno-przestrzennego szczególnie bogate źródło dla rozwoju symbolizacji i modelowania wizualnego. Należy zauważyć, że moduł wizualno-przestrzenny wspiera niezbędny aspekt rozwoju poznawczego.
Gry rozwijające pomagają dzieciom rozwinąć wyobraźnię i umiejętność kreatywnego rozwiązywania problemów: postrzegania całości przez analizę szczegółów, zrozumienia zestawu zasad zmieniających daną sytuację, szukania nowych możliwości rozwiązania problemu. Moduł gry rozwijające pomaga dzieciom w rozwijaniu umiejętności wyobrażania i kreatywnego rozwiązywania problemów, a także szukania swoich własnych rozwiązań oraz sprawdzania, czy takie rozwiązania są praktyczne. Dzięki temu uczą się patrzeć na określoną prostą cechę i wizualizować całą konstrukcję. Dzieci uczą się analizować, Program kładzie nacisk na umiejętności językowe i komunikatywne, a także na pomaganie dzieciom w uczeniu się koncentracji, rozpoznawaniu symboli oraz w rozwoju umiejętności społecznych i emocjonalnych, jakich potrzebują do współpracy zarówno w małych, jak i w większych grupach. Kreatywność zależy od wolnego przepływu wyobraźni i elastycznego myślenia. Jednakże swobodna wyobraźnia i elastyczne myślenie są najbardziej produktywne, gdy jesteśmy w stanie nakierować je na rozwiązywanie zadań, które sami stawiamy. Ponadto musimy rozwinąć nastawienie, w którym zakładamy, że może istnieć wiele różnych sposobów rozwiązania problemu, i które popycha nas do aktywnego szukania nowych rozwiązań. I równie istotna rzecz – musimy mieć przekonanie do naszych pomysłów, żeby wyrażać to, co myślimy, żeby być w stanie pozytywnie wykorzystać konstruktywne opinie i jednocześnie trzymać się swoich myśli w przypadku napotkania na opozycję oraz żeby podjąć jeszcze większy wysiłek, gdy odkryjemy, że nasz pomysł nie działa tak, jak się spodziewaliśmy. Moduł gry rozwijające oferuje zorganizowane ćwiczenia, które zachęcają małe dzieci do rozwijania oraz wyrażania uczuć i pomysłów o świecie w różnorodnych kontekstach. Obejmuje on oglądanie rysunków schematycznych i wizualizowanie szeregu możliwych rysunków lub historii, korzystanie z figur geometrycznych do tworzenia różnorodnych obiektów, wizualizowanie i tworzenie swoich własnych pełnych rysunków w oparciu o schematy oraz niekompletne obrazy. We wszystkich tych zadaniach zachęca się dzieci do dzielenia swoimi pomysłami, do słuchania innych oraz przedstawiania swoich opinii. Najistotniejszą cechą tych ćwiczeń jest nacisk na zachęcanie dzieci do badania szeregu możliwych rozwiązań dla każdego zadania, zarówno poprzez staranne organizowanie wykorzystywanych materiałów, jak i zachęcanie ich do prezentacji kilku własnych pomysłów.
Program literacki rozwija wyobraźnię dziecka i wspomaga procesy myślowe. Aby rozwinąć te umiejętności, dzieci używają symboli przedstawiających postaci z bajek, a następnie przy ich pomocy tworzą modele. Dzięki temu dzieci rozumieją, czym jest opowiadanie i uczą się układać własne historie. Program Literacki realizuje określony zestaw czynności, które mają pomóc małym dzieciom w rozwinięciu zamiłowania do słuchania bajek, poznanie ich języka oraz dogłębne zrozumienie struktury bajki. Wszystkie małe dzieci lubią słuchać bajek, ale czy rozumieją ich sens? Czy też reagują po prostu na to, że osoba dorosła czyta im lub opowiada bajkę. Czasami zdarza się, że czytamy coś interesującego, co jest niezrozumiałe dla dzieci. Dlatego musimy mieć pewność, że dzieci są w stanie zrozumieć opowieść. Jeżeli opowiadamy im bajki, rozumienie pojawia się stopniowo. Nauczenie się, jak opowiadać bajkę, to proces stopniowy. Zaczynamy od głębokiego emocjonalnego zaangażowania dzieci w historię, aby sprawić by dobrze zrozumiały fabułę bajki. Gdy dzieci słuchają opowiadania, rozwijamy ich uwagę i koncentrację. Ale nie mamy pewności, że dzieci nas słuchają. Esencją odtwarzania, opowiadania bajki jest umiejętność pamiętania o jej strukturze; w bajkach często wydarzenia powtarzają taką samą konstrukcję. Następnie wykorzystujemy bardzo skuteczny proces, nazywany modelowaniem wizualno-przestrzennym, który pomaga małym dzieciom w zrozumieniu zawartości i kolejności wydarzeń w opowiadaniu (działania) oraz określeniu relacji pomiędzy postaciami. W modelowaniu wizualnym zastępujemy jedną grupę przedmiotów (bajkowych bohaterów i przedmioty) inną grupą przedmiotów (namacalnymi formami geometryczne) i pomagamy dzieciom stworzyć mentalne powiązanie pomiędzy przedmiotami prawdziwymi a formami geometrycznymi. Pozwala to dzieciom trzymać w rękach przedmioty i postaci, które pojawiają się w opowiadaniu – przedmioty, które w istocie są wyobrażone i nieuchwytne. Małym dzieciom największą trudność sprawia zapamiętanie struktury opowiadania. Model wizualny to plan odtworzenia bajki. Jeśli dziecko zna strukturę bajki, staje się ono bardzo aktywne podczas opowiadania. Celem nauczyciela jest wspieranie dzieci w odtwarzaniu modeli wizualnych stworzonych przez nauczyciela i następnie, stopniowe umożliwienie dzieciom stworzenia ich własnych modeli wizualnych.
Ruch ekspresyjny rozwija inteligencję emocjonalną, kreatywność, wyobraźnię twórczą (umiejętność tworzenia przy pomocy ruchu) i umiejętność komunikacji niewerbalnej z zastosowaniem ruchu, gestu i mimiki. Moduł ruch ekspresyjny obejmuje czynności, mające pomóc dzieciom w nabyciu bogatego repertuaru gestów, które mogą wykorzystywać w komunikowaniu się, zarówno z dorosłymi jak i rówieśnikami. Uczą się: społecznie akceptowanych sposobów wyrażania swoich potrzeb, pragnień i nastrojów; dowiadują się jak modulować głos intonację głosu, ułożenie ciała, postawę i chód; uczą się zmian prędkości poruszania się, napinania i rozluźniania mięśni oraz prędkości oddechów; wykorzystywać słownictwo związane z ruchem do tworzenia swoich własnych wyobrażonych reakcji na różnorodne zadania; pracować wspólnie, aby występować przed publicznością oraz jak reaguje dobra publiczność, uczą się także reakcji dobrej publiczności. Zadania te zapewniają możliwości rozwijania samoregulacji, pewności siebie oraz samoświadomości. Wskazują, jak pracować z innymi, nabywać umiejętności potrzebne do „odczytywania” uczuć, nastrojów i postaw. A także rozwijać kreatywność poprzez wymyślanie oryginalnych wystąpień. Kluczową cechą tego programu jest jego wysoka aktywność. Małe dzieci są w naturalny sposób uczniami kinestetycznymi, co sprawia, że program ten jest dla nich szczególnie przystępny. Inną ważną cechą programu jest wykorzystanie muzyki. Obejmuje on cały szereg zadań, w których małe dzieci uczą się jak dźwięk, rytm i melodia mogą tworzyć, wzmacniać lub zmieniać nastrój. „Ruch ekspresyjny” celowo i systematycznie wzmacnia rozwój kluczowych procesów poznawczych. Program ten obejmuje cztery najważniejsze procesy poznawcze: symbolizację (np. wykorzystanie gestów do kodowania znaczeń); modelowanie wizualne (np. uczenie się poprzez naśladowanie, wyrażanie idei poprzez ciąg ruchów); logiczną analizę (np. analizowanie, które elementy języka ciała pasują najlepiej do wyrażenia określonego aspektu zachowania) oraz kreowanie ekspresji samego siebie.
Od bazgrania do pisania nowatorskie podejście „od rysowania do pisania" daje dziecku wspaniałą możliwość rozwoju jego umiejętności graficznych, od pierwszych prób posługiwania się kredką do pisania. Proces ten rozpoczyna się w momencie, gdy dziecko zaczyna uczyć się rysować i stanowi przygotowanie do opanowania umiejętności pisania. Moduł od bazgrania do pisania pomaga małym dzieciom w rozwinięciu umiejętności, jakich potrzebują zarówno do pisania jak i kreatywnego wyrażania się w pracy twórczej. Mają możliwość rozwoju sprawności motorycznej oraz świadomości przestrzennej. Za pomocą znaków na papierze czy lepienia plasteliny mogą tworzyć modele wizualne różnych aspektów rzeczywistości. Uczą się, jak przedstawiać przedmioty, będące w ruchu oraz w stanie spoczynku a także jak wykorzystywać kontrastujące cechy ciała i mimiki, aby przekazywać różne emocje. Uczą się również, jak wykorzystać kolor do wyrażenia emocji i tworzenia przeciwstawnych nastrojów. Pisanie i wyrażanie swojej wyobraźni w sztukach plastycznych to wysoce złożone czynności, w których aktywne są podobne umiejętności. Pisanie jest bardzo trudne. Mimo to oczekujemy, że dzieci nauczą się pisać w bardzo wczesnym wieku, na przekór trudnościom, które się z tym nieodłącznie wiążą i często bez wystarczającego przygotowania. Pisanie obejmuje rozwinięcie umiejętności, na przykład prawidłowego uchwytu ołówka oraz kontrolowania jego ruchu i nacisku, z jakim piszemy. Pisanie to również umiejętność zapamiętywania, planowania i płynnego wykonywania sekwencji ruchów. Ponadto, w czynności tej konieczna jest także zdolność rozumienia celu zadania – litery nie są przypadkowymi kształtami, ale symbolami, które pozwalają nam zapisywać znaczenia. Podobnie możemy określić niektóre elementy wymagane do rozwijania kreatywnego tworzenia wyobrażeń symbolicznych. Przede wszystkim dzieci muszą zrozumieć koncepcję modelu wizualnego – możemy wykorzystywać znaki na papierze do oznaczania tego, co widzimy oraz korzystać z nich w celu komunikowania się z innymi osobami. Następnie dzieci muszą mieć możliwość rozwijania umiejętności koniecznych do manipulowania kredkami, węglem drzewnym, farbami i plasteliną; muszą ćwiczyć organizowanie i wykonywanie sekwencji ruchów, potrzebnych do stworzenia określonego, zaplanowanego wyobrażenia. Dzieciom potrzebna jest również wiedza o technikach, na przykład technikach tworzenia wrażenia ruchu lub wyrażania emocji i nastroju. Moduł od bazgrania do pisania zapewnia stopniowe i systematyczne ramy, wspierające rozwój zarówno pisania, jak i ekspresji poprzez sztuki plastyczne.
Ty, ja, świat kształtuje u dziecka postrzeganie samego siebie i otaczającego je świata: świata przyrody, przedmiotów, roślin i zwierząt, a także relacji międzyludzkich. Dziecko jest zachęcane do zdobywania nowych doświadczeń, rozumienia uczuć innych osób i do pomagania innym. Program ten daje dzieciom możliwość uczenia się o sobie, jako istocie fizycznej, emocjonalnej i społecznej. Dzieci uczą się o świecie przyrody i materii, o istotach żywych i przedmiotach nieożywionych oraz o relacjach między ludźmi. Są one zachęcane do badania i rozwijania empatii oraz pomagania innym w nauce. Niemowlęta i małe dzieci zaprogramowane są od urodzenia do reagowania na zróżnicowane i zdumiewające bodźce zmysłowe, których dostarcza im środowisko naturalne. W momencie, gdy docierają do wieku przedszkolnego, to, czego się już dowiedziały o świecie, wywołuje fazę intensywnego zadawania pytań, „Dlaczego?” Korzystając z tej naturalnej ciekawości, dotyczącej otoczenia społecznego i fizycznego, program zapewnia bogaty zestaw materiałów, które pomagają maluchom w konstruowaniu i rozszerzaniu rozumienia najbliższego otoczenia oraz najistotniejszych relacji, jakie występują w świecie przyrody. Rozbudza ich ciekawość. Pomaga również rozwijać szacunek dla natury, kładąc podstawy, na których dzieci będą w stanie później zbudować bardziej złożone (i w coraz większym stopniu esencjonalne) zrozumienie kwestii, związanych ze środowiskiem i ekologią. Poczucie bezpieczeństwa, poufałości, bycia znanym i cenionym, to podstawa dla szczęśliwego i udanego wprowadzenia w naukę. Jednakże, aby móc skorzystać z możliwości, jakie daje uczenie się w grupie, małe dzieci muszą także rozwinąć umiejętności, potrzebne do pracy w grupie. Na poziomie najbardziej podstawowym, dzieciom potrzebna jest świadomość samego siebie oraz świadomość innych osób. Muszą wiedzieć, co same czują i muszą umieć rozpoznawać uczucia innych osób. W związku z tym program rozpoczyna się od pracy, której celem jest rozbudzenie w dzieciach poczucia własnej wartości, zaznajomienia ich z ich środowiskiem. Ustanawia podstawowe zasady zachowania, zanim dzieci przejdą do zajęć rozwijających samoświadomość oraz umiejętność nazywania i rozpoznawania wyrażanych emocji. Tematy te stopniowo stają się coraz szersze i obejmują zrozumienie lokalnego środowiska oraz bezpieczeństwa na drodze. Inne tematy, dotyczą koncepcji rodziny, informacji o rodzinie oraz relacji wewnątrz niej panujących. Są tematy dotyczące zwierząt, roślin i materiałów wykorzystywanych w przedmiotach codziennego użytku. Także dotyczące anatomii człowieka i funkcjonowania poszczególnych układów w ciele człowieka. Jak i zagadnienia dotyczące czasu, pogody i pór roku? Moduł ma pomóc dzieciom w rozwinięciu wiedzy i zrozumienia. Jednocześnie celowo i systematycznie program ten włącza kluczowe procesy poznawcze, obejmujące symbolizację, modelowanie, analizę logiczną i kreatywną ekspresję, które są potrzebne do rozwijania umiejętności poznawczych. Moduł Ja-Ty-Świat zapewnia systematyczne możliwości skupienia się na celach przedszkolnego etapu nauczania w obszarach komfortu personalnego, społecznego i emocjonalnego oraz wiedzy i zrozumienia świata. Program ten daje także małym dzieciom wszechstronne możliwości rozwijania umiejętności komunikowania się oraz języka matematycznego. Konstrukcja programu umożliwia tworzenie warunków do podejmowania przez dziecko wyzwań, których realizacja sprawia przyjemność i motywuje do dalszej pracy, zapewnia satysfakcję uczestnictwa w pełnej niespodzianek przygodzie, wyzwala kreatywność, ćwiczy posiadane i nowe kompetencje. Program pozwala dziecku posiąść i w wybrany sposób stosować narzędzia niezbędne do poznawania świata, zdobywania wiedzy i umiejętności, osiągania celów. Wykorzystując naturalną chęć do działania i aktywności Klucz do uczenia się, daje prowadzącemu znakomite narzędzie do pracy z młodszymi dziećmi. Poprzez doświadczenie i pełniejsze poznanie danych przedmiotów, sytuacji, dziecko chętniej i w prostszy sposób przyswaja zdobytą wiedzę. A duża ilość praktycznych zajęć i zadań pozwala dziecku na lepsze zrozumienie i utrwalenie poruszanych zagadnień.
Kreatywne modelowanie rozwija kreatywność dziecka i zachęca do pracy w grupie w celu zrealizowania różnorodnych pomysłów i stworzenia artystycznych układów przy pomocy materiałów, kolorów i faktur. Moduł daje dzieciom możliwość rozwijania inteligencji emocjonalnej oraz umiejętności komunikacji pozawerbalnej przy pomocy ruchu, gestów i mimiki. Wspomaga kreatywność, wymagając od nich, aby wykorzystywały swoje ciała do tworzenia własnych wyobrażonych reprezentacji stanów emocjonalnych, zwierząt, ludzi i scenariuszy.
Cechy współpracy w programie Wygotskiego.
Współpraca z innymi dziećmi uczy, jak należy wydawać polecenia, jak słuchać poleceń i jak przedstawiać swoje pomysły. Zamiast uczyć dziecko odtwarzania zapamiętywanych informacji, uczy samodzielnego myślenia i szybkiego nabywania wiedzy. Wykorzystuje posiadane przez dziecko umiejętności do rozwijania obecnych i nabywania nowych zdolności. Rozwija umiejętności, które będą przydatne dziecku w szkole, np. zdolność do wynajdywania niestandardowych rozwiązań. Podstawowym jego założeniem jest praca w grupie, dzięki której dziecko ma możliwość poszerzania swoich horyzontów. Dzieci pracując tą metodą pobudzają się wzajemnie do poszukiwania nowych, bardzo różnorodnych rozwiązań. Znajdują tak ogromną ilość pomysłów, że z całą pewnością nie udałoby się ich odnaleźć w pojedynkę. Podczas pracy grupowej zachodzi jeszcze jeden ważny proces - dziecko przechodzi od myślenia o sobie, jako jedynym centrum zainteresowania do myślenia o sobie jako ważnym elemencie całej społeczności. Wzmacnia poczucie wartości dziecka, gdyż nauczyciel utwierdza je w tym, że każdy jego pomysł jest wartościowy, że jest ważnym i wyjątkowym uczestnikiem grupy, a to, co mówi jest ciekawe i potrzebne. Celem jest budowanie trwałych fundamentów dających podstawy solidnej i usystematyzowanej wiedzy. Uwzględnia on fakty, że najszybszy rozwój mózgu człowieka następuje do 6 roku życia, dlatego dziecko może w tym czasie rozwinąć większość swoich zdolności, od których będzie zależała jego nauka w późniejszym życiu. W tym okresie powstaje największa liczba połączeń nerwowych, więc jest to decydujący czas dla rozwoju dziecka, które uczy się poprzez zabawę. Jest to jedyny okres w życiu, kiedy uczenie się jest łatwe, radosne a przede wszystkim najbardziej efektywne.
Klucz do uczenia się na gruncie polskim.
Program ten to jedyny w Polsce program, który w ramach wychowania przedszkolnego rozwija następujące kluczowe umiejętności: umiejętność samoregulacji, umiejętności poznawcze i umiejętności komunikatywne.
Umiejętność samoregulacji określa to, że dziecko uczy się umiejętności tworzenia i realizacji planów oraz niezbędnych zachowań, takich jak: ruchu lub bezruchu ciała, skupienia uwagi, określenia zachowań, koordynacji wewnętrznych i zewnętrznych bodźców, określenie ograniczeń własnego ciała, panowanie nad własnym zachowaniem. Dzięki ukształtowaniu takich zachowań dziecko nabywa zdolność kierowania własnymi myślami w sposób świadomy, celowy i zaplanowany po to, aby przejść do trudniejszych zadań. Dziecko z rozwiniętą samoregulacją potrafi uczyć się „na żądanie”: uczy się wtedy kiedy nauczyciel tego wymaga, uczy się tego, co powiedział nauczyciel, plan nauczyciela staje się jego planem, jest ciekawe, jest chętne do próbowania i podejmowania ryzyka, chce się uczyć dla własnej przyjemności, jest gotowe do poświęceń i wytrwałości.
Umiejętności poznawcze to rozwój intelektualny i kreatywny. Program "Klucz do uczenia się" rozwija u dziecka wszystkie rodzaje inteligencji: matematyczno-logiczną, ruchową, językową, wizualno-przestrzenną, muzyczną, intrapersonalną (refleksyjną), interpersonalną, przyrodniczą. Oprócz wymienionych obszarów rozwoju intelektualnego program koncentruje się również na rozwoju kreatywności, czyli umiejętności znajdowania oryginalnych rozwiązań problemów. Umiejętności komunikatywne to z kolei nabywanie przez dziecko umiejętności rozumienia innych i bycia zrozumiałym. Służy temu: praca w parach, refleksja grupowa, praca zespołowa, wspólne sukcesy, wspólna zabawa, czy wcielanie się dziecka w rolę projektanta, inspektora, budowniczego. Rozwijając kluczowe umiejętności, w tym m.in.: umiejętność samoregulacji, koncentracji i myślenia na poziomie abstrakcyjnym, program przygotowuje dziecko do radzenia sobie z sytuacjami problemowymi w ich późniejszym życiu.
Program rozwija również kompetencje językowe i komunikacyjne dziecka stanowiące podstawą jego relacji z rówieśnikami i dorosłymi. Pojawiające się w wielu sesjach propozycje zajęć grupowych sprzyjają podejmowaniu przez dziecko wyzwań na miarę swoich możliwości, wzmacniając dzięki temu jego samoocenę oraz pozycję w grupie rówieśniczej. Dziecko w programie „Klucz do uczenia się” stopniowo i systematycznie ewaluuje z etapu „gąsienic” w „motyla”, dojrzałego do funkcjonowania w środowisku szkolnym.