Realizacja postanowien traktatowych (EWG)

T: REALIZACJA POSTANOWIEŃ TRAKTATOWYCH (EWG) I PODZIAŁ PROCESU INTEGRACJI NA ETAPY NA PODSTAWIE ZAAWANSOWANIA PROCESÓW INTEGRACYJNYCH.

  1. 1950-1956

  2. 1957-1984

  3. 1985-1992

  4. 1993-2002

  5. Od roku 2003

  1. Integracja rynkowa

  2. Integracja walutowa

  3. Integracja polityki gospodarczo-społecznej

  4. System instytucji głównych

ETAP II

  1. Integracja rynkowa

Utworzenie Unii Celnej stanowiło główny cel okresu przejściowego na okres 1958-1970. Unia Celna została potraktowana jako pierwszy ważny etap wprowadzania wspólnego rynku, a wspólny rynek to rynek 4 swobód. Unię Celną wprowadzono 1 VII 1968 roku w rezultacie trzech redukcji stawek celnych i cła przestały istnieć 1 VII 1968 roku, a więc 18 miesięcy przed terminem. Można wobec tego przyjąć założenie, że swoboda przepływu towarów zaczęła funkcjonować od tamtego czasu, ale inne bariery handlowe z wyjątkiem ceł i ograniczeń ilościowych istniały. Utworzenie Unii Celnej oznaczało także ustanowienie jednej wspólnej zewnętrznej taryfy celnej w handlu z krajami trzecimi. Ta wspólna taryfa zastąpiła wcześniej obowiązujące narodowe taryfy celne. Ta zmiana odbyła się na zasadzie przyjęcia taryf celnych na poszczególne towary na podstawie średnich arytmetycznych taryf celnych narodowych. Przy takiej metodzie bez uwzględnienia wartości przepływów handlowych może dojść do pogorszenia warunków handlu z krajami Unii Celnej, dla tych krajów trzecich, które są ważnymi eksporterami i rynki krajów utworzyły Unię Celną są dla nich priorytetowe. Tak się stało w przypadku Unii Celnej EWG. Głównym eksporterem do krajów Europy Zachodniej były USA i w wielu przypadkach taryfy celne po wprowadzeniu jednej wspólnej zewnętrznej taryfy celnej na granicach Unii Celnej (6 krajów) cła i opłaty celne wzrosły. Dlatego doszło między EWG i USA do konfliktów handlowych. Te konflikty miały także związek ze wspólną polityką rolną EWG, ponieważ do zasad tej polityki należały m.in. wysoka ochrona, duże uszczelnienie granic przed importem produkcji rolno-spożywczej z krajów trzecich na rynek EWG oraz subsydiowanie eksportu tych produkcji z krajów EWG na inne rynki. Subsydiowanie produktu powodowało, że producenci rolni z EWG mogli sprzedawać zagranicą po niskich cenach, ponieważ otrzymywali rekompensaty w postaci subsydiów z tytułu obniżenia cen.

Dlaczego Unia Celna została tak łatwo wprowadzona przed terminem?

Bo wszystkie kraje, cała szóstka była tym zainteresowana, gdyż utrzymywał się wysoki i stabilny wzrost gospodarczy i w związku z tym wysoki popyt a zatem towary można było łatwo sprzedać i wtedy kraje są zainteresowane zwiększaniem otwartości handlowej. Wskutek takiej polityki handlowej prowadzącej do Unii Celnej rosły wzajemne obroty handlowe pomiędzy krajami EWG. Był to dodatkowy czynnik podwyższający tempo wzrostu PKB. Z badań wynika, że w latach 60. wzajemne obroty handlowe w ramach EWG ,czyli tzw. handel intra EWG wzrósł około trzykrotnie. Natomiast, jeśli całkowity eksport EWG w latach 60. przyjmiemy za 100% to udział eksportu intra EWG w całkowitym eksporcie ugrupowania w roku 1960 wyniósł o 35% a w roku 1970 wzrósł do 49%. Tempo wzrostu PKB było stymulowane przez wzrost obrotów handlowych (intra EWG) i obliczono, że w latach 1953-1973 efekt tej stymulacji oszacowano na 1/3 punktu% rocznie. Natomiast średnie roczne tempo wzrostu PKB w latach 1960-1970 wyniosło 5,5% i było wyższe niż średnie tempo światowe o 0,5%. Wysoki wzrost gospodarczy i czynniki, które przyczyniały się do tak wys. wzrostu oprócz Unii Celnej były:

W tamtym okresie tempo wzrostu PKB w Europie było w większym stopniu niż w USA spowodowane wzrostem wydajności pracy, ponieważ wyższe tempo wzrostu wydajności pracy zapewnia rozwój przemysłu, a w USA rozwijały się wtedy w większym stopniu usługi, które nie zapewniają tak wysokiego tempa wzrostu wydajności pracy jak przemysł, ale nie znaczy to, że gospodarczo USA było w gorszej sytuacji, choć od połowy lat 60. rzeczywiście ta sytuacja w USA się pogarszała, to jednak rozwój sektora usług należy uznać za wyższy etap rozwoju gospodarczego.

Podsumowując, integrację rynkową w EWG do lat 70. należy podkreślić, że wprowadzanie wspólnego rynku w sferze przepływu towarów przebiegało wyjątkowo pomyślnie, ale też warunki gospodarcze temu sprzyjały.

Jakie były osiągnięcia w zakresie liberalizacji przepływów kapitałowych?

Osiągnięto pewien postęp na początku lat 60. wprowadzając podstawy prawne w 1962 r. zwłaszcza w odniesieniu do trzech form przepływu kapitału. Liberalizacją bezwarunkową czyli zniesienie restrykcji w stosunku do zagranicznych inwestycji bezpośrednich w stosunku do przepływów finansowych towarzyszącym transakcjom handlowym pomiędzy krajami członkowskimi i w stosunku do operacji papierami wartościowymi notowanymi na giełdach papierów wartościowych. Natomiast pozostałe formy przepływu kapitału objęte były liberalizacją warunkową czyli trzeba było podjąć działania w celu uzyskania zezwolenia. W 1968 roku wprowadzono też rozporządzenie na podstawie którego mogli się przemieszczać na obszarze EWG pracownicy wraz z rodzinami, ale podkreślenia wymaga fakt, że sytuacja na rynku pracy była dobra, bezrobocie w zasadzie wówczas nie istniało i napływ pracowników następował przede wszystkim z krajów biedniejszych jak Hiszpania, Turcja, Grecja, Jugosławia, które nie należały do EWG. Natomiast w EWG migracje objęły wówczas Płd. Włochy i migracje charakter przygraniczny i nie było konieczne zmiana miejsca zamieszkania. Najbardziej intensywna migracja odbywała się na granicach Niemiec, Holandii. Belgii i Francji. W związku z tym osiągnięto sukces przepływu osób, kapitału oraz min. sukces transportu.

Podsumowując całościowo integrację rynkową do lat 70. można przyjąć, że wprowadzenie wspólnego rynku było zaawansowane.

  1. Integracja walutowa

Nie było efektów w obszarze integracji walutowej (realnych), ponieważ nie zakładano tej integracji w Traktacie Rzymskim o EWG, gdyż gdy ten traktat był podpisywany rozliczenia międzynarodowa odbywały się zgodnie z ładem walutowym ustanowionym w 1944 roku na konferencji w Bretton Woods. Dolar był pieniądzem międzynarodowym, kursy innych walut były ustanowione w stosunku do dolara a kraje, które przystąpiły do tego układu miały obowiązek stabilizowania swoich walut w przypadku gdy kursy ich walut na rynku odchylały się +/- 1% od progu marży wahań oficjalnie przyjęty w tym przedziale. Tamten system tworzył warunki do rozwoju wymiany handlowej minimalizując ryzyko kursowe, dlatego nie przewidywano w połowie lat 50. integracji walutowej w EWG.

Natomiast po upływie ponad 10 lat sytuacja pod tym względem zmieniła się zasadniczo gdy 1 i 2 grudnia 1969 roku w Hadze szefowie państw i rządów 6-stki EWG spotkali się po to, by ocenić efekty okresu przejściowego w funkcjonowaniu EWG to upadał już system z Bretton Woods. Dolar był walutą niestabilną, USA nie zależało na tym by dalej podnieść wartość dolara, korzystniej było dla USA gdy dolar tracił nadal na wartości, bo eksport USA był bardziej konkurencyjny. Nie było więc komu bronić stabilizacji z Bretton Woods gdy same USA … i w takiej sytuacji Francja w Hadze przedstawiła propozycję utworzenia własnego systemu walutowego i dążenia do wprowadzenia własnej europejskiej waluty, czyli propozycję wprowadzenia Unii Walutowej, więc oficjalnie po raz 1. na najwyższym szczeblu przywódcy krajów EWG odbyła się dyskusja w sprawie Unii Walutowej, ponieważ przedmiotem obrad wtedy były także perspektywy rozwoju integracji europejskiej czyli plany na kolejną dekadę.

Przeciwnikiem wspólnej waluty były Niemcy, ponieważ po pierwsze marka była wówczas drugą walutą świata, ale miała przewagę nad dolarem pod względem stabilności. Gospodarka RFN była drugą gospodarką świata pod względem przewagi konkurencyjne i pierwszą gospodarką w Europie pod względem potencjału i efektywności. Oczywiście cele narodowe w polityce ekonomicznej Niemiec były najważniejsze czyli Unia Walutowa wtedy nie odpowiadała, ale Niemcy tej argumentacji nie używały. Argumentacja była ściśle związana z poziomem zaawansowania integracji europejskiej a to zaawansowanie było względnie niskie, bo EWG była tylko Unią Celną. Dlatego minister gospodarki Niemiec (Schiller) jako barierę, kontrargument przeciwko Unii Walutowej wskazał niski poziom integracji gospodarczej, czyli brak wspólnotowej polityki gospodarczej a nawet niski poziom/ stopień jej koordynacji oraz niską współzależność gospodarczych państw członkowskich. Systemy gospodarcze tych państw też różniły się. Niemniej konferencja w Hadze zakończyła się częściowym sukcesem Francji, bo integracja walutowa została wprowadzona do planu integracji europejskiej i uzgodniono powołanie Specjalnej Grupy Eksperckiej w celu przygotowania planu wprowadzania Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW).

  1. Integracja polityki gospodarczo-społecznej

Polega na przenoszeniu uprawnień do określonego zakresu tej polityki, jej celów, zasad i środków jej realizacji na poziom ugrupowania co oznacza równocześnie ograniczenie uprawnień w zaskresie realizacji tej polityki w krajach członkowskich

Efekty integracji tej polityki do 1970 roku:

Podsumowując, w latach 60. zdecydowanie integrację w obszarze polityki gospodarczej zdominowała polityka rolna.

  1. System instytucji głównych

Zarządzanie na poziomie ugrupowania.

  1. Podstawą systemu instytucji głównych były instytucje utworzone dla EWWiS, którymi były:

  1. Utworzenie EWG i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej i dla tych 2 wspólnot utworzono odrębne organy zarządczo- wychowawcze czyli Komisję EWG i Komisję EWEA i odrębne rady szczebla ministerialnego, czyli Radę Ministrów EWG i Radę Ministrów EWEA. Wspólne zgromadzenie przekształcone w Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne objęło swoją działalnością 3 wspólnoty a od 1962 r. funkcjonowało też jako Parlament Europejski. Trybunał Europejski objął swoją działalnością 3 wspólnoty

  2. W 1965 roku została przeprowadzona reforma instytucji głównych w celu ujednolicenia systemu większej użytelności uprawnień, zmniejszenia biurokracji i stworzenia lepszych warunków do współpracy pomiędzy nimi. Podstawą tych zmian „ traktat o fuzji” niektórych instytucji głównych. Na podstawie tego traktatu połączono Wysoką Władzę EWWiS, Komisję EWG i Komisję EWEA w jedną instytucję- Komisję Wspólnot Europejskich. Analogicznie 3 rady ministerialne połączono w jedną ustanowioną Radę Ministrów Wspólnot Europejskich. „Traktat o fuzji” wszedł w życie 1 VII 1967 r.

c.d. wykładu: Okres 1970-1984 w ramach etapu II

  1. Efekty integracji rynkowej w latach 60.- Unia Celna

  2. Efekty integracji walutowej- W 1969 r. odbyła się dyskusja w Hadze nad przyspieszeniem integracji walutowej i kontrowersje między Francja i RFN, ponieważ Unii Walutowej chciała Francja natomiast RFN nie była zainteresowana przyspieszeniem integracji walutowej, ani też wprowadzeniem wspólnej waluty, gdy marka niemiecka stawała się 2. walutą światową pod względem jej zastosowania w transakcjach w handlu międzynarodowym i w operacjach na rynku finansowym. Praktycznych efektów integracji walutowej do końca lat 60. nie było.

  3. Rozwój wspólnej/ wspólnotowej polityki gospodarczo-społecznej: Wprowadzono wspólną politykę rolną (1962), wspólną politykę handlową zewnętrzną (1970), wspólne reguły konkurencji na wspólnym rynku (1962 i dalsze lata). Nie wprowadzono wspólnej polityki transportowej.

LATA 1970-1985

  1. Integracja rynkowa

Podział etapu na dwa okresy jest podyktowany tym, że lata 60. traktowano jako etap przejściowy w funkcjonowaniu EWG oraz dlatego, że w latach 70. sytuacja gospodarcza w Europie i na świecie zasadniczo się zmieniła w stosunku do lat 60.

UWAGA: W latach 70. sytuacja gospodarcza i seria kryzysów nie sprzyjały integracji europejskiej, ale przede wszystkim integracji rynkowej, czyli swobodzie przepływu towaru, usług, kapitału i osób. Zmiana sytuacji polegała na:

  1. Upadek systemu walutowego z Bretton Woods, gdy prezydent Nixon zawiesił wymienialność dolarów na złoto i tym samym zawiesił główną zasadę systemu dolarowo-złotego. Ostatecznie systemu z Bretton Woods upadł w 1973 roku, gdy nastąpiło przejście do płynnych (rynkowych) kursów walutowych.

Jakie były skutki upadku systemu z Bretton Woods?

  1. duże wahania kursów walutowych na rynkach walutowych i wzrost ryzyka kursowego co pogarszało warunki prowadzenia biznesu międzynarodowego czyli transakcji handlowych, finansowych, inwestycyjnych itp.

  2. zmiana warunków przeprowadzenia transakcji handlowych a konkretnie wahania kursowe prowadziły do zmian w przewadze konkurencyjnej w eksporcie a ściśle biorąc konkurencyjności cenowej z tytułu aprecjacji i deprecjacji waluty.

  3. doszło do ogólnej destabilizacji walutowej na świecie

  4. Ta destabilizacja walutowa miała pożądane skutki dla handlu wzajemnego w EWG, ponieważ wahania kursowe obejmowały także waluty europejskie i ryzyko kursowe oraz zmieniająca się konkurencyjność z tym związana stanowiły poważną barierę w dalszym rozwoju wzajemnego handlu.

  1. W 1974 roku doszło do czterokrotnego wzrostu cen arabskiej ropy naftowej w stosunku do roku poprzedniego. Kraje EWG były poważnymi importerami tej ropy. Był to największy kryzys energetyczny na świecie po II Wojnie Światowej. Skutki tego kryzysu:

    • wzrost cen innych surowców

    • wzrost kosztów transportu

    • wzrost kosztów i cen produktów finalnych

    • wzrost stopy inflacji, która w większości krajów przewyższała 10% rocznie a w Wlk. Brytanii osiągnęła nawet 24%. Rozwijająca się inflacja pogłębiała wahania kursów walutowych

  2. W 1974 roku rozpoczęła się również recesja gospodarcza, która trwała mniej więcej dwa lata a w jej następstwie ożywienie gospodarcze było słabe i na dodatek w dalszym ciągu utrzymywała się wysoka inflacja w drugiej połowie lat 70. Dlatego pojawiło się pojęcie stagflacji co oznaczało wysoką inflację w warunkach słabego wzrostu PKB.

  3. W 1979 roku doszło do ponownego wzrostu cen ropy naftowej tym razem o 130% co utrwaliło inflację i dalszym jego skutkiem była recesja gospodarcza w latach 1980-1983.

Jak ta sytuacja lat 70. wpłynęła na integrację rynkową w EWG?

Jeżeli jest recesja i słaba koniunktura gospodarcza to w rezultacie niskiego popytu kraje zaczynają prowadzić ochrony rynków krajowych przed importem. Ponadto kraje starają się stymulować wzrost gospodarczy i popyt za pomocą obniżenia stóp procentowych i wzrostu podaży pieniądza (polityka pieniężna), za pomocą zwiększonych wydatków budżetowych na inwestycje (polityka fiskalna). W EWG była już Unia Celna. Co mogły zrobić w takiej sytuacji kraje członkowskie, aby chronić własne rynki dla własnych producentów? Zaczęły wprowadzać bariery pozataryfowe, czyli inne niż cła. Zaczęły subsydiować eksport i takie ograniczenia w handlu wzajemnym stanowiły poważną barierę w integracji rynków, czyli zamiast rozwijania 4 swobód na wspólnym rynku zaczęto te swobody hamować. Wprowadzanie pozataryfowych barier handlowych oznaczało dezintegrację rynków. Z powodu kryzysu i dekoniunktury spadało zatrudnienie i rosło bezrobocie. W latach 70. pojawiły się klauzury ochronne w sytuacji gdy rosło bezrobocie, wtedy kraje mogły wprowadzać ograniczenia napływu imigrantów pod warunkiem, że udowodniły pogarszającą się sytuację na rynku pracy.

Podsumowując, w latach 70. doszło do odrodzenia się protekcjonizmu w handlu, generalnie na świecie, w tym także w EWG, dlatego uważa się, że lata 70. i pierwsza połowa 80 były stracone z punktu widzenia postępu w integracji rynkowej.

  1. Integracja walutowa

  1. Dyskusja nad przyspieszeniem integracji walutowej w Hadze (1969) doprowadziła do uogólnienia powołania „specjalnej grupy eksperckiej” w celu przygotowania raportu oceniającego możliwości wprowadzania Unii Gospodarczej i Walutowej w EWG oraz przygotowania projektu takiej Unii, a także zasad wprowadzania jej w życie. Ta grupa ekspercka rozpoczęła pracę w marcu 1970 roku pod kierunkiem premiera Luksemburga- Pierra Wernera. W październiku 1970 został opublikowany raport Wernera w którym przedstawiono projekt unii gospodarczo-walutowej możliwej do wprowadzenia w ciągu 10 lat.

!PLAN WERNERA (1970)!

  1. Centrum Decyzyjne Polityki Ekonomicznej kontrolowane przez Parlament Europejski

  2. System banków centralnych

Instytucje te powinny posiadać odpowiednie uprawnienia i współpracować ze sobą na rzecz realizacji tych samych celów.

Skoro oficjalnie zaczęto Plan Wernera wprowadzać to czy osiągnięto w tym procesie jakieś efekty?

Można powiedzieć, że tak. Takim efektem było wprowadzenie „ węża walutowego w tunelu” w IV 1972 r. jako instrumentu stabilizacji kursów walutowych, ale kraje zostały zobowiązane do utrzymywania stałych kursów walutowych i interweniowania na rynku walutowym w przypadku gdy kurs rynkowy waluty przekroczył ustalony próg wahań pomiędzy walutami krajów EWG +/- 1,125%. W rozchwianym rynku walutowym lat 70. stabilizowanie kursów na rynku przy tak wąskiej dopuszczalnej marży wahań dla większości krajów EWG było nierealne. Dlatego słabsze waluty wypadały z węża po przekroczeniu marży wahań. Był to frank francuski i lir włoski.

Co to był tunel?

To była marża wahań ustalona dla walut EWG wobec dolara amerykańskiego i wynosiła ona +/- 2,25%. Ten tunel przestał istnieć w 1973 roku gdy nastąpiło przejście do polityki płynnych kursów walutowych. Formalnie wąż walutowy funkcjonował do czasu utworzenia Europejskiego Systemu Walut, ale generalnie nie sprawdził się jako instrument stabilizacji kursów walutowych krajów EWG. Niemniej 5 walut funkcjonowało w „wężu” cały czas: marka niemiecka (RFN), gulden holenderski, korona duńska, frank belgijski, frank luksemburski. W „wężu” funkcjonowały te waluty, które były ściśle związane z marką RFN, ponieważ kraje były powiązane z RFN handlowo i te powiązane handlowo kraje wprowadziły taką politykę monetarną, aby stabilizować swoje waluty. Natomiast Francja, Włochy i Wlk. Brytania nie prowadziły polityki monetarnej tzn. twardej, rygorystycznej, która prowadzi do stabilizacji walut. Dlatego kraje jak gdyby podzieliły się na dwa bloki: francuski i niemiecki. Blok niemiecki- polityka twarda, wyższe stopy procentowe, ograniczona podaż pieniądza Blok francuski- polityka niższych stóp procentowych, większa podaż pieniądza, polityczna stymulacja popytu i wzrostu PKB.

T: Najważniejszym efektem integracji walutowej w latach 1970-1985 było utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego.

  1. Elementy Europejskiego Systemu Walutowego

  1. Mechanizm kursowy określający stabilizowanie kursów walut krajów członkowskich z dopuszczalną marżą wahań kursów rynkowych w przedziale +/- 2,25%, czyli kraj członkowski miał obowiązek interweniowania na rynku walutowym w przypadku, gdy kurs waluty tego kraju na rynku walutowym przekraczał granicę możliwych odchyleń. W przypadku deprecjacji -2,25%, aprecjacji +2,25%. W przypadku Włoch marża wahań kursów rynkowych była szersza +/- 6%, czyli lir na rynku walutowym mógł odchylać się w większym/ szerszym paśmie wahań.

Dlaczego Włochy otrzymały inny próg wahań?

We Włoszech była wyższa inflacja i dlatego zakres wahań kursu lira na rynku był szerszy. Włochy nie byłyby w stanie ustabilizować swojej waluty w przedziale marży wahań +/- 2,25%. W zasadzie mechanizm kursowy pozostał taki sam jak w „wężu walutowym”, czyli jego podstawą były stałe kursy walutowe, ale rozszerzono możliwość czyli marżę wahań (dopuszczalnych) kursów na rynku walutowym.

  1. Ustanowiono europejską jednostkę walutową (ECU), której wartość była określana na podstawie koszyka walut narodowych. Była to waluta umowna ( ewidencyjna, rozrachunkowa), nigdy jej nie wyemitowano i istniała do czasu wprowadzenia euro.

  2. Utworzono system interwencyjno-kredytowych banków centralnych w celu wspomagania krajów słabszych. Polegał on na tym, że np. kraj A posiadający deficyt handlowy w wymianie z krajem B miał uruchomioną linię kredytową w banku centralnym kraju B. Jeżeli kraj ma długookresowe problemy z równowagą bilansu płatniczego i handlowego to jego waluta słabnie, bo zmniejsza się na rynku walutowym na nią popyt, rośnie nadwyżka podaży waluty nad popytem i spada cena tej waluty (kurs walutowy)

  3. Wprowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych w której obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji walut. Ta jednomyślność była ważna, ponieważ zmiany kursowe wpływają na konkurencyjność w handlu i jeżeli wszystkie kraje akceptowały zmiany kursów walutowych to oznaczało, że nie ponosiły strat w handlu a przynajmniej oceniały, że nie poniosą tych strat z tytułu zmian kursowych. Wspólna polityka tzw. polityka dostosowań- realignments.

  4. Elementem ESW był także wzmocniony finansowo Europejski Fundusz Współpracy Walutowy utworzony wcześniej dla potrzeb „węża walutowego” (1973) w celu wspomagania interwencji krajów na rynku walutowym w dążeniu do stabilizacji swoich walut.

Z analizy tych elementów wynika, że Europejski System Walutowy był wzorowany na systemie walutowym z Bretton Woods, ponieważ przyjęto jako podstawę ESW stałe kursy walutowe z marżą wahań, wprowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych i zastosowano finansową pomoc dla krajów mających problemy z równowagą zewnętrzną.

  1. FUNKCJE ECU W ESW

Wartość ECU została określona w dniu 13 III 1979 r. i w skład koszyka wchodziły waluty narodowe a waga tych walut określono na podstawie potencjału gospodarczego krajów mierzonego w PKB (PKB kraju/ (dzielone przez) PKB wspólnoty) i na podstawie udziału obrotów handlowych kraju w obrotach wspólnoty.

Politykę pieniężną w zasadzie dyktował Bank Centralny RFN.

Priorytetem polityki pieniężnej Bundesbanku była walka z inflacją i na początku kraje, które miały inne cele w polityce pieniężnej nie akceptowały polityki Bundesbanku. Dążyły do stosowania polityki pieniężnej jako instrumentu wspierania wzrostu gospodarczego. I taka była postawa Francji, ale ostatecznie Francja musiała dostosować się do polityki banku centralnego RFN. Właśnie lata 1978-1983 uważane są za okres powstawania i stabilizowania się systemu. W tym okresie przeprowadzono wiele dostosowań kursowych, czyli dewaluacji walut słabszych. Stabilizacja ESW nastąpiła po 1983 roku.

Podsumowując, w okresie 1970-1985 za największe osiągnięcie w procesie integracji europejskiej należy uznać powstanie Europejskiego Systemu Walutowego i to osiągnięcie nie pozostało bez wpływu na dalszy proces integracji walutowej, czyli utworzenie ESW ułatwiło wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej. Kilka lat wcześniej bowiem kraje osiągnęły stabilność walutową i zaawansowany poziom koordynacji polityki pieniężnej. Przede wszystkim dotyczy to uzgodnień stóp procentowych.

  1. Ocena integracji w dziedzinie polityki gospodarczo-społecznej.

Czy można stwierdzić, że w latach 70. i w pierwszej połowie lat 80. uzyskano znaczący postęp w delegowaniu uprawnień do prowadzenia polityki ekonomicznej i społecznej, do instytucji wspólnotowych? Czyli innymi słowy do rozwoju polityki?

Umocniła się wspólna polityka rolna, rosło znaczenie zewnętrznej polityki handlowej, ale nie w takim stopniu jak zakładały to założenia traktatu o EWG, ponieważ sam proces integracji rynkowej został zahamowany i to rzutowało również na zewnętrzną politykę handlową, aczkolwiek z drugiej strony wprowadzenie Unii Celnej w 1968 roku przesądziło o konieczności zmiany umów handlowych z bilateralnych na umowy konkretnych krajów trzecich lub grup krajów trzecich ze wspólnotą europejską. Dwustronne umowy krajów członkowskich przestały istnieć. Stworzono podstawy wspólnotowej polityki w innych dziedzinach polityki tj. :

Wprowadzono instrument wspierający/ zmniejszający dysproporcje regionalne w gospodarce jakim był Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (1975 r.) a przyjęcie wspólnot Irlandii, Danii i Wlk. Brytanii spowodowało wzmocnienie głosu Włoch, które od początku były zainteresowane wprowadzeniem wspólnotowej polityki regionalnej. Rozszerzenie zakresu w dziedzinie polityki ekonomicznej nie oznaczało jednak kształtowania zasad, określania celów i instrumentów tej polityki na poziomie wspólnoty. W dalszym ciągu realizacja polityki ekonomicznej pozostawała w gestii krajów członkowskich. Można powiedzieć, że stworzone zostały tylko podstawy, możliwość dalszego rozwoju tej polityki w przyszłości.

Wniosek ogólny: Poza utworzeniem ESW, proces integracji europejskiej w latach 1970-1985 charakteryzowała stagnacja a zwłaszcza w obszarze rynków. Można było też zauważyć zjawisko dezintegracji.

ETAP III

Dominacja procesów integracji europejskiej w latach 1985-1992.

Uwagi ogólne:

  1. Oceniając osiągnięcie UE w procesie budowania systemu gospodarczego ugrupowania należy podkreślić, że utworzenie Jednolitego Rynku Europejskiego (1992) miało zasadniczy wpływ na możliwość przyjścia i realizacji kolejnego projektu jakim była Unia Gospodarcza i Walutowa co rozpoczęło się pod koniec lat 80.

  2. Przyspieszenie integracji rynkowej i walutowej wymusiło również wprowadzenie przynajmniej w niektórych dziedzinach centralnej polityki, centralizację polityki na poziomie ugrupowania np. polityka pieniężna/

  1. Przebieg integracji rynkowej

W roku 1983 opublikowany został raport „ W kierunku odbudowy gospodarczej Europy”. Autorzy tego raportu wskazali słabości gospodarki generalnie europejskie w tym zwłaszcza gospodarek krajów EWG w stosunku do najważniejszych konkurentów, czyli USA i Japonii. Za takie słabości uznano:

Wskazano również, że najważniejszym niebezpieczeństwem dla gospodarki Europy była systematyczna utrata udziału w rynkach światowych produktów technologicznie zaawansowanych i przy równoczesnym wzroście udziału w rynkach światowych produktów tradycyjnych, co oznaczał, że konkurencyjność przedsiębiorstw europejskich spadała. W tym raporcie zawarte zostały także oceny integracji w ramach wspólnoty i podkreślano, że jednym z czynników spadku przewagi konkurencyjnej jest brak wspólnego rynku i istnienie barier:

Autorzy tego raportu uznali, że należy zmianę przeprowadzić (?) poprzez dopuszczanie dostawców z innych krajów. Prawdopodobnie pomysłodawcy objęcia zamówień publicznych regułami wspólnego rynku nie przewidzieli takich wypaczeń do jakich doszło w praktyce. Wcale to nie znaczy, iż następują oszczędności w cenach publicznych. Przeciwnie, zakupy są realizowane po wyższych cenach niż gdyby istniała.

T: PROCES REALIZACJI JRE (1992) I OCENA INTEGRACJI RYNKOWEJ

  1. Integracja rynkowa

Ponieważ proces wprowadzenia wspólnego rynku istotnie opóźniał się a przyczyną była sytuacja z początku lat 70. i 80. i wraz z tym odrodził się protekcjonizm, który był stosowany przez kraje członkowskie EWG wzajemnie wobec siebie.

Projekt JRE został przedstawiony w „Białej Księdze” przygotowanej przez zespół komisji wspólnot europejskich i przedstawiony do akceptacji oraz do decyzji Rady Ministrów w 1985 r. Istota projektu polegała na tym, że przygotowano listę działań legislacyjnych. Z 300 przyjęto 283 pozycje legislacyjne i wprowadzanie w życie dyrektyw stanowiło podstawę przyspieszonej liberalizacji przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Przyjęty został harmonogram wprowadzenia w życie dyrektyw czyli usuwania barier wciąż utrudniających przepływ 4 wyżej wymienionych rzeczy. Osiągnięto Unię Celną, czyli nie było barier celnych, ale były techniczne i regulacyjne. Tzn. że kraje członkowskie w celu ograniczania importu w tym także z innych krajów EWG wprowadzały standardy techniczne określając w taki sposób parametry techniczne, by części zamienne były przedstawieniem obrotu tylko na rynku krajowym. Takie zjawisko powodowało duże ograniczenia w wymianie towarowej EWG.

Bariery regulacyjne- wynikające z przepisów narodowych, dokładnie określające jakie wymogi powinny spełniać towary, by mogły być przedstawione obroty na rynku danego kraju/by mogły być dopuszczone na rynek danego kraju. Im więcej przepisów tym więcej ograniczeń dla importu z innych krajów.

POLITYKA KONKURENCJI

Polityka konkurencji w EWG nabrała większego znaczenia właśnie od lat 80. Ma ona na celu zapewnienie w tym także w sposób sformalizowany, poprzez stworzenie odpowiednich przepisów prawnych. Miała na celu zapewnienie równych szans na wspólnym rynku ugrupowania. Prawo handlowe było intensywnie rozwijane od połowy lat 80. w celu wyeliminowania czynników ograniczających konkurencję jak np. udzielanie pomocy państwowym przedsiębiorcom jak np. zawieranie porozumień i związków monopolistycznych i prawo działało tak, że KWE (Komisja Wspólnot Europejskich) kontrolowania struktur rynku poprzez udzielania zezwolenia na dokonanie fuzji przedsiębiorstw, czyli jeżeli Komisja Europejska nie udzieliła zezwolenia to przedsiębiorstwa nie miały prawa się połączyć.

W jakiej sytuacji Komisja mogła odmówić fuzji przedsiębiorstw?

Gdyby fuzja spowodowała tej grupy przedsiębiorstw, taki wzrost podaży rynkowej takiego produktu, że Komisja oceniłaby to jako zagrożenie pozycji rynkowej mniejszych przedsiębiorstw. Domowe przedsiębiorstwo jest w stanie kontrolować rynek i ustalać ceny.

Rola polityki konkurencji wspomagała wolną konkurencję w celu zwiększenia efektywności funkcjonowania na tym rynku przedsiębiorstw.

Jednolity Akt Europejski (1986)- wszedł w życie 1 VII 1987 r.

To było pierwsze źródło prawa wspólnotowego od czasu podpisania Traktatu Rzymskiego, które modyfikowało ten traktat, wprowadzało zmiany, ułatwiało to także wprowadzanie dyrektyw przewidzianych JRE (eliminujących bariery rynkowe). JAE miał także duże znaczenie z punktu widzenia zmiany zasad funkcjonowania EWG, ponieważ nadawał większe uprawnienia Komisji a ona jest instytucją zarządzająco- wykonawczą.

Jak można ocenić efektywność realizacji projektu Jednolitego Rynku Europejskiego?

  1. Formalnie rzecz biorąc JRE został wprowadzony w życie zgodnie z terminem, czyli ogłoszono iż zaczął funkcjonować 1 I 1993 r.

  2. Czy to oznaczało, że wszystkie dyrektywy zostały wprowadzone w życie?

Nie wszystkie dyrektywy zostały wprowadzone w życie. Niektóre kraje miały opóźnienia, zwłaszcza kraje południowe. Ponadto te dyrektywy, które nie zostały wprowadzone w życie nie miały zasadniczego wpływu na funkcjonowanie Jednolitego Rynku, dlatego nie zdecydowano o przesunięciu terminu realizacji JRE, tym bardziej, że w trakcie realizacji tego projektu rozszerzono jego zakres.

  1. W trakcie wprowadzania JRE podjęto decyzję o zwiększeniu stopnia liberalizacji rynku poprzez komercjalizację usług publicznych (sprywatyzowanie ich) w celu zwiększenia efektywności gospodarczej i odciążenia budżetów. Dotyczy to zaopatrzenia w energię, zaopatrzenia w wodę, wywozu nieczystości, usług pocztowych i usług telekomunikacyjnych. W związku z tym ten proces liberalizacji rynku przesunął się o kolejne lata i nie można powiedzieć, że został ten proces zakończony. Z ocen ekspertów wynika, że wciąż istnieją pewne bariery techniczne i regulacyjne i są pewne prognozy czasowe do kiedy mogą istnieć (do 2020 r.). Natomiast to, że projekt JRE został wprowadzony w życie w tych zarysach podstawowych jak go przyjęto to oznaczało, że stopień integracji rynków krajów członkowskich wzrósł. Te wyniki na tyle są współzależne iż można mówić o jednej przestrzeni rynkowej co miało i ma duży wpływ na integrację w innych dziedzinach gospodarki jak również pozagospodarczych.

  1. Integracja walutowa

Wpłynęła w sposób bezpośredni i bardzo szybki, ponieważ od 1987 roku nastąpiło duże ożywienie dyskusji nad możliwością utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej.

Bodźcem do dyskusji była pełna liberalizacja przepływu kapitału, bo JRE wyraźnie na to wskazywał. W EWG funkcjonował już Europejski System Walutowy. ESW był to pierwszy stopień integracji walutowej, wprowadzono system walutowy podobny do systemu z Bretton Woods (oparty na stałych kursach walutowych), był mechanizm kursowy i kraje członkowskie miały obowiązek stabilizowania swoich walut względem kursów centralnych. Marża wynosiła +/- 2,25%. Polityka zmian kursów walutowych była działaniem wspólnym.

Na rynku walutowym kraje członkowskie zostały pozbawione możliwości obrony swoich walut poprzez kontrolę przepływu kapitału. Nagłe ruchy kapitału powodują wzrost kursów bądź spadek waluty krajowej. Jeżeli kapitał odpływa to kurs waluty idzie w dół. Jeżeli kapitał napływa to jej kurs rośnie.

Podsumowując, wzrost stopnia integracji rynkowej a zwłaszcza pełna liberalizacja kapitału wymagała rozwiązania problemu rodzaju kursów walutowych i rodzaju polityki pieniężnej. W rezultacie analiz przyjęto stanowisko w EWG, że najlepszym rozwiązaniem będzie dążenie do Unii Walutowej i Gospodarczej.

Dla Francji druga połowa lat 80. a zwłaszcza końcówka tych lat to wyjątkowa okazja do przeforsowania i uzyskania zgody Niemiec na realizację UGiW. Ekonomiczne uzasadnienie było ściśle związane z JRE. Natomiast ono by na pewno nie wystarczyło Niemcom, gdyby nie pewne okoliczności polityczne:

- przygotowania kanclerza Kohla do zjednoczenia Niemiec

- Jacques Delors został przewodniczącym Komisji Wspólnoty Europejskiej.

Po pierwsze Jacques Delors w trakcie negocjacji na JAE wprowadził zapis o perspektywicznym celu tej integracji, wśród tych celów było wprowadzenie UGiW.

W 1988 roku Jacques Delors proponuje założenie Komitetu do spraw UGiW. Projekt został przygotowany i opublikowany 17.04.1989 roku znany jako „ Raport Delorsa”. Przedstawiono zasady funkcjonowania przyszłej UGiW i sposób jej wprowadzania. Zgodnie z „Raportem” UGiW powinno obejmować unię gospodarczą i walutową i żadna z nich nie mogła być traktowana oddzielnie i powinny być wprowadzane równoległe.

Jakie dziedziny integracji uznano za najważniejsze z punktu widzenia realizacji UGiW?

  1. Dalsze zaawansowanie integracji rynkowej

  2. Wzrost znaczenia polityki konkurencji

  3. Wzrost znaczenia polityki spójności i jej najważniejszego instrumentu-polityki regionalnej- po to by spadały dysproporcje pomiędzy krajami. Bo wspólnota walutowa może przynosić korzyści tylko wówczas , jeżeli tworzące Unię Walutową kraje nie różnią się zasadniczo pod względem rozwoju gospodarczego. Za podstawowy warunek UGiW uznano jedną politykę pieniężną prowadzoną przez Bank Centralny UGiW.

W „Raporcie Delorsa” nie wprowadzono warunku dotyczącego ujednolicenia polityki fiskalnej co oczywiście podkreślał Werner pod którego kierunkiem powstał pierwszy oficjalny projekt UGiW w EWG (1970)

Zasady funkcjonowania UGiW wg Delorsa zostały złagodzone w stosunku do założeń teoretycznych, czyli warunków dla Unii Walutowej i planu Wernera.

Projekt został dostosowany do możliwości integracji do tego na co kraje mogłyby się zgodzić.

ZASADY WPROWADZENIA UGIW WG „RAPORTU DELORSA”

3 ETAPY

Trzeci etap był najważniejszy, gdzie przewidywano wprowadzenie wspólnej waluty, ale rozstrzygającym etapem miał być etap II w trakcie którego kraje kandydujące do UGiW powinny spełnić kryteria. Raport Delorsa stanowił podstawę do dyskusji nad przyszłym traktatem i ten traktat podpisany 7 II 1992 roku w Maastricht stanowił formalną, prawną podstawę wprowadzenia UGiW. Z prawnego punktu widzenia w Maastricht podpisano 2 traktaty:

  1. Traktat o Wspólnocie Europejskiej- zasadnicza notyfikacja Traktatu Rzymskiego o EWG i zawierający podstawy prawne UGiW.

  2. Traktat o ustanowieniu Unii Europejskiej

Druga połowa lat 80. to także zasadnicze przyspieszenie integracji walutowej i razem z przyspieszeniem integracji rynkowej stanowiły przełomowy moment w całym procesie integracji europejskiej. Czyli te 5 lat zmieniły zasadniczo zasady funkcjonowania ugrupowania i przyczyniły się one do przejścia do najwyższego stadium międzynarodowej integracji europejskiej, ale w granicach Europy. W ten sposób Europa wyróżniła się w ramach gospodarki światowej jako obszar o szczególnie ścisłych współzależnościach gospodarczych, choć UGiW znalazła się dopiero na etapie projektu.

  1. Wpływ JRE na wzrost znaczenia wspólnotowej polityki społeczno- gospodarczej

Projekt JRE spowodował, wymusił wręcz zwrócenie większej uwagi na rozwój polityki społeczno- ekonomicznej na poziomie ugrupowania, czyli oznaczało to potrzebę przenoszenia w większym stopniu uprawnień do prowadzenia polityki do instytucji wspólnotowych

Otóż, jeśli JRE spowodował, że integracja rynkowa a w zasadzie zintegrowanie rynków krajów członkowskich osiągnęło takie stadium, taki poziom, że w latach 90. można już było mówić o pierwszym rynku wewnętrznym to nie można zakłócać funkcjonowania tego rynku poprzez pozostawienie kompetencji do prowadzenia polityki w krajach członkowskich. Polityka społeczno- gospodarcza powinna być dostosowana do przestrzennego wymiaru rynku. Jeden duży rynek wewnętrzny wymaga większej centralizacji polityki ekonomicznej i społecznej, aby ta polityka mogła być bardziej efektywna, a tę efektywność rozumie się jako oddziaływanie na gospodarkę w celu osiągnięcia wyznaczonych priorytetów. W realizacji polityki społeczno- ekonomicznej priorytety są gospodarcze, ale także społeczne. Do priorytetów gospodarczych należą:

Aby przedstawione priorytety polityki gospodarczej w ramach ugrupowania gospodarczego mogły być osiągane polityka ekonomiczna i społeczna musi być przynajmniej częściowo scentralizowana a ponadto polityka realizowana na poziomie krajowym powinna być koordynowana, czyli w taki sposób uzgodniona, by przyczyniała się do wzrostu efektywności gospodarczej ugrupowania. Na przełomie lat 80. i 90. to nie tylko JRE spowodował wzrost znaczenia wspólnotowej polityki ekonomicznej i społecznej, ale także projekt wprowadzania UGiW, gdyż podstawowym warunkiem korzyści z wprowadzenia UGiW było osiągnięcie większej spójności gospodarczej krajów. Tymczasem spójność gospodarcza w tamtym okresie była wciąż niska. Ze względu na to, że istniało duże zróżnicowanie PKB per capita, wydajności pracy, innowacyjności gospodarek, konkurencyjności gospodarek, poziomu bezrobocia, stanu finansów publicznych itp.

Po pierwsze nadano znacznie wyższą rangę polityce spójności społeczno- gospodarczej czyli takiej polityce, której celem było łagodzenie różnic regionalnych pomiędzy krajami członkowskimi i pomiędzy regionami w krajach członkowskich, jak też pomiędzy regionami w ramach całej wspólnoty gospodarczej. Miernikami zróżnicowania regionalnego są głównie:

Zwolennikiem wzmocnienia polityki spójności był Jacques Delors, który uważał, że warunkiem wyższej spójności pomiędzy krajami jest także wprowadzenie wspólnotowej polityki społecznej. Nazywał ją europejską przestrzenią społeczną, czyli, że uzasadniał potrzebę utworzenia takiej przestrzeni. Dowodem tego, że polityka spójności w EWG uzyskała wyższą rangę była reforma funduszy pomocowych po to by uzyskać wyższe efekty finansowania polityki spójności. Przeprowadzono ją w 1988 roku i polegała na utworzeniu funduszy strukturalnych przez połączenie Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i części strukturalnej Europejskiego Funduszu do Spraw Rolnictwa i objęciu tych funduszy ujednoliconymi zasadami finansowania projektu. Wzrosła też istotnie wartość środków w jakie te fundusze były istotnie wyposażone. Podstawowym instrumentem polityki spójności jest polityka regionalna. Polityka regionalna prowadzona jest w taki sposób, że każdy kraj członkowski samodzielnie tę politykę realizuje, ale kraje te mają możliwość aplikowania do Komisji Europejskiej w celu pozyskania środków, które w dużym stopniu mogą finansować projekty regionalne, które dany kraj uznaje za właściwe, czyli efektywne w procesie wspierania wzrostu gospodarczego w regionach słabszych. Rola polityki spójności od początku lat 90. rosła wraz z nią i środki, ale ostatni kryzys finansowo- gospodarczy, który rozpoczął się w 2008 roku doprowadził do tak dużego pogorszenia sytuacji budżetowej krajów członkowskich i wzrostu zadłużenia publicznego, że te kraje, które są płatnikami netto do budżetu UE nie są skłonne dalej finansować w takim zakresie w jakim finansowały polityki spójności, czyli faktycznie nie chcą finansować poprawy sytuacji w regionach opóźnionych w rozwoju, które przede wszystkim znajdują się w nowych krajach członkowskich.

Po drugie w latach 80./90. wzrosła ranga polityki ochrony środowiska, polityki społecznej zorientowanej przede wszystkim na poprawę sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i na rynku pracy oraz na utrzymanie odpowiednich standardów społecznych we wszystkich krajach członkowskich.

Po trzecie utrzymano priorytet polityki wspierający wzrost konkurencyjności przemysłu europejskiego poprzez rozwój polityki badawczo- rozwojowej oraz poprzez wspieranie zmian strukturalnych.

Po czwarte wzmocnienie wyżej wymienionych polityk i konieczne na ten cel środki budżetowe uzyskano poprzez zmniejszenie udziału w budżecie EWG/ UE środków na Wspólną Politykę Rolną. WPR pochłaniała w okresach największego jej znaczenia (lata 60./70.) 70% i więcej środków budżetowych. Obecnie jest to mniej niż 50%, ale zmniejszanie udziału WPR w udziale wspierania postępowała powoli i rozkładała się na wiele ze względu na silne lobby rolnicze.

Po 5. akceptacja projektu UGiW przyczyniła się do wzrostu stopnia koordynacji polityki pieniężnej krajów członkowskich a po utworzeniu w 1998 r. EBC ( Europejskiego Banku Centralnego) polityka pieniężna została ujednolicona, jest prowadzona na szczeblu centralnym, czyli w UGiW.


Wyszukiwarka