Spirala milczenia

Autorką tej teorii jest niemiecka badaczka, publicystka- Elisabeth Noelle-Neumann.

Punktem wyjścia hipotezy spirali milczenia było zaskoczenie Noelle- Neumann, że jej przewidywania wyborcze z 1965 roku, że wybory do Bundestagu wygra opozycja, nie sprawdziły się. Chciała wytłumaczyć co było powodem tej dużej i nagłej zmiany w nastrojach opinii publicznej, gdyż wcześniej obie partie miały w sondażach podobne notowania.

Bardzo ważne było przekonanie autorki o silnym wpływie mediów. Elisabeth Noelle – Neumann widzi w nich czynnik zmiany poglądów i sprzeciwia się dość powszechnemu i akceptowanemu w środowisku naukowym przekonaniu, że media umacniają poglądu już ukształtowane. Właśnie w oparciu o to przekonanie badaczka stworzyła hipotezę spirali milczenia.

Według Noeile-Nauman opinia publiczna to „poglądy i zachowania oparte na określonych wartościach i moralności, które należy demonstrować publicznie, gdy mamy do czynienia z ustabilizowaną sytuacją społeczną. Gdy warunki społeczne podlegają procesom zmian, wówczas te poglądy i zachowania mogą, ale nie muszą być publicznie demonstrowane. Jest to warunkiem umożliwiającym uniknięcie społecznej izolacji (w pierwszym przypadku). W tym drugim przypadku mamy do czynienia, ze względu na dokonująca się zmianę społeczną, z poglądami i zachowaniami kontrowersyjnymi, co do których nie ma już powszechnej zgody. Spirala milczenia oznacza sytuację, w której „ludzie bojąc się izolacji, obserwują bez przerwy swoje środowisko i dokładnie wiedzą, co staje się bardziej ważne, a co traci na ważności.

Elisabeth Noelle – Neumann wskazuje na cztery rodzaje czynników (zmiennych), które należy uwzględniać analizując oddziaływanie na kształtowanie opinii: orientację mediów masowych, komunikowanie międzyosobowe i stosunki społeczne, jednostkowe wyrażanie opinii oraz postrzeganie przez jednostki, jakie opinie są wyrażane publicznie i dominujące (klimat opinii).

Pojęcie spirali milczenia dotyczy tendencji do ukrywania przez niektóre osoby, biorące udział w rozmaitych badaniach opinii, swoich rzeczywistych poglądów, spowodowane przeświadczeniem, że są one sprzeczne z opinią większości społeczeństwa (w szczególności może dotyczyć to bieżącego poparcia dla partii i liderów politycznych). Przeświadczenie to wynika z kolei z obserwacji tego, co dominuje w przekazach medialnych, wystąpieniach osób mających znaczący wpływ na kształtowanie się opinii publicznej czy po prostu codziennych dyskusjach ludzi w pracy, na ulicy itp. Jeżeli w mediach i debacie społecznej zaczyna przeważać poparcie dla określonej partii politycznej, jej programu itp. to część osób mająca przeciwne poglądy, zaczyna je ukrywać, w obawie przed krytyką, izolacją społeczną itp. W przypadku, gdy osoby takie mają okazję uczestnictwa w jakichś sondażach (np. dotyczących poparcia dla partii politycznych), to część z nich może odmawiać udziału w badaniu albo deklarować, wbrew własnym przekonaniom, poparcie dla tej partii politycznej, dla której poparcie społeczne w chwili obecnej rośnie.

W konsekwencji mamy do czynienia ze swoistym paradoksem, czymś w rodzaju samospełniającej się przepowiedni. Im więcej osób ukrywa swoją faktyczną opinię, uznawaną przez nich za mniejszościową, tym w większym stopniu zaczyna dominować opinia domniemanej większości. Osoby ukrywające swoją opinię uzyskują potwierdzenie słuszności swoich obaw: znajdują się w mniejszości (co jednak wcale nie musi być zgodne z prawdą).

Z hipotezą spirali milczenia wiąże się zjawisko konformizmu społecznego. Człowiek jest istota społeczną, ma potrzebę życia w grupie – stąd lęk przed odrzuceniem społecznym. Według Elisabeth Noelle – Neumann człowiek ma pewną wrażliwość na opinię swego otoczenia, tak jakby miał do tego specjalny organ. Opinia publiczna zmienia się w pewnych momentach a jej stan jest punktem odniesienia jednostek, wskazuje bowiem, co maja mówić i myśleć w taki sposób, aby nie różnić się od otoczenia. Poparciem tezy, że ludzie są wyczulenia na klimat opinii, jest przebieg sondaży opinii publicznej. Rzadko a pytanie o opinie pada odpowiedź „Nie wiem”. Ludzie mają tendencję do przypisywania innym swoich własnych poglądów. ( powiedzieć o last minute swing)

Opinia publiczna nie jest zjawiskiem stałym. Może się zdarzyć, że opinia publiczna jest zgodna z opiniami prywatnymi, ale równie często zdarza się, że opinie większości i opinie większości i opnie pub liczne to dwie różne opinie. Dzieje się tak z powodu mechanizmu spirali milczenia. Odczucie, że się ma za sobą poparcie opinii publicznej, sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, natomiast odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Swoje poglądy w obawie przed wyizolowaniem przestają wygłaszać ludzie, którzy czują, że są one mało popularne. Natomiast ci, którzy mają odczucia przeciwne, bardzo chętnie zabierają głos. W konsekwencji następuje spiralny proces wyciszania jednych a wzmacnianie innych opinii co doprowadza do ustalenia jednej opinii publicznej jako obowiązującej.