1.Inwestowanie to lokowanie przez podmioty gospodarcze lub osoby fizyczne wolnych środków pieniężnych w sposób zapewniający w przyszłości osiągnięcie zysków.

2.Podział inwestycji:

a)przedmiot inwestycji

-inwestycje rzeczowe – przedmiot inwestycji ma charakter materialny

-inwestycje finansowe – przedmiot inwestycji ma charakter niematerialny – tzw. instrument finansowy

instrument finansowy – zobowiązanie pieniężne jednego podmiotu względem innego w postaci papieru wartościowego lub zapisu księgowego niebędącego papierem wartościowym

b)podmiot inwestycji

-inwestycje prywatne – dokonywane przez podmioty prywatne – instytucje oraz inwestorów indywidualnych

-inwestycje komunalne – dokonywane przez samorządy terytorialne

-inwestycje państwowe – dokonywane przez rząd

c)cel inwestycji

-inwestycje bezpośrednie – mające na celu uzyskanie kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa, w które się inwestuje

-inwestycje portfelowe – celem jest udział w zyskach z inwestycji

3.Papiery wartościowe:

-papiery wartościowe dłużne – potwierdzające wielkość zadłużenia danego podmiotu wystawiającego te papiery, np. obligacje

-papiery wartościowe własnościowe – będące uznaniem prawa własności, np. akcje

4.Papiery wartościowe – dokumenty będące potwierdzeniem określonych praw majątkowych przysługujących ich posiadaczowi, np. akcje, obligacje

5.Obligacje są papierami wartościowymi, których emitent (wystawca obligacji) jest dłużnikiem obligatariusza (posiadacza obligacji) i zobowiązuje się do ich wykupu wraz z odsetkami. Jest to potwierdzenie zawarcia umowy pożyczki, podlegającej zwrotowi w ustalonym terminie.

6.Rodzaje obligacji:

-obligacje skarbowe – ich emitentem jest Skarb Państwa. Jest to najpowszechniejszy typ obligacji występujących na rynku kapitałowym. Ich sprzedaż często jest związana z pokryciem deficytu budżetowego

-obligacje gminne – inaczej komunalne, ich emitentami są gminy lub związki gmin

-obligacje przedsiębiorstw – inaczej korporacyjne

7.Bony skarbowe to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, z terminem wykupu do jednego roku. Ich sprzedaż odbywa się z dyskontem, czyli za cenę niższą niż suma, na którą opiewają.

8.Weksle to papiery wartościowe stwierdzające zobowiązanie ich wystawcy do zapłacenia wskazanej osobie lub ich okazicielowi danej kwoty w określonym terminie.

9.Obligacje skarbowe w Polsce.

Rodzaj obligacji	Symbol	Cena emisyjna	Oprocentowanie	Wypłata odsetek
Dwuletnie	DOS	100, 00 zł	Stałe	Roczna kapitalizacja odsetek
Trzyletnie	TZ	99,90 zł	Zmienne, aktualizacja co 6 miesięcy	Co 6 miesięcy
Czteroletnie indeksowane	COI	100,00 zł	Zmienne, uzależnione od rocznej stopy inflacji	Co roku
dziesięcioletnie	EDO	100,00 zł	Zmienne, uzależnione od rocznej stopy inflacji	Roczna kapitalizacja odsetek

10.

INWESTYCJE
Inwestycje rzeczowe
-nieruchomości -ziemia -złoto i inne metale szlachetne -wyroby jubilerskie i kamienie szlachetne -dzieła sztuki -przedmioty numizmatyczne

11.Akcja – instrument finansowy emitowany przez spółkę akcyjną, potwierdzający udział w kapitale zakładowym spółki.

12.Rodzaje akcji:

Sposób przenoszenia własności	Uprawnienia właścicieli akcji
Akcje imienne	Akcje na okaziciela
-Powinny zawierać imię i nazwisko nabywcy akcji -rejestruje się je w księdze akcji imiennych spółki -z posiadaniem tego rodzaju akcji łączą się ograniczenia, np. ich zdobycie wymaga oświadczenia woli posiadacza oraz wpisania nowego właściciela do księgi akcyjnej.	-Nie wymagają składania pisemnych oświadczeń o przekazaniu praw na ich nabywcę -zbywanie akcji odbywa się poprzez wręczenie dokumentu lub przez odpowiednie przeksięgowania na rachunkach inwestycyjnych posiadacza i nabywcy -w Polsce przedmiotem obrotu giełdowego jest tylko ten rodzaj akcji.

13.Emisja akcji – wprowadzenie akcji przez podmioty gospodarcze do obiegu na rynku kapitałowym.

14.Rodzaje emisji akcji:

-prywatna – przeznaczona tylko dla określonego adresata

-zamknięta – przeznaczona tylko dla określonego kręgu inwestorów

-otwarta – przeznaczona dla innych potencjalnych inwestorów

-publiczna – przeznaczona dla dużej liczby drobnych inwestorów

15.Wartość nominalna – określona z góry wartość akcji, która, pomnożona przez ustaloną liczbę emitowanych akcji, określa wartość kapitału zakładowego spółki.

16.Cena emisyjna – cena, po jakiej spółka emituje akcje, czyli oferuje je inwestorom w tzw. obrocie pierwotnym. Zwykle jest wyższa od wartości nominalnej akcji.

17.Cena transakcyjna – to cena, po jakiej inwestorzy dokonują obrotu akcjami między sobą w tzw. obrocie wtórnym.

18.Cena rynkowa - to średnia cena transakcyjna, jest uzależniona od wielu zamiennych czynników.

19.Fundusz inwestycyjny – to instytucja finansowa zarządzająca pieniędzmi indywidualnych inwestorów. Zadaniem funduszu jest zapewnienie jak największego wzrostu jednostek lub certyfikatów przy rosnącym kursie papierów wartościowych na giełdzie i minimalizowanie ich spadku przy kursie malejącym.

20.Jednostka uczestnictwa – tytuł prawny do udziału w aktywach netto otwartego funduszu inwestycyjnego.

21.Certyfikat inwestycyjny – papier wartościowy emitowany przez zamknięte fundusze inwestycyjne.

22.Fundusze mieszane – pieniądze lokowane są w akcjach i obligacjach (można określić, w jaki sposób środki mają być podzielone i przeznaczone)

23.Dywersyfikacja portfela inwestycyjnego – celowe działanie inwestora różnicujące portfel (zbiór) papierów wartościowych w celu zmniejszenia ryzyka.

24.Portfel inwestycyjny – zbiór finansowych aktów stanowiących formy lokowania majątku. W jego skład mogą wchodzić papiery wartościowe, gotówka oraz aktywa rzeczowe: nieruchomości, dzieła sztuki itp.

25.Zalety i wady instrumentów finansowych:

Instrument finansowy	Zalety	Wady
Lokaty bankowe	-inwestor nie musi posiadać specjalistycznej wiedzy o finansach -łatwość i szybkość założenia lokaty -przy zakładaniu lokaty o stałym oprocentowaniu z góry znana jest stopa zwrotu inwestycji -bezpieczeństwo – depozyty o równowartości w złotych kwoty 100 tys. euro są gwarantowane przez BFG	-utrata części lub całości odsetek w wypadku przedterminowego zerwania lokaty -założenie niektórych lokat może wiązać się z konkretnymi wymogami, np. konieczność otwarcia wraz z lokatą konta osobistego
Obligacje skarbowe	-bezpieczeństwo –zwrot zainwestowanych pieniędzy wraz z odsetkami jest gwarantowana przez państwo -łatwość zakupu -wysoki stopień płynności -w określonych wypadkach możliwość zakupu obligacji z dyskontem	-niewielka stopa wzrostu, czyli osiągnięty zysk -przedterminowy wykup obligacji powoduje zmniejszenie wartości naliczonych odsetek o dodatkową opłatę
Akcje	-możliwe są wysokie zyski -są źródłem dochodów bieżących, osiąganych w okresie ich posiadania i dochodu wynikającego z nadwyżki ceny sprzedaży nad ceną zakupu	-możliwe są wysokie straty -w wypadku samodzielnego inwestowania niezbędna jest duża wiedza o rynku finansowym
Fundusze inwestycyjne otwarte	-inwestor nie musi mieć wiedzy o rynku kapitałowym -możliwość zainwestowania niewielkich kwot -elastyczna oferta -możliwość rozpoczęcia inwestycji w dowolnym momencie -szybki dostęp do oszczędności	-duże ryzyko strat w wypadku funduszy inwestujących w akcje -duże ryzyko start w przypadku inwestycji krótkoterminowych -wysokie koszty zarządzania funduszami oraz koszty obsługi inwestora

26.Rynek kapitałowy w Polsce.

-Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

-Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) – dokonuje rozliczeń transakcji, realizuje zobowiązania emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych i przechowuje instrumenty finansowe.

-Narodowy Bank Polski (NBP) – bank rozliczeniowy, w którym KDPW dokonuje rozliczeń pieniężnych.

-Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) – sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym w Polsce.

-domy i biura maklerskie – wyspecjalizowane instytucje pośredniczące w transakcjach na runku kapitałowym.

27.Rynek kapitałowy:

-rynek pierwotny – nabycie papierów wartościowych nowej emisji oferuje ich emitent. W ten sposób przedsiębiorstwa pozyskują środki finansowe, które mogą przeznaczyć na swój rozwój.

-rynek wtórny – odbywa się na nim obrót papierów wartościowych między inwestorami. Transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych dokonuje się za pośrednictwem giełdy.

28.Giełda to miejsce, gdzie o określonych porach spotykają się kupujący i sprzedający w celu zawierania transakcji kupna – sprzedaży.

29.Rodzaje giełdy:

-giełda papierów wartościowych – przedmiotem obrotu są papiery wartościowe, głównie akcje i obligacje;

-giełda towarowa – obraca się dokumentami własności towarów, np. ropy naftowej.

30.Rynki na GPW

-rynek podstawowy – trafiają na niego akcje spółek spełniające szereg rygorystycznych wymagań – mają np. odpowiednią wartość i rozproszenie, a ich emitenci ogłaszali sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata;

-rynek równoległy – trafiają na niego akcje mniejszych spółek, niebędących w stanie spełnić kryteriów rynku podstawowego;

-NewConnect – notowane są na nim akcje młodych firm chcących wykorzystać możliwości, jakie daje giełda, a które nie są w stanie spełnić wymogów dopuszczenia na rynek podstawowy ani równoległy;

-Catalyst – rynek instrumentów dłużnych, m.in. obligacji komunalnych.

31.Makler (broker) giełdowy – osoba zawodowo zajmująca się pośredniczeniem w transakcjach kupna i sprzedaży papierów wartościowych.

32.Ceduła giełdowa – oficjalny wykaz kursów akcji oraz innych papierów wartościowych, a także kursów walut i cen towarów będących przedmiotem transakcji zawieranych na giełdzie papierów wartościowych lub giełdzie towarowej.

33.Mechanizm funkcjonowania GPW.

Głównym zadaniem jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi. Kursy, po których są zawierane transakcje instrumentami finansowymi sa ustalane na podstawie złożonych przez inwestorów zleceń kupna i sprzedaży. Zlecenia trafiają do systemu komputerowego giełdy, który automatycznie kojarzy je ze sobą według ściśle określonych reguł. Po zakończeniu każdej sesji giełdowej publikowana jest ceduła giełdowa.

34.Systemy notowań na GPW.

-system notowań jednolitych – opierający się na tzw. fixingu, czyli wyznaczaniu ceny instrumentu finansowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań. W systemie tym cena jest ustalana 2 razy dziennie.

-system notowań ciągłych – bieżące ustalanie cen instrumentu finansowego zależnie od napływających zleceń. Jest to dominujący system notowań na GPW.

35.Indeksy giełdowe – wskaźniki koniunktury.

Indeks	Opis
WIG	-obejmuje zmiany cen akcji spółek notowanych w systemie notowań ciągłych -jego wartość jest mierzona w punktach -przy jego obliczaniu uwzględnia się wielkość poszczególnych firm, czyli ich udział w kapitalizacji
WIG – PL	-zasady jego obliczania są podobne do WIG -uwzględnia tylko polskie spółki
WIG20	-tworzą go pakiety akcji dwudziestu największych spółek notowanych na giełdzie -przy jego obliczaniu uwzględnia się wartość rynkową spółek oraz płynność handlu, czyli liczbę transakcji zawieranych akcjami przeciętnie w ciągu dnia -uważany jest za najbardziej miarodajny wskaźnik koniunktury na GPW
mWIG40	-indeks spółek średniej wielkości -określa się go, uwzględniając te same kryteria, co w przypadku WIG20, jednak dla nie więcej niż 40 spółek, które zajmują w rankingu miejsca od 21 do 60
sWIG80	-indeks spółek małej wielkości - określa się go, uwzględniając te same kryteria, co w przypadku WIG20, jednak dla nie więcej niż 80 spółek, które zajmują w rankingu miejsca od 60 do 140
NCIndex	-obejmuje wszystkie spółki notowane na GPW na rynku New Connect -przy jego obliczaniu uwzględnia się ceny zawartych w nim akcji oraz dochody z dywidend

36.Rola giełdy w gospodarce

-podstawowy podmiot gospodarki

-sposób finansowania działalności gospodarczej

-źródło dochodów od kapitału zainwestowanego w instrumenty finansowe

-barometr przyszłego stanu gospodarki

37.Hossa – długotrwały wzrost kursów na giełdzie papierów wartościowych. Symbolem jest byk.

38.Bessa – długotrwały spadek kursów na giełdzie papierów wartościowych. Symbolem jest niedźwiedź.

39.Podatki – to obowiązkowe, bezzwrotne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo lub inne uprawnione do tego instytucje publiczne.

40.Podatki płacą podatnicy czyli:

-osoby fizyczne – każdy człowiek mający zdolność prawną

-osoby prawne – jednostki organizacyjne mające osobowość prawną

-jednostki organizacyjne – nie mają osobowości prawnej, ale posiadają zdolność prawną i prowadzą we własnym imieniu działalność gospodarczą

41.Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.

42.Osobowość prawna – zdolność prawna oraz zdolność do czynności prawnych umożliwiająca zawieranie umów, podejmowanie zobowiązań, występowania przed sądem jako strona, a także wykonywanie innych działań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

43.Funkcje podatków

-zapewnienie źródeł finansowania wydatków publicznych, m.in. opiekę zdrowotną i szkolnictwo

-stymulacyjna – przejawia się w oddziaływaniu na różne procesy gospodarcze i społeczne

-redystrybucyjna – umożliwia wyrównywanie nierówności społecznych

44.Klasyczne zasady podatkowe

-zasada sprawiedliwości podatkowej

-zasada pewności

-zasada dogodności

-zasada taniości

45.Rodzaje podatków

a)możliwość przeniesienia ciężaru płacenia podatku na inny podmiot opodatkowania:

-podatki bezpośrednie – obliczane są i pobierana od dochodu lub posiadanego majątku podatnika

-podatki pośrednie – ciężar ich płacenia można przerzucić na inny podmiot. Podatnik płaci je w chwili dokonywania zakupów

b)podmiot opodatkowania

-podatki dochodowe – obliczane od dochodów

-podatki od obrotu i konsumpcji – obliczane od wydatków konsumpcyjnych

-podatki majątkowe – obliczane na podstawie majątku podatnika

c)organ, do którego budżetu wpływają podatki

-podatki centralne – zasilają budżet państwa

-podatki lokalne – zasilają budżety jednostek samorządu terytorialnego

d)podatki progresywne – charakteryzują się rosnącą stawką podatkową, rośnie również udział podatku w całkowitym dochodzie podatnika, np. PIT

e)podatki proporcjonalne – o stałej stawce podatkowej, udział podatku w dochodzie podatnika jest taki sam, niezależnie od wielkości osiąganych dochodów, np. CIT

f)podatki regresywne – stawka podatkowa maleje wraz ze wzrostem dochodów

46.Podatnik (podmiot podatku) – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca obowiązkowi podatkowanemu.

47.Obowiązek podatkowy –powinność zapłacenia podatku w związku z zaistniałym zdarzeniem, np. uzyskaniem dochodu.

48.Przedmiot opodatkowania – sytuacja lub zdarzenie, których wystąpienie rodzi obowiązek podatkowy.

49.Stawka podatkowa – ustalona wielkość, według której od podstawy podatkowej oblicza się wysokość podatków.

50.Podstawa opodatkowania – wartość, od której nalicza się podatek według stawki podatkowej.

51.Klsayfikacja podatków w Polce

Podatki
bezpośrednie
dochodowe
-PIT -CIT -podatek tonażowy ( podatek dla armatorów)

52.VAT – podatek od wartości dodanej.

Cechy VAT-u:

-powszechny – obowiązek jego odprowadzania do urzędu skarbowego spoczywa na każdym, kto zajmuje się produkcją lub sprzedażą towarów i usług

-wielofazowy i obrotowy – jest płacony w każdej fazie produkcji i sprzedaży.

53.Polski system podatkowy

-duży poziom skomplikowania

-częsta zmiana przepisów podatkowych

-niejednolite interpretacje przepisów podatkowych

54.Obowiązki podatkowe podmiotu opodatkowania

-nieograniczony obowiązek podatkowy – podlegają mu osoby zamieszkujące lub przebywające na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym ( od 1.01 do 31.12) lub posiadające w naszym kraju centrum interesów. Podatek oblicza się od całości uzyskanych dochodów, bez względu na miejsce położenia źródeł, z których pochodzą.

-ograniczony obowiązek podatkowy – dotyczy osób fizycznych niemieszkających w Polsce, jeśli ich pobyt jest krótszy niż 183 dni w roku. Oznacza to, że osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiągniętych na terytorium Polski.

55.Dochód – różnica między przychodem a kosztem pozyskania przychodów.

56.Przychód – środki finansowe otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym.

57.Koszty uzyskania przychodu – wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodu.

58.Obliczanie podatku z opodatkowanych dochodów

-z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej

-uzyskane z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, czyli dochodów kapitałowych

-uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych po 31 grudnia 2008 r.

59.Kwota wolna od podatku to limit rocznego dochodu niepowodującego obowiązku zapłaty podatku dochodowego.

60.Ulgi podatkowe – od dochodu można odliczyć np. darowizny na cele charytatywne oraz wydatki ponoszone z tytułu użytkowania internatu w miejscu zamieszkania podatnika, od podatku można odliczyć m.in. ulgę rodzinną z tytułu wych. Dzieci.

61.Zaliczka na podatek dochodowy – kwota uzyskanego przez podatnika dochodu, naliczona przez płatnika i wpłacana przez niego do urzędu skarbowego.

62.Płatnik podatku – osoba fizyczna, osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, zobowiązana do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

63.Wspólne opodatkowanie – to rodzaj ulgi podatkowej. Przysługuje ona małżonkom oraz osobom samotnie wych. dzieci. Dotyczy ono dzieci:

-do ukończenia 18. roku życia

-na które pobierany jest zasiłek pielęgnacyjny, bez względu na wiek

-uczące się w szkołach ( do 25. roku życia)

-których dochody z tytułu renty rodzinnej nie przekroczyły określonej dla danego roku kwoty

Dotyczące małżonków:

-mieszkających na terytorium Polski lub przebywających w Polsce ponad 183 dni w roku podatkowym

-pomiędzy którymi istnieje wspólnota majątkowa

-pozostających pełny rok podatkowy w związku małżeńskim

-którzy nie uzyskali dochodów opodatkowanych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

-wyrażających chęć wspólnego opodatkowania

64.Rodzaje formularzy rocznych rozliczeń podatku dochodowego PIT

PIT-28	Formularz przeznaczony dla podatników uzyskujących przychody z działalności gospodarczej lub najmu, którzy wybrali możliwość opodatkowania w postaci ryczałtu.
PIT-36	Podstawowy formularz rozliczenia podatku PIT na zasadach ogólnych dla osob uzyskujących przychody z różnych źródeł, w tym z pozarolniczej działalności gosp. i najmu.
PIT-36L	Formularz dla podatników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą i wybrali tzw. liniową opcję podatkową ( 19% podatku).
PIT-37	Podstawowy formularz rozliczenia podatku PIT na zasadach ogólnych dla osób uzyskujących przychody z różnych źródeł, wyłącznie w Polsce, nie prowadzących pozarolniczej działalności gospodarczej i nie uzyskujących dochodów z najmu.
PIT-38	Formularz dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych czy też udziałów w spółkach.
PIT-39	Formularz dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych po dniu 31 grudnia 2008 r.

65.Ubezpieczenie to umowa, dzięki której otrzymujemy od ubezpieczyciela gwarancję wypłacenia świadczenia pieniężnego w razie wystąpienia zdarzenia, na wypadek którego się ubezpieczyliśmy.

66.Rodzaj ubezpieczeń

a)przedmiot ubezpieczenia:

-ubezpieczenia osobowe – obejmują ochroną ubezpieczeniową człowieka

-ubezpieczenia majątkowe – obejmują ochroną ubezpieczeniową mienie człowieka lub odpowiedzialność cywilną ubezpieczonego za szkody wyrządzone osobom trzecim

-ubezpieczenia typu assistance – obejmujące ochroną ubezpieczeniową człowieka oraz jego mienie

b)stopień swobody w zakresie nawiązania stosunku ubezpieczeń:

-ubezpieczenia obowiązkowe – decyzji o przystąpieniu do ubezpieczenia nie podejmuje sam ubezpieczający. Ciążący na nim obowiązek ubezpieczenia wynika z przepisów prawa.

-ubezpieczenia dobrowolne – decyzję o objęciu ochroną ubezpieczeniową podejmuje sam ubezpieczający, zawierając umowę z ubezpieczycielem

-ubezpieczenia publiczne – państwowe ubezpieczenia wchodzące w skład przymusowego systemu zabezpieczenia społecznego

-ubezpieczenia prywatne – tworzone na podstawie umowy między ubezpieczycielem a ubezpieczającym.

67.Polisa ubezpieczeniowa – dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia.

68.Suma ubezpieczenia – jest to maksymalna wysokość odszkodowania, jaka może być wypłacona ubezpieczającemu.

69.Rodzaje ubezpieczeń prywatnych

-ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

-ubezpieczenia domów i mieszkań

-ubezpieczenia casco

-ubezpieczenie na życie

70.Ubezpieczenia zdrowotne są finansowane z obowiązkowych składek płaconych przez pracowników i przedsiębiorców.

71.Ubezpieczenia społeczne

Emerytalne	-comiesięczna wypłata określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny
Rentowe	-comiesięczna wypłata określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisje
Chorobowe	-comiesięczna wypłata określonej kwoty w razie choroby lub urlopu macierzyńskiego
Wypadkowe	-comiesięczna wypłata określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

72.System emerytalny składa się z trzech filarów:

-I filar stanowi zreformowany ZUS; składki są obowiązkowe

-II filar to Otwarte Fundusze Emerytalne; składki są obowiązkowe

-III filar stanowią różne formy oszczędzania własnych środków finansowych na rzecz przyszłej emerytury.

73.O wysokości emerytury decydują:

-wysokość kapitału zgromadzonego w okresie aktywności zawodowej – im wyższe są nasze zarobki, tym wyższe kwoty trafiają do I i II filaru

-wiek przejścia na emeryturę – im dłużej będziemy pracować, tym większy będzie zgromadzony kapitał i krócej będzie on wypłacany w formie świadczenia emerytalnego