Praca socjalna wykłady

Praca socjalna - wykłady

Praca socjalna oraz jej cele

  1. Cel ratowniczy - zapewnianie podstawowych warunków bytowych tym, którzy zostaliich pozbawieni (np. udzielanie schronienia osobom bezdomnym)

  1. Cel kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb, których jednostki nie potrafią zaspokoićsame, ani z pomocą innych instytucji (np. zapewnienie stałegozasiłku rodzinnego, gdzie głowa rodziny nie jest w staniegenerować przychodu na skutek trwałego kalectwa)

  1. Cel protekcyjny - redukowanie niekorzystnego wpływu czynników, których nie da sięzmienić bądź usunąć (np. praca socjalna we wspomnianej rodzinie,której cel stanowi trening dotyczący pokonywania problemówcodziennego życia)

  1. Cel promocyjny - osiąganie bardziej zadowalającego poziomu oraz jakości życia,przez pomoc w pokonywaniu trudności oraz rozwiązywaniu problemów

R E K L A M A czytaj dalej ↓

Przedstawione cele podejmowane przez pracowników socjalnych w ichcodziennej pracy, skłaniają do rozważenia za A. Minahan i A.Pinkusem tezy, że tą kategorię zawodową postrzegać można przezpryzmat czterech systemów:

Etyka oraz zasady pracy socjalnej

  1. Każdego klienta należy traktować indywidualnie, unikać posługiwaniasię stereotypami, nie ulegać pierwszemu wrażeniu, unikaćetykietowania oraz szufladkowania

  1. Doprowadzać klientów do samodzielności oraz zaangażowania,przekonywać ich co do zasadności podejmowanych działań

  1. Należy zachować obiektywizm, unikać nie profesjonalnego zachowania,litowania się i utożsamiania z klientem

  1. Komunikacja powinna przebiegać w sposób otwarty, należy unikaćwszelkich uprzedzeń, nie wnioskować oraz nie oceniać

  1. Pracownika socjalnego obowiązuje zasada poufności, chyba że sądpostanowi inaczej

  1. Zasoby, którymi dysponuje dany ośrodek powinny być we właściwysposób udostępniane, aby nie zostawić klienta bez pomocy

Powyższe zasady muszą być przestrzegane przede wszystkich przezsamych pracowników socjalnych, aby nie wyrządzać krzywdy innymludziom. Odpowiedzialność odgrywa tu kluczową rolę, pracowniksocjalny jest odpowiedzialny za swoje decyzje, powinien onkrytycznie analizować skutki swoich działań, poszukując przyczyn,jeżeli nie były one w pełni satysfakcjonujące.

Umiejętności społeczne, koncepcyjne oraz techniczne

Umiejętności - to praktyczna wiedza na pewien temat, biegłość w czymś, znajomośćtematu

Umiejętności społeczne - zdolność do współpracy z innymi jednostkami, rozumienie orazmotywowanie zarówno grup jak i pojedynczych osób. Umiejętnościspołeczne potrzebne są szczególnie osobom na kierowniczychstanowiskach, umożliwiając im współdziałanie z poszczególnymiczłonkami organizacji oraz prowadzenie własnych zespołów roboczych.

Umiejętności koncepcyjne - umysłowa sprawność koordynacji i integrowania wszelkich interesóworaz działalności organizacji, zdolność do odbierania organizacjijako jednej całości oraz współzależności jej elementów, orazrozumienia, jak zmiana jednego jej elementu wpłynie na działaniecałości.

Umiejętności techniczne - zdolność używania narzędzi, metod oraz technologii w danejspecjalności. Kierownik potrzebuje opanowania tych umiejętności wstopniu umożliwiającym wykonanie mu zadania, za które jestodpowiedzialny.

Definicje pracy z przypadkiem

Mary Richmond uważa, że praca z przypadkiem to procesy, którerozwijają osobowość poprzez "świadome dokonywanie indywidualnychaktów dostosowania się jednostek do otoczenia".

Według Jeannette Regensburg praca z przypadkiem to metodaporównania umiejętności klienta do radzenia sobie z problemami dojego faktycznych działań. W tym procesie rolą pracownika socjalnegojest pomoc klientowi w określeniu problemu i obmyśleniu różnychsposobów jego rozwiązania.

Gordon Hamilton sądzi, że pracę z przypadkiem stanowi takiezastosowanie doradztwa oraz świadczeń socjalnych, aby stymulowaćoraz zachować energię psychiczną klienta, a także nakłonić go dowzięcia aktywnego udziału w działaniach dążących do poradzeniasobie z problemem.

Pośród polskich przedstawicieli nurtu pedagogiki społecznej, używając metody przypadków Helena Radlińska w przedstawianym przezsiebie zamyśle pracy społecznej prezentuje wizję wrażliwego orazwszechstronnego opiekuna angażującego się w rozwiązywanie problemówswego podopiecznego. Dla Radlińskiej praca z przypadkiem oznaczałabudzenie, mobilizowanie, uaktywnianie oraz ukierunkowywanie danejjednostki na system określonych działań naprawczych.

Aleksander Kamieński sądził, iż praca z przypadkiem to sztuka,która opiera się na nauce. Uważał, że stanowi ona zdolnośćtwórczego komponowania i interpretowania wiedzy w stosunku dookreślonej jednostki oraz środowiskowych uwarunkowań jej sytuacji,służących mobilizowaniu jej sił oraz stymulowaniu aktywnościinstytucji opieki, ratownictwa, oraz wspierania rozwoju. Praca nadprzypadkiem ma polegać również na pobudzaniu wzajemnegodostosowania się jednostki oraz środowiska. Interpretując pracę zprzypadkiem Kamieński podkreśla stanowisko pracownika socjalnego,który prócz wiedzy z dziedziny nauki o środowisku i człowieku orazumiejętności współżycia z ludźmi, powinien posiadać również wiedzężyciową, przejawiającą się w postaci pewnej dojrzałościpsychospołecznej.

T. Pilch twierdzi, że metoda indywidualnego przypadku to sposóbbadań, polegający na analizie poszczególnych losów ludzkichzaangażowanych w pewne sytuacje wychowawcze, albo na analizowaniukonkretnych zjawisk dotyczących natury wychowawczej przez pryzmatposzczególnych biografii jednostek z ukierunkowaniem nasporządzenie diagnozy przypadku albo zjawiska, celem podjęciaokreślonych działań terapeutycznych.

Definiując pracę z przypadkiem natrafiamy na kilka kluczowychelementów. Przede wszystkim jest to metoda pomocy, która bazuje nawiedzy, świadomości oraz właściwym wykorzystaniu technik pomocypodczas rozwiązywania problemów. Innymi słowy stanowi ona sposóbpomocy realizowany przez pracownika socjalnego, podczas któregoprzez analizę sytuacji osoby, której dotyczy jakiś problem wkontekście środowiskowym, doprowadza się do stworzenia diagnozyprzypadku wraz w planem postępowania oraz podjęcia działań ocharakterze profilaktycznym i kompensacyjnym, angażując jednostkędla jej dobra a także dla dobra społecznego w kompletny procespomocy.

Fazy pracy z przypadkiem

Według założeń działania metodycznego pracę z przypadkiem obejmująpewne procedury postępowania nazywane etapami, są to: diagnozaprzypadku i określenie planu postępowania oraz prowadzeniaprzypadku.

Wedle współczesnej metodyki działań socjalnych, pracę z przypadkiemcharakteryzują przynajmniej dwa główne komponenty:

  1. Studium przypadku, przez niektórych nazywane rozpoznawaniem, które obejmujecharakterystykę losów a także sytuacji zewnętrznej i wewnętrznejjednostki w odniesieniu do problemu. Rozpoznawanie ma na celudoprowadzić do stworzenia diagnozy społecznej, która stanie siępodstawą do opracowania planu działania.

  1. Praca z przypadkiem, która opiera się na stworzonym razem z klientem planie pomocy,który obejmuje działania ratownicze, kompensacyjne lubterapeutyczne.

Na pracę z przypadkiem, bez względu jaki model (koncepcja,podejście) zostanie zastosowany, składają się trzy etapy:

1. Etap polegający na rozpoznaniu, prowadzącym dozdiagnozowania przypadku. Etap ten skoncentrowany jest naidentyfikacji oraz analizie sytuacji w odniesieniu do problemu, zktórym boryka się dana jednostka. Materiał potrzebny do stworzeniadiagnozy przypadku, pracownik socjalny uzyskuje z rozmaitychźródeł, przy pomocy różnorodnych narzędzi i technik, a dotyczy onprzeważnie następujących sytuacji klienta:

Podczas zbierania danych oraz kompletowania historii danegoprzypadku powinno się ograniczyć do faktów, które są istotne dlakonkretnego problemu. Podczas rozpoznania należy przeprowadzićwnikliwą analizę informacji (potwierdzonych z różnych źródeł orazopartych na kilku narzędziach diagnostycznych), aby określićewentualną przyczynę konkretnej sytuacji i wskazać te elementyjednostki oraz jej najbliższego otoczenia, które mogą wspomócproces pomocy.

Diagnozę najczęściej przeprowadza się przy pomocy standardowegokwestionariusza wywiadu środowiskowego, dotyczącego klienta iczłonków jego rodziny, który uzupełniany jest zwykle wywiadami(rozmowami), analizą dokumentów (np. kart pracy, kart zdrowia,kwestionariuszy ocen) oraz obserwacją uczestniczącą.

Etyka pracy socjalnej nakazuje, aby źródłem informacji był sampodopieczny (klient), jednak w sporej liczbie przypadków, takieinformacje powinny być zweryfikowane przez najbliższe otoczenie,bądź osoby, które miały wcześniej fachowy kontakt z klientem. Woparciu o zgromadzone dane, poddane krytycznej analizie, pracowniksocjalny formułuje wioski diagnostyczne stanowiące o jakościprzeprowadzonej diagnozy.

Diagnoza oparta na rzeczowym rozpoznaniu zawiera zwykle różnicująceujęcie terapii, opartej na indywidualnym studium przypadku(potrzeby, cechy), nie tracąc spojrzenia na niepowtarzalność każdejsytuacji i konieczność zaplanowania pracy z konkretnym przypadkiemzależnie od danego problemu. Diagnoza stawia sobie za celzrozumienie konkretnego problemu oraz ocenę silnych punktów orazograniczeń zdolności danej jednostki do stawiania czoła trudnymsytuacjom (motywacje, ograniczenia, możliwości). Od diagnozyzależne jest planowanie i praca z przypadkiem.

Fazy diagnozy oraz interwencji oceniane są czasami mylnie,twierdząc, iż mają one miejsce w jakimś konkretnym momencie, adokładniej po rozpoznaniu, czyli fazie wstępnej.

Praktyka pracy socjalnej pokazuje, że praca z przypadkiem zaczynasię na etapie pierwszego kontaktu z klientem.

2. Określenie planu działania z przypadkiem powinnoprecyzować: co, jak i kiedy ma robić pracownik socjalny w aspekcieklienta oraz jego rodziny, by we właściwy sposób zainicjowaćprocesy terapii, pomocy i rewalidacji. Plan ten powinien byćskierowany na umacnianie istniejących metod wsparcia w społecznymotoczeniu klienta, korygowanie jego niekorzystnych elementów,zapewnianie instytucjonalnej formy pomocy oraz modelowaniekorzystniejszych w kontekście pomocy postaw oraz zachowańpodopiecznego. Plan ten powinien zawierać określone aspekty zmian,będących efektem zabiegów pomocowych.

3. Prowadzenie przypadku stosownie do opracowanego planu.Metoda prowadzenia danego przypadku wynika bezpośrednio z potrzebpodopiecznego. Jednak sama instytucja reprezentowana przezpracownika socjalnego, nie zapewnia odpowiednich świadczeń czyrodzajów usług socjalnych, zadaniem pracownika jest wskazanieklientowi zasobów, które mogłyby zostać przez niego wykorzystane.Prowadzenie przypadku winno być działaniem elastycznym,uwzględniającym korygowanie diagnozy w celu uzyskania najlepszegoskutku, czyli właściwej rewalidacji.

Modele: psychospołeczny, funkcjonalny oraz modyfikacji zachowań

Model psychospołeczny

Model ten był pierwszym, jaki stworzono oraz użyto w pracysocjalnej. Psychologiczne korzenie owego modelu sięgają początkówlat 20-tych XX wieku, kiedy zastosowano zasady oraz teoriępsychoanalizy do zdominowanego przez socjologię podejścia do pracysocjalnej. Autorką tego modelu jest Mary Richmond.

Prace Gordon Hamilton oraz jej współpracowników doprowadziły doulepszenia tego modelu. Profesor Hamilton określiła swoją pracęjako "organiczne" podejście do pracy z przypadkiem. Uważała, żepomiędzy otoczeniem jednostki a samą jednostką zachodzą relacjeprzyczynowo-skutkowe, a nauki behawioralne oraz psychologia "ego",dostarczają potrzebnej podbudowy teoretycznej do wyjaśniania tychzwiązków oraz formułowania prawidłowej diagnozy przypadku, planupostępowania oraz dalszych działańterapeutyczno-resocjalizacyjnych.

Podejście psychospołeczne uwzględnia z jednej strony psychologicznąstrukturę człowieka, z drugiej natomiast społeczny kontekst życiadanej jednostki. Kontekst ten podczas pracy z przypadkiem powinienbyć szeroko postrzegany, więc powinien obejmować oprócz rodzinyrównież sąsiadów, przyjaciół, pracodawców oraz instytucje o lokalnym i globalnym wymiarze, a także różne instytucje państwowe.Terapia społeczna i psychoterapia to formy stosowane w celuzmobilizowania sił jednostki oraz otoczenia społecznego w celustworzenia dogodniejszych warunków rozwoju osobowości danejjednostki oraz realizowania się w otoczeniu społecznym.

Takie pojmowanie pracy socjalnej bliższe jest koncepcjom polskiejszkoły pedagogiki społecznej opracowanym w latach międzywojennychprzez Helenę Radlińską, która poddawała krytyce nazbytindywidualistyczny stosunek do pracy z przypadkiem prezentowanypierwotnie przez Mary Richmond, upatrując powodów ludzkich kłopotówżyciowych przede wszystkim w niewłaściwym układzie środowiska.Radlińska uważała, iż ludzie mogą zmienić warunki swej egzystencjipoprzez odwołanie się do swych doświadczeń, ale również środowiskalokalnego, jego instytucji oraz tradycji. Praca z przypadkiempowinna z jednej strony inspirować, edukować oraz stymulowaćjednostkę poprzez przekazywanie jej impulsu oraz wiedzy na tematkreowania siebie i kierowania własnym życiem, z drugiej zaśprzyczyniać się do zmiany warunków społecznych, albowiem to onemają decydujący wpływ na funkcjonalność lub dysfunkcję środowiska.

Model funkcjonalny

Model ten narodził się w latach 30-tych XX wieku w Szkole PracySocjalnej w Pensylwanii. Współtwórcami tego podejścia byli JessieTaft oraz Virginia Robinson.

W podejściu tym nacisk położono na zachodzące pomiędzy jednostką ajej otoczeniem relacje oraz na dynamiczne wykorzystywanie czasupodczas pracy z przypadkiem. Starano unikać kategoriidiagnostycznych (przyczyna-skutek), ponieważ miały one zwykleograniczoną przydatność dla praktyki pracy socjalnej. Ogromny wkładdo modelu funkcjonalnego miało zastosowanie w pracy socjalnejniektórych elementów psychologii, której autorem był Otto Rank.Była to pewna odmiana psychoanalizy, która przypisywała "ego"znacznie większy udział w funkcjonowaniu i rozwoju osobowości.

Podstawowymi założeniami kierunku były:

  1. Rozumienie ludzkiej natury w taki sposób, w jaki widzi jąpsychologia rozwojowa, skoncentrowane na akcentowaniu własnej roli,jaką jednostki odgrywają w rozwoju oraz dokonywaniu wyborów, atakże w nawiązywaniu takich stosunków z otoczeniem (w tym zpracownikiem socjalnym), które sprzyjają promowaniu samego siebie.

  1. traktowanie metody indywidualnego przypadku nie jak formępsychospołecznej pomocy jednostkom i rodzinom, ale jako metodęadministracji usługami społecznymi w taki sposób, aby wykorzystaćje w najlepszy możliwy sposób dla dobra społeczeństwa i jednostki

  1. Traktowanie case-worku jak procesu, podczas którego świadczeniaspołeczne oraz zasoby udostępniane są jednostce (pracownik socjalnyodpowiada w takim przypadku jedynie za kontrolowanie tego procesu,a nie za osiągnięcie pewnego, z góry określonego celu)

Podejście funkcjonalne akcentuje wartość instytucji społecznej wprzebiegu procesu zaspokajania potrzeb danej jednostki.Funkcjonalność instytucji pomocy społecznej w aspekcie problemówżyciowych klientów ukazuje kierunek rozwoju w rozumieniu kategoriipracy socjalnej. Zgodnie z tym modelem, rozwiązywanie problemówjednostek powinno odbywać się w ramach wyspecjalizowanych agencji,podejmujących określone działania pomocowe, dotyczące pewnej klasyzjawisk (przemocy, bezrobocia, samotnego rodzicielstwa). Środki,zadania oraz funkcje takiej agencji powinny być jasno sprecyzowanewraz z jednorodna ofertą socjalną. Osoba pracująca w takiejinstytucji powinna posiadać specjalistyczne umiejętności zokreślonej dziedziny, stając się częścią oferty danej instytucji.

Charakterystyczną cechą modelu funkcjonalnego jest tendencja dostosowania rozwiązań całościowych, usprawniających funkcjonowaniejednostki w środowisku, minimalizowanie wpływu pracownikasocjalnego na działania naprawcze podczas procesów pomocy, w którezaangażowane są określone agencje, w zależności od kryteriumfunkcjonalnego.

Model modyfikacji zachowań

Model ten rozwinięty został w pracy socjalnej w latach 60-tych,szczególnie przez Edwina Thomasa, w oparciu o założenia psychologiibehawioralnej.

Podejście to bazuje na efektach badań Ekinnera, Gantta, Eyesencka iinnych, przyjmując, że:

  1. zachowanie jednostki przypada głównie na sferę reakcji bądź działańoperacyjnych

  1. zachowanie zostało wyuczone w trakcie procesu wytwarzania odruchów,więc podlega temu samemu procesowi uczenia się (zachowanienormalne)

  1. zachowanie jednostki jest podatne na modyfikacje przez staranneużycie tego, co jest wiadome na temat uczenia się i modyfikacji

Praca z przypadkiem w odniesieniu się to tego modelu skupia się naróżnorodnych formach terapii, która wzmacnia pożądane oraz osłabianiepożądane zachowania a także zorientowana jest zadaniowo. Zmianazachowań oraz praca z problemem skupia się naokoło zadań bądźczynności problemowych będących efektem wspólnej pracy klienta ipracownika socjalnego. Zadanie może wyznaczyć ogólny kierunekdziałania klienta (np. poprawa kontaktów w rodzinie), bądźcharakteryzować zachowania dotyczące pewnych sytuacji (np.zatelefonowanie do żony i zawiadomienie jej o późniejszym terminiepowrotu do domu). Pracownik socjalny skupia swe wysiłki na pomocyklientowi w realizacji określonych zadań, wykorzystując do tegokombinację pewnych działań interwencyjnych - począwszy od rozwojuwewnętrznego aż do przekazania wzmacniających czynnikówzewnętrznych.

Zasady współpracy z klientem, odpowiedzialność etyczna.

  1. pracownik socjalny jest zobowiązany do poszanowania prawa klientado samostanowienia oraz jego godności osobistej

  1. pracownik socjalny zobowiązany jest do równoprawnego traktowaniapodopiecznych, bez względu na: płeć, wiek, orientację seksualną,stan cywilny, wyznanie, narodowość, stan zdrowia, przekonaniapolityczne, kolor skóry, rasę a także inne cechy osobiste ipreferencje

  1. pracownik socjalny winien uznać regułę spolegliwej opiekuńczościjako podstawę do określania kontaktów z klientem

  1. pracownik socjalny musi wykazywać się zaangażowaniem w pomaganiuklientowi, wkładać całą swoją wiedzę, kompetencje i umiejętnościzawodowe w rozwiązywanie jego życiowych trudności

  1. pracownik socjalny winien - odpowiednio do zdolności klienta -umacniać jego wysiłki w drodze do życiowego usamodzielnienia

  1. pracownik socjalny powinien udzielać klientowi wyczerpującychinformacji na temat świadczeń, którymi dysponuje dana instytucjapomocy

  1. pracownik socjalny zobowiązany jest do dokładnego informowaniaklienta w kwestii prawa do świadczeń oraz wynikających z niegozobowiązań

  1. pracownik socjalny powinien konsultować się ze zwierzchnikami iwspółpracownikami w sytuacjach, gdy wymaga tego interes klienta

  1. pracownik socjalny - w sytuacji gdy klient wyrazi zgodę - ma prawozaprzestania świadczenia pomocy w sytuacji, gdy wyczerpią sięprzewidziane prawnie świadczenia, albo gdy świadczenia te nie sądłużej potrzebne

  1. pracownik socjalny może zmienić formę udzielanej pomocy jeżelistwierdzi, że świadczenia wykorzystywane są niezgodnie z ichprzeznaczeniem

  1. pracownika socjalnego obowiązuje zachowanie w tajemnicy wszelkichinformacji dotyczących klienta, uzyskanych w toku wykonywanychczynności zawodowych

  1. pracownik socjalny może, nie uzyskując zgody klienta, ujawnićpoufne informacji w przypadku, gdy przemawiają ku temu istotnewzględy zawodowe

Diagnozowanie indywidualnego przypadku.

Procedura diagnozowania indywidualnego przypadku jest skomplikowanai obejmuje poszczególne fazy działania, określone w metodologiipracy z indywidualnym przypadkiem, analizując określone elementy.Opracowywanie diagnozy to nieustanne działania, w którą angażująsię pracownik oraz system kliencki podczas całego procesuudzielania pomocy. Pomimo ciągłości, diagnozowanie ulega zmianie wkolejnych fazach. Na etapie rozpoczynania interwencji, służy onawstępnemu rozpoznaniu sytuacji klienta oraz stwierdzeniu, czypoprosił o pomoc właściwą placówkę. W tym stadium najważniejsządecyzję stanowi dobór właściwego rodzaju pomocy, odpowiadającegoproblemom klienta, dlatego nie jest przydatne szczegółowe badaniedanych diagnostycznych. Najwłaściwsza jest tutaj strategiaprzesiewu, wymagająca dwóch kluczowych decyzji klienta:zadecydowania, jaki rodzaj problemu chce przerabiać orazzaakceptowania pomocy placówki. Dopiero po podjęciu powyższychdecyzji klient oraz pracownik socjalny mogą zacząć rozpatrywaćzgłaszany problem bardziej szczegółowo. Tutaj zaczyna się drugietap usług, w którym system kliencki i pracownik socjalny gromadząnajwięcej danych na temat bieżącej sytuacji klienta. Informacje tenależy zbierać w taki sposób, aby pracownik wraz z klientem moglipodjąć pozostałe istotne decyzje: ustalenie celu usługi oraz planudziałania prowadzącego do ich realizacji. Także w późniejszychetapach diagnozowania istotną rzeczą jest monitorowaniezastosowanej strategii oraz jej modyfikacji, gdy zaistnieje takapotrzeba. W końcowej fazie diagnoza staje się szczególnie ważna.Pracownik wraz z klientem oceniają rezultaty swojej pracy. Istotnejest tu również zaplanowanie późniejszego samodzielnego życiapodopiecznego, aby zmiany, które zachodziły podczas współpracypracownika i klienta nie zanikały. Istotę diagnozowania stanowigromadzenie danych, pracownicy socjalni zdobywają informacje natemat klientów i ich sytuacji w oparciu o bezpośrednie wywiady.Informacje gromadzone przy pomocy więcej niż tylko jednej metody(oraz z większej ilości źródeł) stwarzają większe szanse nauniknięcie zniekształcenia poglądów klienta. Pracownicy socjalniwykorzystują wiele metod gromadzenia informacji: przez wywiadybezpośrednie, tabelki, przy udziale tłumacza (kiedy barierą jestjęzyk) oraz listownie, gdy analfabetyzm klienta nie stanowiprzeszkody. Pracownicy socjalni powinni, oprócz zbieraniainformacji werbalnie, być dobrymi obserwatorami. Dane mogą byćgromadzone również przy pomocy kwestionariuszy. Najważniejszymźródłem danych zawsze jest system kliencki, gdyż klient będącośrodkiem problemów jest jednocześnie głównym źródłem informacji.Klient przekazuje informacje w zniekształconej postaci, a jednym zzadań pracownika socjalnego jest identyfikowanie zniekształceńwymagających kontroli. Ważne źródło informacji stanowią osoby zotoczenia klienta, orientujące się w jego problemach, jak krewni,sąsiedzi, przyjaciele czy współpracownicy. Klient dysponuje prawemdo kontrolowania informacji jakie są na jego temat gromadzone iujawniane. Informacje podzielić można na dwa zasadnicze typy:

Poprawne informacje dedukcyjne należy wesprzeć dowodami(obserwacja, fakty). Punkt wyjścia do diagnozy jednostki stanowiąjej funkcjonowanie oraz problemy społeczne. Aby zrozumieć, jakproblemy społeczne uwidaczniają się w życiu danej jednostki trzebazrozumieć, iż są one produktem dwóch głównych procesów oraz mogązostać scharakteryzowane jako zmiany zachodzące w jednostceludzkiej lub jako zmiany miejsc. Jednostka od urodzenia aż dośmierci podlega ciągłym zmianom i na każdym etapie swego życiapowinna utrzymywać równowagę pomiędzy nią samą a środowiskiem. Wwarunkach behawioralnych istnieje kilka modeli rozwojowychwyjaśniających systematyczne zmiany, które maję miejsce podczasrozwoju jednostki, przykładowo: model rozwoju poznawczego dzieci(Piagot), model rozwoju psychologicznego (Freud). Użytecznymsposobem definiowania rozwoju jest nieustający proces zmiennościról społecznych. We wczesnych latach swego życia człowiek uczy sięroli syna, córki, siostry lub brata, przyswajając jednocześnieszereg rój organizacyjnych i kulturowych. W późniejszym okresieujawniają się nowe role, niektóre związane są z płcią przeciwną(narzeczony, sympatia), jednocześnie dotychczasowe ulegają rewizji(rola syna, córki). W okresie wchodzenia w wiek dorosły pojawiająsię nowe role: rola rodzica, rola pracownika. W wieku dojrzałymnastępuje kolejna zmiana ról, jednostka dąży do podnoszenia swojejpozycji głównie w życiu zawodowym. W okresie później dorosłościmoże nastąpić odwrócenie roli rodzicielstwa, gdy jednostkizaczynają opiekować się swoimi rodzicami. Wiek starczy przynosikolejna zmianę ról, gdy jednostka traci swoją niezależność bądźstaje się bardziej zależna od swoich dorosłych dzieci. Każda zmianaroli życiowej oznacza stres towarzyszący temu procesowi, niektórezmiany ról, mogą powodować zakłócenia życia społecznego jednostki,gdyż nie zawsze odbywają się bez przeszkód. Powodów zakłóceń możebyć wiele:

Stres występuje nie tylko podczas pojawiających się zmian, alerównież podczas kontaktu jednostki z otaczającym ją środowiskiem.Aby jednostka mogła się rozwijać konieczna jest równowaga w trzechgłównych rodzajach wymiany:

Definicja metody grupowej.

A. Kamiński uważa, że metoda grupowa pracy socjalnej i wychowawczejto taki sposób organizowania pomocy (albo wychowania), gdziepracownik socjalny ma do dyspozycji zespół osób których łączywspólne zadanie. Pracownika z grupą łączy oprócz dialogu takżeumiejętność przewodzenia, przodowania oraz takiego działania nagrupę, by nad przebiegiem działań przez nią podejmowanych czuwaliwszyscy jej członkowie. Definicja ta akcentuje istotną rolępracownika socjalnego (pedagoga) w organizacji działań grupowych

Charles D. Garvin rozumienie pracy grupowej opiera na funkcjiprzewodzącego grupie. Lider grupy skupia swe działania na pomocyjej członkom w stworzeniu systemu wzajemnej pomocy. Według Garvinapodstawowym źródłem pomocy każdemu członkowi grupy są pozostałejednostki do niej należące, natomiast cel pracy grupowej stanowiprzyswojenie jednostce tej idei oraz uruchomienie w obrębie grupymechanizmów wzajemnej pomocy.

Praca grupowa stanowi metodę łagodzenia oraz eliminowania przeszkódw drodze do interakcji społecznej, a także osiąganie celówspołecznie pożądanych. G. Konopka uważa, iż cel pracy z grupąstanowi podnoszenie jakości życia jej członków. Praktyka pracy wgrupie pokazuje, że zazwyczaj nie ma podziałów pomiędzy grupą ajednostką oraz że jednostka realizuje poczucie swej wartości orazswój potencjał tylko poprzez uczestnictwo w grupie. Przezprzynależność do grupy jednostka zapewnia sobie poczuciebezpieczeństwa, oraz przejmuje odpowiedzialność za pozostałych jejczłonków w ramach interakcji grupowych. Grupa stanowicharakterystyczny kontekst odniesienia porównawczego, gdzie równieżmają miejsce procesy identyfikacji. Konopka podkreśla również, żepraca z grupą to podejście świadomie skierowane na bardziejdynamiczny rozwój jednostki w odniesieniu do grupy.

Pedagog (pracownik socjalny) pracujący w grupie, wykorzystuje swojąwiedzę na temat organizacji oraz funkcjonowania grupy jako całoścido wywierania wpływu na przystosowanie oraz funkcjonowaniejednostki. Oddziałując bezpośrednio na grupę, właściwie jąprowadząc i organizując, pracownik socjalny pośrednio oddziałuje naprzystosowanie i funkcjonowanie jednostki.

Typy grup w praktyce pracy grupowej.

Kamiński proponuje trzy rodzaje grup:

  1. grupy rozwojowo - wychowawcze - ich celem jest wspieranie rozwoju osobowości jednostek, mniej lubbardziej identyfikujących się z wartościami grupy oraz jej stylami.Grupy te kształtowane są poprzez pracę kulturalno-oświatowądorosłych i młodzieży (w klubach, domach kultury, związkach orazstowarzyszeniach społecznych)

  1. grupy rewalidacyjne - grupy te stosują pracę rozwojowo-wychowawczą w celu oddziaływaniana jednostki społeczne albo fizycznie niedostosowane w celuusprawnienia ich funkcjonowania społecznego. Specjalny rodzajpracy grupowej stanowi rozbijanie grup uznanych za szkodliwe, np.grup przestępczych

  1. grupy psychoterapeutyczne - ich zadanie to usprawnianie społecznego oraz psychicznegofunkcjonowania jednostek opierając się o techniki psychologiiklinicznej odnoszące się do lżejszych przypadków. Więc pracowniksocjalny, który specjalizuje się w tych metodach pracy grupowejmusi wykazywać się odpowiednią znajomością psychologii orazpraktyką z zakresu psychoterapii

C. Zastrow wyodrębnia następujące typy grup:

  1. grupy rekreacyjne - idea tych grup sprowadza się do organizowania zajęć dlaaktywności fizycznej i rozrywki. Powstają one spontanicznie, nieposiadając często przywódcy. Oprócz rekreacji drugą ich ważnąfunkcję stanowi profilaktyka, gdyż grupy te stanowią niejakoalternatywę dla grup ulicznych

  1. grupy umiejętności rekreacyjnych - posiadają bardziej stałą strukturę niż grupy wspomniane powyżej,z reguły posiadają formalnego przywódcę (trenera), realizującprecyzyjnie zdefiniowane cele (podnoszenie umiejętnościwarsztatowych czy sprawnościowych)

  1. grupy socjalizacyjne - nastawione są na kształtowanie zachowań jej członków w takisposób, aby były one powszechnie akceptowane. Celem tych grupy jestumacnianie wiary w siebie oraz zwiększanie zaradności życiowej.Społeczności te posiadają przywódców, którymi najczęściej sąpracownicy socjalni

  1. grupy terapeutyczne - celem tych grup jest doprowadzanie jednostek do przeanalizowaniaswoich problemów oraz wypracowania sposobów ich skutecznegorozwiązania. Grupy te wykorzystują wiele technikpsychoterapeutycznych. Atutem terapii odbywanej grupowo jest fakt,że terapeuta specjalista służy w danej chwili pomocą szerszemugronu osób potrzebujących niż w przypadku pracy indywidualnej

  1. grupy spotkaniowe - tak zwane T-grupy, pomagają w zwiększaniu świadomości swoichuczestników, członkowie poznają opinię innych jednostek na własnytemat w warunkach psychicznego bezpieczeństwa, zmieniają negatywnenastawienia do siebie, otoczenia i innych ludzi

  1. grupy edukacyjne - grupy te ukierunkowane są na gromadzenie wiedzy oraz poznawaniecoraz nowszych umiejętności. Prowadzenie takiej grupy wymaga sporejfachowości oraz specjalistycznej wiedzy na temat przedmiotuedukacji

  1. grupy problemowe oraz decyzyjne - posiadają dwojaki charakter

  1. jeżeli występują w pracy z klientem, służą rozwiązywaniukonkretnych problemów oraz podejmowaniu decyzji (np. dotyczącychzaspokajania potrzeb grupowych)

  1. w przypadku prac służb socjalnych mają za zadanie osiąganieokreślonych celów, np. opracowania programów socjalnych,poprawiania usług placówek

  1. grupy samopomocy - ideą tych grup jest pomaganie w rozwiązywaniu problemówspołecznych, psychologicznych, zdrowotnych, ekonomicznych itp.przez jednostki i dla jednostek przeżywających takie same problemy.Obecnie grupy samopomocowe stanowią istotny element w działaniuprofesjonalnych służb pomocowych.

Fazy pracy grupowej.

Praktyka pracy rewalidacyjnej i edukacyjnej wskazuje, iż bezwzględu na rodzaj grupy oraz podejścia, które stosujemy podczasnaszej działalności, dynamizm życia grupy oraz świadomego używaniametody grupowej skupia się na przynajmniej 4 etapach pracy:

Na każdym etapie maja miejsce techniki terapeutyczne oraz elementypracy socjalnej, które świadomie stosowane mogą służyć uzyskaniuzadowalających wyników w pracy grupowej.

1. Tworzeniegrupy - to etap, w którym jednostki mające różne oczekiwania ipotrzeby społeczne wchodzą do nie znanej sobie zwykle zbiorowościcelem utworzenia grupy. Nowi członkowie poszukują osób, z którymimogliby znaleźć wspólny język. Inne jednostki delikatnie badają,jak bardzo mogą zbliżyć się do innych osób i zaangażować w pracę zgrupą, mogą występować również początkowe, niczym nie uzasadnioneantypatie. Jeżeli grupę tworzą osoby mające ze sobą kontaktwcześniej (np. w pracy, w szkole) to następuje odtworzenieprzyjętych wcześniej więzów interpersonalnych, które mogąprzyczynić się do ułatwienia bądź utrudnienia integracji w grupieoraz realizacji jej celów. Występować mogą również pewne utrwalonewcześniej skłonności do zależności bądź podporządkowania się innym.

2. Umacnianie norm oraz struktury grupy - strukturę grupystanowi wzajemny układ pozycji, ról oraz funkcji, które zajmująposzczególni jej członkowie. Charakterystyka rozwoju grupy ukazuje,iż wspólne poznawanie się realizowane poprzez świadomie podejmowanedziałania prowadzi do stabilizacji norm oraz jej struktury.Kształtowanie się norm i struktury stanowi etap krytyczny dladalszego istnienia grupy oraz jej rozwoju i może stanowić oefektywności i realizacji grupowych celów. Z tego właśnie powoduliderzy grupowy winni w sposób świadomy podejmować działania:

Techniki pracy grupowej użyte w tej fazie do głównie sprawnakomunikacji: stosowanie informacji zwrotnych - umiejętnośćparafrazowania, poznawanie elementów werbalnej oraz niewerbalnejkomunikacji, dzielenie się odczuciami dotyczącymi wspólnierealizowanych spraw. Istotnym elementem jest również zorientowaniegrupy na dany problem, który ma zostać rozwiązany. Na tym etapiepracy grupowej zalecane jest stosowane trybu przypuszczającego,sformułować warunkowych, sygnalizujących pewną swobodę decyzyjnąoraz różnorodność wyborów.

3. Realizowanie celów grupowych - jest to najbardziejwydajna faza procesu grupowego, pomimo iż realizowanie celugrupowego ma początek znacznie wcześniej. W tej fazie uczestnicygrupy umieją już ze sobą współdziałać, rozumieją i znają sięwystarczająco dobrze, by zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwaoraz poczuć identyfikacje z grupą oraz przynależność do jejszeregów. Sytuacja ta sprzyja osiąganiu celu grupy, która powinnabyć wystarczająco samodzielna działając na zasadach odpowiedzialnejautonomii, zdolna do wytwarzania środków oraz ustalania granicswych własnych zmian. Cechę charakterystyczną stabilnej orazdemokratycznej grupy stanowi fakt, że zmiana postrzegana jest jakoszansa dla grupy a nie zagrożenie. Osiąganie celu grupowego zależynie od rodzaju grupy czy zadań, jakie ma wykonać, ale od ilości jejczłonków i umiejętności oraz wiedzy osoby prowadzącej grupę.Techniki pracy grupowej warunkowane są charakterem grupy.

4. Ocenianie wyników działalności grupy - stanowi stałyelement służący korygowaniu działań grupowych, jest również istotnedla grupy w chwili osiągania przez nią zakładanych rezultatów albow chwili konieczności zakończenia działań grupowych. Ocenę takanależy przeprowadzać nie tylko w formie ustnej, ale również napiśmie wykorzystując ankiety i kwestionariusze, tworzone specjalniew tym celu. Ocena powinna uwzględniać różnorodne aspektyfunkcjonowania grupy, a także ważne w aspekcie celu grupowegoniedociągnięcia i efekty. Zakres oraz wyniki oceny winny byćomówione ze wszystkimi członkami grupy.

W grupie szybko tworzą się mocne więzi emocjonalne, które są trudnedo zerwania, w wyniku tego może powstać swoiste uzależnienie odgrupy oraz strach przed odejściem z niej, dlatego też praca grupowapowinna przygotować swoich uczestników do rozstania z grupą.

Modele pracy grupowej.

Beulah Rothmen oraz Catherine P. Pappell podkreślają, że zadaniaoraz cele, które stoją przed grupą świadczą o wyborze danego modelupracy. Wyszczególniają one trzy główne modele:

1. Model celów społecznych - realizowany głównie przezgrupy, które służą pewnym celom społecznym, organizowanych zpowodów społecznie zdefiniowanych interesów. W modelu tympodejmowane są działania, zapewniające grupie zysk społeczny napoziomie lokalnej społeczności. W praktyce, model ten stosuje siędla rozwiązywania problemów dotyczących rozwoju społeczności orazich aktywnego funkcjonowania; celem zorganizowanych grup jestdziałalność profilaktyczna oraz kompensacyjna w stosunku dospołeczności żyjącej w zagrożonych dewiacją i patologią społecznąśrodowiskach (rodzinnych, rówieśniczych czy lokalnych). Przeprowadzane zajęcia mają charakter kreatywny, rekreacyjno -sportowy, rozwojowo - wychowawczy itp.

2. Model celów naprawczych - jest to model terapeutyczny(kliniczny), co oznacza, iż uczestnicy zajęć grupowych przejawiająpewne dewiacje czy patologie, mają określone problemy indywidualne,grupowe lub społeczne. Grupa pełni tutaj rolę pewnego czynnikazmian, natomiast prowadzący, stosując różne formy i technikiterapii, stara się ułatwić interakcje zachodzące pomiędzyposzczególnymi członkami grupy. Tego typu interwencja zorientowanajest na aktualnym stanie rzeczy, zajmując się problemami dysfunkcjiw grupie jak i w szerokim otoczeniu jednostki. Model celównaprawczych ma szerokie zastosowanie w przypadku instytucjinastawionych na resocjalizację oraz placówek wychowawczo-opiekuńczych, różnych poradniach specjalistycznych i rodzinnychjak również w ośrodkach terapeutycznych (np. dla uzależnionych);realizowany jest również w grupach rewalidacyjne,resocjalizacyjnych, socjalizacyjnych i terapeutycznych.

3. Model celów opartych na wzajemności - model ten służytak poszczególnym jednostkom jak i całemu społeczeństwu; jegopodstawowym założeniem jest to, iż każdą jednostkę można i należyzbadać, zrozumieć oraz leczyć (czyli resocjalizować) jedynie waspekcie poszczególnych systemów i podsystemów społecznych, którychjest ona uczestnikiem. W tym ujęciu, jednostka stanowi istotęukształtowaną oraz modyfikowaną w toku jej relacji i stosunków zpozostałymi jednostkami oraz instytucjami społecznymi. Punktwyjścia dla pracy stanowią więc tutaj wzajemne zależności pomiędzyjednostką a społeczeństwem, które stają się podstawą dlausprawniania jej funkcjonowania indywidualnego i społecznego.Zatem podstawę pracy w grupie stanowi tutaj wzajemny system pomocymający miejsce w grupie, który to nie jest zależny od problemuposiadanego przez członków grupy, ale stanowi on konieczny warunekdla jego rozwiązania. Model ten nie zakłada priorytetowych celówterapeutycznych, natomiast niezwykle istotne jest tutaj uruchomienie wzajemnych relacji w taki sposób, by powstał niezbędnydla wszystkich uczestników grupy system wsparcia. Model ten kładzieszczególny nacisk na zaangażowanie się pomoc oraz umacnianierelacji i więzi międzyludzkich, przy czym jednostka jest tutajrozpatrywana pod kątem przejawianej motywacji i zdolności dopostawy wzajemności. Główne zadanie osoby prowadzącej grupę stanowimediacja oraz umożliwianie zaspokajania potrzeb grupy jak iwzbudzanie jak największego zaangażowania jednostek w proceswzajemnej pomocy. Ten model pomocy stosuje się w różnego typustowarzyszeniach oraz klubach (szczególnie w grupach samopomocy).

Podstawowe zasady pracy grupowej po raz pierwszy zostałyzdefiniowane przez A. Kaiser:


Wyszukiwarka