20.05.2012r.

SOCJOLOGICZNA PERSPEKTYWA NOWOCZESNEGO I PONOWOCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA.

Nowoczesność zwana modernizmem pojawiła się na przełomie XIX i XX w. Kontynuacją nowoczesności jest ponowoczesność, czyli późna nowoczesność zwana też postmodernizmem, pojawiła się na przełomie XX i XXI w. Nowoczesność i ponowoczesność to ten sam krąg kulturowy.

Pierwszą socjologiczną charakterystykę społeczeństwa nowoczesnego przedstawił August Comte.
August Comte uważał, że społeczeństwo nowoczesne to takie, w którym:
- życie społeczne koncentruje się w miastach,
- przedsiębiorczość zorientowana jest na zysk i efektywność,
- podstawową jednostką gospodarowania jest prywatne przedsiębiorstwo kapitalistyczne,
- narastające nierówności społeczne,
- narastające antagonizmy między pracodawcą a pracownikiem.

Comte utożsamiał społeczeństwo nowoczesne ze społeczeństwem przemysłowym- czyli z drugim etapem rozwoju cywilizacyjnego, który pojawił się wraz z rewolucją przemysłową. Charakterystyka Comte’a jest obrazem społeczeństwa początku XIX w.

Koncepcję Comte’a rozwinął Max Weber.
Weber uważał, że społeczeństwo nowoczesne to takie w którym coraz mniejszą rolę odgrywają czynności tradycjonalne i afektywne, a coraz większą rolę odgrywają czynności racjonalne.

Czynności afektywne- emocjonalne np. troskliwa opieka matki nad dzieckiem, publiczny żal po stracie bliskiej osoby, publiczna radość.

Czynności tradycjonalne- takie które wykonywane są pod wpływem utrwalonych nawyków np. wiązanie krawata przez mężczyzn, przeżytki kulturowe- korzystanie z biało- czarnego tv, przejażdżka dorożką we współczesnym mieście, rytuały, celebry, ceremonie.

Weber twierdził, że społeczeństwo nowoczesne stanie się odczarowane, tzn. czynności ulegają uproszczeniu, a społeczeństwo rezygnuje z wielu rytuałów, celebr, ceremonii.
Odczarowana cywilizacja nazywana jest przez Webera zimną. Dominują w niej czynności racjonalne, czyli takie którym towarzyszy kalkulacja w kategorii opłacalności- zysku i strat np. kalkulujemy co się opłaca.

Weber przestrzegał przed zbytnią racjonalnością ponieważ zamyka ona społeczeństwo „w żelaznej klatce biurokracji” tzn. czyni społeczeństwo bezdusznym, podporządkowanym jedynie prawu, społeczeństwo które kalkuluje w kategoriach ekonomicznych, traci w ten sposób wrażliwość społeczną.

Racjonalność jest niebezpieczna również dlatego, że wywołuje „syndrom pasażera na gapę”- każdy kto chciałby się załapać na zyski wypracowane przez innych ludzi np. człowiek, który mógłby pracować a jest na rencie.

Koncepcję Webera rozwinął T. Parsons- porównał społeczeństwo tradycyjne i nowoczesne przyjmując 5 kryteriów:

1. stopień partykulacji struktury społecznej: w społeczeństwie tradycyjnym działalność człowieka ma charakter rozproszony tzn. człowiek może pełnić wiele ról jednocześnie i może być aktywny na wielu polach. Role nie wymagają od człowieka zbyt dużych nakładów czasu i energii np. pokolenie dziadków, rodziców którzy kiedyś mieli na wszystko czas.
W społ. nowoczesnym działalność człowieka ma charakter specyficzny tzn. skupia się przede wszystkim na rolach zawodowych, często kosztem innych ról np. towarzyskich, rodzinnych. Role wymagają coraz więcej czasu, energii, nakładów finansowych.

2. źródła statusu społecznego: w społeczeństwie tradycyjnym status człowieka był przypisany i wynikał z urodzenia. Urodzenie przesądzał o tym co człowiek będzie robił w życiu.
W społeczeństwie nowoczesnym status człowieka jest osiągnięty i zależy od indywidualnej aktywności człowieka czyli człowiek sam staje się autorem swojej biografii.

3. sposób rekrutacji do ról i grup społecznych: w społ. tradycyjnym dominował partykularyzm tzn. o podjęciu roli decydowały osobiste zależności, kolegacje, znajomości.
W społ. nowoczesnym dominuje uniwersalizm tzn. o podjęciu ról decydują kompetencje jednostki, jej umiejętności.

4. źródła tożsamości człowieka: w społ. tradycyjnym tożsamość człowieka wyrażała się myśleniem w kategoriach MY, czyli jednostka liczyła się z opinią grupy, co powiedzą ludzie.
W społ. nowoczesnym tożsamość człowieka wyraża się myśleniem w kategoriach JA, człowiek zostaje uwolniony od zależności grupowej.

5. rola emocji w życiu człowieka: w społ. tradycyjnym człowiek jest bardzo emocjonalny.
W społ. nowoczesnym emocje zostają zepchnięte w głąb psychiki.

Koncepcję T. Parsons’a rozwinął K. Kumar. Uważa, że społ. nowoczesne charakteryzuje zasada indywidualizmu, to znaczy że człowiek został uwolniony nie tylko od zależności grupowych ale też od zależności moralnych i religijnych. Życie ludzkie stało się święte, nastąpiło oczarowanie życiem człowieka. Potrzeby człowieka stały się najważniejsze, człowiek poczuł ogromna moc sprawczą co stało się dla niego zachętą do przełamywania norm np. seksualnych. Człowiek zaczął wierzyć, że jest w stanie pokonać śmierć.

Zasada dyferencjacji- zróżnicowanie. W życiu człowieka pojawiło się wile opcji życiowych, człowiek może wybierać- wyznanie, zawód, wykształcenie, partnera. Pojawiła się konieczność ponoszenia odpowiedzialności za swoje decyzje.

Zasada racjonalności- odchodzimy od myślenia magicznego i religijnego na rzecz myślenia naukowego.

Zasada ekonomizmu- przedmiotem aspiracji, konwersacji i transakcji są pieniądze wokół.

Zasada ekspansywności- globalizacja, czyli proces w wyniku którego świat staje się jednym.

Na przełomie XX i XXI w. pewne cechy nowoczesności uległy przerysowaniu. Pojawiła się ponowoczesność. Jej cechą jest:
- nowe formy zaufania- zaufanie z człowiek przenosi się na zaufanie do abstrakcyjnych systemów np. komunikacyjnych, finansowych,

- nowe formy ryzyka- Bech- uważa, że żyjemy w świecie wyprodukowanego ryzyka- świat nie jest bardziej niebezpieczny niż kiedyś tylko rozwój wiedzy sprawia, że jesteśmy bardziej świadomi zagrożeń stąd też bezpieczeństwo podobnie jak prąd i woda jest najbardziej pożądanym dobrem.

Pojawia się termin gospodarka strachu, tzn. że na naszych lękach system społeczny najbardziej zarabia, a boimy się wszystkiego.

- płynność, zmienność, nieprzewidywalność życia.