Teatr Grecki

Wykonanie: Hubert Hruświcki
Klasa: I TI

Narodziny teatru w starożytnej Grecji

Teatr grecki wyłonił się z obrzędów ku czci Dionizosa ( dobroczynny Bóg dzikiej natury i winorośli ) około VIII w. p.n.e.
Obrzędy te odbywały się w dwie pory roku w Atenach. Jesienią tzw. Małe, Wiejskie Dionizje oraz wiosną tzw. Wielkie, Miejskie Dionizje.
Te imprezy miały na celu charakter biologiczny, wiosenny rozkwit przyrody, a towarzyszyły temu śpiew, muzyka oraz taniec.

Na samym początku śpiewano pieśń przez 50 osoby chór ku czci Dionizosa czyli tzw. dytyramb. Na czele stał koryfeusz, który prowadził dialog z chórem. Tematem pieśni były mity i legendy odnośnie Dionizosa, a później chór zaczął naśladować i wyobrażać kogoś, dzięki czemu narodził się dramat.
Pierwszym znanym aktorem dramatycznym był Tespis, który podczas Wielkich Dionizji wprowadził na scenę aktora, który był jeden, ale grał kilka ról, zmieniając maski i ubiór. Akcja była wtedy raczej czytana niż grana.

Za sprawą 3 wielkich greków podczas „złotego wieku” ( V w. p.n.e.) za panowaniem Peryklesa tragedia grecka miała wielki rozkwit:
Eurypides rozbudował motywy psychologiczne, Ajschylos dodał drugiego aktora, a Sofokles dodał trzeciego aktora i zmniejszył chór do 15 osób, a także wzmocnił dramatyczność akcji i nasilił konflikty, ale co ważne wprowadził kobiety w swoje role.

Elementy teatru antycznego

Do teatru mogli iść wszyscy, również kobiety i dzieci, a uboższym Ateńczykom wypłacano zasiłki by również mogli uczestniczyć w tej imprezie.
Wielki teatr Dionizosa, wykuty był z kamienia na przełomie wieku V i IV p.n.e. i liczył miejsc na 17 tysięcy osób.

Aktorami byli jedynie mężczyźni, którzy zakładali maski, mieli wysoko upięte włosy oraz byli na koturnach. Ich jaskrawe kolory ubrań miały na celu znaczenie symboliczne.

Teatr antyczny budowano wg odpowiedniego planu, w którym można wyróżnić stałe elementy:

1. Widownia 2. Orchestra (występ chóru) 3. Proksenion (scena)

4. Skene (kulisy oraz garderoba) 5. Parodos (wyjście dla chóru)

Elementy sceny

Dekoracje były skromne. Często tłem był tylko skene. Czasami był on dekorowany malowidłami na płótnie lub na drewnianych tablicach. Później dodano graniastosłupy, których każdą ścianę pokrywały inne malowidła.

Rekwizytorów także było niewiele. Ustawiano na proskenionie wozy bojowe, paradne rydwany. Specjalną rolę odgrywały też schody, którymi wychodziły zjawy z królestwa podziemi. Wyjściom towarzyszył dym oraz dźwięk toczącej się beczki z kamieniami w środku.

Muzyka towarzyszyła całemu widowisku. Fleciści i kitarzyści znajdowali się na orchestrze, byli widoczni z widowni, nosili paradne kostiumy. Tragedia antyczna była z znacznej części widowiskiem muzycznym.

Światło: Przedstawienie odbywało się przy świetle dnia, pod gołym niebem, więc z efektów świetlnych nie korzystano.

Budowa tragedii greckiej

Tragedia zbudowana jest ze ścisłych części:
- prolog – aktor wygłaszał zapowiedź tragedii
- parodos – wejście chóru na scenę, pierwsza pieśń
- epeisodion –czyli epizod, część akcji
- stasimon – komentarz chóru
- kolejne epejsodiony oraz stasimony
- exodus – wyjście chóru, pieśń kończąca

W tragedii greckiej nie występowało więcej niż 4 osoby, z czego tylko 3 mówiły.
Podczas sztuki panowała zasada trzech jedności czyli czasu (trwanie akcji przez 24 godziny), miejsca (akcja rozgrywa się w jednym miejscu) i akcji(tylko jeden wątek).

Sofokles

Sofokles (496-406 p.n.e.) to drugi w porządku chronologicznym z wielkiej trójki tragików greckich. Urodził się w podateńskiej wsi Kolonos. Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej; ojciec był płatnerzem. Sofokles otrzymał wykształcenie muzyczne, taneczne i sportowe. W pamięci Sofokles pozostał jako człowiek uroczy, sympatyczny i cieszący sympatią. W młodości zasłynął jako aktor, grywając rolę kobiece, natomiast w wieku 16 lat dowodził chórem przy bitwie pod Salaminą, grając na lirze i tańcząc pod Pomnikiem Zwycięstwa.

Sofokles brał udział w życiu publicznym, należał do przyjaciół Peryklesa. Założył pierwsze Stowarzyszenie Intelektualistów. Był też kapłanem jednego z herosów lekarzy. Jako tragik odniósł sukces bardzo szybko mając 28 lat odniósł zwycięstwo nad Ajschylosem, 18 razy otrzymał I miejsce na zawodach dramatycznych, w pozostałych drugą, jednak nigdy trzeciej.

Napisał 123 tragedie i dramaty satyrowe. Do dzisiaj zachowało się siedem tragedii: Ajas, Antygona, Trachinki, Król Edyp, Elektra, Filoktetes i Edyp w Kolonie. Dodatkowo dzięki niemu tragedia antyczna odniosła lekki przód w technice: zerwał z tetralogią, wprowadził trzeciego aktora, ograniczył rolę chóru, rozbudował akcję i wprowadził dłuższe przerwy muzyczne.

Słownik pojęć

Tragedia – gatunek dramatyczny powstały w starożytnej Grecji, obejmuje utwory, których ośrodkiem i motorem akcji jest nieprzezwyciężony konflikt między dążeniami wybitnej jednostki, a siłami wyższymi, czyli tragizm

Ironia tragiczna – jest to inaczej nieszczęśliwe zbłądzenie bohatera, które polega na zderzeniu rzeczywistej sytuacji bohatera, z tym co wie on na własny temat.

Katharsis – pojęcie to znaczy dosłownie oczyszczenie. Jest to funkcja oczyszczająca, jaką przypisywał tragedii Arystoteles. Katharsis to wstrząs uczuciowy, oczyszczenie duszy widza z win, wyzwolenie.

Fatum – inaczej los lub przeznaczenie. Starożytni Grecy wierzyli, że człowiek ma przypisany z góry, zaprogramowany los, bieg wydarzeń w życiu, których nie da się uniknąć.

Teatralia – dokumenty i przedmioty związane z funkcjonowaniem teatru.

Inscenizacja – opracowanie utworu dramatycznego w taki sposób by wraz z muzyką, grą aktorską, tekstem i oprawą sceniczną dawał wspólną całość.

Didaskalia – tekst poboczny dramatu, komentarz autora odnośnie sytuacji, bohatera, miejsca lub zachowania

Bibliografia

Narodziny teatru w starożytnej Grecji – Karta pracy nr 1

Elementy teatru antycznego – Karta pracy nr 2

Elementy sceny – Aldona Szóstak „Powtórka z literatury cz. 1 – Antyk i Średniowiecze

Budowa tragedii greckiej – K. Droga „Jak odpowiadać z Polskiego”

Sofokles - Aldona Szóstak „Powtórka z literatury cz. 1 – Antyk i Średniowiecze

Słownik pojęć - K. Droga „Jak odpowiadać z Polskiego” oraz http://www.bryk.pl/teksty/liceum/j%C4%99zyk_polski/materia%C5%82y_do_matury/1559-s%C5%82ownik_termin%C3%B3w_teatralnych.html

Zdjęcia – tylko Internet