Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu się m. in. czytania, pisania, liczenia. Trudności te wynikają z pewnych zakłóceń w rozwoju u dziecka czynności mowy, spostrzegania, pamięci (słuchowej i wzrokowej), ruchu czy koncentracji. Dysleksja rozwojowa nie jest wynikiem wolniejszego rozwoju umysłowego czy braku inteligencji. Może przytrafić się dzieciom o prawidłowym rozwoju umysłowym, które często osiągają świetne wyniki w testach inteligencji Dysleksja nie jest też chorobą czy kalectwem. Specjaliści wyróżniają różne rodzaje dysleksji rozwojowej:
dysleksja: trudności w czytaniu, dzieci z dysleksją czytają zwykle wolniej,
dysortografia: trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym popełnianie błędów ortograficznych),
dysgrafia: trudności w opanowaniu czytelnego pisania (bazgranie jak kura pazurem),
dyskalkulia: trudności w uczeniu się matematyki.
U jednej osoby mogą występować wszystkie rodzaje dysleksji rozwojowej, najczęściej zdarza się występowanie dysleksji wraz z dysortografią. Według różnych badań kłopoty dyslektyczne ma od 10 do 15 proc. populacji. W literaturze podawane są następujące koncepcje etiologiczne dotyczące pierwotnych przyczyn dysleksji rozwojowej:
Koncepcja genetyczna zakłada, że przyczyną dysleksji są dyskretne zmiany w centralnym układzie nerwowym, które warunkują zaburzenia funkcjonalne, leżące u podstaw trudności w czytaniu i pisaniu. Nośnikiem tych zaburzeń są patologiczne geny przekazywane z pokolenia na pokolenie. Sądzi się, że dziedziczne uwarunkowania dotyczą 20-30% dzieci dyslektycznych.
Koncepcja organiczna zakłada, że przyczyną dysleksji są organiczne mikrouszkodzenia struktury tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za czynności czytania i pisania. Do mikrouszkodzeń może dojść wskutek działania czynników patogennych (chemicznych, fizycznych, biologicznych) na centralny układ nerwowy w okresie prenatalnym i okołoporodowym.
Diagnoza dysleksji rozwojowej powinna być prowadzona przez zespół specjalistów (psycholog, pedagog, logopeda, lekarze - foniatra, okulista, psychiatra dziecięcy) i obejmować:
szczegółową ocenę poziomu czytania i pisania (badanie pedagogiczne)
ocenę poziomu rozwoju umysłowego (badanie psychologiczne)
ocenę funkcji uczestniczących w czynności czytania i pisania: językowych, percepcyjno-motorycznych i ich integracji (badanie psychologiczne i pedagogiczne)
w razie zaburzeń emocjonalnych i psychosomatycznych spowodowanych długotrwałym stresem szkolnym wskazana konsultacja logopedy (badanie mowy), a także psychiatry dziecięcego.
Zwykle symptomy zapowiadające trudności w czytaniu i pisaniu zauważane są u dzieci dopiero w okresie ich nauczania początkowego, a powinny być dostrzeżone w okresie przedszkolnym. Są to objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego (opóźnienia rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych), które leżą u podstaw uczenia się czytania i pisania. W takich wypadkach mówi się o ryzyku dysleksji.
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci nie są jednolitym syndromem zaburzeń. Uwarunkowane one są j e d n y m lub też k i l k o m a jednocześnie patomechanizmami (zaburzeniami prostszych funkcji leżących u podstaw złożonej czynności czytania i pisania) Są to:
zaburzenia przetwarzania wzrokowego lub wzrokowo-przestrzennego- podłożem tego patomechanizmu jest zaburzenie uwagi, spostrzegania, pamięci i wyobraźni wzrokowej, często połączone z zaburzeniami spostrzegania przestrzeni lub zaburzeniami motoryki rąk czy też koordynacji wzrokowo-ruchowej;
zaburzenia przetwarzania językowego- podłożem tego patomechanizmu są zaburzenia uwagi, spostrzegania, pamięci i wyobraźni słuchowej dźwięków mowy (aspekt fonologiczny języka) i/lub zaburzenia innych funkcji językowych (aspekt syntaktyczny i semantyczny języka);
zaburzenia integracji funkcji percepcyjno-motorycznych i językowych.
Jak wskazuje powyższa typologia każde dziecko z dysleksją może mieć nieco inne objawy zaburzeń i inne problemy szkolne. Udzielając mu pomocy należy uwzględnić jego indywidualne, specjalne potrzeby edukacyjne.