Socjometria jako podstawowy sposób

Socjometria jako podstawowy sposób pomiaru stosunków społecznych
Sytuacja społeczna w grupie wychowawczej lub w klasie może być
rozpoznawana za pomocą różnych metod.

Klasyczna technika testu socjometrycznego stworzona została w latach trzydziestych przez J.L. Moreno, amerykańskiego psychiatrę, który stosował socjometrię, jako narzędzie pomiaru stosunków „przyciągania i odpychania" w różnorodnych grupach społecznych.

Najogólniej można stwierdzić, iż socjometria zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi, jakie zachodzą w jakichkolwiek grupach.
W sensie operacyjnym, socjometrię można określić następująco:

Najogólniej techniki socjometryczne pozwalają:

Kryteria stosowania socjometrii

Sytuacja ta może być:

Kryteria stosowania socjometrii

Ilość kryteriów to jednocześnie ilość aspektów ze względu na które prowadzimy badania i zależy ona głównie od badacza i celów jego badań, jednak występują tutaj pewne ogólne zasady.

  1. Iż nie powinno się stosować więcej niż 5 pytań w teście socjometrycznym (klasycznym) łącznie z negatywnym,

  2. zaś w przypadku badania dzieci, zwłaszcza młodszych, powinno się stosować jedynie dwa kryteria socjometryczne.

  3. Często dla celów praktycznych wystarczy jedno dobrze zaprojektowane kryterium.

Ostatecznie dobór rodzaju kryteriów zależy od badacza i celu badań, ale ważny też jest charakter badanej grupy.

Jeśli zależy nam na uzyskaniu z badania socjometrycznego dodatkowych informacji - np. o kryteriach dokonywanych ocen, o postawach moralnych, lub o normach postępowania w grupie - zastosowanie technik socjometrycznych może być zmodyfikowane przez wprowadzenie pytania o uzasadnienie dokonywanych wyborów.
Odmiany socjometrii

Propozycję systematyzacji technik socjometrycznych zaproponował M. Pilkiewicz (1973), dzieląc je na:

  1. techniki oceny w kategoriach względnych (np. klasyczny test Moreno, technika „Zgadnij kto"), w których badany określa swój stosunek pod względem określonej cechy tylko do niektórych członków grupy;

  2. techniki oceny w kategoriach bezwzględnych (np. „Plebiscyt życzliwości i niechęci, techniki kombinowane"), w których badani określają swój stosunek do wszystkich członków grupy.

Poza wyróżnionymi istnieją jeszcze dodatkowe warianty:

  1. samoocena socjometryczna (wprowadzona również przez Moreno), w której pyta się badanego, kto jego zdaniem go wybrał lub kto go odrzucił,

  2. oraz wariant „Plebiscytu życzliwości i niechęci", gdzie określona osoba wybrana z grupy jest oceniana przez wszystkich pozostałych

Decyzja o wyborze szczegółowej techniki zależy głównie od celu badań i rodzaju szczegółowych danych, jakie chcemy uzyskać.

Klasyczna technika Moreno Charakterystyka

Klasyczna technika Moreno
Technika ta pozwala na uzyskiwanie bardzo szerokiej gamy informacji, począwszy od identyfikacji pozycji i roli tak określonych, jak i wszystkich członków grupy, przez informacje o podgrupach, o integracji grupy, o ekspansywności społecznej grupy i jednostek itp.
Technika ta z określonym zastrzeżeniami i w formie badań indywidualnych może być stosowana nawet wobec dzieci przedszkolnych.
Technika „Zgadnij, kto„

Technika szeregowania rangowego
Badanym przedstawia się określone kryterium - określoną cechę, np. koleżeńskość, pomaganie innym, usłużność, atrakcyjność i prosi się o uporządkowanie (uszeregowanie)
wszystkich członków grupy pod tym względem, począwszy od osoby spełniającej kryterium (posiadającej tę cechę) w stopniu najsilniejszym do osoby, która najsłabiej lub wcale nie spełnia danego kryterium.

Porównywanie parami

Skale oszacowań

  1. Badani wskazują tych członków grupy, którzy odznaczają się ich zdaniem określonym stopniem natężenia danej cechy.

  2. Ilość wskazań zależy najczęściej od badanego, choć możemy określić ograniczenia np. „wskaż po dwie osoby najbardziej atrakcyjne i najmniej atrakcyjne".

  3. Ze względu na komplikację wyrażania ocen, technika nie nadaje się do stosowania w grupach dzieci młodszych.

„Plebiscyt życzliwości i niechęci„

Może występować w dwóch wariantach.

  1. Pierwszy, w którym każdy badany ocenia w kategoriach sympatii i antypatii („lubię", „nie lubię") wszystkich pozostałych członków grupy na skali kilkustopniowej - trzy lub pięciostopniowej - przez przypisanie osobom określonych symboli: od „++" (bardzo) lubię,
    przez „0" jest mi obojętny/nie wiem, do „- -" bardzo nie lubię.

  2. W drugim wariancie osoba wybrana z grupy jest oceniana przez wszystkich pozostałych członków w podobnym jak poprzednio systemie ocen.

  3. Technika ta pozwala na uzyskanie informacji o stosunku całej grupy do określonych jednostek, jak też o stosunku jednostek do całej grupy.

  4. Identyfikuje dzieci szczególnie nielubiane i szczególnie lubiane oraz dzieci wyrażające najbardziej pozytywne lub najbardziej negatywne nastawienie uczuciowe wobec grupy.

  5. Można też zorientować się o ogólnym klimacie emocjonalnym, jaki panuje w danej grupie.

  6. Technika możliwa do stosowania (w formie badań indywidualnych) już wobec dzieci przedszkolnych.

Techniki kombinowane
Badani ustosunkowują się do wszystkich członków grupy na zróżnicowanej skali ocen tj,. każdemu członkowi grupy badany przypisuje określony stopień natężenia danej cechy .Przykładowo prosimy badanych aby na skali pięciostopniowej: bardzo dobry kolega, dobry kolega, czasem dobry czasem zły kolega, zły kolega, bardzo zły kolega – ocenili wszystkich pozostałych członków grupy

  1. Techniki te mogą być stosowane głównie wśród uczniów starszych i młodzieży szkół średnich

Badanie socjometryczne i jego analiza
Możliwość zastosowania socjometrii uzależniona jest od spełnienia kilku elementarnych warunków (Góralski 1994):

  1. Grupa musi być zamknięta i jasno dla wszystkich określona (według niektórych mogą tu wystąpić odstępstwa, zob. Ekiert-Grabowska 1984).

  2. Wszyscy członkowie grupy muszą się znać wzajemnie (z nazwiska a nie tylko z widzenia) i pozostawać w rzeczywistych relacjach społecznych.

  3. Podawane kryterium socjometryczne musi być przedstawione jasno i jednoznacznie rozumiane przez wszystkich, kryterium powinno być dostatecznie silne i - o ile to możliwe - realne.

Grupa musi :
- mieć zaufanie do prowadzącego badania;
- musi on wytworzyć odpowiednią atmosferę życzliwości,
- zmotywować do udziału w badaniach i poważnego ich potraktowania,
- zapewnić dyskrecję i tajność wyborów;
- nie można wprowadzać klimatu podniecenia czy zagrożenia.

Jeśli badania mają być podstawą do przeprowadzenia zmian w grupie, to powinna być ona o tym poinformowana.

  1. W grupie nie mogą zachodzić gwałtowne zmiany, wydarzenia czy przetasowania struktury.

  2. Osoby badane muszą się charakteryzować wystarczającym poziomem inteligencji.

  3. W czasie badania obecna powinna być większość członków grupy (dopuszczalny poziom absencji wynosi, w zależności od wieku badanych, 10-15%).

  4. Grupa funkcjonuje już jakiś czas, nie została dopiero co utworzona.

Badania socjometryczne w wariancie niektórych technik szczegółowych mogą być przeprowadzane już wśród dzieci przedszkolnych. Zaleca się wówczas prowadzenie ich w formie indywidualnej, przez zadawanie pytań dziecku i zapisywanie jego odpowiedzi. W postaci badań zbiorowych techniki socjometryczne mogą być stosowane od II klasy szkoły podstawowej.

Badanie socjometryczne ma zazwyczaj następujący przebieg:

  1. Krótkie wprowadzenie - wyjaśnienie celu badania (często nie używa się wyrażenia, że będzie miało miejsce badanie), wytworzenie odpowiedniej atmosfery, zapewnienie dyskrecji i tajności wyborów itp.

  2. Rozdanie kartek i ich podpisanie.

  3. Podanie pytania socjometrycznego, z określeniem rodzaju, liczby i sposobu wyborów wraz z informacją, że wybory powinny być w obrębie grupy, że można uwzględniać osoby nieobecne, że wybory powinny być dokonywane w tajemnicy przed innymi itd.

  4. Wyjaśnienie ewentualnych pytań badanych.

  5. Udzielanie odpowiedzi - dokonywanie wyborów.

  6. Sprawdzenie podpisania kartek i prawidłowości dokonania wyborów i zebranie odpowiedzi.

Instrukcje badania socjometrycznego jak i sam jego szczegółowy przebieg różnią się w zależności od rodzaju stosowanej techniki, jak też występują pewne różnice w związku z wiekiem badanych (stosowane są pewne specjalne reguły badania dzieci młodszych

Opracowywanie wyników badania socjometrycznego może przybierać różne formy: tabeli socjometrycznej, analizy graficznej, analizy indeksowej, które mogą być stosowane oddzielnie bądź łącznie w ramach analizy całościowej.

Niektóre typy analizy wyników lepiej nadają się do określonych celów niż inne; np. analiza graficzna jasno ukazuje istnienie, skład i powiązania podgrup, a wyliczanie określonych wskaźników pozwala na uzyskanie informacji np. o integracji grupy, o jej społecznej ekspansywności, o spójności grupy itd.
Wbrew pewnym opiniom, analiza danych socjometrycznych bywa często bardziej złożona, niż można by się tego spodziewać (Jahoda, Deutsch, Cook 1965), przybiera też różną postać w poszczególnych rodzajach technik.

Każde badanie socjometryczne powinno zostać zakończone skompletowaniem pełnej dokumentacji na jego temat.
Dokumentacja taka powinna zawierać:

Poza wieloma zaletami i korzyściami, jakie ze sobą niesie, socjometria nie jest wolna od pewnych mankamentów i ograniczeń.


Wyszukiwarka