System Partyjny Szwecji

Szwecja jest monarchią konstytucyjną. Król jest głową państwa. Władzę wykonawczą sprawuje rząd. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu - Riksdagu, liczącego 349 deputowanych wybieranych na 4-letnią kadencję. Partia uczestnicząca w wyborach, musi uzyskać 4% głosów w skali całego kraju lub 12% w jednym okręgu wyborczym, wówczas bierze udział w podziale mandatów nie osiągając ogólnokrajowego progu wyborczego. Szwedzki system partyjny do 2006r to system partii dominującej. Od okresu międzywojennego cechowała go przewaga formacji socjaldemokratycznej i consensus wszystkich ugrupowań wokół systemu zabezpieczenia socjalnego. Od lat dwudziestych ubiegłego wieku jest to niezmiennie największa szwedzka partia polityczna – zarówno pod względem liczby członków, jak i reprezentacji w parlamencie .Założona w 1889 r. głównie przez działaczy związkowych. Z niewielkimi przerwami Socjaldemokraci sprawowali władzę w Szwecji od 1932r. Wyborcami tej formacji są głównie robotnicy, lewicowi intelektualiści i zatrudnieni w sektorze państwowym. Partia ma silne powiązania z Konfederacją Szwedzkich Związków Zawodowych (LO) i ruchem spółdzielczym. To socjaldemokraci są autorami szwedzkiego państwa opiekuńczego. Podstawą ideologii partii było stworzenie socjalizmu funkcyjnego oznaczającego wysokie, progresywne podatki, dobrobyt społeczny i duży udział sektora publicznego w gospodarce.. Już w połowie lat 80 nastąpiło przesunięcie się sceny politycznej w kierunku centrum, bardziej liberalnej społecznie i gospodarczo. Zabójstwo Olofa Palme, urzędującego premiera Szwecji w lutym 1988r stało się narodową traumą i szokiem. Wydarzenie to na długo było przedmiotem społecznej debaty i dyskusji. Olof Palme jest uważany za jednego z największych bohaterów w szeregach szwedzkiej socjaldemokracji. Partia w tym okresie coraz częściej nawiązywała do idei Trzeciej Drogi. Od 1996 r robotnicza ideologia straciła na znaczeniu. Socjaldemokraci sprywatyzowali wiele przedsiębiorstw państwowych, wciąż jednak twierdząc, że jest to element budowy państwa dobrobytu. Stali się propagatorem feminizmu, równości, zwalczając ostro wszelkiego rodzaju przejawy rasizmu i dyskryminacji. Ostatnie lata przyniosły radykalną zmianę sceny politycznej. Pierwsza, najbardziej znacząca to spadek roli Partii Socjaldemokratycznej (SAP) Poważnym rywalem socjaldemokratów stało się największe stronnictwo opozycyjne – Umiarkowana Partia Koalicyjna (MSP) Założona została w 1904 r. jako partia narodowo-konserwatywna. W 1938 r. przybrała nazwę Partia Prawicowa, a w 1969 r. obecną nazwę Moderaterna, jednocząc zarówno konserwatywne, jak i liberalne idee społeczne. Stawiają przede wszystkim na wolność obywatelską człowieka. W sprawach gospodarczych partia popiera przedsiębiorców oraz gospodarkę wolnorynkową. Walczy z nadmiernymi podatkami oraz z uzależnianiem obywateli od dotacji państwowych. Stara się ograniczać totalitarne zapędy państwa. Jest pozytywnie nastawiona do UE oraz NATO. Przed wyborami 2006 r. Moderaci utworzyli blok wyborczy „Alians dla Szwecji”, razem z innymi partiami centroprawicy -Ludową Partią Liberałów- to partia socjalliberalna nie mająca nic wspólnego z ruchem ludowym, ani też narodowym, jest partią typowo mieszczańską , została ugruntowana w 1934 r., ale jej korzenie sięgają powstałego w 1902 r Krajowego Związku Wolnomyślicieli. Kolejna partia Sojuszu to Partia Centrum wywodząca się z nurtu agrarnego -powstała w 1913 r jako Liga Chłopska , a w 1922r. połączyła się z Narodową Unią Rolników, w 57r. r zmieniła nazwę na funkcjonującą obecnie i Chrześcijańscy Demokraci -partia chadecka powstała w 1964r, weszła do parlamentu w 85r. w sojuszu z Partią Centrum, a od 91 r. posiada samodzielną reprezentację w Riksdagu.

W dokumencie programowym z 2005 r ustalono zasady ścisłej współpracy Sojuszu. Po wyborach w 2006 r. socjaldemokraci utracili władzę. W szwedzkim parlamencie znalazło się 7 ugrupowań politycznych tworząc dwa przeciwstawne bloki- rządowy(centroprawicowy) i opozycyjny( lewica + zieloni). Koalicja Alians dla Szwecji odniosła zwycięstwo zdobywając 178 mandatów ,utworzyła rząd na czele którego stanął lider Umiarkowanej Partii Koalicyjnej Fredrik Reinfeldt. Powstanie trwałego bloku partii prawicowych wniosło do szwedzkiej polityki nową jakość. Wywołało również reakcję w postaci zmiany strategii socjaldemokratów, którzy po raz pierwszy zdecydowali się na otwartą współpracę z pozostałymi uczestnikami sceny politycznej czyli postkomunistyczną Partią Lewicy oraz Zielonymi w ramach Sojuszu Czerwono-Zielonego. Szwedzka partia socjalistyczna powstała w 1917 na skutek rozłamu w Partii Socjaldemokratycznej, jest bardziej radykalna, sprzeciwia się prywatyzacji, członkostwu w UE, zwraca dużą uwagę na kwestie ekologiczne. Należy do Sojuszu Nordyckiej Zielonej Lewicy. Od 1998r wspierała rządy socjaldemokratów. Partia Zielonych powstała w 1981 jako kontynuacja ruchu przeciwko rozwojowi energii atomowej. Są przeciwnikami urbanizacji, rozwoju przemysłu, rozwoju energii atomowej, rozbudowy infrastruktury oraz UE. Po wyborach 2006 r. jest w opozycji.

W Szwecji do tradycji należała stabilność politycznych preferencji wyborców, chociaż już w latach 70-tych schematy głosowania zaczęły się zmieniać. Zarysowało się zjawisko nieufności do politycznych instytucji oraz polityków. Spadła liczebność członków partii, która była bardzo wysoka, głownie dlatego że socjaldemokraci pozwalali lokalnym związkom zawodowym rejestrować swoich członków grupowo jako członków partii. W 1990 r. w niespełna 9 milionowym kraju Socjaldemokracja liczyła ok.miliona członków. Od 1966r partie ,które wchodzą do parlamentu finansowane są z budżetu państwa. W 1972 finansowanie rozszerzono do wszystkich partii, które zdobędą 2,5% poparcia w skali kraju. Nominacja kandydatów wewnątrz partii nie jest regulowana odgórnie, decydują o tym lokalne i regionalne struktury. Przeprowadza się na szeroką skalę niewiążące prawybory, w których członkowie danej partii głosują na wstępną liczbę kandydatów, co ma służyć ustaleniu listy partyjnej na późniejsze wybory.

19 września 2010 r. Sojusz powtórzył sukces sprzed 4 lat, pokonując konkurencyjny blok Czerwono-Zielonych. Frekwencja wyborcza wyniosła aż 82,1% i była o prawie 2% wyższa niż cztery lata temu. Szwedzi opowiedzieli się za skuteczną i wyważoną polityką premiera Reinfeldta , a jego partia uzyskała wynik gorszy od Socjaldemokracji jedynie o 0,6% głosów. Alians zgromadził w sumie więcej głosów niż w 2006r., a mimo to utracił większość w Riksdagu zdobywając 173 mandaty, do uzyskania większości zabrakło 2 mandatów. Do parlamentu weszli również Szwedzcy Demokraci, którzy po raz pierwszy przekroczyli 4% próg wyborczy uzyskując poparcie 5,7% i zdobyli 20 mandatów. To skrajnie prawicowa partia polityczna, założona została w 1988 r. Główne postulaty to restryktywna polityka imigracyjna, zwalczanie przestępczości oraz sprzeciw wobec przenoszenia ośrodków decyzyjnych poza kraj. Szwedzcy Demokraci (SD) nie tylko przekroczyli próg wyborczy, ale znaleźli się w  pozycji „języczka uwagi” między dwoma blokami. Do pewnego stopnia przejęli dawny program socjaldemokratów łącząc go z tradycyjnymi sloganami społecznej sprawiedliwości, dobrobytu i ekonomicznej równości. Rozwój tego typu formacji populistycznych jest wywołany pewnym niepokojem, że otwarte granice, globalizacja i imigracja doprowadzą utraty tożsamości narodowej. Obecność w parlamencie Szwedzkich Demokratów zmieniła układ partyjno-polityczny w kraju. Żadne z innych ugrupowań nie chce z nimi współpracować. Wybrnięcie z obecnej sytuacji wymaga iskry politycznego geniuszu. Przed mniejszościowym rządem premiera Reinfeldta stoi trudne zadanie i umiejętność poszukiwania politycznego konsensusu. Ciekawostką jest fakt ,że mandaty do parlamentu z ramienia Umiarkowanej Partii Koalicyjnej zdobyły dwie Polki. To Marta Obminska i Eliza Roszkowska Oeberg. Parlamentarzystki będą wspierać działającą w Riksdagu Grupę Szwedzko-Polską, która zrzesza posłów różnych opcji zainteresowanych kontaktami z polskim Sejmem.