Ludność świata - wzrost zaludnienia świata
Przez wiele tysiącleci liczba ludności świata powiększała się bardzo wolno. Jej gwałtowny wzrost nastąpił dopiero w XX wieku.
Przyczyną szybkiego wzrostu liczby ludności w XX wieku stał się bardzo duży przyrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzeń i zgonów.
Był on spowodowany przede wszystkim:
- Spadkiem śmiertelności wśród dzieci i niemowląt. W wyniku coraz lepszej i bardziej dostępnej opieki medycznej (m.in. Szczepienia ochronne) oraz podniesienia poziomu higieny coraz więcej dzieci osiąga wiek dojrzały.Wysoki przyrost naturalny występuje w większości krajów rozwijających się.
W wielu krajach Afryki wynosi on ponad 20%, co oznacza, że na każdy 1000 mieszkańców przybywa rocznie 20 osób.
Następstwem dużego przyrostu naturalnego w tych krajach jest duży udział dzieci i młodzieżyw ogólnej liczbie ludności. Społeczeństwa o takiej strukturze wiekowej nazywamy społeczeństwami młodymi.
W krajach wysokorozwiniętych gospodarczo przyrost naturalny jest mały, czasami nawet ujemny. Kobiety w tych krajach angażują się w pracę zawodową poświęcając tym samym mniej czasu rodzinie. Ponadto koszty utrzymania i wykształcenia dzieci są wysokie, dlatego model rodziny wielodzietnej jest mało popularny. Zmniejsza się zatem liczba dzieci i młodzieży, a rośnie liczba ludzi starszych. Społeczeństwa takie nazywamy: społeczeństwami starymi.
Przyrost ludności
Człowiek współczesny (homo sapiens) pojawił się najprawdopodobniej około 100 000 lat temu i wtedy właśnie rozpoczął się systematyczny wzrost zaludnienia Ziemi. Początkowo proces ten postępował bardzo wolno.
W roku 7000 p.n.e. kulę ziemską zamieszkiwało prawdopodobnie około 10 milionów osób. Podwojenie tej liczby nastąpiło około roku 4500 p.n.e.
Na początku naszej ery liczba ludności świata wynosiła 160 mln.
Około roku 1000 Ziemię zamieszkiwało już 350 mln ludzi, koncentrując się głównie w basenie Morza Śródziemnego, na terenach Bliskiego i Środkowego Wschodu oraz Południoweji Wschodniej Azji.
Przyspieszenie tempa wzrostu nastąpiło w latach 1650–1850. Zaludnienie na Ziemi zwiększyło się wówczas z 500 mln do 1 miliarda (w ciągu 200 lat liczba ludności wzrosła dwukrotnie).
Około roku 1930 liczba ludności osiągnęła wartość 2 miliardów (podwojenie nastąpiło po 80 latach).
W styczniu 2011 roku ludzka populacja na Ziemi liczyła szacunkowo ok. 6,87 mld ludzi.
Demografowie przewidują, że liczba ludności świata nie przekroczy 9 mld, a po 2070 roku zacznie się nawet zmniejszać.
Przyrost naturalny i jego składniki
Tempo wzrostu liczby ludności określonego obszaru uzależnione jest przede wszystkim od liczby urodzeń i zgonów, a w konsekwencji od wartości przyrostu naturalnego.
Przyrost naturalny jest to różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów na danym obszarze w określonym czasie.
P = UŻ – Z
gdzie: P – przyrost naturalny, UŻ – urodzenia żywe, Z – zgony
Jeżeli liczba urodzeń żywych przewyższa liczbę zgonów (UŻ > Z), to przyrost naturalny jest dodatni (liczba ludności wzrasta).
Przy przewadze liczby zgonów nad urodzeniami żywymi (Z > UŻ) mamy do czynienia z ujemnym przyrostem naturalnym (spadek liczby ludności).
W analizach porównawczych oraz prognozach wykorzystuje się względne miary ruchu naturalnego ludności (wyrażane w ‰). Zalicza się do nich:
- współczynnik urodzeń – inaczej stopa urodzeń – liczba urodzeń na 1000 mieszkańcóww określonym czasie (WU = Uż/Ll · 1000, gdzie Ll oznacza liczbę ludności ogółem)
- współczynnik zgonów – inaczej stopa zgonów – liczba zgonów na 1000 mieszkańcóww określonym czasie (Wz = Z/Ll · 1000)
- współczynnik przyrostu naturalnego – inaczej stopa przyrostu naturalnego – różnica między współczynnikiem urodzeń a współczynnikiem zgonów W = WU – WZ.
Współczynnik przyrostu naturalnego w wybranych krajach świata 2010r
Zróżnicowanie współczynnika przyrostu naturalnego
| Kraje wysoko rozwinięte | Kraje słabo rozwinięte | Dawne europejskie kraje socjalistyczne |
|---|---|---|
| przyrost naturalny jest zazwyczaj niewielki, w niektórych państwach osiąga nawet wartości ujemne, wynika między innymi z: - powszechnego modelu rodziny2 + 1 lub 2 + 0 (z jednym dzieckiem lub bezdzietnej) - znajomości metod planowania rodziny - konsumpcyjnego stylu życia - społeczeństwa takie nastawione są na uzyskanie wysokiego statusu społecznego, pomnażanie dóbr materialnych - założenie rodziny schodzi na dalszy plan, podobnie jak i decyzja o macierzyństwie |
duży przyrost naturalny wynika z: - wysokiej stopy urodzeń i spadku wskaźnika umieralności - liczna rodzina stanowi wartość nadrzędną Rodziny są najczęściej wielopokoleniowe,a dzieci stanowią zabezpieczenie bytu rodziców (brak systemów emerytalnych) - panujący model rodziny kształtujący się poprzez m.in.: religie, kulturę (np. w krajach Bliskiego Wschodu miarą zamożności jest liczba posiadanego potomstwa płci męskiej) - środowisko zamieszkania (zazwyczaj w krajachsłabo rozwiniętych występuje niski poziom urbanizacji, a na terenach wiejskich częściej spotyka się rodziny wielodzietne) - duża liczba kobiet w wieku rozrodczym (późniejszych matek) - niski poziom wykształcenia |
przyrost naturalny często jest ujemny. Malejąca liczba urodzeń może być efektem: - przemian gospodarczych po 1989 r. (początkowa recesja gospodarcza i zubożenie społeczeństwa nie przyczyniają się do wzrostu urodzeń) - podczas drugiej wojny światowej kraje te poniosły ogromne straty ludnościowe, a w czasie wojny rodziło się niewiele dzieci. Niski przyrost naturalny jest konsekwencją wejścia w wiek rozrodczy mało licznych roczników lat 60. XX wieku (czyli dzieci stosunkowo mniejszej grupy osób urodzonych podczas wojny) - przejmowanie konsumpcyjnego stylu życia (w tym i modelu rodziny) od sąsiadów z Europy Zachodniej |
Rozmieszczenie ludności
Według ostatnich szacunków liczba ludności na świecie przekroczyła w 2011 r. 6,87 miliardów.
| Obszary najbardziej zaludnione | Obszary najsłabiej zaludnione |
|---|---|
| Obszary nizinne, poniżej 300 m n.p.m. – tereny te zamieszkuje 2/3 ludności | Tereny położone wysoko nad poziomem morza |
| Obszary o łagodnym klimacie, z odpowiednią ilością opadów | Obszary o niekorzystnym klimacie – t.j zbyt chłodnym lub zbyt gorącym, zbyt suchym lub o dużej wilgotności |
| Obszary położone w nadmorskim pasie o szerokości 200 km – ponad połowa ludności świata | obszary okołobiegunowe, pustynie, góry, lasy (tajga w Rosji i Kanadzie, dżungla wzdłuż Równika). |
Najwięcej ludzi zamieszkuje Azję (60,6%), następnie Afrykę (13,8%), Europę (11,4%), Amerykę Łacińską (8,6%), Amerykę Północną (5,1%), Oceanię (0,5%). W Polsce mieszka ok. 0,53% populacji ludzkiej. Natomiast obszary o największej koncentracji ludności na świecie to:
Azja Wschodnia (obszar wschodnich i północno-wschodnich Chin, Korea i Japonia)
Półwysep Indyjski
Europa
Warto też wiedzieć, że na Ziemi występują obszary całkowicie pozbawione stałej ludności – największym z nich jest Antarktyda, a oprócz niej są to liczne małe wysepki oceaniczne.
Najludniejsze kraje świata
| Kraj | Rok 2005 – lipiec [w mln] | Rok 2010 – lipiec [w mln] |
|---|---|---|
| Chiny | 1306,3 | 1340 |
| Indie | 1080,3 | 1183 |
| USA | 295,7 | 310,2 |
| Indonezja | 242,0 | 243 |
| Brazylia | 186,1 | 201,1 |
| Pakistan | 162,4 | 177,3 |
| Bangladesz | 144,3 | 158 |
| Nigeria | 128,8 | 152,2 |
| Rosja | 143,4 | 139,4 |
| Japonia | 127,4 | 126,8 |
Liczba ludności na kontynentach w 2010 r.:
Europa - 728,9 mln, Azja - 4,2 mld, Ameryka Płn. - 338,9 mln, Ameryka Płd. - 397,9 mln, Afryka - 1,02 mld, Australia i Oceania - 35,3 mln, Świat - 6,87 mld
Osadnictwo miejskie
Miasta od wieków powstawały w miejscach krzyżowania się ważnych szlaków komunikacyjnych, ponieważ taka lokalizacja ułatwiała wymianę handlową. Znacznie później czynnikiem miastotwórczym stał się rozwój przemysłu oraz usług. Obecnie ponad połowa ludności świata mieszka w miastach.
Liczba mieszkańców miast i ośrodków miejskich zwiększa się nieustannie. Podstawową przyczyną wzrostu liczby ludności w miastach jest przenoszenie się do nich ludności wiejskiej. Ludzie przenoszą się tamw celu znalezienia pracy, poprawienia warunków życia.
Do powiększenia terytoriów miast, a także do powstawania aglomeracji przyczynia się przede wszystkim:
przyłączenie najbliższych osiedli
zmiana statusu miejscowości z wiejskiego na miejski
powstawania nowych miastprzyrost naturalny
Tokyo, stolica Japonii, rozwija się w ogromnym tempie. Mieszka tu ponad13 mln osób, a gęstość zaludnienia niektórych dzielnic przekracza 30 000 os/km2. Jest tam bardzo mało terenów zielonych, najmniej na świeciew porównaniu z liczbą mieszkańców. Powietrze jest bardzo zatrute spalinami czy smogiem.
MEGALOPOLIS – to złożony zespół osadniczy powstały przez zrastanie się sąsiednich aglomeracji(regionów miejskich), tworzący rozległą strefę zurbanizowaną o układzie policentrycznym.Megalopolis powstaje w fazie dezurbanizacji.
Współcześnie istnieje kilka w pełni wykształconych MEGALOPOLIS.
Przykłady 3 największych MEGALOPOLIS świata:
*** Największy zespół miejsko-przemysłowy na świecie – Megalopolis Nippon w Japonii w którym mieszka 70 mln ludzi na powierzchni 40 km2. Megalopolis to znajduje się na południu wyspy Honsiu i rozciąga się na długość 1000 km. Miasta wchodzące w skład tego Megalopolis to między innymi : Tokio, Jokohama, Ossaka, Nagoi, Kitakiusiu.
*** Tradycyjnie terminem Megalopolis określa się Megalopolis wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych (tzw. BosWash). Było to niegdyś największe megalopolis. Zamieszkuje je ponad 40 mln ludzi. Obejmuje m.in. miasta: Boston, Hartford, Nowy Jork, Filadelfia, Baltimore i Waszyngton. Stąd nazwa BosWash lub BosNyWash od początków nazw głównych miast tego megalopolis.
*** CHICATOR to trzecie megalopolis na świecie pod względem liczby ludności. Jest to megalopolis okręgu Wielkich Jezior w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zamieszkuje je ponad 35mln ludności. Megalopolis CHICATOR obejmuje miasta od Chicago po Toronto: Milwaukee, Chicago, South Bend, Toledo, Detroit, Cleveland, Buffalo, Hamilton i Toronto.
Urbanizacja
Proces powstawania miast, ich rozwoju oraz wzrost liczby zamieszkującej je ludności nazywamyurbanizacją.
Urbanizacja odbywa się na kilku płaszczyznach:
demograficznej - migracje ludności ze wsi do miast powodują wzrost odsetka ludności miejskiej
ekonomicznej - wzrost odsetka ludności zatrudnionej poza rolnictwem, początkowo w przemyśle, a potem usługach
społecznej - upowszechnianie się miejskiego stylu życia
przestrzenno-architektonicznej - wzrost obszarów miejskichi tworzenie nowych miast oraz nabywanie cech miejskich przez inne jednostki osiedleńcze, a także zmiany form przestrzennych
technicznej
Ze względu na współczynnik urbanizacji państwa można podzielić na trzy grupy:
o niskim wskaźniku urbanizacji do 40%
średnim 40 do 60%
wysokim powyżej 60%
Największe aglomeracje świata 2010
 |
|---|
| Nowy Jork |
 |
| Szanghaj, Chiny |
| Lp. | Aglomeracja | Kraj | Liczba ludności Aglomeracji [w mln] |
|---|---|---|---|
| 1 | Tokio | Japonia | 37,7 |
| 2 | Nowy Jork | USA | 25,9 |
| 3 | Meksyk | Meksyk | 23,3 |
| 4 | Seul | Korea Płd. | 22,7 |
| 5 | Bombaj | Indie | 21,3 |
| 6 | Manila | Filipiny | 19,9 |
| 7 | Delhi | Indie | 18,6 |
| 8 | Dżakarta | Indonezja | 18,6 |
| 9 | Los Angeles | USA | 18,6 |
| 10 | Szanghaj | Chiny | 17,8 |
Zróżnicowanie ludności świata
Ludność świata jest bardzo zróżnicowana pod wieloma względami, między innymi rasowo, językowoi religijnie. Różny jest także poziom rozwoju cywilizacyjnego.
RASY
Rasa człowieka - termin, który zwykle odnosi się do kategoryzacji populacji ludzkich na grupyw zależności od cech dziedzicznych. Najszerzej używane podziały opierają się na zewnętrznych, rzucających się w oczy cechach takich jak: kolor skóry, kształt czaszki lub twarzy, wzrost, kształt i kolor włosów, kolor oczu, oraz na samoidentyfikacji.
Najczęściej wyróżnia się 3 główne rasy człowieka:
Białą (europeidalną) - skóra jasna różnych odcieni, oczy najczęściej jasne, włosy faliste lub proste, często jasne, nos wąski, wystający, silne owłosienie ciała
Żółtą (mongoloidalną) - główne cechy: skóra śniada różnych odcieni, oczy ciemne, włosy ciemne, grube, proste, oczy skośne, słabe owłosienie ciała, twarz płaska)
Czarną (negroidalną) - skóra brunatna do szarej, oczy ciemne, włosy ciemne, fil-fil lub wełniste, twarz prognatyczna (tj. silnie wysunięta część twarzowa czaszki), o słabo rozwiniętej bródce, nos szeroki, płaski, wargi grube, wywinięte, słabe owłosienie ciała.
Rasy mieszane:
Metysi (mieszańcy rasy białej z żółtą)
Mulaci (mieszańcy rasy białej z czarną)
Zambosi (mieszańcy rasy żółtej z czarną)
Rasy ludzkie - występowanie
Rasa Biała - Można ją podzielić na odmianę nordycką, środkowoeuropejską i śródziemnomorską. Pierwotnie występowała na obszarze całej Europy, północnej Afryki oraz południowo-zachodniej Azji, ale wraz z podbojami kolonialnymi jej przedstawiciele zajmowali coraz to nowe obszary, kosztem innych ludów. Współcześnie dominują również w obu Amerykach, Australii i niektórych częściach Afryki Południowej.
Rasa ta stanowi 99,5% ludności Europy, zdecydowanie przeważa także w Ameryce Północnej i Australii. Poza tym Arabowie – zamieszkujący Bliski Wschód i Afrykę Północą – orazHindusi – mieszkający w Indiach – także zaliczają się do odmiany białej.
Rasę żółtą można podzielić na odmianę azjatycką, eskimoską, indiańską i oceaniczną (Polinezyjczycy i Mikronezyjczycy). Pierwotnie występowała w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, skąd rozprzestrzeniła się na obie Ameryki gdzie znana była jako Indianie (w znacznej mierze wyparci i wyniszczeni przez Europejczyków w okresie kolonializmu). Największy udział ludności rasy żółtej mają: Chińczycy (ponad 70%), a także Japończycy, Koreańczycy, Wietnamczycy, Indonezyjczycy i inni. W skład tej rasy wchodzą także Indianie i Eskimosi.
Mieszkańcy Azji Środkowej wykazują albo cechy rasy żółtej (zwłaszcza ludy koczownicze, takie jak Kazachowie, Mongołowie i Kirgizi), albo też formy przejściowe między rasą białą i żółtą (zwłaszcza Uzbecy i Tadżycy, sąsiadujący z białymi Irańczykami).
Języki
Na całej kuli ziemskiej zróżnicowanie językowe jest ogromne.
Języki świata - obecnie na świecie używa się ok. 6-7 tysięcy języków. Dokładne ustalenie tej liczby utrudnia brak zgody wśród językoznawców co do klasyfikacji odrębnych języków bądź dialektów. Przeważająca część języków świata pozostaje w formie bezpiśmiennej.
Podstawową jednostką klasyfikacji języków jest rodzina językowa. W obrębie rodziny mniejszymi jednostkami są: grupa i zespół.
Najczęściej używane języki świata według liczby mówiących
| Lp. | Język | Rodzina językowa | Ludność [w mln] |
|---|---|---|---|
| 1 | język angielski | Indoeuropejska (germańska) | 1 755 |
| 2 | język chiński (język mandaryński) | chińsko-tybetańska | 1 023 do 1 391 |
| 3 | język hindi | Indoeuropejska (indoaryjska) | 430 do 520 |
| 4 | język arabski | Afroazjatycka (semicka) | 357 |
| 5 | Język hiszpański | Indoeuropejska (romańska) | 386 |
| 6 | język francuski | Indoeuropejska (romańska) | 295 do 330 |
| 7 | język rosyjski | Indoeuropejska (słowiańska) | 265 do 275 |
Religia
W historii ludzkości wymienia się prawie 200 religii, z których dziś istnieje ok. 100. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX w. na świecie było ok. 83,7% ludności wyznających jakąś religię. Religie możemy podzielić na: plemienne, narodowe i światowe.
Wyznania plemienne są to wierzenia istniejące w granicach jednego plemienia, a wspólne kulty,i sanktuaria wzmacniają to wyobrażenie. Obecnie ogólna liczba wyznawców religii plemiennych wynosi prawie 100 milionów, czyli 1,7% ludności świata. Tą religię wyznają przede wszystkim mieszkańcy Afryki i Azji.
Religie narodowe obejmują już większy obszar. Do nich należą m. in. religie wymarłe takie jak: egipska, grecka i rzymska oraz istniejące współcześnie: judaizm, hinduizm, religie Chin (konfucjanizm, taoizm, chińska odmiana buddyzmu) i sintoizm. Istnieje ponad 900 milionów wyznawców tych religii, co równa się z 17,2% ludności świata.
W religie światowe (uniwersalistyczne) wchodzą te religie, które obejmują obszar ponadnarodowyi zakładają głoszenie prawd swojej wiary całej ludzkości. Do tej religii należą m.in: chrześcijanizm(1 mld 860 mln wiernych), islam, buddyzm. Religie te liczą ok. 3,5 miliarda wiernych, inaczej 64,8% mieszkańców naszego globu.
Religie możemy podzielić jeszcze według wielu kryterium m.in. na monoteistyczne - wyznające wiarę w jednego Boga i politeistyczne - uznające wielobóstwo.
Państwa według dominującej religii
 |
- Kościół katolicki - Cerkiew prawosławna - Protestantyzm - Islam sunnicki - Islam szyicki - Hinduizm - Judaizm - Religie Chin - Therevada - Mahajana - Lamaizm - Inne |
|---|
Liczba wyznawców dominujących religii na świecie
| Religia | Liczba wyznawców | % ogólnej liczby wyznawców na świecie |
|---|---|---|
| Chrześcijaństwo | 2 mld | 33 |
| Islam | 1,3 mld | 22 |
| Hinduizm | 900 mln | 15 |
| Bezwyznaniowcy | 850 mln | 14 |
| Buddyzm | 360 mln | 6 |
| Chińskie religie tradycyjne (konfucjanizm, taoizm) | 225 mln | 4 |
| Pierwotne religie plemienne (animizm) | 190 mln | 3 |
| Inne | 190 mln | 3 |
Wyszukiwarka