Humanizm- prąd umysłowy w kt cent zainter jest człowiek i otaczający go świat. Również studia nad literat i sztuką staroż oraz znajomość w mowie i piśmie klasycznej łaciny i greki. Marsilio Ficino, Michał Montaigne, Erazm z Rotterdamu.

Marcin Luter ogłosił, że w skutek grzechu pierworod czł utracił wolną wolę, jest podatny na grzech i przez uczynki nie może zapewnić sobie zbawienia. Tylko przez wiarę i wyłącznie dzięki łasce, kt darowane zostają człowiekowi, staje się on zdolny do czynienia dobra i może zostać zbawiony. Luter uznał Pismo św za jedyne źródło wiedzy o wierze chrześcijańskiej. Odrzucenie kultu św i relikwii. Z 7 sakramentów uznał tylko chrzest i komunię.

Jan kalwin- uważał że podst wiary jest pismo św. Przeją teorię predestynacji, zgodnie z kt wiara jest darem bożym dostępnym nie dla wszystkich, gdyż niektórzy ludzie już przed urodzeniem przeznaczeni są na potępienie, podczas gdi inni otrzymują łaskę i zostaną zbawieni.

Henryk 8 Tudor próbował unieważnić swoje małżeństwo, jednak cesarz się temu sprzeciwił. Skłonił więc kościół do udzielenie mu rozwodu z parlament do uchwalenia 1534 aktu supremacyjnego, mocą którego władca został ustanowiony głową kościoła w swoim kraju. Uniezależnienie się od papiestwa oraz likwidacja klasztorów